PATERNAL DEVLET VE ‘’İYİNİYETLİ’’ İYİLİKSEVERLİK DESPOTİZMİ ÜZERİNE

1. PATERNAL DEVLET VE ‘’İYİNİYETLİ’’
İYİLİKSEVERLİK DESPOTİZMİ ÜZERİNE
Bu Sunum Şu Kaynaktan Yararlanarak Hazırlanmıştır: C.C.Aktan, «Paternal Devlet Ve
‘İyiniyetli’ İyilikseverlik Despotizmi Üzerine», İçinde: Aktan, C.C. (Ed.) 2021. Paternalizm,
İzmir: SOBİAD Hukuk Ve İktisat Araştır maları Merkezi Yayınları.
Hazırlayan: Aslı Karakaş
PROF. DR. COŞKUN CAN AKTAN

2. ‘’(…) HİÇ KİMSENİN BENİ, DİĞER İNSANLARIN İYİLİĞİNİ
DÜŞÜNDÜĞÜ ŞEKİLDE MUTLU OLMAYA ZORLAMA HAKKI
YOKTUR; AMA HERKESİN BAŞKALARININ ÖZGÜRLÜĞÜNÜ
İHLAL ETMEMEK ŞARTIYLA, KENDİ MUTLULUĞUNU
KENDİSİNE EN İYİ GÖRÜNEN ŞEKİLDE ARAMA HAKKI
VARDIR.’’
IMMANUEL KANT

3. DEVLETİN EGEMENLİK HAKKI VE YETKİSİNE DAYANARAK
KENDİ TOPRAKLARI ALTINDA YAŞAYAN İNSANLARIN
KENDİLERİNE VE BAŞKALARINA VERECEKLERİ ZARARLARI
ORTADAN KALDIRMAK, ONLARIN MUTLULUK VE
REFAHLARINI ARTTIRMAK AMACIYLA ONLARIN RIZASINI
ALMADAN BAZI DÜZENLEMELER YAPMASIDIR

4. !
HİÇBİR KİMSE VE HİÇBİR OTORİTE BİR KİŞİNİN
YAŞAMINI YÖNETME VE ONUN SEÇİM YAPMA
HAKKINI ELİNDEN ALMAMALIDIR. BU İLKEYİ
AŞAN DEVLET PATERNALİZMİ DESPOTİZMDEN
BAŞKA BİR ŞEY DEĞİLDİR..

5. ‘’DEVLET, HALKIN NE BABASIDIR, NE
HOCASIDIR, NE VASİSİDİR, NE
LALASIDIR.’’
NAMIK KEMAL

6. ❖ DEVLET VE VATANDAŞ OLMAK ÜZERE İKİ TARAFI VARDIR
❖ KORUMA (HİMAYE) AMACI VARDIR
DEVLET PATERNALİZMİNİN ÖZELLİKLERİ
❖ DEVLET KİŞİLERİN RIZA VE ONAYINA BAKMAMAKTADIR

7. ❖ PATERNALİST UYGULAMALARDA ZORLAMA SÖZ KONUSUDUR
❖ PATERNALİST UYGULAMALAR KİŞİLERİN ÖZGÜRLÜĞÜNÜ KISMEN YA DA TAMAMEN
ORTADAN KALDIRMAKTADIR
❖ DEVLET PATERNALİZMİNDE BİR İYİ NİYETİN OLDUĞU İFADE EDİLEREK
PATERNALİZME YASAL DÜZENLEMELERLE MEŞRUİYET
KAZANDIRILABİLMEKTEDİR
DEVLET PATERNALİZMİNİN ÖZELLİKLERİ

8. LEVIATHAN: OTORİTER
PATERNALİZM

9. ‘’EGEMENLİK İKİ YOLDAN KAZANILIR;
SOYLA VE FETİHLE. SOYLA
KAZANILAN EGEMENLİK HAKKI, ANA
VE BABANIN ÇOCUKLARI
ÜZERİNDEKİ EGEMENLİĞİDİR VE
PATERNAL OLARAK ANILIR.’’
THOMAS HOBBES

10. SİYASET BİLİMİNDE PATERNALİZM İFADESİNİN HOBBES TARAFINDAN İLK KEZ
KULLANILABİLMİŞ OLDUĞU İFADE EDİLMEKTEDİR
HOBBES, LEVIATHAN ADINI VERDİĞİ MUTLAK YETKİLERE SAHİP DEVLET İLE
EBEVEYNLERİN ÇOCUKLARI ÜZERİNDEKİ EGEMENLİĞİ ARASINDA İLİŞKİ
KURMUŞTUR

11. (…) İNSANLAR BİRBİRLERİNE ‘BEN HAKLARIMDAN VAZGEÇİYORUM VE TÜM
HAKLARIMI BU İNSANA YA DA İNSANLARIN MECLİSİNE VERİYORUM’
DEMELİDİRLER. BÖYLECE BÜTÜN GÜÇ VE KUDRET TEK BİR İNSANDA TOPLANIR. BU
DEVLET (CIVITAS) OLARAK ADLANDIRILIR (…)

12. HOBBES, DEVLETİN ORTAYA
ÇIKIŞINI BİREYLERİ KORUMA
DÜŞÜNCESİNE
DAYANDIRMIŞTIR
HOBBES’UN SİYASAL TOPLUM
TASARIMINA GÖRE DEVLETİN EN
TEMEL GÖREVİ, BİREYLERİN
GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK,
ONLARIN MUTLULUĞUNU
SAĞLAYACAK ORTAMI TEMİN
ETMEKTİR

13. SOSYAL REFAH PATERNALİZMİ VE SAMİRİYELİ ÇIKMAZI
‘’DEVLET, VATANDAŞLARININ POZİTİF
REFAHI İÇİN HER TÜRLÜ
MÜDAHALEDEN KAÇINMALI,
VATANDAŞLARIN GÜVENLİĞİ VE
YABANCI DÜŞMANLARA KARŞI
KORUNMALARI İÇİN GEREKENDEN BİR
ADIM ÖTEYE GEÇMEMELİDİR. BAŞKA
HİÇBİR AMAÇLA ÖZGÜRLÜĞE
KISITLAMALAR GETİRMEMELİDİR.’’
WILHELM VON HUMBOLDT

14. SOSYAL REFAH DEVLETİ ANLAYIŞINDA DEVLET VATANDAŞLARININ
REFAHINI ARTTIRMAYA YÖNELİK POLİTİKALAR İZLEMEKTEDİR
MODERN DEVLETLERİN ANAYASALARINDA SOSYAL DEVLET İLKESİ
KABUL EDİLMEKTE OLUP UYGULAMALAR MEVCUTTUR
SOSYAL PATERNALİZMİN İYİ NİYETLİ UYGULAMALARININ İSTENMEYEN
SONUÇLARI BULUNABİLMEKTEDİR

15. SOSYAL PATERNALİZM UYGULAMALARININ
GENİŞLEMESİ BİREYLERİN ÇALIŞMAK YERİNE
TEMBELLİK ETMELERİNE NEDEN OLABİLMEKTEDİR VE
NASIL OLSA DEVLETİN YARDIM EDECEĞİ DÜŞÜNCESİ
TOPLUMDA SÜRDÜRÜLEMEYECEK BİR SAMİRİYELİ
ÇIKMAZI İLE SONUÇLANMAKTADIR

16. NOBEL EKONOMİ ÖDÜLÜ SAHİBİ JAMES M.
BUCHANAN OYUN TEORİSİNDEN YARARLANMIŞ
VE ALTURİZM OLARAK NİTELENDİRİLEN
YARDIMSEVERLİĞİN MUHTEMEL
OLUMSUZLUKLARINI ORTAYA KOYMAYA
ÇALIŞMIŞTIR

17. PATOLOJİK PATERNALİZM VE PARAZİTER PATERNALİZM
‘’(…) ZAHMETSİZ VE SIKINTISIZ ŞEKİLDE İSTEKLERİNİ ELDE EDER; KAZANCINDA
BİR SIKINTI ÇEKMEZ. ÇEŞİT ÇEŞİT YİYECEKLERİN, İÇECEKLERİN VE ZEVK VEREN
NEFİS YEMEKLERİN HUZURUNA GELMESİYLE YER VE İÇER; KENDİ GÖNÜL
RAHATLIĞINI DEVAM ETTİRİR.’’
SAMSAT’LI LUKIANOS

18. SINIRSIZ VE KONTROLSÜZ BİR SOSYAL
PATERNALİZM PATOLOJİK PATERNALİZME
DÖNÜŞEBİLMEKTEDİR
BELİRLİ GRUPLARI KORUMAYA YÖNELİK YAPILAN
YARDIMLARIN YAYGINLAŞMASI BEDAVACILIK,
BELEŞÇİLİK VB. İSTENMEYEN SONUÇLARA NEDEN
OLABİLİR

19. PATOLOJİK
PATERNALİZM
-
PARAZİTER
PATERNALİZM
ÇALIŞMAYAN VE
ÜRETMEYEN PARAZİTER
GRUPLARIN ÇOĞALMASI
VE BUNLARIN LOBİCİLİK
YAPABİLMELERİ, HAKSIZ
KAZANÇLAR ELDE
EDEBİLMELERİ SÖZ
KONUSU
OLABİLMEKTEDİR
PATOLOJİK
PATERNALİZMİ
SAVURGAN BİR VERGİ
DEVLETİNİN
SÜRDÜREBİLMESİ
MÜMKÜN DEĞİLDİR

20. ‘’IN LOCO PARENTIS’’ OLARAK DEVLETİN SINIRLARI
‘’(…) BİREYLERİN EYLEMLERİ ÜZERİNDEKİ DEVLETİN
MÜDAHALELERİ ARTMASI NETİCESİNDE BİREYLERİN
KENDİ ÖZGÜRLÜKLERİNDEN KAÇMALARINA, HATTA
ONU İNKAR ETMEYE KADAR VARABİLECEKTİR.
İNSANLAR ÖZGÜR OLMAKTAN KORKARLAR; DEVLET IN
LOCO PARENTIS OLARAK VARLIĞINI SÜRDÜRÜR (…)’’
JAMES M. BUCHANAN

21. IN LOCO PARENTIS OLARAK DEVLET BİZİM
ADIMIZA VE İYİLİĞİMİZE FAKAT BİZİM
ONAYIMIZI ALMADAN BİZİ ZORLAYARAK
BAZI ŞEYLERİ YAPMAMIZI İSTEYEBİLİR Mİ?
HOBBES VE FILMER’İN PATERNAL
ANALOJİSİ BİZİ MAALESEF OTORİTER
PATERNALİZME GÖTÜRMÜŞTÜR

22. OTORİTER REJİMLERİN MEŞRUİYETİ
İSE YANLIŞ PATERNAL ANALOJİ İLE
AÇIKLANMAYA ÇALIŞILMIŞTIR
DEVLETİN HİÇBİR BİREYİN EFENDİSİ OLMADIĞI,
HERKESİN KENDİ KİŞİLİĞİNİN-TERCİHLERİNİN MUTLAK
EFENDİSİ OLDUĞUDUR

23. YASAL PATERNALİZM
❑ YASAL PATERNALİZM AKILSIZ OLAN DAVRANIŞLARI
ENGELLEYEBİLDİĞİ İÇİN TAMAMEN YANLIŞ BİR
ANLAYIŞ DEĞİLDİR
❑ ÖNEMLİ OLAN PATERNALİZME HUKUKİLİK İLKESİ
KAPSAMINDA ÖZGÜRLÜK İLKESİNİ İHLAL
EDEBİLECEK BİR BOYUT KAZANDIRMAMAKTIR

24. SONUÇ
▪ LEVIATHAN DEVLET KONTROL EDİLMEDİĞİ TAKDİRDE SINIRLARINI BİLMEYEN
PATOLOJİK PATERNALİZM OLUŞMAKTADIR
▪ HİÇBİR OTORİTENİN BİR KİŞİNİN SEÇİM YAPMA HAKKINI ELİNDEN ALMAMASI
GEREKMEKTEDİR
▪ SINIRLARINI AŞAN BİR DEVLET PATERNALİZMİ DESPOTİZMDEN BAŞKA BİR ŞEY
DEĞİLDİR