HOTSH

1. Хөрөнгө оруулалтын
төслийн сонголт, харгалзах
хүчин зүйлс
Боловсруулсан: Л.Баасандорж

2. Хөрөнгө оруулалтын хувилбар сонголт
Харилцан хамааралгүй төсөл:
(Харилцан үгүйсгээгүй төсөл)
Нэг хувилбарыг хэрэгжүүлсэн ч
бусдыг нь хэрэгжүүлэх боломж
хэвээр хадгалагдах биеэ даасан
хөрөнгө оруулалтын хувилбар,
бизнесийн боломж. Ийм төслөөс
сонголт хийхэд оруулсан
хөрөнгийн өнөөгийн үнэ
цэнээрх өгөөж чухал шалгуур
болдог.
Харилцан орлуулагдах төсөл:
(Харилцан үгүйсгэсэн төсөл)
Нэг хувилбарыг хэрэгжүүлснээр
бусдыг нь хэрэгжүүлэх
боломжгүй болдог хамаарал.
Ийм төслөөс сонголт хийхдээ
өнөөгийн үнэ цэнээрх ашгийг
шалгуур болгодог.
Хөрөнгө оруулалтын боломжит хувилбараас сонголт хийхэд
тэдгээрийн харилцан хамаарал чухал нөлөөтэй байдаг.

3. Харилцан
оруулагдах/үгүйсгэсэн
(mutually exclusive) төслөөс
сонголт хийх арга зүй

4. Харилцан орлуулагдах төсөл
• Харилцан орлуулагдах төслийн хувилбараас хамгийн
оновчтойг сонгохдоо өнөөгийн үнэ цэнээрх ашгийг шалгуур
үзүүлэлт болгон ашиглах нь зохистой байдаг. Учир нь
харилцан орлуулагдах хувилбаруудын аль нэгийг нь
хэрэгжүүлэхэд бусдыг нь хэрэгжүүлэх боломж үгүйсгэгдэх тул
хамгийн их ашиг өгөх хувилбар нь хамгийн оновчтой сонголт
болдог. Гэхдээ энэхүү ашиг нь өнөөгийн үнэ цэнээр
илэрхийлэгдсэн байх шаардлагатай. Учир нь хувилбаруудын
мөнгөн орлого, зардлын хэмжээ, гарах цаг хугацаа нь өөр өөр
тул мөнгөний цаг хугацааны үнэ цэнийг харгалзан үзэж
зэрэгцүүлэгдэхүйц болгох шаардлагатай.

5. Харилцан орлуулагдах төсөл
• Практит харилцан орлуулагдах хувилбарыг үнэлэхдээ IRR-ийг
ашиглах тохиолдол байдаг. Учир нь хамгийн их IRR бүхий
хувилбарын NPV нь хамгийн их байх нь элбэг. Гэхдээ зарим
тохиолдолд энэ зүй тогтол зөрж, буруу шийдвэрт хүргэх үр
нөлөөг бий болгодог.

6. Харилцан орлуулагдах төсөл
• Ийм төслүүдийн хувилбарын үед А болон Б төслийн NPV-ийг тус тусад нь
тооцож зөрүүг тодорхойлсон дүн нь тухайн төслүүдийн он тус бүрийн
мөнгөн урсгалын ялгавраар тооцоолсон үр дүнтэй ижил байдаг бөгөөд
үүнийг төслийг шинжлэх ялгаварын арга гэж нэрлэдэг.
NPV(A-Б)>0 бол А хувилбарын NPV нь илүү өндөр
NPV(A-Б)<0 бол Б хувилбарын NPV нь илүү өндөр

7. Харилцан орлуулагдах төсөл
Төслийг ялгаврын аргаар шинжилж сонголт хийхдээ зөвхөн он тус
бүрийн ЦМУ-ын өнөөгийн үнэ цэнийн үнэлгээгээр эцсийн
сонголтийг хийж болохгүй. Учир нь зарим хувилбаруудын хувьд NPV
өндөр ч IRR бага байх тохиолдол байдаг.
Хэдийгээр IRR-ийг төслүүдийн ялгавраар тооцож болох боловч энэ
утга нь MR-оос өндөр гарсан ч гэсэн А төсөл илүү гэсний баталгаа
биш юм.
Тухайлбал, хувилбаруудын 𝑁𝑃𝑉𝐴 > 𝑁𝑃𝑉Б боловч 𝐼𝑅𝑅 𝐴 < 𝐼𝑅𝑅Б байх
тохиолдол үүсч болно.
Энэ үед төслүүдийн NPV-ээс гадна IRR-ийг хувилбар бүрээр тооцож
зэрэгцүүлэн сонголтыг хийх нь зүйтэй.
Сонголтын гол шалгуур нь аль болох ойрын хугацаанд илүү өндөр
өгөөж өгөх хувилбар нь байна.

8. Харилцан орлуулагдах төсөл
Мөн түүнчлэн харилцан оруулагдах төслүүдээс сонголт хийхдээ төслийн
орлого өгөх дундаж хугацааг харгалзан үзэх шаардлагатай.
ОӨДХ =
ЦО ∙ 𝑃
𝐹𝑖,𝑛
∙ 𝑛
ЦО ∙ 𝑃
𝐹𝑖,𝑛

9. Жишээ нь:
• А болон Б гэсэн харилцан орлуулагдах хөрөнгө оруулалтын төслүүдээс
сонголт хийе.
• Түүний талаарх мэдээлэл дараах байдалтай өгөгджээ.
• Төслийг 15%-ийн хүүтэй зээлээр санхүүжүүлнэ.
Төслүүд
Мөнгөн гүйлгээ
0 1 2
А -500,000 600,000 200,000
Б -300,000 250,000 300,000

10. Жишээ нь:
𝑁𝑃𝑉𝐴 = −500,0 +
600,0
1.151
+
200,0
1.152
= 172,97
𝑁𝑃𝑉Б = −300,0 +
250,0
1.151
+
300,0
1.152
= 144,23
Эндээс 𝑁𝑃𝑉𝐴 > 𝑁𝑃𝑉Б тул А төслийг хэрэгжүүлэх нь Б төслийг хэрэгжүүлснээс
28,73₮-өөр илүү ашигтай байна гэсэн урьдчилсан дүгнэлтийг хийх болно.

11. Жишээ нь:
Төслүүдийн NPV-ийг ялгаврын аргаар тооцвол:
𝑁𝑃𝑉𝐴−Б = −200,0 +
350,0
1.151
+
−100,0
1.152
= 28,73
Төслүүд
Мөнгөн гүйлгээ
0 1 2
А -500,000 600,000 200,000
Б -300,000 250,000 300,000
ЯМГ (А-Б) -200,00 350,000 -100,000

12. Жишээ нь:
Өмнөх жишээн дээр хувилбар тус бүрээр болон ялгаварт цэвэр мөнгөн
гүйлгээгээрх IRR-ийг тодорхойлъё.
Энд 𝑁𝑃𝑉𝐴 > 𝑁𝑃𝑉Б боловч 𝐼𝑅𝑅 𝐴 < 𝐼𝑅𝑅Б байна.
Эндээс дискаунтын хувь 39,04%-аас бага бол А төслийг, их бол Б төслийг
сонгож болно гэсэн дүгнэлтийг өгнө.
Төслүүд
Мөнгөн урсгал
NPV IRR
0 1 2
А (500,000.00) 600,000.00 200,000.00 172,967.86 47.18%
Б (300,000.00) 250,000.00 300,000.00 144,234.40 50.00%
ЯМГ (А-Б) (200,000.00) 350,000.00 (100,000.00) 28,733.46 39.04%

13. Харилцан
үгүйсгээгүй/хамааралгүй
(mutually independent)
төслөөс сонголт хийх арга зүй

14. Харилцан хамааралгүй төсөл
• Харилцан хамааралгүй бизнесийн төсөл, боломжууд төслийн
шийдвэр гаргагчдад тоймгүй олон гарч байдаг. Өөрөөр
хэлбэл, хөрөнгө оруулалтын боломжит хувилбар олон ч
түүнийг хэрэгжүүлэх хөрөнгө оруулалтын нөөц
хязгаарлагдмал байдаг. Тиймээс харилцан хамааралгүй
төслүүдээс сонголт хийхдээ байгаа нөөцийнхөө
хязгаарлагдмал хүрээнд хамгийн оновчтойг нь сонгож
хэрэгжүүлэх явдал чухал юм.
• Ийм төслүүдээс сонголт хийхэд хамгийн их ашиг олох
хувилбарыг сонгохдоо нөөцийн хүрээнд хамгийн их өгөөж
өгөх төслийн сонголтыг хийнэ гэсэн үг.

15. Харилцан хамааралгүй төсөл
• Харилцан хамааралгүй төслөөс сонголт хийдээ хязгаарлагч
хүчин зүйл болох анхны оруулсан хөрөнгийн нэг төгрөг
тутмаас аль хувилбар нь өнөөгйн үнэ цэнээр хамгийн их ашиг
өгөх вэ? гэдгээр үнэлгээ хийх нь зохимжтой.
• Өөрөөр хэлбэл PI-ийг шалгуур үзүүлэлт болгох нь зүйтэй юм.

16. Жишээ нь:
• Хөрөнгө оруулалтын төслийг хэрэгжүүлэх нөөц 700,0 мян.төгрөг, MR=10%
Төслүүд АХОЗ 1 - 3 NPV Эрэмбэ PI Эрэмбэ
А (600.00) 280.00 96.32 II 16.05% IV
Б (300.00) 150.00 73.03 III 24.34% II
В (200.00) 95.00 36.25 IV 18.13% III
Г (400.00) 210.00 122.24 I 30.56% I

17. Жишээ нь:
Харилцан хамааралгүй төслөөс сонголт хийхдээ нөөцийг бүрэн ашиглаж
болох бүх хослол хувилбаруудыг бүрэн үнэлж хэрэгжүүлэх эсэх талаар
шийдвэр гаргавал зохимжтой.
Төслүүд АХОЗ 1 - 3 NPV Эрэмбэ PI Эрэмбэ
А (600.00) 280.00 96.32 IV 16.05% IV
Б, В (500.00) 245.00 109.28 III 21.86% III
Б, Г (700.00) 360.00 195.27 I 27.90% I
В, Г (600.00) 305.00 158.49 II 26.41% II