1. -K I N D E R E N , J O N G E R E N E N G E Z I N N E N U I T
B A L A N S
-I L S E M A R I E N
Lesdag 3: ouderfactoren die het
gezin als systeem beïnvloeden

2. Laatste eindje vorige les
 Bekijk volgend videofragment:
 Stel TGI-model op
 jo frost, jo frost 2,jo frost 3, jo frost 4
 Bekijk interventie: wat gebeurt er in de
hulpverlening?
 thema dat gekozen wordt
 Welke attitude en methode zie je bij hulpverlener

3. In de praktijk
 Risico‟s van residentiële opname?
 Negatieve groepsdynamiek
 Nieuwe homeostase door gezinsontlasting
 Niet voldoende makkelijke overgangen
 Hoeveel ruimte, tijd gaat er naar gezinsbegeleiding?

4. In de praktijk
 Richten op competenties ipv op probleemreductie
 Ouders in de ouderrol blijven bevestigen
 Geen overidentificatie met kind vanuit voorziening
 Meerzijdige partijdigheid

5. Multiproblem-gezinnen

6. Terminologie
 Term multi-problem-gezin = paradoxaal
 gezinssysteem: chronisch en complex netwerk van socio-
economische en psychosociale problemen
• PROBLEMEN EIGEN AAN HET
HULPVERLENINGSSYSTEEM

7. Terminologie
Multi-problem-gezin
=
Falende hulpverleningsrelatie
(gezin en hulpverlening zijn subsystemen)

8. Terminologie
 Multi-problem-gezin = outsiderperspectief
 Kansarme gezinnen = relatie tot maatschappelijke
goederen
 Vierde wereldgezinnen = zelfemancipatie van
generatie-armen

9. Ouders in multi-problemgezinnen
 http://www.klasse.be/tvklasse/14796-Kansarmoede
 Fragment uit “ladybird, ladybird”

10. Persoonskenmerken van ouders
 Apathy-futility-syndrome
 Gevoel van futiliteit
 Emotionele vervlakking
 Interpersoonlijke relaties negatief gekleurd
 Gebrek aan competentie (gevoel)
 Negativisme
 Verbale ontoegankelijkheid
 Overdragen van fulititeitsgevoelens op anderen
 Passief-agressief uiten van boosheid

11. Gezinskenmerken
 Snel wisselend interactiesysteem,
onvoorspelbaarheid
 Hiërarchische communicatie
 Moeder als knooppunt van interacties
 Extreme posities in gezinscohesie en –aanpassing
 Opvoeding tussen overbeschermen en afwijzen

12. Model van Hellinckx
Persoonskenmerken
Gezondheid en fysieke gesteldheid
Persoonlijkheid en vitaliteit
opvoedingsgeschiedenis
Gezinscontext
Materiële mogelijkheden
Familiale omgeving
Buurt en kennissenkring
Institutionele omgeving
OPVOEDEN
Pedagogische vraag
Pedagogisch aanbod
Subsysteemkenmerken
Echtelijke relatie
siblingsrelatie
Gezinskenmerken
Gezinsorganisatie
Gezinscultuur
gezinsdynamiek

13. Principes voor hulpverlening aan multi-
problemgezinnen
 Tegemoetkomende hulp
 Gezinsgerichte hulp
 Emancipatorisch
 Empowerment
 Integrale hulp
 Samenwerking en coördinatie
 Supervisie

14. Tegemoetkomende hulp
 Hulp aan huis
 hulpverlener neemt initiatief
 Hulpverleningsproces gaande houden
 Flexibiliteit van de hulpverlener

15. Gezinsgerichte hulp
 Gezin als geheel
 Sociaal netwerk
 Plaatsing vermijden

16. Emancipatorische hulp
 Partnerschap
 Dialoog
 Positieve ingesteldheid
 Gezinsperspectieven als vertrekpunt
 Geen verborgen agenda
 Respect

17. Empowerment
 Competenties staan centraal
 Sociaal systeem
 Geen afhankelijkheidsrelatie

18. Integrale hulp
 Totaliteit van de situatie
 Draagkracht verhogen en draaglast verminderen

19. Methoden voor hulpverlening: thuisbegeleiding
 Thuis
 Intensief
 Breedsporig

20. Opvoedingsondersteuning
 Opbouwen van een werk –en vertrouwensrelatie
 Aansluiting zoeken
 Verhogen van het probleeminzicht
 Pedagogisch traject

21. Pedagogisch traject
 Basishouding
 Keuze van een werkpunt
 Participerend observeren
 Experimentele participatie
 Transfer

22. K I N D E R E N M E T E E N O U D E R M E T E E N
P S Y C H I A T R I S C H E P R O B L E M A T I E K
Kopp-gezinnen

23. Definitie
 „kinderen van wie minstens één van de ouders
tenminste één keer opgenomen is geweest in een
psychiatrisch ziekenhuis of in een psychiatrische
afdeling van een algemeen ziekenhuis, of bij wie door
een deskundige een psychiatrisch ziektebeeld is
geconstateerd‟ (Dhondt, Van Doesum & Zonneveld,
1988, p. 11)

24. Risico‟s
 getuigenis 1
 1/3 ontwikkelt chronische problemen
 1/3 gaat tijdelijk door een moeilijke periode
 1/3 ontwikkelt geen probleem

25. Risicofactoren op kindniveau
 Perinatale complicaties
 Temperament van het kind
 Jongere leeftijd
 Mannelijke sekse

26. Beschermende factoren op kindniveau
 hogere intelligentie
 creativiteit
 sociale competentie en gedrevenheid
 scepticisme
 zelfstandigheid en objectiverend begrijpende
houding t.a.v. de ouder
 gemakkelijk temperament
 interne „locus of control‟

27. Beschermende factoren op kindniveau
 ’ gevoel van eigenwaarde en beleving van
competentie
 begrip van en inzicht in zichzelf m.b.t. de impact die
de gezinssituatie heeft („selfunderstanding‟)
 marginaliteit (d.i. zich buiten gezin kunnen plaatsen)
 zichzelf leren troosten
 „adopteerbaarheid

28. Risicofactoren op ouderniveau
 ernst en chroniciteit van de ouderlijke stoornis
 mate waarin de stoornis interfereert met het
(ouderlijk) functioneren
 comorbiditeit, meerbepaald met een
persoonlijkheidsstoornis
 de moeder die de psychiatrische stoornis
 vertoont
 psychopathologie bij de partner (andere ouder)
 vaderlijk crimineel gedrag

29. Beschermende factoren op ouderniveau
 capaciteit om voor het kind te kunnen (blijven)
zorgen, zowel bij de ouder met de psychiatrische
stoornis als bij de andere ouder

30. Risicofactoren op ruimer niveau (gezin en
omgeving)
 verstoorde hechtingsrelatie tussen ouder en kind
 verstoorde ouder-kindcommunicatie
 betrokkenheid van het kind in de waanwereld van de
ouder
 ingrijpende veranderingen in het gezinsfunctioneren
(instabiliteit op emotioneel, organisatorisch en financieel
vlak; rolverschuivingen; minder sociale contacten)
 relatieproblemen tussen de ouders en scheiding
 separatie van de ouder of plaatsing van het kind
 lagere socio-economische status van het gezin
 groter gezin

31. Beschermende factoren op gezins- en
omgevingsniveau
 goede band tussen moeder en kind
 stevige relatie met andere ouder
 samengaan van („fit‟) een kwaliteit van het kind en een
centrale nood bij (een van) de ouders (op voorwaarde dat
het kind duidelijk besef heeft van zijn kwaliteit en deze
„fit‟ niet leidt tot spanningen in het gezin)
 steunende rol door „siblings‟
 plaatsing en adoptie van het kind
 beschikbaarheid van een empathische
vertrouwenspersoon en beste vriend(in) in de
kindertijd/jeugd en van een intieme partnerrelatie in de
(jong)volwassenheid
 gunstig(e) schoolmilieu en -ervaringen

32. Hulpverlening bij Kopp-gezinnen
 Als hulpverlener van de ouders:
 Opvoeding steeds als thema in begeleiding aanwezig stellen
 Ouders betrekken, in ouderrol plaatsen
 Ouders ondersteunen tot voldoende transparante
communicatie met kinderen

33. Hulpverlening bij Kopp-gezinnen
 Als hulpverlener van de kinderen:
 Tempo van het kind respecteren
 Ruimte (leren) maken voor gevoelens
 Uitbouwen van steunnetwerk getuigenis 2
 Helpen voldoende kind-zijn te bewaren