ANAYASAL VERGİ POLİTİKASI

1. ANAYASAL VERGİ POLİTİKASI
PROF.DR. COŞKUN CAN AKTAN
• Bu sunum aşağıdaki kaynaktan yararlanılarak hazırlanmıştır.
• Kaynak: Coşkun Can Aktan, Yeni İktisat Okulları ve İktisadi Düşünce: Ankara: Seçkin Yayınları, 2018
• Sunumu hazırlayan: Muazzez DURSUN Serhat USLU

2. ANAYASAL VERGİ POLİTİKASI
Vergi, insanların «doğal toplum» ortamından «siyasal
toplum» ortamına geçerek düzen içerisinde yaşamanın bir
bedelidir.
Mal ve can varlıklarının korunmasını isteyen bireyler bunun
karşılığında «Minimal devlet»’in fonksiyonlarını yerine
getirebilmesi için bir bedel ödemek zorundadırlar

3. Vergilerin sınırı nedir?
Vergiler hangi noktaya kadar
arttırılabilir?
Vergileme yetkisi anayasada ne şekilde
sınırlandırılabilir?
VERGİ REFORMU KONUSUNDA BAZI TEMEL SORULAR

4. VERGİLERİN SINIRI NEDİR?
Temsilsiz vergileme olmaz
Vergilemeden harcama olmaz
Maksimum vergi oranının ne olması
gerektiği konusu her şeyden önce bir
«optimalite» meselesidir.

5. VERGİLER HANGİ NOKTAYA KADAR ARTTIRILABİLİR?
• Vergilerin bir sınırı vardır ve olmalıdır.
• Eğer vergi oranları için bir sınır belirlenmemişse bu taktirde
toplam piyasa yönetimi (GSYİH) ve bunun sonucu olarakta
vergi gelirlerinde azalma söz konusu olur

6. VERGİLER HANGİ NOKTAYA KADAR ARTTIRILABİLİR?
 Vergi sömürüsü, halkın ağır vergiler
altında ezilmesi anlamına
gelmektedir.
 Daha geniş anlamda, devletin vergi,
resim, harç, aidat, katkı payı ve
benzeri mali yükümlülükler ihdas
ederek bireyleri ve kurumları ağır
vergi tazyiki altında tutmasıdır.

7. VERGİLER HANGİ NOKTAYA KADAR ARTTIRILABİLİR?
Vergi rantı vergi oranlarının ve vergi yükünün
artmasına paralel olarak ortaya çıkan faydadır.

8. VERGİLEME YETKİSİ ANAYASADA NE ŞEKİLDE
SINIRLANDIRILABİLİR?
Buchanan ve diğer anayasal iktisatçılar,
geleneksel maliyecilerden farklı olarak
vergi sömürüsüne son vermek ve
vergilerin ekonomi üzerinde olumsuz
sonuçlarını ortadan kaldırmak için
vergilerin anayasal düzeyde sınırlanması
gerektiğini savunmaktadır.

9. PROSEDÜREL SINIRLAMALAR KANTİTATİF SINIRLAMALAR
DÜZ ORANLI VERGİ
TOPLAM VERGİ YÜKÜNÜN
ORANSAL OLARAK
BELİRLENMESİ
MAKSİMUM VERGİ
ORANIN BELİRLENMESİ
DENK BÜTÇE MALİ PAYLAŞIM
WİCKSELL ÖNERİSİ GENELLİK İLKESİ
VERGİ KONUSU
FAYDA VE TAHSİS İLKESİ
DÜZ ORANLI VERGİ
GENELLİK İLKESİ
VERGİ KONUSU

10.  Kamu harcamalarındaki ilave artış talebin vergilerle
karşılanmasını ve yasama organının onayına tabi tutulmasını
önermektedir.
 Parlamentoda harcama artışı ve vergi artışı öngören tekliflerin
kaliteli çoğunluk kuralı ile oylamaya tabi tutulmasıdır.
PROSEDÜREL SINIRLAMALAR
WİCKSELL ÖNERİSİ

11. PROSEDÜREL SINIRLAMALAR
GENELLİK İLKESİ
• Bütün hukuk kuralları genel olmalıdır ve
vatandaşlar arasında ayrım yapmayacak şekilde
uygulanmalıdır.
• Hayek vergilemede «yeknesak kural»
belirlenmesinin de önemi üzerinde durmakta ve
vergilerin tek oranlı olarak belirlenmesi
gerektiğini savunmaktadır
• Hayek, genel vergileme ilkelerinin belirlenmesi ile
çoğunluğun vergi yükünü azınlık üzerine
aktarmasının engelleneceğini belirtmektedir.
Vergi harcama programlarının uygulanmasında
herhangi bir kişiye ya da kesime özel ayrıcalıklar
sağlanmaması anlamına gelir

12. PROSEDÜREL SINIRLAMALAR
VERGİ ORANLARININ ANAYASADA DÜZ
ORANLI OLARAK BELİRLENMESİ
•
 Vergi oranlarının belirlenmesi tamamen parlamentoların takdirine bırakıldığı
takdirde bu bir takım suiistimallere neden olabilir.
 Vergi sisteminde ve vergi oranlarında çok sık yapılan değişikliklerin ortaya çıkardığı
olumsuz sonuçları ortadan kaldırmanın yolu vergi oranlarını anayasada
belirlemektir.

13. PROSEDÜREL SINIRLAMALAR
VERGİ KONULARININ ANAYASADA
BELİRLENMESİ
•

14. PROSEDÜREL SINIRLAMALAR
DENK BÜTÇE UYGULAMASI
• Denk bütçe ilkesinin anayasal kural haline getirilmesi
kamusal harcamalarda bir disiplin sağlar ve bunun sonucu
olarak da vergi yükünde gereksiz artışları sınırlar

15. PROSEDÜREL SINIRLAMALAR
İDARELER ARASI MALİ PAYLAŞIM
İLKELERİNİN ANAYASADA
BELİRLENMESİ
Hizmet ve kaynak bölüşümü ilkeleri çok açık olarak anayasada belirlendiğinde,
dolaylı yönden vergileme yetkisi de kısmen sınırlanmış olur

16. PROSEDÜREL SINIRLAMALAR
VERGİ GELİRLERİNİN KULLANIM ALANLARININ BELİRLENMESİ: VERGİLEMEDE FAYDA
YAKLAŞIMI VE TAHSİS İLKESİ
Tahsis yöntemi , belirli bir verginin ya da kamu gelirinin belirli bir harcamanın finansmanına
bağlanması demektir
Tahsis ilkesinin kamu harcamalarını azaltma yönünde bir etkisi söz konusu değildir.
Tüm gelir harcamaların tek bir bütçe içerisinde yer almayarak belirli gelirlerin belirli
harcamalara tahsis edilmesi bütçenin toplam büyüklüğünün görülmesini engelleyebilir.
«Ödeme gücü ilkesi» ve «adem-i tahsis ilkesi» kamu harcamalarının gelirden bağımsız olarak
sürekli artması sonucunu doğurmuştur
«Fayda ilkesi» ve «tahsis ilkesi» benimsendiğinde vatandaşların yararlandıkları hizmetin
karşılığında bir bedel ödemeleri mümkün olur.

17. KANTİTATİF SINIRLAMALAR
TOPLAM VERGİ YÜKÜNÜN ORANSAL
OLARAK BELİRLENMESİ
Devletin vergileme yetkisini genel olarak sınırlayacak önerilerden birisi
toplam vergi yükünün oransal olarak anayasa da belirlenmesidir.

18. KANTİTATİF SINIRLAMALAR
MAKSİMUM VERGİ ORANIN
BELİRLENMESİ
Vergi oranlarının maksimum sınırı da anayasa da belirlenebilir ve böylece siyasal
iktidarların vergileme yetkisini aşırı kullanma eğilimi belirli ölçüde engellenebilir

19. SONUÇ
 Kamu harcamalarının vergilerle karşılanması
 Kamu harcamalarındaki ilave artış talebinin vergilerle karşılanması ve yasama
organının kaliteli çoğunluk kararı ile onaylanması
 Vergilemede genellik ilkesinin uygulanması
 Vergi ile ilgili genel kuralların normal yasama görevini yapan parlamento dışında bir
başka üst parlamento tarafından oluşturulması
 Vergi oranlarının konuları itibariyle ayrı ayrı «tek oranlı» olarak belirlenmesi

20.  Vergi konularının genellik ilkesine uygun olarak geniş kapsamlı olarak
belirlenmesi
 Merkezi yönetim ve yerel yönetimlerin vergileme yetkilerinin birbirinden
ayrılması ve mali özerkliğin anayasada güvence altına alınması
 Vergi gelirlerinin kullanım yerlerinin belirlenmesi vergilemede fayda ilkesi ve
tahsis ilkesinin benimsenmesi
 Toplam vergi yükünün oransal olarak belirlenmesi
SONUÇ