ว่าด้วยผู้อนุเคราะห์ที่โง่เขลาไม่ดี พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ ณ พระมหาวิหาร ชื่อว่าเชตวัน ทรงปรารภทาสีของท่านอนาถบิณฑิกเศรษฐีคนหนึ่ง ตรัสพระธรรมเทศนานี้ ดังนี้. ได้ยินมาว่า ท่านอนาถบิณฑิกเศรษฐีมีทาสีคนหนึ่ง ชื่อว่า โรหิณี. วันหนึ่ง มารดาของนางทาสีซึ่งเป็นหญิงแก่ มานอนอยู่ในโรงกระเดื่อง. ฝูงแมลงวันรุมกันตอมมารดาของนางโรหิณีนั้น กัดเจ็บเหมือนกับแทงด้วยเข็ม นางจึงบอกกับลูกสาวว่า แม่หนู แมลงวันรุมกัดแม่ เจ้าจงไล่มันไป. นางรับคำว่า จ๊ะแม่ ฉันจะไล่มัน เงื้อสาก คิดในใจว่า เราจักตีแมลงวันที่รุมตอมตัวของแม่ให้ตาย ให้ถึงความพินาศ แล้วก็เหวี่ยงสากตำข้าว ถูกมารดาตายคาที่. ครั้นเห็นมารดาตาย ก็ร้องไห้คร่ำครวญว่า แม่ของเราตายเสียแล้วๆ. คนทั้งหลาย จึงบอกเรื่องราวแก่ท่านเศรษฐี. ท่านเศรษฐีได้จัดการสรีรกิจตามสมควร แล้วก็ไปสู่วิหาร กราบทูลเรื่องราวทั้งหมดแก่พระบรมศาสดา. พระองค์ตรัสว่า ดูก่อนคฤหบดี มิใช่แต่ในบัดนี้เท่านั้น ที่นางทาสีนี้ประหารมารดาของตนตายด้วยสากตำข้าว เพราะมั่นหมายว่า จักประหารแมลงวันที่ตอมตัวของมารดา แม้ในปางก่อน ก็ได้เคยประหารมารดาให้ตาย ด้วยสากซ้อมข้าวมาแล้วเหมือนกัน. ท่านเศรษฐีกราบทูลอาราธนา แล้ว. ทรงนำเอาเรื่องในอดีตมาสาธก ดังต่อไปนี้.

1. 1
โรหิณีชาดก
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๙ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
ขุททกนิกาย ชาดก ภาค ๑
๕. โรหิณีชาดก (จากพระไตรปิฎก ลาดับเรื่องที่ ๔๕)
ว่าด้วยนางโรหิณี
(พระโพธิสัตว์ทราบเรื่องที่สาวใช้ซี่งมารดาใช้ให้ไล่แมลงวันกลับใช้สากตีมารดาจ
นสิ้นชีวิต จึงกล่าวว่า)
[๔๕] มีศัตรูผู้มีปัญญายังดีกว่ามีคนอนุเคราะห์ที่โง่
เธอจงดูนางโรหิณีชาติชั่ว ฆ่าแม่แล้วเศร้าโศกอยู่
โรหิณีชาดกที่ ๕ จบ
--------------------------
คาอธิบายเพิ่มเติมนามาจากบางส่วนของอรรถกถา
เอกกนิบาตชาดก อัตถกามวรรค
๕. โรหิณีชาดก ว่าด้วยผู้อนุเคราะห์ที่โง่เขลาไม่ดี
พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ ณ พระมหาวิหาร ชื่อว่าเชตวัน
ทรงปรารภทาสีของท่านอนาถบิณฑิกเศรษฐีคนหนึ่ง ตรัสพระธรรมเทศนานี้
ดังนี้.
ได้ยินมาว่า ท่านอนาถบิณฑิกเศรษฐีมีทาสีคนหนึ่ง
ชื่อว่า โรหิณี. วันหนึ่ง มารดาของนางทาสีซึ่งเป็ นหญิงแก่
มานอนอยู่ในโรงกระเดื่อง. ฝูงแมลงวันรุมกันตอมมารดาของนางโรหิณีนั้น
กัดเจ็บเหมือนกับแทงด้วยเข็ม นางจึงบอกกับลูกสาวว่า แม่หนู แมลงวันรุมกัดแม่
เจ้าจงไล่มันไป. นางรับคาว่า จ๊ะแม่ ฉันจะไล่มัน เงื้อสาก คิดในใจว่า
เราจักตีแมลงวันที่รุมตอมตัวของแม่ให้ตาย ให้ถึงความพินาศ
แล้วก็เหวี่ยงสากตาข้าว ถูกมารดาตายคาที่.
ครั้นเห็นมารดาตาย ก็ร้องไห้คร่าครวญว่า แม่ของเราตายเสียแล้วๆ.
คนทั้งหลาย จึงบอกเรื่องราวแก่ท่านเศรษฐี.
ท่านเศรษฐีได้จัดการสรีรกิจตามสมควร แล้วก็ไปสู่วิหาร
กราบทูลเรื่องราวทั้งหมดแก่พระบรมศาสดา.
พระองค์ตรัสว่า ดูก่อนคฤหบดี มิใช่แต่ในบัดนี้เท่านั้น
ที่นางทาสีนี้ประหารมารดาของตนตายด้วยสากตาข้าว เพราะมั่นหมายว่า
จักประหารแมลงวันที่ตอมตัวของมารดา แม้ในปางก่อน
ก็ได้เคยประหารมารดาให้ตาย ด้วยสากซ้อมข้าวมาแล้วเหมือนกัน.
ท่านเศรษฐีกราบทูลอาราธนา แล้ว.
ทรงนาเอาเรื่องในอดีตมาสาธก ดังต่อไปนี้.

2. 2
ในอดีตกาล ครั้งพระเจ้าพรหมทัตเสวยราชสมบัติ ในกรุงพาราณสี.
พระโพธิสัตว์เกิดในตระกูลเศรษฐี ครั้น บิดาวายชนม์ก็ครองตาแหน่งเศรษฐีแทน
ท่านมีทาสีคนหนึ่ง ชื่อ โรหิณี. เหมือนกัน แม้ทาสีนั้นก็ได้ประหารมารดาของตน
ผู้มาสู่โรงกระเดื่อง บอกให้ช่วยปัดแมลงวันให้ ด้วยสากซ้อมข้าวอย่างนี้นั่นแหละ.
ครั้นมารดาสิ้นชีวิต ก็ร้องไห้คร่าครวญ.
พระโพธิสัตว์ฟังเรื่องนั้นแล้ว ดาริว่า ถึงแม้จะเป็ นศัตรู
ก็ขอให้เป็นบัณฑิตเถิด ประเสริฐแน่.
แล้วกล่าวคาถานี้ความว่า :-
“ ศัตรูเป็นคนมีปัญญา ดีกว่าคนผู้อนุเคราะห์ แต่เป็ นคนโง่
ไม่ประเสริฐเลย จงดูนางโรหิณีผู้โง่เง่า ฆ่าแม่ตายแล้ว ร้องไห้อยู่. ”
พระโพธิสัตว์ เมื่อสรรเสริญบัณฑิต ทรงแสดงธรรมแล้วด้วยคาถานี้.
พระบรมศาสดาตรัสว่า ดูก่อนคฤหบดี มิใช่แต่ในบัดนี้เท่านั้น
ที่นางโรหิณีหมายใจว่า เราจักฆ่าแมลงวัน กลับฆ่ามารดาเสีย แม้ในปางก่อน
ก็เคยฆ่ามาแล้ว เหมือนกัน.
ครั้นทรงนาพระธรรมเทศนานี้มาตรัสแล้ว ทรงสืบอนุสนธิ
ประชุมชาดก ว่า
มารดานางโรหิณีในครั้งนั้น ก็มาเป็นมารดา ในครั้งนี้
ธิดาในครั้งนั้น ก็มาเป็ นธิดา ในครั้งนี้เหมือนกัน
แต่มหาเศรษฐีในครั้งนั้น ได้มาเป็น เราตถาคต ฉะนี้แล.
---------------------