MATEMATİKSEL FORMALİZM ÜZERİNE ELEŞTİRİ

1. Bu sunum şu kaynaktan yararlanarak hazırlanmıştır: Coşkun Can Aktan, İktisat Nereye Gidiyor, Ankara: Astana Yayınları, 2021.
Hazırlayan: Muhammed Şahin
PROF DR. COŞKUN CAN AKTAN
MATEMATİKSEL FORMALİZM
ÜZERİNE ELEŞTİRİ

2. İKTİSAT,
MATEMATİĞİN ESİRİ
KONUMUNA
GETİRİLMEKTEDİR..
AMAÇ VE ARAÇLARIN İYİ AYIRT EDİLEMEMİŞ
OLMASI
MATEMATİZASYONA
MATEMATİK
İSTİLASI
HAKİMİYET VERMEKTEDİR

3. “Matematik iktisada
yüksek standart (rigor)
getirdi. Maalesef aynı
zamanda ölüm (mortis)
de getirdi’’
Kenneth Boulding (1910-1993)

4. İktisat bilimindeki matematik virüsünün yayılarak bir
pandemiye dönüşmesi ve sonuçta iktisadın ölümüne yol açması
kaçınılmaz olmaktadır.
Pek çok iktisatçı olaya
bu yönüyle
bakmayarak İktisat’ın
matematik önünde
ezilmesine göz
yummuştur bu sebeple
bu yöne değinmek
önem ve cesaret teşkil
etmektedir.

5. MATEMATİK ÖVGÜLERİ
Matematik
gerçektir
Matematik
bilimdir
Matematik
kesinliktir
Matematiğin
yasaları kesin
doğru ve
tartışılmazdır

6. GERÇEK DÜNYADA KARŞILIĞI OLMAYAN VE İKTİSADI BATAKLIĞA ÇEVİREN
KARMAŞIK VE KOLAY ANLAŞILAMAZ ETMENLER
DENKLEMLER GEOMETRİK YORUMLAR FORMÜLLER
GRAFİKLER

7. “Beynim sarhoş gibi, aklımı mahvediyorum, tüm
varlığımı bir panik içerisinde matematiğin temel
konularını anlamaya çalışıyorum.”
John Maynard Keynes (1883-1946)

8. “İktisadi analizin sembolik sahte-matematik
yöntemlerle formel bir hale getirilmesi büyük bir
hatadır. …“Son zamanlarda (popüler bir hale
gelen) "matematiksel" iktisadın çok büyük bir
kısmı, dayandıkları ilk varsayımlar kadar kesin
olmayan ve yazarın iddialı ve yararsız
semboller labirentinde gerçek dünyanın
karmaşıklıklarını ve karşılıklı bağımlılıklarını
gözden kaçırmasına izin veren, yalnızca
uydurmalardır."
KEYNES ŞÖYLE
DEAM EDER;

9. Keynes’in aynı zamanda hocası olan
Alfred Marshall (1842-1924) da
matematiksel formalizme muhtelif
eleştiriler yöneltmiştir.
’’Benim görüşüme göre, rakamlarla ifade edilebilecek yapıda
olsun ya da olmasın, her iktisadi olgu diğer pek çok olguyla
neden-sonuç ilişkisi içindedir. Bu olguların hepsini rakamsal
olarak ifade etmek hiçbir zaman mümkün olmadığına göre,
bunun mümkün olduğu olgulara kesin matematiksel
yöntemlerin uygulanması neredeyse daima vakit kaybından
ibarettir; pek çok durumda da kesinlikle yanıltıcıdır. Bu
türden çalışmalar hiç yapılmamış olsaydı, dünya daha fazla
ilerlemiş olurdu.”

10. “…çalışmalarımın sonraki yıllarında giderek
artan güçlü bir kanıya vardım ki; iktisadi
hipotezlerle ilgili iyi bir matematiksel teoremin iyi
bir iktisat olması ihtimali çok düşüktür ve bu
yüzden çalışmalarımda şu ilkeleri benimsedim: (1)
Matematiği, araştırmanın bir sorgulama motoru
olarak kullanmak yerine, kısaltma dili olarak
kullan (2) Araştırmanı bitirinceye kadar
matematiği kullanmaya devam et (3) Matematiği
İngilizceye çevir (4) Gerçek hayatta önemli olan
örneklerle destekle (5) Matematiği yak. (6) Eğer
dördüncü kuralı yerine getirmede başarılı
olamıyorsan, üçüncü kuralı yak. Bu sonuncu kuralı
sıklıkla yaptım.”
Alfred Marshall (1842-1924)

11. MATEMATİKÇİLİK ADETA KOLONLARI YIKAN BİR
BALYOZ GİBİ İKTİSADIN ÜZERİNDE DURMAKTADIR.
BUNA DAİR GELEN YETERSİZ ELEŞTİRİLER DE BU
YÜKÜ İKTİSADIN ÜZERİNDEN KALDIRAMAMIŞ, AKSİNE
BİLİMCİLİK ÖZENTİLERİ İLE MATEMATİĞE DAHA ÇOK
AĞIRLIK VERİLMİŞTİR.

12. AMAÇ DEĞİL ARAÇ !
İktisat biliminde yeri geldiğinde
yararlanılabilecek ve yarar sağlayabilecek
araçlardır.
Ancak sadece araçlardır amaç değillerdir.
Ekonometri
İstatistik
Matematik

13. “Bilimcilik (scientism) bilimsel kavramların ve
bilim yöntemlerinin adi bir taklididir.”
’’Sanırım son yirmi ila otuz yıl içinde bilimsel
yaklaşım mesleğe nüfuz etmeye ve kısa sürede
hakim olmaya başladı. Bu, kısmen çeşitli
türlerde matematiksel analizin "icadı" ve
gerçekten de önemli gelişmeler nedeniyle
ortaya çıktı. Yaşadığımız çağ yalnızca daha
fazla veriye değil, aynı zamanda daha
karmaşık veri kullanımına sahip olduğumuz
bir çağdır.’’
’’Veri yüklü bir bilim çağında yaşıyoruz; bu, katıksız
sayısallar, katıksız denklemler ve dergi sayfalarını
kaplayan saysallar sanki bilimle belli bir benzerlik
gösteriyor. . . Bu tek merkezi faaliyet bilimselmiş gibi
görünüyor. Onu anlıyorum. Bu (matematikçilik) evrensel
bir eğilim olarak görünüyor. Ancak bir bilime benzemek
bilim olmaktan farklıdır.”
Friedrich A. von Hayek

14. Aynı şekilde matematiğin
gereksiz olduğunu söylemek
ve tümüyle reddetmek de bir
o kadar yanlıştır.
Matematiksel formalizm
haddini ve sınırlarını aşmış
ve iktisat bilimini bir
bataklığa sürüklemiştir.
İyi bir iktisatçı olmanın çok
iyi matematik bilme
koşuluna bağlanması
tamamen yanlıştır; veya
matematik bilmeden iyi bir
iktisatçı olunamayacağını
iddia etmek doğru
olmamaktadır.

15. HİZMETÇİ DEĞİL EFENDİ !
“İktisatta matematik kullanalım, fakat onun
hizmetçisi değil, efendisi olalım.”
Nobel ekonomi ödülü sahibi Paul Krugman
Der ve devam eder;

16. 0
0,5
1
1,5
2
1000 2000 3000 4000 5000 6000
Grafikler formüller vb.
araçlar elbette ki çalışmaları
destekleyici niteliktedir. Ne
var ki bu destekleyici
niteliğin üzerine ağır basan
aşırıya kaçma olmaktadır.
Böylece iktisat bu araçların
altında ezilmiş ve günlük
hayattan kopuklaştırılmıştır.
‘ARAÇLARIN
ESİRİ DEĞİL DE
SAHİBİ OLMAK
ÖNEMLİDİR’ Thomas Sargent’in (1943- )

17. ’’Öyleyse, anlamsız matematiksel oyunlarla uğraşan
bir kabile olarak iktisatçıların bu eğilimi nereden
geliyor? Belki de meselenin özünde çoğu iktisatçının
birinci sınıf araştırma yapmadığı ve pek çok ilgisiz-
alakasız matematiksel modelleme ile uğraştıkları
gerçeği yatmaktadır. (…) Ve birisi okunmayacak
veya alıntı yapılmayacak bir araştırma yapıyorsa,
(bu ister sıkıcı edebi bir çalışma (birçok beşeri
bilimde olduğu gibi) olsun, ister sıkıcı deneysel
çalışma (birçok fizik biliminde olduğu gibi) olsun
veya ister sıkıcı matematiksel modelleme olsun, ne
fark eder? Konunun önemi göz önüne alındığında,
ekonominin entelektüel seviyesinin olması gerektiği
kadar yüksek olmadığı aşikardır. Ancak bu,
formalizmden ziyade kalite ile ilgili bir eleştiridir.
İşte bu nedenle aşırı formalizm böylesine öfkeli
suçlamalarına maruz kalır’’

18. “Matematik, üniversitelerdeki müfredatı
bir bataklığa dönüştürmüştür ; lisans-üstü
eğitim alan iktisat öğrencileri, gerçek
dünyayı ve kurumları anlamak konusunda
ne bir donanıma sahiptirler ne de bu
konuda bir şekilde teşvik edilmektedirler.”
İktisat eğitimindeki bataklığı şöyle ifade etmektedir;
Geoffrey M. Hodgson

19. Yalnız iktisadı okuma anlama ve hayata geçirme bağlamında değil
eğitim bağlamında da matematiğe gömülmüş bir iktisat, bilimden
çok bilimciliğe izin verecektir. Böyle bir durum günümüzde
ekonomi derslerinde ve pek çok eğitim tarafında görülmektedir.
Bu durumların düzeltilmesi için İktisadın kendi özünü ve çekirdeğini
koruyarak ve matematiği araç olarak kullanarak; eğitim verilmesi ve
yorumlanması gerekmektedir.
SONUÇ VE ÇIKARIM