audit

1. Аудитын түүвэрлэлт, төгсгөлд
гүйцэтгэх горим

2. Зорилго
Түүвэр аудитын олон улсын стандарт /АОУС-530/-ын дагуу
явуулдаг бөгөөд уг стандартын 5 дугаар зүйлд “Түүвэр
аудит гэдэг нь нягтлан бодох бүртгэлийн дансны үлдэгдэл
ба ажил гүйлгээний 100-аас доош хувьд аудитын горимыг
хэрэглэхийг хэлнэ” гэж тодорхойлсон байна.
Өөрөөр хэлбэл аудитын шалгалтад хамаарвал зохих бүх
баримт мэдээллээс заримыг нь түүвэрлэн авч шалгаад
түүний үндсэн дээр дүгнэлт гаргана гэсэн үг юм.

3. Түүвэр ба иж бүрэн аудитын ялгаа
Түүвэр
аудит
Иж бүрэн
аудит
Цаг хугацаа, зардал Бага Их
Гарч болох эрсдэл Их Бага
Баримтыг шалгалтанд
хамруулах байдал
100% хүртэл 100%

4. АОУС-530-д түүвэр аудитад хэрэглэх нэр томьёоны
тодорхойлолт, түүвэрлэлтийн зохистой хэмжээ,
түүвэрлэлтийн аргыг хэрэглэх үед гарч болох эрсдэл,
алдаа, түүвэр хийх аргууд, түүвэрлэлтийн үр дүнг үнэлэх,
алдааг шинжлэх зэрэг асуудлыг тусгасан байгаа.
Аудитын түүвэр хийхдээ аудитор тухайн аудитын зорилтыг
тодорхойлж, түүнд оролцох хүн, ажлын хэмжээг нарийн
тооцоолох ёстой.
Түүвэр аудит хийхдээ баримт, мэдээллийн иж бүрдэл, түүний
элементүүдийг судалж ямар аргаар түүвэр хийхээ сонгоно.

5. Түүвэр аудитын эрсдэл гэдэг нь түүвэр аудитын дүгнэлт
иж бүрэн аудитын дүгнэлтээс зөрж болох хэмжээ
бөгөөд түүнийг түүвэрлэлтийн ба түүвэрлэлийн бус гэж
2 ангилдаг.
Түүвэрлэлтийн эрсдэл нь түүврийн хэмжээнээс гол төлөв
хамаардаг бөгөөд түүвэрлэлтийн бус эрсдэл нь
аудитын буруу горим хэрэглэх, буруу нотолгоо ашилах
болон алдааг илрүүлж чадахгүй байх эрсдэл юм.
Түүвэр аудитын үр ашиггүй байх эрсдэл нь тухайн
шалгалтын дүнг үндэслэн гаргах шийдвэрийн алдаатай
байх магадлалаар тодорхойлдог.

6. Аудитын горимын зорилгыг хангах үүднээс хангалттай
зохистой аудитын нотолгоо олж авахын тулд аудитор тестлэх
зүйлсийг сонгох аргыг тодорхойлох хэрэгтэй.
Дараах ерөнхий аргачлал байна.
Бүх зүйлсийг сонгох
Хяналтын тестийг хэрэгжүүлэхэд 100% шалгалт хийх арга нь
боломжгүй бөгөөд харин дэлгэрэнгүй тестэд энэ нь нийтлэг
хэрэглэдэг арга юм.
Тодорхой зүйлсийг тусгайлан сонгох
Энэхүү сонголт хийх нь түүврийн бус эрсдэлийг үүсгэж болно.
1. Өндөр үнэ цэнэтэй эсвэл гол чухал зүйл
2. Тодорхой дүнгээс дээш гарсан зүйл
3. Мэдээлэл олж авах боломжтой бүх зүйлс
4. Хяналтын үйл ажиллагааг тестлэх бүх зүйл
Аудитын түүвэр
1. Статистик
2. Статистикийн бус арга

7. Түүвэрлэлтийн аргууд
Санамсаргүй сонголт
Системт сонголт
Мөнгөн нэгжийн түүвэрлэлт
Тохиолдолын сонголт
Бүлгийн сонголт

8. Аудитын түүвэрлэлт хийх аргын
шинж чанар
Статистик түүвэрлэлт:
1. Түүврийн санамсаргүй сонголт
2. Түүврийн үр дүнг үнэлэх, эрсдэл хэмжихэд магадлалын
онолыг ашиглана.
Статистикийн бус түүвэрлэлт: Дээрх статистик түүврийн
шинжийг агуулаагүй байна.

9. Түүврийг сонгох
Санамсаргүй тоон хүснэгт эсвэл компьютержсэн
санамсаргүй тоон хүснэгт (СААТ) ашиглах
Системтэй сонголт хийх
Санамсаргүй сонголт хийх

10. Мөнгөн нэгжийн түүвэр
Гараар тооцоолохын тулд дараах хүснэгтэнд харуулсан
Статистик эрсдэлийн хүчин зүйлсийг ашиглан түүврийн
хэмжээг хамгийн зохистой баталгааны түвшинд тооцоолно.
Баталгааны түвшин Эрсдэлийн хүчин зүйл
50% 0.7
63% 1
77% 1.5
86% 2
92% 2.5
95% 3

11. Аудитор 30 сая төгрөгийн нийт дүнг тестлэх гэж
байна. Хүлээн зөвшөөрөгдөх буруу тайлагнал
900,000 баталгааны түвшин 95% бол түүврийн
хэмжээг ол.
Түүврийн интервал =
Хүлээн зөвшөөрөгдөх буруу тайлагнал
Эрсдэлийн хүчин зүйлс
Түүврийн хэмжээ =
Бүртгэгдсэн дүнг
Түүврийн интервал

12. Түүвэрлэлтийн аргууд
Санамсаргүй сонголт
Системт сонголт
Мөнгөн нэгжийн түүвэрлэлт
Тохиолдолын сонголт
Бүлгийн сонголт

13. Аудитын төгсгөлд гүйцэтгэх
горимууд

14. Аудитын үйл ажиллагааны төгсгөлд
аудитор нь хяналт шалгалтын ажлын
баримтжуулалт, нотолгоо, тестүүдээ
нэгтгэн нэгдсэн дүгнэлт хийхдээ бэлтгэнэ.
Энэ ажлын зэрэгцээ зарим шаардлагатай,
зайлшгүй гүйцэтгэх ажилбаруудыг хийж
эмхэлж цэгцэлнэ.

15. • Хуульчийн төлөөллийн захиадал олж авах
• Материаллаг шинжтэй балансын дараах
үйл явдлуудыг тодорхойлох
• Холбоотой талуудын ажил гүйлгээг үнэлэх
• Үйлчлүүлэгчийн дээд удирдлагатай
харилцах
• Залруулагдаагүй буруу тайлагнал
• Удирдлагатай үүссэн санал зөрөлдөөн
• Аудитын нэгтгэл
• Дотоод хяналтын сул талууд

16. Хуульчийн төлөөллийн захиадал
олж авах
Аливаа бодитой үүссэн өр төлбөр болон болзошгүй
өр төлбөр нь байгууллагын санхүүгийн тайланд
нөлөөлдөг учир шүүхийн зарга, маргаан,
нэхэмжлэлтэй холбоотой асуудлаар заавал
хуульчийн төлөөллийн захидал олж авна.

17. Материаллаг шинжтэй балансын дараах үйл
явдлуудыг тодорхойлох
Балансын өдрийн дараа аудитын тайлангийн
өдрөөс өмнө тохиолдсон санхүүгийн тайланд
материаллаг нөлөөтэй үйл явдлыг шинж чанараас
нь хамааруулан аудитын залруулга эсвэл санхүүгийн
тайланд тодруулга хийнэ.

18. Холбоотой талуудын ажил
гүйлгээг үнэлэх
Аудитор нь холбоотой талуудын харилцаа,
санхүүгийн тайланд нөлөөлөх материаллаг
шинжтэй ажил гүйлгээг тодорхойлон үнэлэх
шаардлагатай.

19. Үйлчлүүлэгчийн дээд
удирдлагатай харилцах
Үйлчлүүлэгчийн санхүүгийн тайлагналд зохих
хариуцлага хүлээдэг дээд шатны удирдлагын
бүрэлдэхүүний үйл ажиллагаатай холбоотой
аудитын явцад илэрсэн чухал зүйлүүдийн талаар
тэдэнтэй харилцах ёстой.

20. Залруулагдаагүй буруу
тайлагнал
Энэ нь аудиторын дүгнэлтэнд нөлөөлөхөөр байвал
уг буруу тайлагналыг залруулахыг удирдлагаас хүсэх
ба буруу тайлагнал нь дангаараа санхүүгийн
тайлагналд ямар нөлөө үзүүлэхийг удирдлагад
мэдэгдэнэ.

21. Удирдлагатай үүссэн санал
зөрөлдөөн
Үүссэн санал зөрөлдөөн нь дангаараа эсвэл нийт
дүнгээрээ үйлчлүүлэгчийн санхүүгийн тайланд эсвэл
аудиторын тайланд чухал нөлөөтэй байгаа нөхцөлд
дээд удирдлагад заавал мэдэгдэнэ.

22. Аудитын нэгтгэл
Аудитын төгсгөлийн үе шатанд аудитын ажлын үр
дүнг нэгтгэн дүгнэсэн, аудитын нотолгооны зохистой
бөгөөд хангалттай байдал, хэрэгжүүлсэн аудитын
горимуудын хангалттай байдал, санхүүгийн
тайлангын талаар санал дүгнэлт нь зохистой эсэх
талаар харуулсан аудиторын нэгтгэл бэлтгэнэ.

23. Дотоод хяналтын сул талууд
Дотоод хяналтын хувьд материаллаг байхаар
дотоод хяналтын сул талуудыг баримтжуулах нь
хамгийн гол асуудал.