ว่าด้วย เลือกเอาผู้มีศีล พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ ณ พระเชตวันมหาวิหาร ทรงปรารภพราหมณ์คนหนึ่ง ตรัสพระธรรมเทศนานี้ ดังนี้. ได้ยินว่า พราหมณ์นั้นมีลูกสาวสี่คน. มีชายสี่คนต้องการลูกสาวเหล่านั้น. ในชายสี่คนนั้น คนหนึ่งรูปงามร่างกายสมบูรณ์ คนหนึ่งอายุมากเป็นผู้ใหญ่ คนหนึ่งสมบูรณ์ด้วยชาติ คนหนึ่งมีศีล. พราหมณ์คิดว่า เมื่อจะปลูกฝังลูกสาว ควรจะให้แก่ใครหนอ ควรให้แก่คนรูปงามหรือ คนมีอายุ คนสมบูรณ์ด้วยชาติ และคนมีศีล คนใดคนหนึ่งดี แม้เขาจะพยายามคิด ก็ไม่รู้แน่ จึงคิดว่า พระสัมมาสัมพุทธเจ้าจักทรงทราบเหตุนี้ เราจักทูลถามพระองค์ แล้วยกลูกสาวให้แก่ผู้ที่สมควร ในระหว่างคนเหล่านั้น จึงได้ถือของหอมดอกไม้เป็นต้น ไปวิหาร ถวายบังคมพระศาสดา นั่ง ณ ส่วนหนึ่ง กราบทูลความนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้าตั้งแต่ต้น แล้วทูลถามว่า ข้าแต่พระองค์ ควรจะให้แก่ใครในชายทั้งสี่เหล่านี้. พระศาสดาตรัสว่า แต่ปางก่อน บัณฑิตทั้งหลายก็ยังถามปัญหานี้แก่พระองค์ แต่เพราะยังอยู่ในหัวเลี้ยวหัวต่อของภพ จึงไม่อาจจดจำได้ เมื่อพราหมณ์ทูลอาราธนา จึงทรงนำเรื่องอดีตมาตรัสเล่า.

1. 1
สาธุสีลชาดก
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๙ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
ขุททกนิกาย ชาดก ภาค ๑
๑๐. สาธุสีลชาดก (จากพระไตรปิฎก ลาดับเรื่องที่ ๒๐๐)
ว่าด้วยเลือกเอาผู้มีศีล
(พราหมณ์ถามพระโพธิสัตว์ผู้เป็นอาจารย์ว่า)
[๙๙] ข้าพเจ้าขอถามท่านพราหมณ์ว่า บรรดาคน ๔ คน คือ (๑)
คนมีรูปงาม (๒) คนมีอายุ (๓) คนมีชาติสูง (๔) คนมีศีลธรรม
ท่านจะเลือกใครหนอ
(อาจารย์ฟังคาของพราหมณ์นั้นแล้วกล่าวว่า)
[๑๐๐] ร่างกายก็มีประโยชน์ ข้าพเจ้าขอทาความนอบน้อมต่อท่าน
ผู้เจริญวัย ชาติสูงก็มีประโยชน์ แต่ข้าพเจ้าชอบใจศีล
สาธุสีลชาดกที่ ๑๐ จบ
รุหกวรรคที่ ๕ จบ
-----------------------
คาอธิบายเพิ่มเติมนามาจากบางส่วนของอรรถกถา
สาธุสีลชาดก
ว่าด้วย เลือกเอาผู้มีศีล
พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ ณ พระเชตวันมหาวิหาร
ทรงปรารภพราหมณ์คนหนึ่ง ตรัสพระธรรมเทศนานี้ ดังนี้.
ได้ยินว่า พราหมณ์นั้นมีลูกสาวสี่คน.
มีชายสี่คนต้องการลูกสาวเหล่านั้น. ในชายสี่คนนั้น
คนหนึ่งรูปงามร่างกายสมบูรณ์ คนหนึ่งอายุมากเป็ นผู้ใหญ่
คนหนึ่งสมบูรณ์ด้วยชาติ คนหนึ่งมีศีล. พราหมณ์คิดว่า เมื่อจะปลูกฝังลูกสาว
ควรจะให้แก่ใครหนอ ควรให้แก่คนรูปงามหรือ คนมีอายุ คนสมบูรณ์ด้วยชาติ
และคนมีศีล คนใดคนหนึ่งดี แม้เขาจะพยายามคิด ก็ไม่รู้แน่ จึงคิดว่า
พระสัมมาสัมพุทธเจ้าจักทรงทราบเหตุนี้ เราจักทูลถามพระองค์
แล้วยกลูกสาวให้แก่ผู้ที่สมควร ในระหว่างคนเหล่านั้น
จึงได้ถือของหอมดอกไม้เป็นต้น ไปวิหาร ถวายบังคมพระศาสดา นั่ง ณ
ส่วนหนึ่ง กราบทูลความนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้าตั้งแต่ต้น แล้วทูลถามว่า
ข้าแต่พระองค์ ควรจะให้แก่ใครในชายทั้งสี่เหล่านี้.
พระศาสดาตรัสว่า แต่ปางก่อน
บัณฑิตทั้งหลายก็ยังถามปัญหานี้แก่พระองค์
แต่เพราะยังอยู่ในหัวเลี้ยวหัวต่อของภพ จึงไม่อาจจดจาได้
เมื่อพราหมณ์ทูลอาราธนา จึงทรงนาเรื่องอดีตมาตรัสเล่า.

2. 2
ในอดีตกาล ครั้งพระเจ้าพรหมทัตเสวยราชสมบัติอยู่ในกรุงพาราณสี
พระโพธิสัตว์อุบัติในตระกูลพราหมณ์ เรียนศิลปะในเมืองตักกสิลา
แล้วได้มาเป็นอาจารย์ทิศาปาโมกข์ในกรุงตักกสิลา.
ครั้งนั้น พราหมณ์มีลูกสาวสี่คน มีชายสี่คนต้องการลูกสาวเหล่านั้น
พราหมณ์ราพึงว่า จะควรให้แก่ใคร เมื่อไม่แน่ใจจึงคิดว่า เราจะต้องถามอาจารย์
แล้วให้แก่ผู้ที่ควรให้ จึงไปหาอาจารย์ เมื่อจะถามเรื่องนั้น จึงกล่าวคาถาแรกว่า :-
เราขอถามท่านพราหมณ์ว่า ๑. คนมีรูปงาม ๒. คนอายุมาก
๓. คนมีชาติสูง ๔. คนมีศีล สี่คนนั้น ท่านจะเลือกเอาคนไหน.
อาจารย์ฟังพราหมณ์นั้นแล้ว จึงตอบว่า คนมีศีลวิบัติแล้ว
แม้เมื่อมีรูปสมบัติก็น่าตาหนิ เพราะฉะนั้น รูปสมบัติหาเป็นประมาณไม่
เราชอบความเป็นผู้มีศีล.
เมื่อจะประกาศความนี้ จึงกล่าวคาถาที่ ๒ ว่า :-
ประโยชน์ในร่างกายก็มีอยู่
ข้าพเจ้าขอทาความนอบน้อมต่อท่านผู้เจริญวัย ประโยชน์ในชาติดีก็มีอยู่
แต่เราชอบใจศีล.
พราหมณ์ฟังคาของอาจารย์แล้ว ก็ยกลูกสาวให้แก่คนมีศีลอย่างเดียว.
พระศาสดานาพระธรรมเทศนานี้มาแล้ว ทรงประกาศสัจธรรม ทรงปร
ะชุมชาดก.
เมื่อจบสัจธรรม พราหมณ์ตั้งอยู่ในโสดาปัตติผล.
พราหมณ์ในครั้งนั้น ได้เป็ นพราหมณ์ผู้นี้แหละ
ส่วนอาจารย์ทิศาปาโมกข์ คือ เราตถาคต นี้แล.
จบ อรรถกถาสาธุสีลชาดกที่ ๑๐
จบ รุหกวรรคที่ ๕
------------------------------------------------