TÜRKİYE’DE ‘’VERGİ HUKUKU’’ ANLAYIŞI: TESPİT VE ELEŞTİRİLER

1. z
Bu sunum aşağıdaki kaynaktan yararlanılarak hazırlanılmıştır:
Coşkun Can Aktan, Anayasal Vergi Hukuku: Ankara : Seçkin Yayınları,2019
Sunumu Hazırlayan : Ömer Faruk Baş
PROF. DR. COŞKUN CAN AKTAN

2. z
’’…yasama ya da yüksek
otorite günübirlik kararnameler
ile değil; önceden halkın
bilgisine sunulmuş ve ilan
edilmiş, tarafsız ve doğru
yargıçlar tarafından korunan
yerleşik daimi kurallarla
bağlıdır.’’
John Locke (1632-1704)

3. z
‘’ Hiç şüphesiz savaş ya da barış
zamanlarında çok ağır vergiler
konulması ve aynı zamanda
vergileme gücünün istismar edilmesi
halkın vergiye karşı koymasını (ve
reddetmesini) meşru kılar’’
(Smith,1978)
Adam Smith (1723-
1790)

4. z
Ülkemizde ‘’ kurallara dayalı tarafsız vergileme’’ yaklaşımından
tamamen uzaklaşılmış ve bunun yerine ‘’iradi-takdiri mücadeleci-
esnek vergileme’’ hakim olmuştur.
Ülkemizde anayasal
vergi hukuku ilkelerinden
fevkalade uzak bir ‘vergi
hukuku’ yürürlüktedir.

5. z
Meclis çoğunluğu sayesinde gerekli ve yeterli
düzeltmelerin bile yapılmasına fırsat vermeden çıkarılan
kanun, tüzük, yönetmelik, tebliğ, kararname, genel tebliğlerle
bir ‘vergi mevzuatı yığını’ oluşturulmuştur.

6. z
Vergi yasalarında ve diğer
kaynaklarda (kararname,
tüzük, yönetmelik, genelge,
özelge, vs.) sürekli şekilde
yapılan değişiklikler, ilaveler
ve saire ile vergi hukuku
adete bir ‘mevzuat çöplüğü’
ne dönüşmüştür.

7. z
İYİ BİR VERGİ SİSTEMİNİN OLMAZSA OLMAZLARI
Ancak Türkiye’de hiçbir şekilde işler değildir.
Kurallarda
Düzenlilik
Daimilik İstikrar

8. z
Vergi sisteminin basitlikten uzaklaşması ve
karışık/karmaşık bir hale gelmesinin hem vergi
idaresine hem de vergi yükümlülerine yüklediği çok
önemli idari (operasyonel) maliyetler söz
konusudur.
Bu görünen bir
maliyettir.

9. z
Vergi idaresinin bir yıl içinde yapmış olduğu idari masrafları
kabaca da olsa hesaplamak mümkündür. Aynı şekilde işletmelerin
vergi bürolarında yapmış olduğu idari ve personel harcamalarını
hesaplayabilmeleri pekala mümkündür. Bu “görünen maliyet”
sanıldığının aksine yüksek bir maliyettir.

10. z
Vergi mevzuatının genişlemesinin kaçınılmaz bir sonucu
“görünmez maliyetler”in ortaya çıkmasıdır. İşlem maliyetleri,
fırsat maliyeti ve politik maliyetler genellikle göz ardı ettiğimiz
“görünmez maliyetler”dir.
GÖRÜNMEZ
MALİYETLER
FIRSAT
MALİYETİ
İŞLEM
MALİYETİ
POLİTİK
MALİYETLER

11. z
Görünmez maliyetlerin önemli bir kalemi işlem
maliyetlerinden oluşur. Bürokrasi, kırtasiyecilik, defter,
belge, beyanname vs. yükümlülükleri ile ortaya çıkan işlem
maliyetleri söz konusudur.

12. z Vergi mevzuatının genişlemesine paralel olarak
politik maliyetler (lobicilik, rant kollama, teşvik kollama
vs.) de artar.
LOBİCİLİK RANT KOLLAMA TEŞVİK KOLLAMA
Çıkar ve baskı grupları vergi kolaylıkları, vergi
avantajları, vergi teşvikleri ve saire vergi ayrıcalıkları
elde etme yarışı içerisindedirler ve bu “rant kolama”
faaliyetleri hiç de küçümsenmeyecek boyutlardadır.

13. z ÖZETLE
Vergi hukuku
bitmek bilmeyen
vergi reform
talepleri ya da vergi
idaresinin
tasarrufları ile bir
“vergi mevzuatı
yığını ”na
dönüşmüştür.
‘VERGİ MEVZUATI
YIĞINI ‘
Vergileme, yasama
ve yürütme
organının ve vergi
bürokrasisinin anlık
ve hatta günlük
keyfî kararlarına ve
tasarruflarına
tabidir.
‘ KEYFİLİK ’
Vergilemede
“tarafsızlık” ilkesi
denen bir şey söz
konusu değildir; vergi
yönetimi iradi / takdiri
/ ihtiyari kararlar
almada ve
uygulamada
tamamen serbesttir.
‘TARAFSIZLIK’

14. z
“Kurallara dayalı vergileme” değil “kararlara / talimatlara dayalı vergileme” söz
konusudur. Bu müdahaleci vergi politikası ideal vergileme ilkelerini istismar ve
suiistimal etmektedir.
Müdahaleci esnek
vergileme yaklaşımı
dolayısıyla vergilemenin
temel prensipleri her
zaman ve kolaylıkla ihlal
edilmektedir.
AÇIKLIK
BELİRLİLİK
KESİNLİK
ÖNGÖRÜLEB
İLİRLİK
KURALLA
RDA
DAİMİLİK
KANUN
ÖNÜNDE
EŞİTLİK
GENELLİK
TARAFSIZLIK

15. z
SONUÇ OLARAK
Ülkemizde gerçek anlamda bir anayasal hukuk devleti ve yine buna
paralel olarak gerçek anlamda bir anayasal vergi hukuku bugüne
değin var olmuş değildir.
Ülkemizde yaşayan bir vergi hukuku her zaman var olmuştur; ancak
Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan bu yana bir “anayasal vergi
hukuku” mevcut olmamıştır.
Ülkemizde sadece mevzuat anlamında değil “vergi hukuku” alanında
yapılan eğitim ve araştırmalarda da “anayasal vergi hukuku” felsefesi
maalesef yeterince anlaşılmış değildir.