VERGİ HARCAMALARI: MUHTELİF KAVRAMLAR

1. VERGİ HARCAMALARI:
MUHTELİF KAVRAMLAR
$
Bu sunum aşağıdaki kaynaktan hazırlanarak hazırlanmıştır.
Coşkun Can Aktan, Mali Ayrımcılık: Ankara: Seçkin Yayınları, 2019.
Sunumu Hazırlayan: Müslüm Çelik
Prof. Dr. Coşkun Can Aktan

3. $
01
02
“vergi kolaylıkları”, “vergi teşvikleri”, “vergi
avantajları” vs. adlar altında yapılan uygulamalar
sonuçta belirli kişilere, gruplara, sektörlere,
endüstrilere vs. sağlanan özel yararlardır ve bu
yüzden “vergi ayrıcalıkları” ya da “vergi imtiyazları”
olarak adlandırılabilirler.
Öte yandan, vergi teorisi ve vergi hukuku literatüründe
kullanılan “vergi sığınakları”; “vergiden kaçınma”, “vergi
boşlukları”; “vergi arbitrajı”; “vergi dampingi” ve “idari
imtiyazlar” (administrative concession) gibi kavramlar ile
vergi harcamaları arasında çok yakın bir ilişki söz
konusudur.

4. www.yourwebsite.com
-Vergi sığınakları (tax shelters)), vergi mükellefi gerçek ve/veya
tüzel kişilerin “vergi harcamaları”ndan yararlanarak vergisel
yükümlülüklerini ve sorumluluklarını azaltma girişimlerini ifade
eder.

5. www.yourwebsite.com
$
-Vergiden kaçınma (tax avoidance), bir kişinin iktisadi karar ve
tercihlerinde değişikliğe gitmek suretiyle vergi ödememesi ya
da daha az vergi ödemesini ifade eder. Başka bir ifadeyle,
vergiden kaçınma, bir kişinin vergi mevzuatına aykırı
davranmaksızın ya da kuralları ihlal etmeksizin tamamen yasal
zeminde kalarak vergiyi doğuran olay ile bir bağıntı içerisine
girmemesi demektir.

6. • Vergi boşluğu (tax loopholes), bir kişinin yasal mevzuatta ya
da bir sözleşmede önceden amaçlanmayan bir eksiklik ya da
yetersizlik (‘boşluk’) dolayısıyla yükümlülüklerini yerine
getirmemekte avantajlı konumda olması ve bu durumu arzu
ederse yasal bir müeyyideye tabi olmaksızın kötüye
kullanabilmesidir.

7. •Vergi arbitrajı (tax arbitrage),
vergilendirme rejimlerindeki farklılıklardan yararlanarak hisse
senetleri ve tahvil alım-satımı yapmak suretiyle aradaki fiyat
farklılığı üzerinden bir kar sağlama girişimidir. Vergi arbitrajı ülke
içinde gerçekleşebileceği gibi uluslararası işlemlerde de söz
konusu olabilecek bir işlemdir.

8. •-Vergi dampingi (tax damping),
uluslararası doğrudan yabancı sermaye ve/veya portföy
yatırımlarını ülkeye çekebilmek için vergi oranlarının aşırı oranda
düşürülmesi veya özel bir takım vergisel kolaylıklar sağlanması
demektir.

9. • Ramsey kuralı literatürde “ters esneklik kuralı (inverse-elasticity rule) olarak da bilinmektedir.
Buna göre vergi oranları talep esnekliğine göre ters orantılı olarak düzenlenmelidir. Ramsey kuralı
İngiliz matematikçi Frank P. Ramsey (1903-1933)’in vergileme konusunda yazdığı bir makalesindeki
görüşlerine dayandırılmaktadır.
• Ramsey’in görüşleri özellikle Optimal Vergileme adı verilen bir literatürün temel inceleme
konularından biri olmuştur. Optimal vergileme literatüründe verginin ne üzerine konulmasının
(gelir, servet, harcama vs.) “optimal” olacağı sorusu sorulmaktadır. İkinci olarak da vergi
oranlarının (vergi tarifesinin) ne şekilde dizayn edilmesi konusu “optimalite” bağlamında ele
alınmaktadır. Ramsey’e göre vergilerin gelir yerine mallar üzerine (harcama üzerine) konulması
daha doğrudur ve vergi oranı mallara olan talep esnekliğine göre düzenlenmelidir.

10. •Vergi kredisi (tax credit), vergi idaresinin belirli kişi ve gruplara
toplam ödeyecekleri vergi tutarından bir indirim yapmalarına imkan
sağlayan bir vergi harcama türüdür.
• Vergi kredisi ile vergi indirimi (tax deductions) aynı şey demek değildir.
Vergi indirimi, genel olarak vergiye tabi gelirden bazı indirimler
yapılmasına imkan sağlar. Halbuki, vergi kredisinde vergiye tabi
gelirden (taxable income) değil doğrudan ödenmesi gereken vergiden
bir maktu indirim yapılmasına imkan sağlanır.

11. • Vergi takozu (tax wedge), bir işçinin işverene toplam maliyeti ile işçinin eline
geçen net ücret arasındaki farkı ifade eder. Deyim yerindeyse vergi dolayısıyla
işçinin işverene maliyeti ile işçinin eline geçen ücret arasında bir takoz söz
konusudur. Eğer, hükümet aldığı bir karar ile işverenin üzerindeki vergi yükünü
kısmen azaltırsa daha küçük bir takoz devreye girmiş olur. Vergi takozu bu
anlamda bir vergi harcaması türü olarak kabul edilebilir.

12. •Vergi tatili (tax holiday), hükümetlerin belirli sektörlerde ve/veya coğrafi bölgelerde
vergisiz faaliyette bulunmaya izin vermesi ve/veya geçici bir süre için vergi oranlarını
indirime tabi tutmasını ifade eder.
•Ramsey vergisi; talebin fiyat esnekliğinin düşük olduğu mallardan daha yüksek,
talebin fiyat esnekliğinin yüksek olduğu mallardan daha düşük vergi alınması önerisidir.