ว่าด้วย อุบายไม่ให้ถูกฆ่า พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ ณ พระเชตวันวิหาร ทรงปรารภการประเล้าประโลมของนางถูลกุมาริกา จึงตรัสเรื่องนี้ ดังนี้. เรื่องการประเล้าประโลมของนางกุมาริกานั้น จักมีแจ้งใน จูฬนารทกัสสปชาดก. แต่ในที่นี้ พระศาสดาตรัสถามภิกษุนั้นว่า ดูก่อนภิกษุ ได้ยินว่าเธอกระสันขึ้นแล้วจริงหรือ? ภิกษุนั้นกราบทูลว่า อย่างนั้นพระเจ้าข้า. พระศาสดาตรัสถามว่า ใครทำให้เธอกระสันขึ้นมา? ภิกษุนั้นกราบทูลว่า นางถูลกุมาริกาพระเจ้าข้า. พระศาสดาตรัสว่า ดูก่อนภิกษุ นางถูลกุมาริกานี้เป็นผู้กระทำความฉิบหายให้แก่เธอแม้ในกาลก่อน เธอก็ได้เป็นแกงอ่อมของบริษัทที่มาในวันวิวาห์ของนางถูลกุมาริกานี้ อันภิกษุทั้งหลายทูลอาราธนาแล้ว จึงทรงนำเอาเรื่องในอดีตมาสาธก ดังต่อไปนี้.

1. 1
สาลูกชาดก
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๙ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
ขุททกนิกาย ชาดก ภาค ๑
๖. สาลูกชาดก (จากพระไตรปิฎก ลาดับเรื่องที่ ๒๘๖)
ว่าด้วยสุกรสาลูกะถูกเลี้ยงไว้ฆ่า
(โคมหาโลหิตโพธิสัตว์ได้กล่าวกับโคจูฬโลหิตผู้น้องว่า)
[๑๐๖] เจ้าอย่าปรารถนาเป็นเช่นสุกรสาลูกะเลย
เพราะสุกรสาลูกะนี้กินอาหารที่ทาให้เดือดร้อน เจ้าอย่าทะเยอทะยานไปนัก
จงกินต้นข้าวลีบเถิด นั่นเป็ นเหตุแห่งความเป็นผู้มีอายุยืน
[๑๐๗] อีกไม่นานนัก ข้าราชสานักพร้อมกับบริวารนั้นจะเป็ นแขกมาที่นี้
ตอนนั้นเจ้าจะเห็นสุกรสาลูกะถูกตีด้วยสากนอนตายอยู่
(พระศาสดาตรัสพระคาถานี้ว่า)
[๑๐๘] ครั้นเห็นสุกรสาลูกะถูกฆ่าด้วยสากนอนตายถูกชาแหละอยู่
โคแก่ทั้ง ๒ ได้คิดว่า ต้นข้าวลีบของพวกเราเท่านั้นประเสริฐที่สุด
สาลูกชาดกที่ ๖ จบ
--------------------------
คาอธิบายเพิ่มเติมนามาจากบางส่วนของอรรถกถา
สาลุกชาดก
ว่าด้วย อุบายไม่ให้ถูกฆ่า
พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ ณ พระเชตวันวิหาร
ทรงปรารภการประเล้าประโลมของนางถูลกุมาริกา จึงตรัสเรื่องนี้ ดังนี้.
เรื่องการประเล้าประโลมของนางกุมาริกานั้น
จักมีแจ้งใน จูฬนารทกัสสปชาดก.
แต่ในที่นี้ พระศาสดาตรัสถามภิกษุนั้นว่า ดูก่อนภิกษุ
ได้ยินว่าเธอกระสันขึ้นแล้วจริงหรือ? ภิกษุนั้นกราบทูลว่า อย่างนั้นพระเจ้าข้า.
พระศาสดาตรัสถามว่า ใครทาให้เธอกระสันขึ้นมา? ภิกษุนั้นกราบทูลว่า
นางถูลกุมาริกาพระเจ้าข้า.
พระศาสดาตรัสว่า ดูก่อนภิกษุ
นางถูลกุมาริกานี้เป็ นผู้กระทาความฉิบหายให้แก่เธอแม้ในกาลก่อน
เธอก็ได้เป็นแกงอ่อมของบริษัทที่มาในวันวิวาห์ของนางถูลกุมาริกานี้
อันภิกษุทั้งหลายทูลอาราธนาแล้ว จึงทรงนาเอาเรื่องในอดีตมาสาธก ดังต่อไปนี้.
ในอดีตกาล
เมื่อพระเจ้าพรหมทัตครองราชสมบัติในพระนครพาราณสี
พระโพธิสัตว์ได้เป็ นโคผู้ชื่อว่ามหาโลหิต ส่วนน้องชายของพระโพธิสัตว์นั้นได้เป็
นโคผู้ชื่อว่าจุลลโลหิต. โคทั้งสองตัวนั้นทางานในตระกูลหนึ่งในหมู่บ้าน.

2. 2
ตระกูลนั้นมีนางกุมาริกาคนหนึ่งกาลังเจริญวัย
ตระกูลอื่นได้ขอนางกุมาริกานั้น. ครั้งนั้น ตระกูลนั้นคิดว่า
ในกาลวิวาหมงคลจักมีแกงอ่อม
จึงปรนเปรอสุกรชื่อว่าสาลุกะ ด้วยข้าวยาคูและภัต. สาลุกสุกรนั้นนอนอยู่ใต้เตียง.
อยู่มาวันหนึ่ง โคจุลลโลหิตกล่าวกะพี่ชายว่า พี่พวกเราทาการงานในตระกูลนี้
ตระกูลนี้อาศัยพวกเราเลี้ยงชีวิต ก็แหละ เมื่อเป็นอย่างนั้น
มนุษย์เหล่านี้ให้แต่หญ้าและฟางแก่พวกเรา
แต่เลี้ยงดูสุกรตัวนี้ด้วยข้าวยาคูและภัต และให้นอนใต้เตียง
สุกรตัวนี้จักทาอะไรแก่คนเหล่านี้.
โคมหาโลหิตกล่าวว่า พ่อ
เจ้าอย่าปรารถนาข้าวยาคูและภัตของสุกรตัวนี้เลย
ก็ในวันวิวาหมงคลของนางกุมาริกานี้
เขาประสงค์จะทาสุกรตัวนี้ให้เป็นแกงอ่อมจึงเลี้ยงสุกรตัวนี้ด้วยข้าวยาคูและภัต
เพื่อกระทาเนื้อให้เป็นกล้ามๆ อีก ๒-๓ วัน
เจ้าจะเห็นสุกรตัวนั้นถูกเขาฉุดลากออกจากใต้เตียงแล้ว
ฆ่าสับให้เป็นท่อนน้อยท่อนใหญ่ กระทาให้เป็นอาหาร สาหรับเลี้ยงแขก ดังนี้
แล้วตั้งคาถา ๒ คาถาแรกว่า :-
ท่านอย่าปรารถนาต่อสาลุกสุกรเลย
เพราะเขาบริโภคอาหารอันเดือดร้อน
ท่านจงเป็ นผู้มีความขวนขวายน้อยเคี้ยวกินแกลบเถอะ
นี้เป็นลักษณะแห่งความอายุยืน.
ในไม่ช้า ราชบุรุษผู้มีบริวารมากนั้น ก็จะเป็ นแขกมาประชุมกันที่นี้
ในกาลนั้น ท่านก็จะได้เห็นสาลุกสุกรตัวนี้ถูกเขาทุบด้วยสากตะลุมพุก
นอนตายอยู่.
ในกาลนั้น มีเนื้อความสังเขปดังต่อไปนี้ :-
พ่อมหาจาเริญ ท่านอย่าปรารถนาภาวะเช่นสาลุกสุกรเลย
เพราะว่าสาลุกสุกรนี้บริโภคอาหารอันเดือดร้อน
คือโภชนะเครื่องฆ่าตนซึ่งบริโภคแล้วไม่นานนัก จักถึงความตาย
แต่ท่านจงเป็ นผู้มีความขวนขวายน้อย ไม่ห่วงใย
เคี้ยวกินแกลบปนฟางนี้ที่ตนได้แล้วเถิด
นี้เป็นลักษณะคือเป็นนิมิตให้รู้ถึงความเป็นผู้มีอายุยืนยาว บัดนี้ คือไม่นานนัก
ราชบุรุษผู้มาในงานวิวาหมงคลนั้น ชื่อว่าอามาตย์ราชเสวก
เพราะประกอบด้วยบริวารเป็นอันมาก จักเป็นแขกมาในที่นี้ เมื่อนั้นแหละ
ท่านจะได้เห็นสาลุกสุกรนี้ ถูกทุบด้วยสากตะลุมพุก
เพราะประกอบส่วนข้างบนเหมือนสาก นอนตายอยู่.

3. 3
ต่อมาสองสามวันเท่านั้น เมื่อแขกในงานวิวาหมงคลพากันมาแล้ว
เจ้าของงานทั้งหลายได้ฆ่าสาลุกสุกรทาเป็นแกงอ่อม.
โคทั้งสองเห็นความวิบัตินั้นของสาลุกสุกรนั้น จึงปรึกษากันว่า
แกลบเท่านั้นเป็ นของประเสริฐสาหรับพวกเรา.
พระศาสดาทรงเป็นผู้ตรัสรู้พร้อมเฉพาะแล้ว จึงตรัสพระคาถาที่ ๓
อันเกิดจากเรื่องนั้นว่า :-
วัวชราทั้งสองได้เห็นสาลุกสุกรผู้กล้าหาญ
ถูกเจ้าของทุบด้วยสากตะลุมพุก นอนตายอยู่ จึงได้คิดกันว่า
ข้าวลีบเท่านั้นเป็ นอาหารอย่างสูงสุดของพวกเรา.
พระศาสดา
ครั้นทรงนาพระธรรมเทศนานี้มาแล้ว ทรงประกาศสัจจะ แล้วทรงประชุมชาดก.
ในเวลาจบสัจจะ ภิกษุนั้นดารงอยู่ในโสดาปัตติผล.
ถูลกุมาริกาในครั้งนั้น ได้เป็น นางถูลกุมาริกา ในบัดนี้แหละ
สาลุกสุกรในครั้งนั้น ได้เป็ น ภิกษุผู้กระสัน ในบัดนี้
โคจุลลโลหิตในครั้งนั้น ได้เป็ น พระอานนท์ ในบัดนี้
ส่วนโคมหาโลหิตในครั้งนั้น ได้เป็น เราตถาคต ฉะนี้แล.
จบ อรรถกถาสาลุกชาดกที่ ๖
-----------------------------------------------------