VERGİ AYRIMCILIĞININ NEDENLERİ,ETKİLERİ VE SONUÇLARI

1. P R O F . D R . C O Ş K U N C A N A K T A N
VERGİ AYRIMCILIĞININ
NEDENLERİ,ETKİLERİ VE SONUÇLARI
BU SUNUM ŞU KAYNAKTAN YARARLANILARAK HAZIRLANMIŞTIR:
COŞKUN CAN AKTAN, MALİ AYRİMCILIK: ANKARA: SEÇKİN YAYINLARI, 2019.
SUNUMU HAZIRLAYAN: YETKİN MADEN

2. VERGİ AYRIMCILIĞININ
NEDENLERİ,ETKİLERİ VE SONUÇLARI
"Vergileme sanatı, kazı bağırtmadan,
ondan mümkün olduğu kadar tüy almaktır."
Jean Baptiste Colbert

3. VERGİ AYRIMCILIĞI
Her devletin “gelir maksimizasyonu”
peşinde koşan bir Leviathan olduğu
unutulmamalıdır. Giderek büyüyen
ve genişleyen bir devletin en kolay
yoldan en fazla miktarda vergi
toplaması temel hedeftir.
Selektif vergileme ise özünde
tercihleri vergileyen bir vergi
ayrımcılığıdır.

4. VERGİ KAYIRMA
VERGİ
KOLAYLIĞI

5. POZİTİF/NEGATİF VERGİ AYRIMCILIĞI
NEGATİF
AYRIMCILIK
POZİTİF
AYRIMCILIK

6. VERGİ AYRIMCILIĞINDA BİR ARAÇ :
RAMSEY VERGİSİ
Hükümetler talebin fiyat esnekliği yüksek
mallardan daha düşük, talebin fiyat esnekliği
düşük mallardan daha yüksek oranda vergi
alma yolunu seçerler. Tüketiminden kolayca
vazgeçemeyeceğimiz malların üzerine daha
fazla vergi konulması yoluyla vergi hasılatının
arttırılması hedeflenir.
Her daim klasikleşen örneğimiz:
Ekmekten çok,elmastan az vergi al…

7. VERGİ AYRIMCILIĞININ NEDENLERİ
DEVLETE GELİR
SAĞLAMA
İKTİSAT
POLİTİKASI
AMAÇLARINI
GERÇEKLEŞTİRME
KORUMA
HİMAYE
PATERNALİZM
(in loco parentis)
IRKÇILIK
YABANCI
DÜŞMANLIĞI
Satış vergileri Vergi
harcamaları
Günah vergileri Pozitif vergi
ayrımcılığı
Özel tüketim
vergileri
Caydırıcı ve
cezalandırıcı
vergi politikaları
Tütün vergisi
Obezite vergisi
Negatif vergi
ayrımcılığı vs.
KDV vs. Şekerli içecek
vergisi vs.

8. İKTİSAT POLİTİKASI AMAÇLARINI
GERÇEKLEŞTİRME
Hükümet vergi politikasını ekonomi politikası
amaçlarını gerçekleştirmek amacıyla bir araç
olarak kullanabilir.
Düzeltici vergi politikasında çevrenin korunmasına
yönelik vergisel önlemler alınır ve bunlar sosyal
maliyetleri içselleştirme; diğer bazı kesimler için ise
vergi kolaylıkları/vergi avantajları şeklinde olabilir.

9. KORUMA/HİMAYE:PATERNALİZM
Hükümetler “baba devlet” felsefesini benimseyerek
vatandaşlarının sağlığa zararlı mallar tüketmelerini
obezite vergisi ve benzeri vergiler; ya da “kötü
alışkanlıklardan” kurtulmalarını günah vergileri ile
önlemeye çalışabilirler.
PATERNALİSM

10. IRKÇILIK/YABANCI DÜŞMANLIĞI
Vergi ayrımcılığı hükümetlerin benimsedikleri
“ayrımcılık” politikasının bir parçası olarak
yürürlüğe konulabilir. Örneğin, belirli bir
kesime yönelik nefret duygusu siyasi bir
propagandaya ve daha sonra da bir
hükümet politikasına dönüşebilir. Vergileme
yabancılara karşı pozitif veya negatif
ayrımcılığına dönüşebilir.
Financial Discrimination

11. VERGİ ANLAŞMASI YAPMAK

12. VERGİ AYRIMCILIĞININ ETKİLERİ VE
SONUÇLARI
Geleneksel kamu maliyesinde tarafsız vergileme yerine
müdahaleci vergileme; genel vergileme yerine selektif
vergileme; genellik ilkesi yerine özellik ilkesi, düz oranlı
vergiler yerine artan oranlı vergileme benimsenir.
Geleneksel vergilemede genel vergiler yerine
özel vergiler (örneğin ÖTV) konulması doğası
gereği bazı malların tüketimini desteklerken
diğerlerini cezalandırır.

13. GELENEKSEL MALİYE ANLAYIŞI
Geleneksel maliye anlayışında belirli kesimlere yönelik vergi
harcamaları hem vergi adaleti açısından hem de ekonomi
politikası amaçlarını gerçekleştirme yönünden yararlı görülür.
Örneğin gelenekselde, belirli sektörlere ve belirli coğrafi
alanlara yönelik vergi teşviklerinin üretim, istihdam, ihracat
vs. yönünden yararlar sağlanacağı görüşü hakimdir.

14. ETKİ VE SONUÇLAR
Geleneksel maliye vergi harcamaları ve başkaca şekillerde yapılan
vergi müdahaleciliğinin “beklenmeyen sonuçları”nı dikkate
almamakta ve görmezden gelmektedir.
Her verginin kaçınılmaz olarak operasyonel ve refah
maliyetleri söz konusudur. İster devlete gelir sağlama,
ister negatif dışsallıkları içselleştirme olsun sonuçta
selektif vergileme “keyfî vergileme”yi kaçınılmaz kılar.

15. AYRIMCILIK ETKİSİYLE OLUŞAN SONUÇ
Yasa-dışı davranış, kayıt-dışı
ekonomi, rant ve yolsuzluklar vs.
bunların başında gelir. Bunun dışında
sağlığa zararlı gıdalar ve sağlığa
zararlı maddeler üzerine konulan
marka ve kalite ikamesi, merdiven
altı üretim vs. sorunları gündeme
getirir.
Discrimination

16. SONUÇ
Hangi yönü ve boyutu ile olursa olsun
ayrımcılık insanlık tarihinin yaşanmış bir
ayıbıdır. Vahim olan, bu ayıbın 21.
yüzyılda hala devam ediyor olmasıdır.
Irkçılık, yabancı düşmanlığı, göçmenlere
yönelik ayrımcı uygulamalar, belirli din ve
inançlara karşı nefret söylemi ve daha pek
çok ayrımcılık uygulamaları dünyanın dört
bir yanında varlığını sürdürmektedir.

17. SONUÇ
Günümüzde vergi harcamaları, vergi ayrıcalıkları
vs. uygulamalar ile bu mali ayıp vergi sistemleri
içinde varlığını devam ettirmektedir. Masum
isimler altında belki de “iyiniyetli” muhtelif
uygulamalar yapılırken “niyet edilmeyen
sonuçlar” göz ardı edilmektedir.
Hiçbir iktidar meşruiyetini nereden alırsa
alsın vergileme gücünü ve yetkisini keyfî
kullanamaz ve kullanmamalıdır.