MÜLKİYET HAKLARININ İKTİSADİ ANALİZİ

1. Bu sunum aşağıdaki kaynaktan yararlanılarak hazırlanmıştır.
Coşkun Can Aktan, Mülkiyet Hakları İktisadı, Divan Kitabevi, 2019.
Sunumu Hazırlayan: Nazlı Derin
Prof.Dr.Coşkun Can Aktan

2.  Mülkiyet haklarının iktisadi analizi “hukuk ve iktisat yaklaşımı”
adı verilen araştırma programının bir alt disiplinidir. Bu alandaki
öncü çalışmalar Ronald Coase, Oliver Williamson, Elinor
Ostrom, Harold Demsetz, Armen Alchian ve Yoram Barzel gibi
iktisatçılara aittir.
Ronald Coase Oliver Williamson
Elinor Ostrom
Harold Demsetz Armen Alchian
Yoram Barzel

3. Mülkiyet hakları; mülkiyete sahip olma, kullanma, başkalarının
kullanma hakkını engelleme, mülkiyetin semerelerinden
yararlanma, kazanç ve iratlarını alma, mülkiyeti başkalarına transfer
etme gibi pek hak ve tasarruflara sahip olma anlamına gelir.

4. Mülkiyet
Hakları
Rekabet
sisteminin
yarattığı
barışçıl
işbirliği geçerli
olur.
Bireyler
arasındaki
anlaşmazlı
klar azalır.
Bireyler, ancak
piyasada rekabet
ederler ve bu da
ekonomik
gelişmenin
altyapısını
oluşturur.
Bireyleri
kaynaklarını,
ekonomik olarak
verimli olan alanlar
yerine, sadece servet
transferi anlamı
taşıyan bu hakları
elde etme yönünde
kullanmaya
yönlendirir
Gönüllü
değişim ve
ticaret, zor
kullanma ve
siyasi
rekabetin
yerini alır.

5. Anayasal Güvence Altına
Alınmış Mülkiyet Hakları
Güvence altına alınmış mülkiyet hakları barışı sağlar, zira her bir
mülk sahibi diğerlerine karışmaksızın kendi planları
doğrultusunda faaliyetlerini sürdürür.
İktisadi refah ve zenginliği ortaya çıkarır.
Adaleti temin eder.
Devletin söz konusu haklara yönelik istismar ve
ihlallerini de önlemiş olur.

7. "Herhangi bir mal veya hizmet
piyasasında endüstrilerin
yoğunlaşması sonucunda,
endüstriye yeni giren firma,
önceki firmaların ortalama
üretim maliyetlerinde bir
azalmaya neden olur".
MARSHALL’A GÖRE DIŞSAL EKONOMİLER

8. ➢ Şekil 1'de B'nin üretimi sonucunda, A'nın maliyet fonksiyonunun negatif
olarak etkilendiği dolayısıyla, negatif dışsallığın ortaya çıktığı durum
analiz edilmektedir.

10. Pigou, firmaların ve kurumların özel çıkar
güdüsüyle çalışarak bireysel faydalarının
peşinde koştuklarını ifade etmiştir.
Pigou’ta göre negatif dışsallıkların
çözümünde taraflar birbirlerinin hukuki
konumlarına göre bedel ödemeli ya da
devlet sosyal fayda kapsamında vergi ve
cezaları kullanarak dışsallıkları
içselleştirmelidir
. Özel çıkar ve sosyal fayda arasındaki
farkın negatif dışsallık olduğunu
kurgulamıştır.

12. Yatay eksende üretim miktarı; dikey eksenin üst kısmında fiyat ve
dikey eksenin alt kısmında ise negatif dışsallık gösterilmiştir.
Firmanın Q2 üretim seviyesinde üretimde bulunduğunu
varsayalım. Bu noktada firma açısından özel marjinal fayda ve
özel marjinal maliyet A noktasında eşitlenmiştir.
Q2 üretim seviyesinde ortaya çıkan marjinal dışsal maliyetin
ortadan kaldırılması için bir Pigou vergisi konularak marjinal
dışsal maliyet içselleştirilebilir
Ancak, rekabetçi piyasalarda firmanın bu ek maliyeti tüketicilere
yansıtmasının güç olması halinde Pigou vergisi, firma
maliyetlerini arttıracağından üretimde bir azalmaya sebep
olabilir.
Bu durumda yeni denge noktası B’ye kaymış olacaktır. P1P2BC alanı
kadar bir Pigou vergisi sayesinde sosyal marjinal maliyet ortadan
kaldırılmış olmaktadır.

13. Sübvansiyonların ve
vergisel
düzenlemelerin
dışsal maliyetler
üzerinde pozitif
etkisi olacağını
düşünmektedir.
Pigou tarafların
müzakere ile
anlaşma ve uzlaşma
imkanlarının sınırlı
olduğuna vurgu
yapmıştır.
.
Marshall’ın teorisinin fiyat
yada fiyat dışı dengeler
üzerinden kurulu olmasını
eleştirerek, cari ekonomik
olaylara uygun olmadığını
ifade etmiştir.
Toprağın kiralanması ve kullanılması
toprak sahipleri ve kiracılar arasında
bir farklılık arz etmektedir. Her iki
taraf arasında hali hazırda bulunan
sözleşmeler ve müzakereler
dışsallıklar açısından büyük bir
öneme haizdir.
.

14.  “Mülkiyet haklarının birincil fonksiyonu dışsallıkların
içselleştirilmesi hususunda teşvik edici olmasıdır.”
 Demsetz dışsallıkların
çözümünde hukuki sistem
içinde taraflara müzakere
yapma şansının verilmediği
durumlarda işlem
maliyetlerinin yüksek
olabileceğini ifade etmiştir.

15. DEMSETZ’E GÖRE
İŞLEM
MALİYETLERİNİN
ÇOK YÜKSEK
OLMASI
DURUMUNDA
ÇÖZÜM YOLU
Tarafların sahip oldukları
mülkiyetin değerinin belirlenerek
onlara karar alma ve uzlaşma
şansının sağlanmasıdır.
Ekonomik gücüne
göre taraflardan
birinin diğerinin
mülkiyet hakkını
satın alabilme
imkanının hukuki bir
güvenceyle
oluşturulmasıdır.
Dışsallık yaratan
mülkiyet haklarının
açık artırma,
pazarlık gibi
yollarla devrinin
sağlanmasıdır.