PATERNALİZM TÜRLERİ

1. PATERNALİZM TÜRLERİ
PROF. DR. COŞKUN CAN AKTAN
Bu sunum şu kaynaktan yararlanarak hazırlanmıştır: c.c.Aktan, «Paternal Devlet ve ‘İyiniyetli’
İyilikseverlik Despotizmi Üzerine», içinde: Aktan, C.C. (Ed.) 2021. Paternalizm, İzmir: SOBİAD Hukuk
ve İktisat Araştırmaları Merkezi Yayınları.
Hazırlayan: Aslı Karakaş

2. ENDÜSTRİYEL PATERNALİZM
PULLMAN PATERNALİZMİ

3. ÖRGÜTLERDE PATERNALİZM VE BİR ÖRNEK:
PULLMAN PATERNALİZMİ
ŞİRKETTE ÇALIŞANLAR VE
İŞYERİ SAHİBİ ‘’PATRON’’
ARASINDA DA
PATERNALİSTİK BİR İLİŞKİ
BULUNMAKTADIR. PATRON
İŞLETMESİNDEKİ YÖNETİM
SİSTEMLERİNE TAKDİR VE
ÖDÜLLENDİRME SİSTEMİNİ
YERLEŞTİRMEK
ZORUNDADIR.

4. ORGANİZASYONEL (ÖRGÜTSEL)
PATERNALİZM
GELENEKSEL PATRİARŞİK KÜLTÜRLERDE
PATRON ÇALIŞANLAR AÇISINDAN BABA
OLARAK KABUL EDİLMEKTEDİR.
PATRONUN EMİRLERİNE UYULMAKLA
BİRLİKTE İTAAT ESASTIR. BATI
KÜLTÜRLERİNDE İSE BÖYLE BİR
‘’BABACANLIK’’ İLİŞKİSİ
BULUNMAMAKTADIR.

5. ENDÜSTRİYEL PATERNALİZM ÖRNEĞİ
PULLMAN PALACE CAR COMPANY
ABD’Lİ MÜHENDİS GEORGE PULLMAN
YATAKLI VAGON TASARLAYIP ÜRETMİŞTİ,
BUNU ÜRETEN İŞÇİLER İÇİN PULLMAN İSİMLİ
BİR ŞİRKET KURMAKLA BİRLİKTE İŞÇİLERİN
AHLAKLARINI- VERİMLİLİKLERİNİ
ARTTIRABİLMEK AMACIYLA FABRİKA
ETRAFINDA BİR KASABA İNŞA ETTİRMİŞTİ.

6. PULLMAN’IN KASABASINDA
▪ MAĞAZALARDAALKOL SATILMASI
▪ ÇALIŞANLARIN KASABADA
ALKOL/SİGARA İÇMESİ YASAK OLUP
AYRICA SOKAĞA ÇIKMAYASAĞI DA
BULUNMAKTAYDI
PULLMAN ‘’IN LOCO PARENTIS’’
İLKESİ DOĞRULTUSUNDA
BENCİL BİR ŞEKİLDE ‘’İYİLİK’’
ÖGESİNİ BÜYÜTMÜŞTÜ

7. DİNİ PATERNALİZM

8. DİNİ PATERNALİZM
‘’ORGANİZE EDİLEN,
KURUMSALLAŞTIRILMAYA ÇALIŞILAN,
İNSANIN İMAN ETMESİ GEREKTİĞİ
BELİRTİLEN VE DİNİ TÖREN VE USULLERE
BAĞLANILAN BÜTÜN DİNLER İÇTEN
OLMAYAN EYLEMLERE DÖNÜŞÜRLER.’’
HARRY EMERSON FOSDICK

9. BU DOĞRULTUDA PATERNAL DEVLET KOLAYLIKLA DİN
VE İNANÇLAR ALANINA MÜDAHİL OLABİLMEKTEDİR
BİR AİLE, DİNİ ORGANİZASYON YADA DEVLET
BELİRLİ BİR DİNİN BUYRUKLARININ ALTINDA
YAŞANMASINA HİZMET ETMEK İÇİN PATERNAL
BİR GÖREV ÜSTLENEBİLİR

10. DİNİ PATERNALİZMİN
ÖZELLİKLERİ
RESMİ DİN
ANLAYIŞININ
BENİMSENMESİ
DEVLETİN İNANÇ
ALANLARI
ÜZERİNDE
MÜDAHALE
YAPABİLMESİ
BELİRLİ BİR DİNE
MENSUP OLANLARA
PARASAL KAYNAK
TRANSFER EDİLMESİ
DİNİN DEVLETİN
TEMEL
KURUMLARINDAN
BİRİ OLMASI

11. DİNİ PATERNALİZMİN
ÖZELLİKLERİ
EĞİTİMİN DİNİ
KURALLARA GÖRE
DÜZENLENMESİ
TEK DİN/TEK
MEZHEP
ANLAYIŞININ
BENİMSENMESİ
BELİRLİ BİR DİNE
MENSUP OLANLARA
İMTİYAZ TANINMASI

12. DİNLE İLGİLİ BÜTÜN MESELELERİN DEVLETİN FAALİYET
ALANININ DIŞINDA KALMASI GEREKTİĞİDİR. GENEL OLARAK
İBADET İLE İLGİLİ HUSUSLAR DEVLETİN KONTROLÜ DIŞINDA
TAMAMEN İLGİLİ TOPLULUKLARIN SERBEST
DEĞERLENDİRMESİNE BIRAKILMALIDIR..

13. AHLAKİ PATERNALİZM

14. AHLAKİ PATERNALİZM
(KİME GÖRE, NEYE GÖRE!) ‘’GENEL KURAL: KENDİ ÖZEL
ÇIKARLARINI EN İYİ BİR ŞEKİLDE
DEĞERLENDİREBİLECEKLERİ İÇİN
BİREYLERİ MÜMKÜN OLDUĞU
ÖLÇÜDE KENDİLERİNİ
İNCİTEBİLECEKLERİ ALAN
DIŞINDA DAVRANIŞLARINDA
TAMAMEN SERBEST BIRAK (…)’’
JEREMY BENTHAM

15. YASAL PATERNALİZM TOPLUMDAAHLAKİ
NORM VE İLKELERİ BELİRLEMEYE VE
BUNLARIN UYGUNLUĞUNU
DENETLEMEYE ÇALIŞTIĞI ZAMAN
DESPOTİZMİN VARLIĞINDAN SÖZ
EDİLEBİLMEKTEDİR. KİŞİNİN ÖZEL
TERCİHLERİNE DEVLETİN MÜDAHİL
OLMASI DOĞRU DEĞİLDİR..

16. MEDİKAL PATERNALİZM

17. MEDİKAL PATERNALİZM
‘’(…) YETENEĞİM VE
HAKİMİYETİM ÖLÇÜSÜNDE
HASTALARIMIN İYİLİĞİ İÇİN
TEDAVİLER ÖNERECEĞİM VE
ASLA KİMSEYE ZARAR
VERMEYECEĞİM (…)’’
HİPOKRAT YEMİNİ

18. HİPOKRAT YEMİNİ
PATERNAL
FELSEFEYE SAHİP
BİR METİNDİR
HASTA-HEKİM
İLİŞKİSİ
HİYERARŞİK İLİŞKİ
OLARAK ELE
ALINMIŞTIR
HEKİM HASTANIN
ÇIKARINI VE
DUYGULARINI
BİLİP HİSSEDEN
BİR OTORİTEDİR
(BABADIR)

19. ➢ MEDİKAL PATERNALİZMDE
‘’HEKİM-HASTA’’ İLİŞKİSİNİN
SAĞLIKLI OLARAK DİZAYN
EDİLMESİ ÖNEMLİDİR
➢ HASTAYA SADECE ONUN İYİLİĞİ
ADINA ZARAR VERİLMEDEN BİR
TEDAVİ YÖNTEMİNİN
UYGULANMASI YETERLİ DEĞİLDİR

20. ➢ HASTALAR BİLGİLENDİRİLMELİ VE
ONLARIN RIZASI ALINMALIDIR
➢ HASTANIN ÖZERKLİĞİ DİKKATE
ALINMALI, HASTANIN ADINA KARAR
VERME HAKKI HEKİME-HASTANIN
AİLE BİREYLERİNE AİT OLMAMALIDIR
➢ HASTA ETKİ ALTINDA
BIRAKILMAMALI, ÖZGÜR BİR ŞEKİLDE
KARAR VEREBİLMELİDİR

21. LİBERTERYEN PATERNALİZM

22. LİBERTERYAN PATERNALİZM
(ZARARSIZ DÜRTME Mİ, YOKSA
KAMUSAL MANİPÜLASYON MU?)
‘’LİBERTERYAN PATERNALİZM, NİSPETEN
ZAYIF, ILIMLI VE MÜDAHALECİ
OLMAYAN BİR PATERNALİZM TÜRÜDÜR
ÇÜNKÜ SEÇİMLER ENGELLENMEZ, ÇİTLE
ÇEVRİLMEMİŞTİR VEYA ÖNEMLİ ÖLÇÜDE
BASKI ALTINDA TUTULMAMIŞTIR.’’
RICHARD H. THALER

23. LİBERTERYAN
PATERNALİZM
YAKLAŞIMI
İNSANLARIN ZİHİNSEL YANILGILAR ALTINDA
İRRASYONEL KARAR VE SEÇİMLERE MARUZ
KALABİLECEKLERİ DÜŞÜNÜLEREK ONLARIN
GÖZETİLMESİ AMACIYLA ZORLAYICI OLMAYAN
BAZI YÖNTEMLERLE TERCİHLERİNİN
YÖNLENDİRİLMESİNİ İFADE EDEN
YAKLAŞIMDIR

24. CASS R. SUSTEIN RICHARD H. THALER
‘’…TERCİH ÖZGÜRLÜĞÜNÜ KORUYAN, ANCAK HEM ÖZEL HEM
DE KAMU KURUMLARINA İNSANLARI REFAHLARINI
ARTTIRACAK YÖNLERE YÖNELTME YETKİSİ VEREN BİR
YAKLAŞIMDIR…’’
LİBERTERYAN PATERNALİZM

25. Kendi Başına
Doğru Kararlar
Alamaz
Rasyonel
Düşünmez
Eksik
Bilgiye
Sahiptir
DAVRANIŞSAL İKTİSAT YAKLAŞIMINDA
‘’İRRASYONEL İNSAN’’ MODELİNİN ÖZELLİKLERİ

26. PATERNAL DEVLET İRRASYONEL İNSANI
KORUMAKLA MÜKELLEF OLARAK
DÜŞÜNÜLMÜŞTÜR
PATERNAL DEVLET BİREYLERİN ÖZGÜR
İRADELERİNİ DİKKATE ALMAYARAK
ONLARIN İYİLİĞİ İÇİN KARARLAR ALIP
UYGULAMAKTADIR
BU GELENEKSEL LİBERTERYAN
PATERNALİZM YAKLAŞIMI DOĞRU
DEĞİLDİR

27. LİBERTERYAN PATERNALİZM YERİNE
‘’ÖZGÜRLÜKÇÜ PATERNALİZM’’ MODELİ
BENİMSENMİŞTİR
LİBERTERYAN PATERNALİZM
‘’TERCİH MİMARLIĞI’’VE
‘’DÜRTME’’ADINDA İKİ TEMEL
KAVRAM ETRAFINDA ELE
ALINMAKTADIR
BİREYLER BİR ZORLAMA
OLMADAN SAĞLIĞINI VE
MUTLULUĞUNU ARTTIRABİLME
İMKANINA KAVUŞMAKTADIR

28. LİBERTERYAN PATERNALİZM BİREYİN
ÖZGÜRLÜK İLKESİNİ ÖNEMSİYOR OLSA DA
DİĞER BİR YÖNÜYLE PATERNALİSTTİR
İNSANLARIN KENDİ HATALARINI DÜZELTME
DURUMU İHMAL EDİLMEKTE VE İNSANLARIN
ÇEŞİTLİ HİLE VE MANİPÜLASYONLARLA
KANDIRILMALARI DA ELEŞTİRİLMEKTEDİR