ว่าด้วยการกล่าวถ้อยคำไม่จริง พระบรมศาสดา เมื่อประทับอยู่ ณ พระเชตวันมหาวิหาร ทรงปรารภเหล้าเจือยาพิษ ตรัสพระธรรมเทศนานี้ ดังนี้. สมัยหนึ่ง พวกนักเลงสุราในเมืองสาวัตถี ชุมนุมปรึกษากันว่า ทุนค่าซื้อสุราของพวกเราหมดแล้ว จักหาที่ไหนได้เล่า? ขณะนั้น นักเลงกักขฬะคนหนึ่ง กล่าวว่าอย่าไปคิดถึงเลย อุบายยังมีอยู่อย่างหนึ่ง. พวกนักเลงพากันถามว่า อุบายอย่างไร? นักเลงกักขฬะบอกว่า ท่านอนาถบิณฑิกะใส่แหวนหลายวง นุ่งผ้าเนื้อเกลี้ยง ไปเฝ้าในหลวง พวกเราเอายาเบื่อใส่ในไหสุรา พากันนั่งเตรียมการดื่ม เวลาท่านอนาถบิณฑิกะมา ก็เชิญท่านว่า เชิญทางนี้ครับ ท่านมหาเศรษฐี แล้วให้ท่านดื่ม เมื่อสลบแล้ว ก็ริบแหวนกับผ้านุ่ง ทำทุนซื้อเหล้ากินได้. นักเลงเหล่านั้นรับรองว่า ดีจริง ๆ ชวนกันทำอย่างนั้น. เวลาท่านเศรษฐีเดินมา ก็เดินสวนทางไป พลางกล่าวว่า นายขอรับ เชิญมาทางนี้ก่อนเถิดครับ สุราในวงของพวกข้าพเจ้า น่าชื่นใจยิ่งนัก เชิญดื่มสักหน่อย ค่อยไปเถิดครับ. ท่านอนาถบิณฑิกะเป็นโสดาบันอริยสาวก จักดื่มสุราได้อย่างไร แม้ถึงท่านจะไม่ต้องการ ก็คิดจักจับไหวพริบพวกนักเลงเหล่านั้น จึงเดินไปถึงที่ซึ่งจัดเป็นที่ดื่ม ชำเลืองดูกิริยาของพวกนั้น ก็ทราบว่า พวกนี้ปรุงสุรานี้ไว้ด้วยเหตุชื่อนี้ แล้วดำริต่อไปว่า ตั้งแต่บัดนี้ไป ต้องไล่พวกนี้ให้หนีไปจากที่นี้ ดังนี้ แล้วพูดว่า แนะเฮ้ย เจ้าพวกนักเลงสุราชั่วร้าย พวกเจ้าเอายาเบื่อใส่ในไหเหล้า แล้วคบคิดกัน ให้คนที่มาพากันดื่มสลบไสล แล้วก็ปล้นเขาเสีย ดังนี้ จัดตั้งวงดื่มนั่งรอคุยอวด แต่สุรานี้อย่างเดียว ใครๆ แม้สักคนเดียวก็ไม่กล้ายกเหล้านี้ขึ้นดื่ม ถ้าเหล้านี้ไม่ผสมยาเบื่อแล้วไซร้ พวกเจ้าต้องดื่มกันบ้าง เป็นแน่. ท่านเศรษฐีขู่นักเลงเหล่านั้น ให้หนีไปจากที่นั้น แล้วก็ไปบ้านของตน ได้คิดว่า จักต้องกราบทูลเหตุที่พวกนักเลงกระทำ ให้พระตถาคตทรงทราบ จึงไปสู่พระเชตวันมหาวิหาร กราบทูลพระศาสดาให้ทรงทราบ. พระศาสดาตรัสว่า ดูก่อนคฤหบดี มิใช่แต่ในบัดนี้เท่านั้น ที่พวกนักเลงเหล่านั้นประสงค์จะหลอกลวงเธอ ถึงในครั้งก่อน ก็ได้มีประสงค์จะหลอกลวงบัณฑิตทั้งหลายมาแล้ว. ท่านเศรษฐีกราบทูลอาราธนา. จึงทรงนำเอาเรื่องในอดีตมาสาธก ดังต่อไปนี้

1. 1
ปุณณปาติชาดก
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๙ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
ขุททกนิกาย ชาดก ภาค ๑
๓. ปุณณปาติชาดก (จากพระไตรปิฎก ลาดับเรื่องที่ ๕๓)
ว่าด้วยการลวงด้วยสุราเต็มไห
(เศรษฐีโพธิสัตว์เมื่อจะทาลายความพอใจของพวกนักเลง
จึงกล่าวคาถานี้ว่า)
[๕๓] ไหเหล้ายังคงเต็มอยู่เช่นเดิม
การกล่าวยกย่องคงเป็ นคาไม่จริง
เพราะอาการอย่างนี้ เราจึงรู้ว่า เหล้านี้ไม่ดีจริง
ปุณณปาติชาดกที่ ๓ จบ
----------------------
คาอธิบายเพิ่มเติมนามาจากบางส่วนของอรรถกถา
เอกกนิบาตชาดก อาสิงสวรรค
๓. ปุณณปาติชาดก ว่าด้วยการกล่าวถ้อยคาไม่จริง
พระบรมศาสดา เมื่อประทับอยู่ ณ พระเชตวันมหาวิหาร
ทรงปรารภเหล้าเจือยาพิษ ตรัสพระธรรมเทศนานี้ ดังนี้.
สมัยหนึ่ง พวกนักเลงสุราในเมืองสาวัตถี ชุมนุมปรึกษากันว่า
ทุนค่าซื้อสุราของพวกเราหมดแล้ว จักหาที่ไหนได้เล่า? ขณะนั้น
นักเลงกักขฬะคนหนึ่ง กล่าวว่าอย่าไปคิดถึงเลย อุบายยังมีอยู่อย่างหนึ่ง.
พวกนักเลงพากันถามว่า อุบายอย่างไร? นักเลงกักขฬะบอกว่า
ท่านอนาถบิณฑิกะใส่แหวนหลายวง นุ่งผ้าเนื้อเกลี้ยง ไปเฝ้ าในหลวง
พวกเราเอายาเบื่อใส่ในไหสุรา พากันนั่งเตรียมการดื่ม เวลาท่านอนาถบิณฑิกะมา
ก็เชิญท่านว่า เชิญทางนี้ครับ ท่านมหาเศรษฐี แล้วให้ท่านดื่ม เมื่อสลบแล้ว
ก็ริบแหวนกับผ้านุ่ง ทาทุนซื้อเหล้ากินได้. นักเลงเหล่านั้นรับรองว่า ดีจริง ๆ
ชวนกันทาอย่างนั้น.
เวลาท่านเศรษฐีเดินมา ก็เดินสวนทางไป พลางกล่าวว่า นายขอรับ
เชิญมาทางนี้ก่อนเถิดครับ สุราในวงของพวกข้าพเจ้า น่าชื่นใจยิ่งนัก
เชิญดื่มสักหน่อย ค่อยไปเถิดครับ.
ท่านอนาถบิณฑิกะเป็นโสดาบันอริยสาวก จักดื่มสุราได้อย่างไร
แม้ถึงท่านจะไม่ต้องการ ก็คิดจักจับไหวพริบพวกนักเลงเหล่านั้น
จึงเดินไปถึงที่ซึ่งจัดเป็ นที่ดื่ม ชาเลืองดูกิริยาของพวกนั้น ก็ทราบว่า
พวกนี้ปรุงสุรานี้ไว้ด้วยเหตุชื่อนี้ แล้วดาริต่อไปว่า ตั้งแต่บัดนี้ไป
ต้องไล่พวกนี้ให้หนีไปจากที่นี้ ดังนี้ แล้วพูดว่า แนะเฮ้ย เจ้าพวกนักเลงสุราชั่วร้าย
พวกเจ้าเอายาเบื่อใส่ในไหเหล้า แล้วคบคิดกัน ให้คนที่มาพากันดื่มสลบไสล

2. 2
แล้วก็ปล้นเขาเสีย ดังนี้ จัดตั้งวงดื่มนั่งรอคุยอวด แต่สุรานี้อย่างเดียว ใครๆ
แม้สักคนเดียวก็ไม่กล้ายกเหล้านี้ขึ้นดื่ม ถ้าเหล้านี้ไม่ผสมยาเบื่อแล้วไซร้
พวกเจ้าต้องดื่มกันบ้าง เป็ นแน่.
ท่านเศรษฐีขู่นักเลงเหล่านั้น ให้หนีไปจากที่นั้น แล้วก็ไปบ้านของตน
ได้คิดว่า จักต้องกราบทูลเหตุที่พวกนักเลงกระทา ให้พระตถาคตทรงทราบ
จึงไปสู่พระเชตวันมหาวิหาร กราบทูลพระศาสดาให้ทรงทราบ.
พระศาสดาตรัสว่า ดูก่อนคฤหบดี มิใช่แต่ในบัดนี้เท่านั้น
ที่พวกนักเลงเหล่านั้นประสงค์จะหลอกลวงเธอ ถึงในครั้งก่อน
ก็ได้มีประสงค์จะหลอกลวงบัณฑิตทั้งหลายมาแล้ว.
ท่านเศรษฐีกราบทูลอาราธนา. จึงทรงนาเอาเรื่องในอดีตมาสาธก
ดังต่อไปนี้ :-
ในอดีตกาล ครั้งพระเจ้าพรหมทัตเสวยราชสมบัติในกรุงพาราณสี.
พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพาราณสีเศรษฐี.
แม้ในครั้งนั้น พวกนักเลงเหล่านั้นก็ปรึกษากันอย่างนี้แหละ ปรุงสุราไว้.
เวลาท่านพาราณสีเศรษฐีเดินมา ก็เดินสวนทางชวนพูดทานองเดียวกัน ทีเดียว.
ท่านเศรษฐีแม้ไม่มีความประสงค์จะดื่ม
ก็อยากจะจับเล่ห์เหลี่ยมพวกนั้น จึงไป ครั้นดูกิริยาของพวกนักเลงเหล่านั้นแล้ว
ก็คิดว่า พวกนักเลงเหล่านี้ มุ่งจะทาสิ่งนี้ เราต้องไล่มันไปจากที่นี่
แล้วกล่าวอย่างนี้ว่า พ่อนักเลงผู้เจริญทั้งหลาย ธรรมดา การที่จะดื่มสุราแล้ว
เข้าเฝ้ าในหลวงไม่ควรเลย เราไปเฝ้ าในหลวง แล้วจะมาใหม่
พวกท่านจงนั่งรออยู่ในที่นี้แหละ.
ครั้นไปเฝ้ าในหลวงแล้วก็กลับมา.
พวกนักเลงทั้งหลายพากันกล่าวว่า เชิญทางนี้เถิดครับ ท่าน.
เศรษฐีไปที่นั้น แล้วมองดูไหเหล้าที่ผสมยา แล้วพูดว่า
พ่อนักเลงผู้เจริญทั้งหลาย การกระทาของพวกเจ้าไม่ถูกใจเราเลย
ไหเหล้าของพวกเจ้ายังเต็มอยู่ตามเดิม พวกเจ้าคุยอวดสุราอย่างเดียว
แต่ไม่ดื่มกันเลย ถ้าเหล้านี้ชื่นใจจริงๆ พวกเจ้าก็ต้องดื่มกันบ้าง แต่เหล้านี้พวกเจ้า
ต้องผสมยาพิษลงไปเป็นแน่.
เมื่อจะทาลายมโนรถของพวกนักเลงเหล่านั้น จึงกล่าวคาถานี้
ใจความว่า :-
“ ไหเหล้าคงเต็มอยู่อย่างนั้นเอง ถ้อยคาที่ท่านกล่าว
คงเป็นคาหลอกลวง เรารู้ทันว่า สุรานี้ไม่ดีแน่นอน ” ดังนี้.
ท่านเศรษฐีข่มขู่พวกนักเลง คุกคามไม่ให้คนเหล่านั้นทาอย่างนี้อีก
แล้วปล่อยไป. กระทาบุญ มีให้ทานเป็นต้น ตลอดชีวิต แล้วก็ไปตามยถากรรม.
พระศาสดาทรงนาพระธรรมเทศนานี้มาแล้ว ตรัสประชุมชาดก ว่า

3. 3
พวกนักเลงในครั้งนั้น ได้มาเป็ น พวกนักเลง ในครั้งนี้
ส่วนพาราณสีเศรษฐีได้มาเป็ น เราตถาคต ฉะนี้แล.
-------------------------