SlideShare a Scribd company logo
1 of 48
Deel 3: Wie is de puber?
2. Sociaal-emotionele en persoonlijkheidsontwikkeling
2
2.1 probleemstelling
Tijdens de adolescentie groeit
de jongere uit tot een
volwassene.
Welke gevolgen heeft deze
overgang voor de sociale
relaties en de emotionele
ontwikkeling van de jongeren?
3
Separatie Individuatie
Loskomen van het gezin om uit te groeien tot
een autonomie persoonlijkheid
4
Separatie
Autonoom
beslissende
jongere
Meer
gelijkwaardige
relatie tussen
ouders en
adolescent
Ouders nier meer onfeilbaar
Generatiekloof doet zich
beperkt voor.
5
Permissief
toegeeflijk
(verwennend)
Autoritatief
(democratisch)
Permissief
onverschillig
(verwaarlozend)
Autoritair
(extreem
streng)
Parentale warmte
Parentale
controle
Opvoedingsstijl
IndividuatieIntimiteit en
seksualiteit
Binding
Beroep en
studie
Morele,
politieke,…
standpunten
identificatie experimenteren
identificatie
experiment
Statussen van
identiteit
identificatie
experiment
Statussen van
identiteit
Vergelijk dit kwadrant
met het kwadrant van
de opvoedingsstijlen.
Wat valt je op?
2.3 belang van de peergroup
10
= een groep van leeftijdsgenoten
2.3 Belang van de peergroup: functies
Versterken en
behouden van
zelfwaardering
Oefenen van
sociale
vaardigheden
Oefenen met
nieuwe sociale
rollen
Sociale
vergelijking
2.3 Belang van de peergroup: valkuil
12
Prefrontale cortex is
nog in volle
ontwikkeling, dus
geen remmend effect
voor risicovol gedrag.
jeugdcultuur subcultuur
De jeugdcultuur en
zijn subcultuur
= collectiviteit:
• Geen directe interactie
• Gemeenschappelijk doel
en waarden
• Gemeenschappelijke
kenmerken
• Samenhorigheidsgevoel
Vriendengroepen
Jongeren trekken op in groep
Kliek bestaat zelden uit meer dan 7 leden
• Kenmerken van de groep
• Groepscultuur en groepsnorm
• Sociale cohesie
• Conformeren
15
Kenmerken van de groep
“Een groep is een begrensde sociale eenheid waarvan de leden
geregeld met elkaar omgaan (interactie). De leden van de groep
hebben gemeenschappelijke kenmerken. De groep wordt
gekenmerkt door gemeenschappelijke waarden en normen met op
basis daarvan gevoelens van samenhorigheid.”
Lees de definitie van een groep volgens de sociale psychologie.
Verklaar waarom we een vriendengroep als en echte groep kunnen beschouwen!
16
Kenmerken van de groep
Het aangaan van
vriendschapsrelaties is essentieel in
de ontwikkeling van jongeren. Ze
zoeken bij vrienden het
referentiepunt voor sociale normen
en ze ontwikkelen zo sociale
vaardigheden!
17
Groepscultuur en
groepsnorm
Elke vriendengroep ontwikkelt een eigen stijl en een eigen
klimaat gebaseerd op gedeelde waarde en normen.
Wat zijn de groepsnomen binnen
je eigen vriendengroep?
Taaknormen Omgangsnormen Modenormen
18
Sociale cohesie
Hechte band – Wij-gevoel
• De betrokkenheid van mensen bij de groep
• De oriëntatie op collectieve waarden en normen
• De deelname aan maatschappelijke instituties en
organisaties
• De participatie aan sociale netwerken
• De onderlinge sociale waardering en contacten
19
Sociale cohesie
Hechte band – Wij-gevoel
beïnvloed door
Pressie van
buitenaf
Een taak
succesvol
afronden
Moeizaam
verkregen
lidmaatschap
20
Conformeren
“de neiging om de
manier waarop we
naar iets kijken, onze
meningen en ons
gedrag te veranderen
in overeenstemming
met de
groepsnormen, ten
gevolge van
vermeende of
feitelijke groepsdruk”
Uiterlijke kenmeren
(zie invloed
subcultuur)
risicogedrag
21
Conformeren
conformisme
stijgt
Hoe
belangrijker
de groep
Hoe
groter de
groep
Hoe
moeilijker
de taak
Hoe
unaniemer
de groep
Geen
anoniem
oordeel
Extreme
standpunten
Zijn er ook voordelen aan risico’s nemen en
groepsdruk?
Hefboom voor
betere prestaties op
school
Sociaal waardevolle
informatie
Norm = prosociaal
gedrag -> positieve
invloed op gedrag
Vriendschap tussen
boezemvrienden
Speciale band gekenmerkt door intimiteit,
gelijkwaardigheid en wederkerigheid
Van een egocentrisch perspectief op
vriendschap naar een relatie op basis van
wederzijds vertrouwen, steun en zorg
Empathie als belangrijke voorwaarde (Mediale
frontale cortex)
Onderlinge afhankelijkheid en autonomie
Tegengewicht voor gevoelens van
eenzaamheid
2.4 eerste romantische relaties
24
Leert een
intieme relatie
op te bouwen
Prestige
Manier om
plezier te
maken
Besef eigen
identiteit
Ontwikkeling
autonomie
Onder invloed van hormonale veranderingen interesse in
romantische relaties: FUNCTIES
• Vier stadia in het ONTSTAAN van relaties
Het
initiatiestadium
Het
statusstadium
Het stadium
van de affectie
Het stadium
van de
relatievorming
26
Verliefdheid activeert dezelfde
hersengebieden als bij het winnen van
een prijs of krijgen van een compliment.
Dopamine wordt geproduceerd
Adrenaline zorgt voor vernauwing
Prefrontale cortex (verantwoordelijk
voor rationele afwegingen) is bij
verliefdheid minder actief.
Door puberbrein wordt dit proces
versterkt. Door prefrontale cortex die
nog in ontwikkeling is en de
beloningsgebieden die hypergevoelig
zijn.
27
2.5 Egocentrisme van de adolescent
egocentrisme
Imaginair
publiek
Persoonlijke
fabel
28
Imaginair publiek
29
Risicogedrag
Als adolescenten net zo slim zijn
als volwassenen waarom doen ze
dan van die stomme dingen?
30
Persoonlijke fabel
Gevoel uniek te zijn
Gevoel van
onsterfelijkheid
Gevaarlijk en
roekeloos gedrag
31
Maturity gap
Biologische
volwassenheid
Sociale
volwassenheid
32
Biologische en emotionele verklaring
Verband tussen:
Vroege puberteit en het stellen van risicovol gedrag
Emotionele ontwikkeling en risicovol gedrag
 Mate van keuzes maken op basis van emotie
 Mate van impulsiviteit
33
Verklaring vanuit de neurowetenschappen
Basale ganglia
met daarin het
beloningscentrum,
de nucleus accumbens
34
Verklaring vanuit de neurowetenschappen
Hersengebied wordt
geactiveerd door een
beloning maar ook door een
teken dat er mogelijks een
beloning aankomt.
Dit hersengebied is belangrijk bij het inschatten
van risico’s, waarbij de verwachte beloning het
soms kan winnen van de analyse van mogelijk
gevaar.
35
Verklaring vanuit de neurowetenschappen
Wat is het probleem in de
adolescentieperiode?
Samenwerking tussen prefrontale cortex en nucleus
accumbens in situaties waar beloning en risico een rol spelen.
De nucleus accumbens is erg gevoelig voor prikkels in de
omgeving die beloning representeren en de frontale cortex is
het controlesysteem bij het sturen van de reactie op deze
emotionele prikkel.
36
Verklaring vanuit de neurowetenschappen
dual-systems-model
37
Verklaring vanuit de neurowetenschappen
De adolescent is een auto,
waarvan de motor op volle toeren
draait, maar de remmen en het
stuur om het rijgedrag in goede
banen te leiden nog in volle
ontwikkeling zijn.
38
Verklaring vanuit de neurowetenschappen
DUS:
Overactief emotiesysteem  extra gevoelig voor de
mogelijkheid dat er een beloning aankomt  dit vooruitzicht
wint van de prefrontale cortex die de gevaren aanduidt.
39
Verklaring vanuit de neurowetenschappen
Waarom doen adolescenten van die stomme
dingen? Denken ze echt niet na?
Wat gebeurt er in de hersenen als je
volwassenen en adolescenten laat nadenken
over risicovolle situaties?
40
Gedachte gevaarlijke
situatie
Volwassenen
Insula wordt
geactiveerd
Afkeerreactie
waarschuwingssignaal
Adolescent
Geen activiteit in
insula maar wel
prefrontale cortex
Afwegen alternatieven
neemt veel tijd in
beslag. Niet efficiënt
Probleem eenvoudig
voorstellen zonder te
veel details zodat goede
beslissing gemaakt kan
worden
41
Geef enkele
voorbeelden van
jongeren die meer
risicogedrag vertonen
dan anderen. Wat zou
hiervoor een mogelijke
verklaring kunnen zijn?
Hoe kunnen we verklaren dat sommige adolescenten meer risico’s
nemen dan anderen?
Geslacht
Context en leeftijd
Hormoonspiegels
testosteron
Persoonlijkheid
spanningsbehoefte
42
Invloed van de
sociale omgeving
op gedrag
Jongeren (14-18),
jongvolwassenen
(19-22) en
volwassenen (24-
29) besturen
virtuele auto
Alleen in de auto Geen significante
verschillen
Vriend kijkt toe
Jongeren van 14 –
18 jaar nemen
meer risico
Mama kijkt toe
Geen significantie
verschillen
43
Invloed van de
sociale omgeving
op gedrag
Activiteit neemt toe in nucleus
accumbens wanneer de vriend
toekijkt. De adolescent
verwacht een belonend effect
van zijn risicovol gedrag.
44
2.6 Adolescenten en emoties
De emoties gaan in de
adolescentie alle kanten
op. Hoe komt dat?
Primaire emoties
• = directe reactie op iets uit de omgeving
• Vroeg in de ontwikkeling
Secundaire emoties
• aangeleerd
• = komen voort uit een bepaalde situatie die
een bepaald gevoel oproept
2.6 Adolescenten en emoties
45
46
Herkennen van
primaire reacties
Ontwikkelt
tussen 10 en
18 jaar
lichaamshouding
Vrouwen
47
Herkennen van
primaire reacties
Directe route
naar de
amygdala
Indirecte route
via de frontale
cortex
48
Complexe,
secundaire emoties
Het gevoel voor wat beter is
op lange termijn is een
vaardigheid die we pas laat
ontwikkelen. Zie ook morele
ontwikkeling.

More Related Content

Similar to 2. Sociaal emotionele en persoonlijkheidsontwikkeling

Deel 3 2 Sociaal-emotionele en persoonlijkheidsontwikkeling.pptx
Deel 3 2 Sociaal-emotionele en persoonlijkheidsontwikkeling.pptxDeel 3 2 Sociaal-emotionele en persoonlijkheidsontwikkeling.pptx
Deel 3 2 Sociaal-emotionele en persoonlijkheidsontwikkeling.pptxsofie
 
7. De adolescent
7. De adolescent7. De adolescent
7. De adolescentsofie
 
5de les levensloop psychologie
5de les levensloop psychologie5de les levensloop psychologie
5de les levensloop psychologieCVO-SSH
 
Lesdag 3 kinderen, jongeren en gezinnen uit balans
Lesdag 3 kinderen, jongeren en gezinnen uit balansLesdag 3 kinderen, jongeren en gezinnen uit balans
Lesdag 3 kinderen, jongeren en gezinnen uit balansCVO-SSH
 
Hoofdstuk 7 de adolescent pbko
Hoofdstuk 7 de adolescent pbkoHoofdstuk 7 de adolescent pbko
Hoofdstuk 7 de adolescent pbkoHnnlr
 
1 S Wao Coen Anneleen.
1 S Wao Coen Anneleen.1 S Wao Coen Anneleen.
1 S Wao Coen Anneleen.85855
 
Huub Nelis, Puberbrein Binnenstebuiten
Huub Nelis, Puberbrein BinnenstebuitenHuub Nelis, Puberbrein Binnenstebuiten
Huub Nelis, Puberbrein BinnenstebuitenSURFfoundation
 
Lesdag 3 ouderfactoren
Lesdag 3 ouderfactorenLesdag 3 ouderfactoren
Lesdag 3 ouderfactorenCVO-SSH
 
Presentatie Bs Kj Therapie
Presentatie Bs Kj TherapiePresentatie Bs Kj Therapie
Presentatie Bs Kj Therapiemoniqueubaghs
 
Profilering gezinnen 4
Profilering gezinnen 4Profilering gezinnen 4
Profilering gezinnen 4annekesomers
 
Profilering gezinnen 4
Profilering gezinnen 4Profilering gezinnen 4
Profilering gezinnen 4annekesomers
 
Sp Vt Les 2008 2009 Groepen
Sp Vt Les 2008 2009 GroepenSp Vt Les 2008 2009 Groepen
Sp Vt Les 2008 2009 Groepensuperman20
 
Bijeenkomst 7 ontwikkelingspsychologie
Bijeenkomst 7 ontwikkelingspsychologieBijeenkomst 7 ontwikkelingspsychologie
Bijeenkomst 7 ontwikkelingspsychologieDjtewalvaart
 
Is Een Pleegpuber Echt Anders
Is Een Pleegpuber Echt AndersIs Een Pleegpuber Echt Anders
Is Een Pleegpuber Echt Andersapocalyp
 
A village in lockdown - De mogelijke invloed van de lockdown op de ontwikkeli...
A village in lockdown - De mogelijke invloed van de lockdown op de ontwikkeli...A village in lockdown - De mogelijke invloed van de lockdown op de ontwikkeli...
A village in lockdown - De mogelijke invloed van de lockdown op de ontwikkeli...AnnekeLangenhuijsen1
 
Deel 4 stemmingsstoornissen
Deel 4 stemmingsstoornissenDeel 4 stemmingsstoornissen
Deel 4 stemmingsstoornissensofie
 

Similar to 2. Sociaal emotionele en persoonlijkheidsontwikkeling (20)

Deel 3 2 Sociaal-emotionele en persoonlijkheidsontwikkeling.pptx
Deel 3 2 Sociaal-emotionele en persoonlijkheidsontwikkeling.pptxDeel 3 2 Sociaal-emotionele en persoonlijkheidsontwikkeling.pptx
Deel 3 2 Sociaal-emotionele en persoonlijkheidsontwikkeling.pptx
 
7. De adolescent
7. De adolescent7. De adolescent
7. De adolescent
 
Mindfulness voor Ouders deel 2
Mindfulness voor Ouders deel 2Mindfulness voor Ouders deel 2
Mindfulness voor Ouders deel 2
 
Presentatie%20beeldvorming[1]
Presentatie%20beeldvorming[1]Presentatie%20beeldvorming[1]
Presentatie%20beeldvorming[1]
 
5de les levensloop psychologie
5de les levensloop psychologie5de les levensloop psychologie
5de les levensloop psychologie
 
Lesdag 3 kinderen, jongeren en gezinnen uit balans
Lesdag 3 kinderen, jongeren en gezinnen uit balansLesdag 3 kinderen, jongeren en gezinnen uit balans
Lesdag 3 kinderen, jongeren en gezinnen uit balans
 
Hoofdstuk 7 de adolescent pbko
Hoofdstuk 7 de adolescent pbkoHoofdstuk 7 de adolescent pbko
Hoofdstuk 7 de adolescent pbko
 
1 S Wao Coen Anneleen.
1 S Wao Coen Anneleen.1 S Wao Coen Anneleen.
1 S Wao Coen Anneleen.
 
Huub Nelis, Puberbrein Binnenstebuiten
Huub Nelis, Puberbrein BinnenstebuitenHuub Nelis, Puberbrein Binnenstebuiten
Huub Nelis, Puberbrein Binnenstebuiten
 
Lesdag 3 ouderfactoren
Lesdag 3 ouderfactorenLesdag 3 ouderfactoren
Lesdag 3 ouderfactoren
 
Presentatie Bs Kj Therapie
Presentatie Bs Kj TherapiePresentatie Bs Kj Therapie
Presentatie Bs Kj Therapie
 
Profilering gezinnen 4
Profilering gezinnen 4Profilering gezinnen 4
Profilering gezinnen 4
 
Profilering gezinnen 4
Profilering gezinnen 4Profilering gezinnen 4
Profilering gezinnen 4
 
Sp Vt Les 2008 2009 Groepen
Sp Vt Les 2008 2009 GroepenSp Vt Les 2008 2009 Groepen
Sp Vt Les 2008 2009 Groepen
 
Zelfvertrouwen
ZelfvertrouwenZelfvertrouwen
Zelfvertrouwen
 
Jbom jason wood_nl
Jbom jason wood_nlJbom jason wood_nl
Jbom jason wood_nl
 
Bijeenkomst 7 ontwikkelingspsychologie
Bijeenkomst 7 ontwikkelingspsychologieBijeenkomst 7 ontwikkelingspsychologie
Bijeenkomst 7 ontwikkelingspsychologie
 
Is Een Pleegpuber Echt Anders
Is Een Pleegpuber Echt AndersIs Een Pleegpuber Echt Anders
Is Een Pleegpuber Echt Anders
 
A village in lockdown - De mogelijke invloed van de lockdown op de ontwikkeli...
A village in lockdown - De mogelijke invloed van de lockdown op de ontwikkeli...A village in lockdown - De mogelijke invloed van de lockdown op de ontwikkeli...
A village in lockdown - De mogelijke invloed van de lockdown op de ontwikkeli...
 
Deel 4 stemmingsstoornissen
Deel 4 stemmingsstoornissenDeel 4 stemmingsstoornissen
Deel 4 stemmingsstoornissen
 

More from sofie

Faalangst, leren en ontwikkelen B vebaso
Faalangst, leren en ontwikkelen B vebasoFaalangst, leren en ontwikkelen B vebaso
Faalangst, leren en ontwikkelen B vebasosofie
 
Het handelingsgericht werken decreet leersteun
Het handelingsgericht werken decreet leersteunHet handelingsgericht werken decreet leersteun
Het handelingsgericht werken decreet leersteunsofie
 
Deel 1 4 Het Decreet leersteun leren en ontwikkelen B
Deel 1 4 Het Decreet leersteun leren en ontwikkelen BDeel 1 4 Het Decreet leersteun leren en ontwikkelen B
Deel 1 4 Het Decreet leersteun leren en ontwikkelen Bsofie
 
Deel 5 Leerbereidheid aanwakkeren.pptx LEO
Deel 5 Leerbereidheid aanwakkeren.pptx LEODeel 5 Leerbereidheid aanwakkeren.pptx LEO
Deel 5 Leerbereidheid aanwakkeren.pptx LEOsofie
 
Deel 3 jongeren met nood aan verhoogde zorg.pptx
Deel 3 jongeren met nood aan verhoogde zorg.pptxDeel 3 jongeren met nood aan verhoogde zorg.pptx
Deel 3 jongeren met nood aan verhoogde zorg.pptxsofie
 
Introductie canvas.pptx
Introductie canvas.pptxIntroductie canvas.pptx
Introductie canvas.pptxsofie
 
Deel 1 4 Het Decreet leersteun.pptx
Deel 1 4 Het Decreet leersteun.pptxDeel 1 4 Het Decreet leersteun.pptx
Deel 1 4 Het Decreet leersteun.pptxsofie
 
Deel 4 1 Wat is leren.pptx
Deel 4 1 Wat is leren.pptxDeel 4 1 Wat is leren.pptx
Deel 4 1 Wat is leren.pptxsofie
 
Deel 2 integrale jeugdhulpverlening
Deel 2 integrale jeugdhulpverleningDeel 2 integrale jeugdhulpverlening
Deel 2 integrale jeugdhulpverleningsofie
 
M decreet 22
M decreet 22M decreet 22
M decreet 22sofie
 
Introductie canvas
Introductie canvasIntroductie canvas
Introductie canvassofie
 
Deel 4 3 hoe onthoudt ons brein
Deel 4 3 hoe onthoudt ons breinDeel 4 3 hoe onthoudt ons brein
Deel 4 3 hoe onthoudt ons breinsofie
 
Deel 5 leerbereidheid aanwakkeren
Deel 5 leerbereidheid aanwakkerenDeel 5 leerbereidheid aanwakkeren
Deel 5 leerbereidheid aanwakkerensofie
 
Introductie deel 4 en 5
Introductie deel 4 en 5Introductie deel 4 en 5
Introductie deel 4 en 5sofie
 
Deel 3 1 lichamelijke en seksuele ontwikkeling
Deel 3 1 lichamelijke en seksuele ontwikkelingDeel 3 1 lichamelijke en seksuele ontwikkeling
Deel 3 1 lichamelijke en seksuele ontwikkelingsofie
 
Deel 4 faalangst
Deel 4 faalangst Deel 4 faalangst
Deel 4 faalangst sofie
 
Richtlijnen corona
Richtlijnen coronaRichtlijnen corona
Richtlijnen coronasofie
 
Introductie
Introductie Introductie
Introductie sofie
 
Deel 1 4 het m decreet
Deel 1 4 het m decreetDeel 1 4 het m decreet
Deel 1 4 het m decreetsofie
 
Deel 1 4 het m decreet
Deel 1 4 het m decreetDeel 1 4 het m decreet
Deel 1 4 het m decreetsofie
 

More from sofie (20)

Faalangst, leren en ontwikkelen B vebaso
Faalangst, leren en ontwikkelen B vebasoFaalangst, leren en ontwikkelen B vebaso
Faalangst, leren en ontwikkelen B vebaso
 
Het handelingsgericht werken decreet leersteun
Het handelingsgericht werken decreet leersteunHet handelingsgericht werken decreet leersteun
Het handelingsgericht werken decreet leersteun
 
Deel 1 4 Het Decreet leersteun leren en ontwikkelen B
Deel 1 4 Het Decreet leersteun leren en ontwikkelen BDeel 1 4 Het Decreet leersteun leren en ontwikkelen B
Deel 1 4 Het Decreet leersteun leren en ontwikkelen B
 
Deel 5 Leerbereidheid aanwakkeren.pptx LEO
Deel 5 Leerbereidheid aanwakkeren.pptx LEODeel 5 Leerbereidheid aanwakkeren.pptx LEO
Deel 5 Leerbereidheid aanwakkeren.pptx LEO
 
Deel 3 jongeren met nood aan verhoogde zorg.pptx
Deel 3 jongeren met nood aan verhoogde zorg.pptxDeel 3 jongeren met nood aan verhoogde zorg.pptx
Deel 3 jongeren met nood aan verhoogde zorg.pptx
 
Introductie canvas.pptx
Introductie canvas.pptxIntroductie canvas.pptx
Introductie canvas.pptx
 
Deel 1 4 Het Decreet leersteun.pptx
Deel 1 4 Het Decreet leersteun.pptxDeel 1 4 Het Decreet leersteun.pptx
Deel 1 4 Het Decreet leersteun.pptx
 
Deel 4 1 Wat is leren.pptx
Deel 4 1 Wat is leren.pptxDeel 4 1 Wat is leren.pptx
Deel 4 1 Wat is leren.pptx
 
Deel 2 integrale jeugdhulpverlening
Deel 2 integrale jeugdhulpverleningDeel 2 integrale jeugdhulpverlening
Deel 2 integrale jeugdhulpverlening
 
M decreet 22
M decreet 22M decreet 22
M decreet 22
 
Introductie canvas
Introductie canvasIntroductie canvas
Introductie canvas
 
Deel 4 3 hoe onthoudt ons brein
Deel 4 3 hoe onthoudt ons breinDeel 4 3 hoe onthoudt ons brein
Deel 4 3 hoe onthoudt ons brein
 
Deel 5 leerbereidheid aanwakkeren
Deel 5 leerbereidheid aanwakkerenDeel 5 leerbereidheid aanwakkeren
Deel 5 leerbereidheid aanwakkeren
 
Introductie deel 4 en 5
Introductie deel 4 en 5Introductie deel 4 en 5
Introductie deel 4 en 5
 
Deel 3 1 lichamelijke en seksuele ontwikkeling
Deel 3 1 lichamelijke en seksuele ontwikkelingDeel 3 1 lichamelijke en seksuele ontwikkeling
Deel 3 1 lichamelijke en seksuele ontwikkeling
 
Deel 4 faalangst
Deel 4 faalangst Deel 4 faalangst
Deel 4 faalangst
 
Richtlijnen corona
Richtlijnen coronaRichtlijnen corona
Richtlijnen corona
 
Introductie
Introductie Introductie
Introductie
 
Deel 1 4 het m decreet
Deel 1 4 het m decreetDeel 1 4 het m decreet
Deel 1 4 het m decreet
 
Deel 1 4 het m decreet
Deel 1 4 het m decreetDeel 1 4 het m decreet
Deel 1 4 het m decreet
 

2. Sociaal emotionele en persoonlijkheidsontwikkeling