Хөрөнгийн зах зээл цуврал хичээл...
 3/15/2010                            2010 он
                                           1
3/15/2010   2
3/15/2010   3
Үнэт цаасны үнэлгээ                           Төрлөөр нь:

Анхдагч зах зээл              Төрлөөр нь:                   Хоёрдогч зах зээл
            Бонд                                   Хувьцаа        Төрлөөр нь:
                                    Энгийн хувьцаа           Давуу эрхтэй хувьцаа
  Гаргагчаар нь:
       Засгийн газрын                          Эзэмших хугацаагаар нь:
                                                   Нэг жил эзэмших
        Орон нутгийн
                                                  Олон жил эзэмших
        Корпорацийн
                                                    Ногдол ашгийн өсөлтөөр нь:
        Хүү төлөх үечлэлээр нь:
                                                           Жил бүр
               Жил бүр
                                                        Хагас жил бүр
             Хагас жил бүр
                                                          Улирал бүр
              Улирал бүр
     Үнэлэх хэлбэрээр нь:                         Үнэлэх хэлбэрээр нь:
              Үнээр нь                                  Үнээр нь
             Өгөөжөөр нь                               Өгөөжөөр нь
3/15/2010           Эх сурвалж: П.Баянсан “Бизнесийн санхүү” ном, 2004 он,177-р хуудас   4
Үнэт цаас гэдэг нь...
• Хөрөнгийн зах зээл дээр арилжаалагддаг санхүүгийн
  таваар юм.
• Эрх бүхий байгууллага болох үнэт цаасны хорооноос
  батлагдаж нийтэд арилжаалахыг зөвшөөрсөн хөрөнгийн
  өмчлөл буюу зээллэгийг гэрчилсэн баримт бичиг юм.
• Засгийн газар болон эрх бүхий этгээдээс гаргасан өрийн
  бичиг, бүх төрлийн хувьцаа, компанийн гаргасан эсвэл
  гаргахаар санал болгож буй хувьцааг худалдах, худалдан
  авах эрхийн опцион, хөрөнгө оруулалтын сангийн
  хувьцаа, түүнчлэн үнэт цаасны хорооноос үнэт цаас гэж
  тодорхойлсон бичиг баримт юм.
                         ҮНЭТ ЦААС

            Санхүүгийн   Санхүүгийн        Санхүүгийн
              таваар      хэрэгсэл        бичиг баримт
3/15/2010                                                5
Үнэт цаасийг үнэлэх ерөнхий зарчим...
• Үнэт цаасны үнэлгээг хөрөнгө оруулагч,
  санхүүгийн менежерүүд тухайн үнэт
  цаасанд хөрөнгө оруулах эсэхээ шийдэхэд
  ихэвчлэн ашигладаг.
• Эрх бүхий этгээдийн гаргасан үнэт цаас нь
  хөрөнгө оруулагчдын сонирхолыг татаж
  чадах эсэхийг үнэт цаасны үнэлгээг
  хийснээр тодорхойлж болно.
• Үнэт цаасны үнэлгээ нь мөнгөний цаг
  хугацааны үнэ цэнийн үзэл баримтлал
  дээр суурилдаг.
 3/15/2010                                6
Үнэт цаасийг үнэлэх ерөнхий зарчим...
Үнэт цаасны үнэлгээг тухайн үнэт цааснаас
хөрөнгө оруулагчдын зүгээс шаардаж буй
өгөөжийн хэмжээг харгалзан ирээдүйд орж
ирэхээр хүлээгдэж байгаа мөнгөн урсгалуудын
өнөөгийн үнэ цэнүүдийн нийлбэрийг олох замаар
хийдэг. Үнэт цаасны үнэлгээ хийх үндсэн загвар
нь дараах томъёогоор тодорхойлогдоно.


               CF1        CF2            CFn
     Value = (1 + k)1 + (1 + k)2 . . . (1 + k)n

3/15/2010                                         7
3/15/2010   8
Үнэт цаасийг үнэлэх ерөнхий зарчим...
                                n
                                        CF t
                       V =    ∑t =1   (1 + k )t



        V – Үнэт цаасны үнэ
        CFt – Хугацааны t агшинд тухайн үнэт цааснаас орж
                 ирэх мөнгөн урсгал
            k   – Тухайн үнэт цааснаас олох өгөөжийн хэмжээ буюу
                 шаардлагатай өгөөж
            t   – Үнэт цаасны хүчинтэй (эргэн төлөгдөх) хугацаа
            n   – Хугацааны тодорхой үечлэл
3/15/2010                                                         9
Үнэт цаасийг үнэлэх ерөнхий зарчим...
                          n
                                  CF t
                  V =   ∑t =1   (1 + k )t


Дээрх загвараас харахад үнэт цаасны үнэлгээг хийхэд
тухайн үнэт цааснаас ирээдүйд орж ирэх мөнгөн
урсгал, тэдгээрийн орж ирэх хугацаа, давтамж, тухайн
үнэт цааснаас хөрөнгө оруулагчдын зүгээс шаардах өгөөж
зэрэг хүчин зүйлүүдийг тооцох шаардлагатай.

            Үнэт цаасыг үндсэн 2 чиглэлээр үнэлдэг:
               Үнээр нь үнэлэх
               Өгөөжийн нормоор нь үнэлэх
3/15/2010                                           10
БОНДЫН ҮНЭЛГЭЭ




3/15/2010                    11
БОНДЫН ҮНЭЛГЭЭ




3/15/2010                    12
3/15/2010   13
3/15/2010   14
3/15/2010   15
3/15/2010   Эх сурвалж: http://www.mse.mn, Монголын хөрөнгийн бирж   16
ТБҮЦ-ны арилжаа, Монгол улс
               /28 долоо хоног/




3/15/2010                          17
3/15/2010   18
3/15/2010   19
Бондын үндсэн шинж чанарууд...
• Өмчийн баталгаа биш, харин өрийн
  баталгаа юм. Хувьцаа эзэмшигч хөрөнгийг
  хамтран эзэмшдэг бол өрийн бичиг
  эзэмшигч хөрөнгө зээлдүүлэгч мөн.
• Тодорхой хугацаанд хүчин төгөлдөр байдаг
  учраас дуусах хугацаатай байдгаараа
  хувьцаанаас ялгаатай.
• Хувьцаа дуусахад эмитент түүний нэрлэсэн
  үнийг буцааж төлөх ёстой.
• Хөрөнгө     оруулагч    нь    эмитентийн
  удирдлагад оролцох эрхгүй.
3/15/2010                                20
Бондын үнэлгээ
• Бонд бол засгийн газар, корпорациуд
  санхүүжилтын эх үүсвэр олж авах зорилгоор
  гаргадаг урт хугацаат өрийн бичиг юм. Бонд нь
  аж ахуй нэгж, засгийн газарт зээл олгосон ба
  олгосон зээлээ хүүгийнх нь хамт буцааж авах
  эрхийг нотолсон үнэт цаас юм.
• Бондын үнэлгээ хийх зарчим нь түүний
  ирээдүйн мөнгөн урсгалууд болох бондын
  хугацааны эцэст орж ирэх нэрлэсэн үнэ,
  тодорхой үе тутамд орж ирэх хүүгийн
  төлбөрүүдийн өнөөгийн үнэ цэнийг тооцох юм.
3/15/2010                                     21
Бондын үнэлгээ
                     Ерөнхий томъёо

                     ⎡          1      ⎤
                     ⎢1 − ( 1 + k )n   ⎥         1
            VB = I × ⎢            b
                                       ⎥+F×
                     ⎢       kb        ⎥    ( 1 + k b )n
                     ⎢
                     ⎣                 ⎥
                                       ⎦


            Энд:
               I = Бондын нэрлсэн хүү буюу купон
               kb = бондын бодит хүү буюу өгөөжийн норм
                    (шаардлагатай эсвэл зах зээлийн хүү)
               n = Бондын эргэн төлөгдөх хугацаа
               F = Бондын нэрлэсэн үнэ
3/15/2010                                                  22
Бондын үнэлгээ
                     Ерөнхий томъёо

                     ⎡          1      ⎤
                     ⎢1 − ( 1 + k )n   ⎥         1
            VB = I × ⎢            b
                                       ⎥+F×
                     ⎢       kb        ⎥    ( 1 + k b )n
                     ⎢
                     ⎣                 ⎥
                                       ⎦




VB = It*(PVIFA kb, n) + F*(PVIF kb, n)

3/15/2010                                                  23
Бондын үнэлгээ
                               Жишээ
  Бондын нэрлэсэн үнэ нь 1,000 доллар, эргэн төлөгдөх
  хугацаа нь 10 жил, нэрлэсэн хүү нь жилийн 5%, бондын
  зах зээлийн шаардлагатай өгөөж нь 6% бол зах зээлийн
  үнийг тооцоолно уу?
      ⎡ 1 − (1 + k b )− n ⎤     F
  B=I⎢                    ⎥+               Тооцоолох машины
                          ⎥ (1 + k b )
                                       n
      ⎢
      ⎣        kb         ⎦
                                                  үнэлгээ:
                                            1,000          FV
        ⎡ 1 − (1.06 )−10 ⎤ 1, 000           50             PMT
   = 50 ⎢                  ⎥+               10             N
                           ⎥ (1.06 )
                                     10
        ⎢
        ⎣      0.06        ⎦
                                            I/Y            6
                                            CPT PV 926.40
   = $926.40
3/15/2010                                                   24
3/15/2010   25
Хүү төлөгдөх үечлэл ба бондын үнэ
 Ихэнх тохиолдолд бондын хүүг хагас жилд нэг
 буюу жилд хоёр удаа төлөгддөг. Энэ мэтчилэн
 бондын хүүг төлөх үечлэл өөрчлөгдөхөд бондын
 үнэнд тодорхой хэмжээгээр нөлөөлдөг. Бондын
 үнийг тооцох томъёонд ч тодорхой өөрчлөлт
 хийх шаардлагатай болно. Үүнд:
            1. Жилийн хүүгийн хувийг хагас жилийн хүү болгохын
               тулд хүүг 2-т хуваана.
            2. Жилд 2 удаа хүү тооцогдож байгаа учраас бондын хүү
               төлөгдөх үечлэл нь бондын жилээр илэрхийлэгдсэн
               хугацааг 2-оор үржүүлнэ.
            3. Жилээр тооцсон шаардлагатай өгөөжийг 2-т хувааж
               хагас жилд шаардлагатай өгөөжийг олно.

3/15/2010                                                           26
Хүү төлөгдөх үечлэл ба бондын үнэ
                            Томъёо

                   ⎡       1     ⎤
                   ⎢1−
                          kb 2 n ⎥
                I  ⎢ (1 + ) ⎥             1
            VB = × ⎢       2     ⎥+F×
                2 ⎢     kb       ⎥        kb 2 n
                                      (1 + )
                   ⎢    2        ⎥        2
                   ⎢
                   ⎣             ⎥
                                 ⎦


              Энд:
                 I = Бондын нэрлсэн хүү буюу купон
                 kb = бондын бодит хүү буюу өгөөжийн норм
                      (шаардлагатай эсвэл зах зээлийн хүү)
                 n = Бондын эргэн төлөгдөх хугацаа
                 F = Бондын нэрлэсэн үнэ
3/15/2010                                                    27
Хүү төлөгдөх үечлэл ба бондын үнэ
                                             Жишээ.а
   10000 төгрөгийн нэрлэсэн үнэтэй, 10 хувийн хүүтэй, 6 жилийн
   хугацаатай бондын өнөөдрийн зах зээлийн үнэ ямар байх вэ?
   Шаардлагатай өгөөж нь 12 хувь гэвэл үнэлгээг хүүг жилд нэг удаа
   болон хагас жилд нэг удаа олгож байхаар тооцооллыг хийе:


           ⎡         1       ⎤
           ⎢1−
                    10 2 x 6 ⎥
               (1 +    ) ⎥
       10 ⎢          2                         1
  VB = × ⎢                   ⎥ + 10000 ×
        2 ⎢       10         ⎥                10 2 x 6               ⎡      1      ⎤
                                         (1 +    )                    1−
                                                                     ⎢ ( 1 + 10 )6 ⎥
           ⎢       2         ⎥                 2                                                    1
           ⎢                 ⎥                             VB = 10 × ⎢             ⎥ + 10000 ×
           ⎣                 ⎦                                       ⎢   10        ⎥           ( 1 + 10 )6
= 9162 т гр г                                                        ⎢
                                                                     ⎣             ⎥
                                                                                   ⎦
                                                         = 9181 т гр г
        Хүүг хагас жилд нэг удаа                              Хүүг жилд нэг удаа олгох
                 олгох үед                                               үед
 3/15/2010                                                                                               28
Хүү төлөгдөх үечлэл ба бондын үнэ
                                            Жишээ.б
  10000 төгрөгийн нэрлэсэн үнэтэй, 10 хувийн хүүтэй, 6 жилийн
  хугацаатай бондын өнөөдрийн зах зээлийн үнэ ямар байх вэ?
  Шаардлагатай өгөөж нь 8 хувь гэвэл үнэлгээг хүүг жилд нэг удаа
  болон хагас жилд нэг удаа олгож байхаар тооцооллыг хийе:


          ⎡          1      ⎤
          ⎢1−               ⎥
                     8
               ( 1 + )2 x 6 ⎥
       8 ⎢           2                       1
  VB = × ⎢                  ⎥ + 10000 ×
       2 ⎢         8        ⎥                8                    ⎡      1 ⎤
                                        ( 1 + )2 x 6               1−
                                                                  ⎢ ( 1 + 8 )6 ⎥
          ⎢        2        ⎥                2                                                  1
          ⎢                 ⎥                            VB = 8 × ⎢            ⎥ + 10000 ×
          ⎣                 ⎦                                     ⎢    8       ⎥           ( 1 + 8 )6
= 10943 т гр г                                                    ⎢
                                                                  ⎣            ⎥
                                                                               ⎦
                                                       = 10923 т гр г
       Хүүг хагас жилд нэг удаа                            Хүүг жилд нэг удаа олгох
                олгох үед                                             үед
3/15/2010                                                                                               29
Тэг хүүтэй бондын үнэлгээ
                       томъёо


                             F
                   VB =
                        ( 1 + kb ) n




3/15/2010                               30
3/15/2010   31
Хүү төлөгдөх үечлэл ба бондын үнэ
  Жишээ.а
            Бондын шаардлагатай өгөөжийн хувь
            хүүгээс өндөр байгаа нөхцөлд бондын
            хүүг тооцох үечлэл ойртох тусам бондын
            үнэ буурах хандлагатай.
  Жишээ.б
            Бондын шаардлагатай өгөөжийн хувь
            хүүгээс бага буюу бондын зах зээлийн үнэ
            нэрлэсэн өндөр байгаа нөхцөлд бондын
            хүүг тооцох үечлэл ойртох тусам бондын
            үнэ өсөх хандлагатай.
3/15/2010                                          32
Бондын үнэнд нөлөөлөх хүчин
                      зүйлс-1
                        Бондын үнэ – Өгөөжийн муруй

  Хүүгийн өгөөжийн хэмжээний өсөлт нь, бондын үнийг буулгадаг




              Үнэ (₮)




                                 Зах зээлийн өгөөж (%)




3/15/2010                                                   33
Бондын үнэнд нөлөөлөх хүчин
               зүйлс-2
 Хэрэв бондын шаардлагатай өгөөжийн хэмжээ нь бондын нэрлэсэн
 хүүгээс ялгаатай бол бондын зах зээлийн үнэ нь бондын нэрлэсэн
 үнээс ямагт ялгаатай байна. Бондын нэрлэсэн хүү болон
 шаардлагатай хүү /YTM/ хоёр зөрүүтэй байдаг нь нэг талаасаа
 эдийн засгийн нөхцөл байдал, нөгөө талаасаа бонд гаргагчийн
 эрсдлийн төвшинтэй холбоотой.

                                                          Бонд
    Хэрвээ                  ... бол, энд...
                                                      арилжаалагдах:
                                                      Хөнгөлөлттэй
 Купон < YTM      ЗЗ-ийн үнэ < Бондын нэрлэсэн үнэ
                                                         үнээрээ

 Купон = YTM      ЗЗ-ийн үнэ = Бондын нэрлэсэн үнэ   Нэрлэсэн үнээрээ

                                                     Урамшуулалтайүн
 Купон > YTM      ЗЗ-ийн үнэ > Бондын нэрлэсэн үнэ
                                                          ээрээ

 YTM-(Yield to Maturity) үнэт цаасны хүчин төгөлдөр байх хугацаа
 дуустал нь эзэмсэн тохиолдолд авах өгөөж буюу шаардлагатай өгөөж.
3/15/2010                                                       34
Бондын үнэнд нөлөөлөх хүчин
                                зүйлс-3
 Бондын үнэнд шаардлагатай өгөөжөөс гадна түүний үлдсэн хугацаа
 нөлөөлдөг. Бондын эргэн төлөгдөх хугацаа богиносох тусам бондын
 үнэнд түүний шаардлагатай өгөөжийн хувь хэмжээний өөрчлөлтийн
 нөлөөлөх нөлөөлөл багасдаг буюу бондын зах зээлийн үнийн
 нэрлэсэн үнээсээ хэлбэлзэх хэлбэлзэл багассаар бонд эргэн төлөгдөх
 үед бондын зах зээлийн үнэ нь нэрлэсэн үнэтэйгээ тэнцүү болдог.
 Өөрөөр хэлбэл, бондын хугацаа дөхөхийн хирээр бондын үнэ
 ханшны эрсдэл буурах зүй тогтол ажиглагддаг.
  Бондын ЗЗ-ийн үнэ




                                                    kd = 5%

                               kd = 10%
                                                                      F
                                                           kd = 15%


3/15/2010
                                                                      Хугацаа
                                                                            35
                      n   25        20    15   10      5        0
3/15/2010   36
Бондын үнэнд нөлөөлөх хүчин
                      зүйлс-3
                                 ЖИШЭЭ:
 Өгөөжийн хэмжээ 5, 10, 15 хувь байх үед 1000 төгрөгийн нэрлэсэн
 үнэтэй, 10 хувийн купоны ханштай бондын үнэлгээ.
            Бондын үнэлгээ:
 N       5%     10%      15%
  1    1,495₮ 1,000₮     714₮                 Бондын хугацааны үнэлгээ
  2    1,470₮ 1,000₮     721₮
  3    1,443₮ 1,000₮     729₮    1 600₮

  4    1,415₮ 1,000₮     738₮    1 400₮

  5    1,386₮ 1,000₮     749₮    1 200₮
                                 1 000₮                                  5%
  6    1,355₮ 1,000₮     761₮
                                  800₮                                   10%
  7    1,323₮ 1,000₮     776₮     600₮                                   15%
  8    1,289₮ 1,000₮     792₮     400₮
  9    1,254₮ 1,000₮     811₮     200₮
 10    1,216₮ 1,000₮     832₮       0₮
 11    1,177₮ 1,000₮     857₮             0        5      10      15

 12    1,136₮ 1,000₮     886₮
 13    1,093₮ 1,000₮     919₮
 14    1,048₮ 1,000₮     957₮
 15    1,000₮ 1,000₮    1,000₮
3/15/2010                                                                      37
Хугацаанаас хамаарах бондын
                үнэлгээний өөрчлөлт
                       ЖИШЭЭ:

    12 жилийн хугацаатай, 1000 төгрөгийн
    нэрлэсэн үнэтэй, жил бүр төлөх хүүний
    хэмжээ 80 төгрөг, бондын зах зээлийн үнэ
    863.73 төгрөг. Шаардлагатай өгөөж нь 10%.
    Нэг жилийн дараа хүүний хэмжээ
    өөрчлөгдөхгүй байна гэвэл бондын үнэлгээ
    хэд болох вэ?

 VB = 80(PVIFA10%,11) + 1000(PVIF10%,11) = 870.1 төг

3/15/2010                                          38
Энэ жилийн бондын нийт өгөөж
                  хэд вэ?
                (YTM = Хүлээгдэж буй өгөөж)

    Нийт өгөөж = Капиталын өсөлтийн
    ашиг + тухайн үеийн ашиг

    Худалдан авсан үнэ 863.73 төг, зарах үнэ нь
    870.1 төгрөг
    Тухайн үеийн ашиг = 80/863.73 = 9.26%
    КӨА = (870.1-863.73)/863.73= 0.74%

      Нийт өгөөж = 9.26%+0.74 = 10%
3/15/2010                                     39
Хугацаанаас хамаарах бондын
                        үнэлгээний өөрчлөлт

                  1 200,0₮
                      1,167.68₮
 Бондын үнэлгээ




                  1 100,0₮                                                                  k = 10%



                  1 000,0₮                                                              0   k = 8%
                                                                                1
                                                                            2
                                                                    4   3
                                                            6   5
                   900,0₮         870,1₮10 9    8   7
                                                                                            k = 6%
                        863,7₮
                   800,0₮
                             12                         6                           0
                                               Хугацаа

3/15/2010                                                                                             40
3/15/2010   41
Бондын үнэнд нөлөөлөх хүчин
                      зүйлс-4
                       Бондын хүүний хэмжээний эрсдэл:

     Зах зээл дэх хүүний өсөлт нь гаргасан бондын үнийг бууруулдаг. Хүү
     өссөн тохиолдолд бонд эзэмшигчдийн портфелийн өртөг буурах
     эрсдлийн аюул нүүрлэдэг.

     Мөн бондын хугацаанаас хамааран бондын эрсдлийн төвшин
     тодорхойлогдох ба бондын хугацаа уртассах тусам хүүний хэмжээний
     эрсдлийн төвшин нэмэгддэг.

     Бондын үнийн мэдрэмтгий байдал нь хүүний хэмжээг өөрчилдөг.
     Ихэнх бонд эзэмшигчид түүнийг ирээдүйн хэрэгцээнд нөөцлөх зорилгоор
     худалдан авна. Бондын хүчин төгөлдөр байх хугацаа дуусах эсвэл
     эргүүлэн худалдан авах үед гарах нийт мөнгөн гүйлгээ нь хүүний нийт
     төлбөр ба анхны мөнгөн гүйлгээний нийлбэр байдаг бөгөөд ийм үед бонд
     эзэмшигчид түүнийгээ дахин хөрөнгө оруултанд ашиглах нь гарцаагүй.
     Хэрвээ хүүний хэмжээ буурвал бонд эзэмшигчдийн мөнгөн гүйлгээний
     дахин хөрөнгө оруулалтаас авах ашгийн хэмжээ бага байна.

3/15/2010                                                               42
Бондын үнэнд нөлөөлөх хүчин
                      зүйлс-4
                          ЖИШЭЭ-А:

     Эдийн засаг дахь жилийн хүү
     6%, 8%, 10% байх үед жилийн 8%-
     ийн хүүтэй 2, 12 болон 30 жилийн
     хугацаатай     бондын     үнэлгээг
     тооцоолон үзэцгээе.
        12-жилийн бонд           2-жилийн бонд
        kb=6%, VB = 1,167.6      VB = 1,036.6
        kb=8%, VB = 1,000        VB = 1,000
        kb=10%, VB = 863.7       VB = 965.2
3/15/2010                                        43
Бондын үнэнд нөлөөлөх хүчин
                      зүйлс-4
                       ЖИШЭЭ -А:




3/15/2010                                 44
Бондын үнэнд нөлөөлөх хүчин
                      зүйлс-4
                         ЖИШЭЭ -Б:

 Эдийн засаг дахь жилийн хүү 5%, 10%, 15% байх
 үед жилийн 10%-ийн хүүтэй 1 болон 10 жилийн
 хугацаатай бондын үнэлгээг тооцоолон үзэцгээе.
 Хүүний хэмжээний эрсдэл: kd өсөлт нь бондын үнийн уналтын
 шалтгаан болдог.

     kd       1-жил Өөрчлөлт 10-жил Өөрчлөлт
     5%        1,048                 1,386
 10%           1,000    4.8%         1,000      38.6%

 15%            956     4.4%           749      25.1%
3/15/2010                                               45
Бондын үнэнд нөлөөлөх хүчин
                    зүйлс- бусад
   Төлбөр төлөгдөхгүй байх эрсдэл: гэдэг нь зээл
   авагч гэрээний дагуу зээлийн үндсэн төлбөр ба хүүний
   хэмжээг гүйцэт төлөхгүй байж болох тохиолдлыг хэлдэг.
   Үнэт цаасны эрсдлийн түвшинг хөрөнгө оруулагчид
   болон тусгай байгууллагууд тодорхойлдог. АНУ-д
   “Moody’s Investor Service”, “Standart & Poor’s” зэрэг
   байгууллагууд хөрөнгө оруулагчдад зориулж үнэт
   цаасны талаар чухал мэдээллүүдийг бэлтгэн нийтэлдэг.
   Төлбөр төлөгдөхгүй байх магадлал нь үнэт цаасны
   баталгаат байдлыг харуулдаг.
   Эргүүлэн хийх хөрөнгө оруулалтын эрсдэл: гэдэг
   нь бондын хүчинтэй байх хугацаа дуусч, нөөцийг
   эргүүлэн хөрөнгө оруулалтад ашиглахад бага ашиг
   олоход хүргэх (хүүний хэмжээ буурах) эрсдлийг хэлдэг.
3/15/2010                                             46
3/15/2010   47
Бондын үнэнд нөлөөлөх хүчин
                    зүйлс- бусад
Хөрөнгө оруулалтын байгууллагуудын тодорхойлсон үнэт цаасны рейтинг /чансаа/
                                      Монгол Улсын зээлжих зэрэглэлийг үйл
                                      ажиллагааны түвшин, цар хүрээгээр энэ
                                      салбарт давамгайлах байрь суурь эзэлдэг
                                      дэлхийд нэр хүнд бүхий "Фитч Рейтингс"
                                      (Fitch-Ratings),    "Стандарт   энд  Пүүрс"
                                      (Standart&Poor's), "Мүүдийз" (Moody's) гэсэн
                                      гурван компаниар жил бүр шинэчлэн
                                      тогтоолгож байгаа байна. "Фитч" компани
                                      дээрх шийдвэрээ 2010 оны арваннэгдүгээр
                                      сарын 23-ны өдөр. "Фитч" компанийн Зэрэглэл
                                      тогтоох зөвлөл Монгол Улсын Зээлжих
                                      зэрэглэлийг урт хугацаандаа "В+" хэмээн нэг
                                      зэрэглэлээр      ахиулан    хэтийн  төлвийг
                                      "тогтвортой" хэвээр нь үлдээх шийдвэрийг
                                      гаргалаа. "Стандарт энд Пүүрс" компанийн
                                      зэрэглэл тогтоох зөвлөл Монгол Улсын
                                      зээлжих зэрэглэлийг урт хугацаандаа "ВВ-
                                      ", богино хугацаандаа "В" хэмээн бататган
                                      тогтоож, хэтийн төлвийг "тогтвортой" хэвээр
                                      нь үлдээх шийдвэрийг гаргалаа.
3/15/2010                                                                      48
Бондын үнэнд нөлөөлөх хүчин
                    зүйлс- бусад




     http://finance.yahoo.com/bonds/composite_bond_rates
     http://screen.yahoo.com/bonds.html
  Эдгээр вэб хаягнаас бондын зах зээл дэх бондын үнэлгээ болон бусад
                     мэдээллийг авах боломжтой.
3/15/2010                                                         49
Бондын хүүний хэмжээний эрсдэл ба
    жигнэсэн дундаж хугацаа
    Бондын үнийн мэдрэмтгий байдал нь хүүний
    хэмжээг өөрчлөх ба бондын хүүний хэмжээний
    эрсдлийн хэмжигдэхүүн болж байдаг.
    Бондын хүүний хэмжээний эрсдэлд нөлөөлөх
            Бондын хүчин төгөлдөр байх хугацааны бүх өгөөж
            Бондын хүчин төгөлдөр байх хугацаа
            Бондын хүүний хэмжээ /жилийн төлбөр/

    Дээрх 3-н хүчин зүйлсийн нэгдэл нь бондын
    жигнэсэн дундаж хугацаагаар тодорхойлогдоно.
    /Duration/
3/15/2010                                                    50
Бондын жигнэсэн дундаж хугацаа
    Хөрөнгө оруулагчид жигнэсэн дундаж хугацааг
    тооцох ач холбогдлыг өндөрт тавьдаг.
    Жигнэсэн дундаж хугацаа нь бондын үндсэн ба
    хүүгийн төлбөр төлөгдөж дуусах хугацаа юм.
    Жигнэсэн    дундаж   хугацаа    нь   дараах
    онцлогтой.
            Хүүгүй бондын жигнэсэн дундаж хугацаа нь
            бондын хугацаатай тэнцүү байна.
            Бондын хүү буюу купон өндөр байх тусам
            жигнэсэн дундаж хугацаа богино байна.
            Бондын өгөөж өндөр байх тусам жигнэсэн
            дундаж хугацаа богино байна.
3/15/2010                                          51
Бондын жигнэсэн дундаж хугацаа

                                                       n      t *Ct
                                                     ∑
                                                             (1+ k b)
                                                                      t
                                                      t =1
Бондын жигнэсэн дундаж хугацаа =
                                                               P0




            Энд:
              Сt = t хугацааны хүүгийн ба үндсэн төлбөр
              kb = бондын бодит хүү буюу өгөөжийн норм
                    (шаардлагатай эсвэл зах зээлийн хүү)
              t = Төлбөр хийгдэх хугацаа
              Р0 = Бондын зах зээлийн үнэ
3/15/2010                                                               52
3/15/2010   53
Бондын жигнэсэн дундаж хугацаа ба
        үнийн өөрчлөлт
    Бондын үнийн өөрчлөлт нь жигнэсэн
    дундаж хугацаа буюу duration-тай
    холбоотой. Ямар ч нөхцөлд доор
    хамаарал оршдог.


    Тухайлбал бондын “Duration” 5 жил
    байхад өгөөж 1%-аар өсвөл бондын үнэ
    5%-аар буурна.
3/15/2010                             54
Бондын өгөөжийн хэмжээг
             тодорхойлох нь:
  Хөрөнгө оруулагчид бондыг худалдах буюу
  худалдан авахдаа уг бондыг тодорхой үнээр
  худалдан авсан тохиолдолд эргэн төлөгдөх
  хугацаанд түүнээс хүртэх боломжит өгөөж
  (YTM)-ийг тооцож үздэг.
             Бондыг нэрлэсэн үнэтэй нь тэнцүү үнээр
             худалдан авсан тохиолдолд бондын өгөөж нь
             түүний хүүтэй тэнцүү байна.
             Бондыг худалдан авах үнэ нэрлэсэн үнэ 2
             зөрүүтэй бол өгөөж болон хүүгийн хэмжээ нь
             мөн зөрүүтэй байна.
 YTM-(Yield to Maturity) үнэт цаасны хүчин төгөлдөр байх хугацаа
 дуустал нь эзэмсэн тохиолдолд авах өгөөж юм.
3/15/2010                                                     55
Бондын өгөөж


            ⎡        1             ⎤
             1−
            ⎢ ( 1 + YTM)n          ⎥           1
   VB = I × ⎢                      ⎥+F×
            ⎢   YTM                ⎥    ( 1 + YTM)n

            ⎢
            ⎣                      ⎥
                                   ⎦


 YTM-(Yield to Maturity) үнэт цаасны хүчин төгөлдөр байх хугацаа
 дуустал нь эзэмсэн тохиолдолд авах өгөөж юм.
3/15/2010                                                     56
Бондын өгөөж

                      ⎡           ⎤
                                  1
                      ⎢1 − ( 1 + YTM)n
                                  ⎥               1
             VB = I × ⎢           ⎥+F×                 ⇒
                      ⎢      YTM  ⎥        ( 1 + YTM)n

                      ⎢
                      ⎣           ⎥
                                  ⎦
                                  c

                                I+
                                   (F - VB )
                          YTM =       n
                                 (F + VB )
                                    2


   YTM-(Yield to Maturity) үнэт цаасны хүчин төгөлдөр байх хугацаа
           дуустал нь эзэмсэн тохиолдолд авах өгөөж юм.
3/15/2010                                                            57
3/15/2010   58
Бондын өгөөж
                             ЖИШЭЭ:
    1000 төгрөгийн нэрлэсэн үнэтэй, 5%-ийн хүүтэй, эргэн
    төлөгдөх хугацаа 10 жил үлдсэн, өнөөдөр зах зээл дээр
    980 төгрөгөөр арилжаалагдаж байгаа бондын өгөөжийг
    тооцъё.



                       ⎡           1     ⎤
                       ⎢1 − ( 1 + YTM)10 ⎥           1
            980 = 50 × ⎢                 ⎥+F×
                       ⎢      YTM        ⎥    ( 1 + YTM)10
                       ⎢
                       ⎣                 ⎥
                                         ⎦
            YTM = 5.26%

3/15/2010                                                    59
Эргүүлэн худалдан авах бондын
                   өгөөж
Бонд гаргагч хугацаа дуусахаас нь өмнө
эргүүлэн худалдан авах нөхцөлтэйгээр бонд
гаргаж болно. Энэ тохиолдолд хугацаат бүх
ашгийг хөрөнгө оруулагч авч чадахгүй. Эмитент
гаргасан бондоо хүчин төгөлдөр хугацаа
дуусахаас өмнө худалдан авсан тохиолдолд авах
(Yield to call) өгөөж. Хэрэв зах зээлийн хүү нь
борлуулсан бондын купоны ханшаас доогуур бол
эргүүлэн худалдан авах нөхцөлтэй бондуудыг
буцаан авна.

3/15/2010                                     60
Эргүүлэн худалдан авах бондын
                   өгөөж

                        ⎡          1       ⎤
                        ⎢1 − ( 1 + YTC)n   ⎥              1
               VB = I × ⎢                  ⎥ + CP ×
                        ⎢      YTC         ⎥        ( 1 + YTC)n

                        ⎢
                        ⎣                  ⎥
                                           ⎦

            N - Бонд гаргагч бондоо эргүүлэн худалдан авч болох
            хугацааны хязгаар
            Call price (CP) - Бонд гаргагч гаргасан бондоо эргүүлэн
            худалдан авахын тулд төлбөл зохих үнэ.
            YTC – Хугацаа дуусахаас өмнө эргүүлэн худалдан авах бондын
            өгөөж.
3/15/2010                                                            61
Эргүүлэн худалдан авах бондын
                   өгөөж
                        ЖИШЭЭ:
Компани 20 жилийн
хугацаатай 6 %-ийн
хүүтэй гаргасан бонд                 ⎡
                                      1−
                                             1     ⎤
                                     ⎢ ( 1 + YTC)n ⎥               1
гаргасан ба 5 дахь          VB = I × ⎢             ⎥ + CP ×
                                     ⎢   YTC       ⎥        ( 1 + YTC)n
жилд 1050 төгрөгөөр                  ⎢
                                     ⎣             ⎥
                                                   ⎦
эргүүлэн     худалдан               ⎡        1     ⎤
                                     1−
авах болжээ. Купоны                 ⎢ ( 1 + YTC)10 ⎥
                         1,030 = 30 ⎢              ⎥+
                                                         1,050
төлбөрийг жилд хоёр                 ⎢    YTC       ⎥ ( 1 + YTC)
                                                                  10

                                    ⎢
                                    ⎣              ⎥
                                                   ⎦
удаа хийдэг ба бондын
                         YTC = 3.081% хагас жил
зах зээлийн үнэ нь       YTC = 3.081% × 2 = 6.16%
1030 төгрөг байв. Энэ
үед:
3/15/2010                                                                 62
Зах зээлийн хүүгийн хэмжээг
                   тодорхойлох нь
A. Хүүгийн хэмжээнд нөлөөлөх хүчин зүйлс:
              Мөнгөний бодлого

              Хөрөнгө оруулагчдын эдийн засгийн
              байдлын талаарх хүлээлт

              Инфляцийн хүлээлт

              Бизнесийн орчин

3/15/2010                                     63
3/15/2010   64
Зах зээлийн хүүгийн хэмжээг
                   тодорхойлох нь
B. Нэрлэсэн хүүний бүрэлдэхүүн:
              Эрсдэлгүй бодит хүүний хэмжээ

              Инфляцийн урамшуулал

              Төлбөр төлөгдөхгүй байх эрсдэл

              Хөрвөх чадварын урамшуулалт

              Төлбөрийн    хугацаа   дуусах    үеийн
              эрсдлийн урамшуулал
3/15/2010                                          65
Зах зээлийн хүүгийн хэмжээг
                   тодорхойлох нь
C. k = k* + IP + DRP + LP + MRP:
              k-Нэрлэсэн хүүний хэмжээ
              k* -Эрсдэлгүй бодит хүүний хэмжээ
              IP-Инфляцийн урамшуулал
              DRP-Төлбөр төлөгдөхгүй байх эрсдэл
              LP-Хөрвөх чадварын урамшуулалт
              MRP-Төлбөрийн хугацаа дуусах үеийн
              эрсдлийн урамшуулал

3/15/2010                                      66
Зах зээлийн хүүгийн хэмжээг
                   тодорхойлох нь
      Хүүний
      хэмжээ(%)               Төлбөрийн хугацаа дуусах
    15                       үеийн эрсдлийн урамшуулал



    10                         Инфляцийн урамшуулал



       5

                         Эрсдэлгүй бодит хүүний хэмжээ
       0                                                 Дуусах
             1      10                20                 хугацаа

3/15/2010                                                          67
Зах зээлийн хүүгийн хэмжээг
                   тодорхойлох нь
                       Шийдэл:




3/15/2010                                 68
3/15/2010   69
Зах зээлийн хүүгийн хэмжээг
                   тодорхойлох нь
                       Шийдэл:




3/15/2010                                 70
Эрсдлийн хэмжүүр /1938 – 2005/
               Хөрөнгө оруулалтын хэлбэрээр АНУ, Канад




3/15/2010                                                71
http://finance.yahoo.com/bonds/composite_bond_rates
            http://screen.yahoo.com/bonds.html
            http://www.bondpage.com/
            http://bonds.yahoo.com/
            http://www.bondsonline.com/ гэх мэт...




3/15/2010                                                     72
3/15/2010   73
3/15/2010   74
3/15/2010   75
3/15/2010   76

Бонд, бондын үнэлгээ, бондын зах зээл

  • 1.
    Хөрөнгийн зах зээлцуврал хичээл... 3/15/2010 2010 он 1
  • 2.
  • 3.
  • 4.
    Үнэт цаасны үнэлгээ Төрлөөр нь: Анхдагч зах зээл Төрлөөр нь: Хоёрдогч зах зээл Бонд Хувьцаа Төрлөөр нь: Энгийн хувьцаа Давуу эрхтэй хувьцаа Гаргагчаар нь: Засгийн газрын Эзэмших хугацаагаар нь: Нэг жил эзэмших Орон нутгийн Олон жил эзэмших Корпорацийн Ногдол ашгийн өсөлтөөр нь: Хүү төлөх үечлэлээр нь: Жил бүр Жил бүр Хагас жил бүр Хагас жил бүр Улирал бүр Улирал бүр Үнэлэх хэлбэрээр нь: Үнэлэх хэлбэрээр нь: Үнээр нь Үнээр нь Өгөөжөөр нь Өгөөжөөр нь 3/15/2010 Эх сурвалж: П.Баянсан “Бизнесийн санхүү” ном, 2004 он,177-р хуудас 4
  • 5.
    Үнэт цаас гэдэгнь... • Хөрөнгийн зах зээл дээр арилжаалагддаг санхүүгийн таваар юм. • Эрх бүхий байгууллага болох үнэт цаасны хорооноос батлагдаж нийтэд арилжаалахыг зөвшөөрсөн хөрөнгийн өмчлөл буюу зээллэгийг гэрчилсэн баримт бичиг юм. • Засгийн газар болон эрх бүхий этгээдээс гаргасан өрийн бичиг, бүх төрлийн хувьцаа, компанийн гаргасан эсвэл гаргахаар санал болгож буй хувьцааг худалдах, худалдан авах эрхийн опцион, хөрөнгө оруулалтын сангийн хувьцаа, түүнчлэн үнэт цаасны хорооноос үнэт цаас гэж тодорхойлсон бичиг баримт юм. ҮНЭТ ЦААС Санхүүгийн Санхүүгийн Санхүүгийн таваар хэрэгсэл бичиг баримт 3/15/2010 5
  • 6.
    Үнэт цаасийг үнэлэхерөнхий зарчим... • Үнэт цаасны үнэлгээг хөрөнгө оруулагч, санхүүгийн менежерүүд тухайн үнэт цаасанд хөрөнгө оруулах эсэхээ шийдэхэд ихэвчлэн ашигладаг. • Эрх бүхий этгээдийн гаргасан үнэт цаас нь хөрөнгө оруулагчдын сонирхолыг татаж чадах эсэхийг үнэт цаасны үнэлгээг хийснээр тодорхойлж болно. • Үнэт цаасны үнэлгээ нь мөнгөний цаг хугацааны үнэ цэнийн үзэл баримтлал дээр суурилдаг. 3/15/2010 6
  • 7.
    Үнэт цаасийг үнэлэхерөнхий зарчим... Үнэт цаасны үнэлгээг тухайн үнэт цааснаас хөрөнгө оруулагчдын зүгээс шаардаж буй өгөөжийн хэмжээг харгалзан ирээдүйд орж ирэхээр хүлээгдэж байгаа мөнгөн урсгалуудын өнөөгийн үнэ цэнүүдийн нийлбэрийг олох замаар хийдэг. Үнэт цаасны үнэлгээ хийх үндсэн загвар нь дараах томъёогоор тодорхойлогдоно. CF1 CF2 CFn Value = (1 + k)1 + (1 + k)2 . . . (1 + k)n 3/15/2010 7
  • 8.
  • 9.
    Үнэт цаасийг үнэлэхерөнхий зарчим... n CF t V = ∑t =1 (1 + k )t V – Үнэт цаасны үнэ CFt – Хугацааны t агшинд тухайн үнэт цааснаас орж ирэх мөнгөн урсгал k – Тухайн үнэт цааснаас олох өгөөжийн хэмжээ буюу шаардлагатай өгөөж t – Үнэт цаасны хүчинтэй (эргэн төлөгдөх) хугацаа n – Хугацааны тодорхой үечлэл 3/15/2010 9
  • 10.
    Үнэт цаасийг үнэлэхерөнхий зарчим... n CF t V = ∑t =1 (1 + k )t Дээрх загвараас харахад үнэт цаасны үнэлгээг хийхэд тухайн үнэт цааснаас ирээдүйд орж ирэх мөнгөн урсгал, тэдгээрийн орж ирэх хугацаа, давтамж, тухайн үнэт цааснаас хөрөнгө оруулагчдын зүгээс шаардах өгөөж зэрэг хүчин зүйлүүдийг тооцох шаардлагатай. Үнэт цаасыг үндсэн 2 чиглэлээр үнэлдэг: Үнээр нь үнэлэх Өгөөжийн нормоор нь үнэлэх 3/15/2010 10
  • 11.
  • 12.
  • 13.
  • 14.
  • 15.
  • 16.
    3/15/2010 Эх сурвалж: http://www.mse.mn, Монголын хөрөнгийн бирж 16
  • 17.
    ТБҮЦ-ны арилжаа, Монголулс /28 долоо хоног/ 3/15/2010 17
  • 18.
  • 19.
  • 20.
    Бондын үндсэн шинжчанарууд... • Өмчийн баталгаа биш, харин өрийн баталгаа юм. Хувьцаа эзэмшигч хөрөнгийг хамтран эзэмшдэг бол өрийн бичиг эзэмшигч хөрөнгө зээлдүүлэгч мөн. • Тодорхой хугацаанд хүчин төгөлдөр байдаг учраас дуусах хугацаатай байдгаараа хувьцаанаас ялгаатай. • Хувьцаа дуусахад эмитент түүний нэрлэсэн үнийг буцааж төлөх ёстой. • Хөрөнгө оруулагч нь эмитентийн удирдлагад оролцох эрхгүй. 3/15/2010 20
  • 21.
    Бондын үнэлгээ • Бондбол засгийн газар, корпорациуд санхүүжилтын эх үүсвэр олж авах зорилгоор гаргадаг урт хугацаат өрийн бичиг юм. Бонд нь аж ахуй нэгж, засгийн газарт зээл олгосон ба олгосон зээлээ хүүгийнх нь хамт буцааж авах эрхийг нотолсон үнэт цаас юм. • Бондын үнэлгээ хийх зарчим нь түүний ирээдүйн мөнгөн урсгалууд болох бондын хугацааны эцэст орж ирэх нэрлэсэн үнэ, тодорхой үе тутамд орж ирэх хүүгийн төлбөрүүдийн өнөөгийн үнэ цэнийг тооцох юм. 3/15/2010 21
  • 22.
    Бондын үнэлгээ Ерөнхий томъёо ⎡ 1 ⎤ ⎢1 − ( 1 + k )n ⎥ 1 VB = I × ⎢ b ⎥+F× ⎢ kb ⎥ ( 1 + k b )n ⎢ ⎣ ⎥ ⎦ Энд: I = Бондын нэрлсэн хүү буюу купон kb = бондын бодит хүү буюу өгөөжийн норм (шаардлагатай эсвэл зах зээлийн хүү) n = Бондын эргэн төлөгдөх хугацаа F = Бондын нэрлэсэн үнэ 3/15/2010 22
  • 23.
    Бондын үнэлгээ Ерөнхий томъёо ⎡ 1 ⎤ ⎢1 − ( 1 + k )n ⎥ 1 VB = I × ⎢ b ⎥+F× ⎢ kb ⎥ ( 1 + k b )n ⎢ ⎣ ⎥ ⎦ VB = It*(PVIFA kb, n) + F*(PVIF kb, n) 3/15/2010 23
  • 24.
    Бондын үнэлгээ Жишээ Бондын нэрлэсэн үнэ нь 1,000 доллар, эргэн төлөгдөх хугацаа нь 10 жил, нэрлэсэн хүү нь жилийн 5%, бондын зах зээлийн шаардлагатай өгөөж нь 6% бол зах зээлийн үнийг тооцоолно уу? ⎡ 1 − (1 + k b )− n ⎤ F B=I⎢ ⎥+ Тооцоолох машины ⎥ (1 + k b ) n ⎢ ⎣ kb ⎦ үнэлгээ: 1,000 FV ⎡ 1 − (1.06 )−10 ⎤ 1, 000 50 PMT = 50 ⎢ ⎥+ 10 N ⎥ (1.06 ) 10 ⎢ ⎣ 0.06 ⎦ I/Y 6 CPT PV 926.40 = $926.40 3/15/2010 24
  • 25.
  • 26.
    Хүү төлөгдөх үечлэлба бондын үнэ Ихэнх тохиолдолд бондын хүүг хагас жилд нэг буюу жилд хоёр удаа төлөгддөг. Энэ мэтчилэн бондын хүүг төлөх үечлэл өөрчлөгдөхөд бондын үнэнд тодорхой хэмжээгээр нөлөөлдөг. Бондын үнийг тооцох томъёонд ч тодорхой өөрчлөлт хийх шаардлагатай болно. Үүнд: 1. Жилийн хүүгийн хувийг хагас жилийн хүү болгохын тулд хүүг 2-т хуваана. 2. Жилд 2 удаа хүү тооцогдож байгаа учраас бондын хүү төлөгдөх үечлэл нь бондын жилээр илэрхийлэгдсэн хугацааг 2-оор үржүүлнэ. 3. Жилээр тооцсон шаардлагатай өгөөжийг 2-т хувааж хагас жилд шаардлагатай өгөөжийг олно. 3/15/2010 26
  • 27.
    Хүү төлөгдөх үечлэлба бондын үнэ Томъёо ⎡ 1 ⎤ ⎢1− kb 2 n ⎥ I ⎢ (1 + ) ⎥ 1 VB = × ⎢ 2 ⎥+F× 2 ⎢ kb ⎥ kb 2 n (1 + ) ⎢ 2 ⎥ 2 ⎢ ⎣ ⎥ ⎦ Энд: I = Бондын нэрлсэн хүү буюу купон kb = бондын бодит хүү буюу өгөөжийн норм (шаардлагатай эсвэл зах зээлийн хүү) n = Бондын эргэн төлөгдөх хугацаа F = Бондын нэрлэсэн үнэ 3/15/2010 27
  • 28.
    Хүү төлөгдөх үечлэлба бондын үнэ Жишээ.а 10000 төгрөгийн нэрлэсэн үнэтэй, 10 хувийн хүүтэй, 6 жилийн хугацаатай бондын өнөөдрийн зах зээлийн үнэ ямар байх вэ? Шаардлагатай өгөөж нь 12 хувь гэвэл үнэлгээг хүүг жилд нэг удаа болон хагас жилд нэг удаа олгож байхаар тооцооллыг хийе: ⎡ 1 ⎤ ⎢1− 10 2 x 6 ⎥ (1 + ) ⎥ 10 ⎢ 2 1 VB = × ⎢ ⎥ + 10000 × 2 ⎢ 10 ⎥ 10 2 x 6 ⎡ 1 ⎤ (1 + ) 1− ⎢ ( 1 + 10 )6 ⎥ ⎢ 2 ⎥ 2 1 ⎢ ⎥ VB = 10 × ⎢ ⎥ + 10000 × ⎣ ⎦ ⎢ 10 ⎥ ( 1 + 10 )6 = 9162 т гр г ⎢ ⎣ ⎥ ⎦ = 9181 т гр г Хүүг хагас жилд нэг удаа Хүүг жилд нэг удаа олгох олгох үед үед 3/15/2010 28
  • 29.
    Хүү төлөгдөх үечлэлба бондын үнэ Жишээ.б 10000 төгрөгийн нэрлэсэн үнэтэй, 10 хувийн хүүтэй, 6 жилийн хугацаатай бондын өнөөдрийн зах зээлийн үнэ ямар байх вэ? Шаардлагатай өгөөж нь 8 хувь гэвэл үнэлгээг хүүг жилд нэг удаа болон хагас жилд нэг удаа олгож байхаар тооцооллыг хийе: ⎡ 1 ⎤ ⎢1− ⎥ 8 ( 1 + )2 x 6 ⎥ 8 ⎢ 2 1 VB = × ⎢ ⎥ + 10000 × 2 ⎢ 8 ⎥ 8 ⎡ 1 ⎤ ( 1 + )2 x 6 1− ⎢ ( 1 + 8 )6 ⎥ ⎢ 2 ⎥ 2 1 ⎢ ⎥ VB = 8 × ⎢ ⎥ + 10000 × ⎣ ⎦ ⎢ 8 ⎥ ( 1 + 8 )6 = 10943 т гр г ⎢ ⎣ ⎥ ⎦ = 10923 т гр г Хүүг хагас жилд нэг удаа Хүүг жилд нэг удаа олгох олгох үед үед 3/15/2010 29
  • 30.
    Тэг хүүтэй бондынүнэлгээ томъёо F VB = ( 1 + kb ) n 3/15/2010 30
  • 31.
  • 32.
    Хүү төлөгдөх үечлэлба бондын үнэ Жишээ.а Бондын шаардлагатай өгөөжийн хувь хүүгээс өндөр байгаа нөхцөлд бондын хүүг тооцох үечлэл ойртох тусам бондын үнэ буурах хандлагатай. Жишээ.б Бондын шаардлагатай өгөөжийн хувь хүүгээс бага буюу бондын зах зээлийн үнэ нэрлэсэн өндөр байгаа нөхцөлд бондын хүүг тооцох үечлэл ойртох тусам бондын үнэ өсөх хандлагатай. 3/15/2010 32
  • 33.
    Бондын үнэнд нөлөөлөххүчин зүйлс-1 Бондын үнэ – Өгөөжийн муруй Хүүгийн өгөөжийн хэмжээний өсөлт нь, бондын үнийг буулгадаг Үнэ (₮) Зах зээлийн өгөөж (%) 3/15/2010 33
  • 34.
    Бондын үнэнд нөлөөлөххүчин зүйлс-2 Хэрэв бондын шаардлагатай өгөөжийн хэмжээ нь бондын нэрлэсэн хүүгээс ялгаатай бол бондын зах зээлийн үнэ нь бондын нэрлэсэн үнээс ямагт ялгаатай байна. Бондын нэрлэсэн хүү болон шаардлагатай хүү /YTM/ хоёр зөрүүтэй байдаг нь нэг талаасаа эдийн засгийн нөхцөл байдал, нөгөө талаасаа бонд гаргагчийн эрсдлийн төвшинтэй холбоотой. Бонд Хэрвээ ... бол, энд... арилжаалагдах: Хөнгөлөлттэй Купон < YTM ЗЗ-ийн үнэ < Бондын нэрлэсэн үнэ үнээрээ Купон = YTM ЗЗ-ийн үнэ = Бондын нэрлэсэн үнэ Нэрлэсэн үнээрээ Урамшуулалтайүн Купон > YTM ЗЗ-ийн үнэ > Бондын нэрлэсэн үнэ ээрээ YTM-(Yield to Maturity) үнэт цаасны хүчин төгөлдөр байх хугацаа дуустал нь эзэмсэн тохиолдолд авах өгөөж буюу шаардлагатай өгөөж. 3/15/2010 34
  • 35.
    Бондын үнэнд нөлөөлөххүчин зүйлс-3 Бондын үнэнд шаардлагатай өгөөжөөс гадна түүний үлдсэн хугацаа нөлөөлдөг. Бондын эргэн төлөгдөх хугацаа богиносох тусам бондын үнэнд түүний шаардлагатай өгөөжийн хувь хэмжээний өөрчлөлтийн нөлөөлөх нөлөөлөл багасдаг буюу бондын зах зээлийн үнийн нэрлэсэн үнээсээ хэлбэлзэх хэлбэлзэл багассаар бонд эргэн төлөгдөх үед бондын зах зээлийн үнэ нь нэрлэсэн үнэтэйгээ тэнцүү болдог. Өөрөөр хэлбэл, бондын хугацаа дөхөхийн хирээр бондын үнэ ханшны эрсдэл буурах зүй тогтол ажиглагддаг. Бондын ЗЗ-ийн үнэ kd = 5% kd = 10% F kd = 15% 3/15/2010 Хугацаа 35 n 25 20 15 10 5 0
  • 36.
  • 37.
    Бондын үнэнд нөлөөлөххүчин зүйлс-3 ЖИШЭЭ: Өгөөжийн хэмжээ 5, 10, 15 хувь байх үед 1000 төгрөгийн нэрлэсэн үнэтэй, 10 хувийн купоны ханштай бондын үнэлгээ. Бондын үнэлгээ: N 5% 10% 15% 1 1,495₮ 1,000₮ 714₮ Бондын хугацааны үнэлгээ 2 1,470₮ 1,000₮ 721₮ 3 1,443₮ 1,000₮ 729₮ 1 600₮ 4 1,415₮ 1,000₮ 738₮ 1 400₮ 5 1,386₮ 1,000₮ 749₮ 1 200₮ 1 000₮ 5% 6 1,355₮ 1,000₮ 761₮ 800₮ 10% 7 1,323₮ 1,000₮ 776₮ 600₮ 15% 8 1,289₮ 1,000₮ 792₮ 400₮ 9 1,254₮ 1,000₮ 811₮ 200₮ 10 1,216₮ 1,000₮ 832₮ 0₮ 11 1,177₮ 1,000₮ 857₮ 0 5 10 15 12 1,136₮ 1,000₮ 886₮ 13 1,093₮ 1,000₮ 919₮ 14 1,048₮ 1,000₮ 957₮ 15 1,000₮ 1,000₮ 1,000₮ 3/15/2010 37
  • 38.
    Хугацаанаас хамаарах бондын үнэлгээний өөрчлөлт ЖИШЭЭ: 12 жилийн хугацаатай, 1000 төгрөгийн нэрлэсэн үнэтэй, жил бүр төлөх хүүний хэмжээ 80 төгрөг, бондын зах зээлийн үнэ 863.73 төгрөг. Шаардлагатай өгөөж нь 10%. Нэг жилийн дараа хүүний хэмжээ өөрчлөгдөхгүй байна гэвэл бондын үнэлгээ хэд болох вэ? VB = 80(PVIFA10%,11) + 1000(PVIF10%,11) = 870.1 төг 3/15/2010 38
  • 39.
    Энэ жилийн бондыннийт өгөөж хэд вэ? (YTM = Хүлээгдэж буй өгөөж) Нийт өгөөж = Капиталын өсөлтийн ашиг + тухайн үеийн ашиг Худалдан авсан үнэ 863.73 төг, зарах үнэ нь 870.1 төгрөг Тухайн үеийн ашиг = 80/863.73 = 9.26% КӨА = (870.1-863.73)/863.73= 0.74% Нийт өгөөж = 9.26%+0.74 = 10% 3/15/2010 39
  • 40.
    Хугацаанаас хамаарах бондын үнэлгээний өөрчлөлт 1 200,0₮ 1,167.68₮ Бондын үнэлгээ 1 100,0₮ k = 10% 1 000,0₮ 0 k = 8% 1 2 4 3 6 5 900,0₮ 870,1₮10 9 8 7 k = 6% 863,7₮ 800,0₮ 12 6 0 Хугацаа 3/15/2010 40
  • 41.
  • 42.
    Бондын үнэнд нөлөөлөххүчин зүйлс-4 Бондын хүүний хэмжээний эрсдэл: Зах зээл дэх хүүний өсөлт нь гаргасан бондын үнийг бууруулдаг. Хүү өссөн тохиолдолд бонд эзэмшигчдийн портфелийн өртөг буурах эрсдлийн аюул нүүрлэдэг. Мөн бондын хугацаанаас хамааран бондын эрсдлийн төвшин тодорхойлогдох ба бондын хугацаа уртассах тусам хүүний хэмжээний эрсдлийн төвшин нэмэгддэг. Бондын үнийн мэдрэмтгий байдал нь хүүний хэмжээг өөрчилдөг. Ихэнх бонд эзэмшигчид түүнийг ирээдүйн хэрэгцээнд нөөцлөх зорилгоор худалдан авна. Бондын хүчин төгөлдөр байх хугацаа дуусах эсвэл эргүүлэн худалдан авах үед гарах нийт мөнгөн гүйлгээ нь хүүний нийт төлбөр ба анхны мөнгөн гүйлгээний нийлбэр байдаг бөгөөд ийм үед бонд эзэмшигчид түүнийгээ дахин хөрөнгө оруултанд ашиглах нь гарцаагүй. Хэрвээ хүүний хэмжээ буурвал бонд эзэмшигчдийн мөнгөн гүйлгээний дахин хөрөнгө оруулалтаас авах ашгийн хэмжээ бага байна. 3/15/2010 42
  • 43.
    Бондын үнэнд нөлөөлөххүчин зүйлс-4 ЖИШЭЭ-А: Эдийн засаг дахь жилийн хүү 6%, 8%, 10% байх үед жилийн 8%- ийн хүүтэй 2, 12 болон 30 жилийн хугацаатай бондын үнэлгээг тооцоолон үзэцгээе. 12-жилийн бонд 2-жилийн бонд kb=6%, VB = 1,167.6 VB = 1,036.6 kb=8%, VB = 1,000 VB = 1,000 kb=10%, VB = 863.7 VB = 965.2 3/15/2010 43
  • 44.
    Бондын үнэнд нөлөөлөххүчин зүйлс-4 ЖИШЭЭ -А: 3/15/2010 44
  • 45.
    Бондын үнэнд нөлөөлөххүчин зүйлс-4 ЖИШЭЭ -Б: Эдийн засаг дахь жилийн хүү 5%, 10%, 15% байх үед жилийн 10%-ийн хүүтэй 1 болон 10 жилийн хугацаатай бондын үнэлгээг тооцоолон үзэцгээе. Хүүний хэмжээний эрсдэл: kd өсөлт нь бондын үнийн уналтын шалтгаан болдог. kd 1-жил Өөрчлөлт 10-жил Өөрчлөлт 5% 1,048 1,386 10% 1,000 4.8% 1,000 38.6% 15% 956 4.4% 749 25.1% 3/15/2010 45
  • 46.
    Бондын үнэнд нөлөөлөххүчин зүйлс- бусад Төлбөр төлөгдөхгүй байх эрсдэл: гэдэг нь зээл авагч гэрээний дагуу зээлийн үндсэн төлбөр ба хүүний хэмжээг гүйцэт төлөхгүй байж болох тохиолдлыг хэлдэг. Үнэт цаасны эрсдлийн түвшинг хөрөнгө оруулагчид болон тусгай байгууллагууд тодорхойлдог. АНУ-д “Moody’s Investor Service”, “Standart & Poor’s” зэрэг байгууллагууд хөрөнгө оруулагчдад зориулж үнэт цаасны талаар чухал мэдээллүүдийг бэлтгэн нийтэлдэг. Төлбөр төлөгдөхгүй байх магадлал нь үнэт цаасны баталгаат байдлыг харуулдаг. Эргүүлэн хийх хөрөнгө оруулалтын эрсдэл: гэдэг нь бондын хүчинтэй байх хугацаа дуусч, нөөцийг эргүүлэн хөрөнгө оруулалтад ашиглахад бага ашиг олоход хүргэх (хүүний хэмжээ буурах) эрсдлийг хэлдэг. 3/15/2010 46
  • 47.
  • 48.
    Бондын үнэнд нөлөөлөххүчин зүйлс- бусад Хөрөнгө оруулалтын байгууллагуудын тодорхойлсон үнэт цаасны рейтинг /чансаа/ Монгол Улсын зээлжих зэрэглэлийг үйл ажиллагааны түвшин, цар хүрээгээр энэ салбарт давамгайлах байрь суурь эзэлдэг дэлхийд нэр хүнд бүхий "Фитч Рейтингс" (Fitch-Ratings), "Стандарт энд Пүүрс" (Standart&Poor's), "Мүүдийз" (Moody's) гэсэн гурван компаниар жил бүр шинэчлэн тогтоолгож байгаа байна. "Фитч" компани дээрх шийдвэрээ 2010 оны арваннэгдүгээр сарын 23-ны өдөр. "Фитч" компанийн Зэрэглэл тогтоох зөвлөл Монгол Улсын Зээлжих зэрэглэлийг урт хугацаандаа "В+" хэмээн нэг зэрэглэлээр ахиулан хэтийн төлвийг "тогтвортой" хэвээр нь үлдээх шийдвэрийг гаргалаа. "Стандарт энд Пүүрс" компанийн зэрэглэл тогтоох зөвлөл Монгол Улсын зээлжих зэрэглэлийг урт хугацаандаа "ВВ- ", богино хугацаандаа "В" хэмээн бататган тогтоож, хэтийн төлвийг "тогтвортой" хэвээр нь үлдээх шийдвэрийг гаргалаа. 3/15/2010 48
  • 49.
    Бондын үнэнд нөлөөлөххүчин зүйлс- бусад http://finance.yahoo.com/bonds/composite_bond_rates http://screen.yahoo.com/bonds.html Эдгээр вэб хаягнаас бондын зах зээл дэх бондын үнэлгээ болон бусад мэдээллийг авах боломжтой. 3/15/2010 49
  • 50.
    Бондын хүүний хэмжээнийэрсдэл ба жигнэсэн дундаж хугацаа Бондын үнийн мэдрэмтгий байдал нь хүүний хэмжээг өөрчлөх ба бондын хүүний хэмжээний эрсдлийн хэмжигдэхүүн болж байдаг. Бондын хүүний хэмжээний эрсдэлд нөлөөлөх Бондын хүчин төгөлдөр байх хугацааны бүх өгөөж Бондын хүчин төгөлдөр байх хугацаа Бондын хүүний хэмжээ /жилийн төлбөр/ Дээрх 3-н хүчин зүйлсийн нэгдэл нь бондын жигнэсэн дундаж хугацаагаар тодорхойлогдоно. /Duration/ 3/15/2010 50
  • 51.
    Бондын жигнэсэн дундажхугацаа Хөрөнгө оруулагчид жигнэсэн дундаж хугацааг тооцох ач холбогдлыг өндөрт тавьдаг. Жигнэсэн дундаж хугацаа нь бондын үндсэн ба хүүгийн төлбөр төлөгдөж дуусах хугацаа юм. Жигнэсэн дундаж хугацаа нь дараах онцлогтой. Хүүгүй бондын жигнэсэн дундаж хугацаа нь бондын хугацаатай тэнцүү байна. Бондын хүү буюу купон өндөр байх тусам жигнэсэн дундаж хугацаа богино байна. Бондын өгөөж өндөр байх тусам жигнэсэн дундаж хугацаа богино байна. 3/15/2010 51
  • 52.
    Бондын жигнэсэн дундажхугацаа n t *Ct ∑ (1+ k b) t t =1 Бондын жигнэсэн дундаж хугацаа = P0 Энд: Сt = t хугацааны хүүгийн ба үндсэн төлбөр kb = бондын бодит хүү буюу өгөөжийн норм (шаардлагатай эсвэл зах зээлийн хүү) t = Төлбөр хийгдэх хугацаа Р0 = Бондын зах зээлийн үнэ 3/15/2010 52
  • 53.
  • 54.
    Бондын жигнэсэн дундажхугацаа ба үнийн өөрчлөлт Бондын үнийн өөрчлөлт нь жигнэсэн дундаж хугацаа буюу duration-тай холбоотой. Ямар ч нөхцөлд доор хамаарал оршдог. Тухайлбал бондын “Duration” 5 жил байхад өгөөж 1%-аар өсвөл бондын үнэ 5%-аар буурна. 3/15/2010 54
  • 55.
    Бондын өгөөжийн хэмжээг тодорхойлох нь: Хөрөнгө оруулагчид бондыг худалдах буюу худалдан авахдаа уг бондыг тодорхой үнээр худалдан авсан тохиолдолд эргэн төлөгдөх хугацаанд түүнээс хүртэх боломжит өгөөж (YTM)-ийг тооцож үздэг. Бондыг нэрлэсэн үнэтэй нь тэнцүү үнээр худалдан авсан тохиолдолд бондын өгөөж нь түүний хүүтэй тэнцүү байна. Бондыг худалдан авах үнэ нэрлэсэн үнэ 2 зөрүүтэй бол өгөөж болон хүүгийн хэмжээ нь мөн зөрүүтэй байна. YTM-(Yield to Maturity) үнэт цаасны хүчин төгөлдөр байх хугацаа дуустал нь эзэмсэн тохиолдолд авах өгөөж юм. 3/15/2010 55
  • 56.
    Бондын өгөөж ⎡ 1 ⎤ 1− ⎢ ( 1 + YTM)n ⎥ 1 VB = I × ⎢ ⎥+F× ⎢ YTM ⎥ ( 1 + YTM)n ⎢ ⎣ ⎥ ⎦ YTM-(Yield to Maturity) үнэт цаасны хүчин төгөлдөр байх хугацаа дуустал нь эзэмсэн тохиолдолд авах өгөөж юм. 3/15/2010 56
  • 57.
    Бондын өгөөж ⎡ ⎤ 1 ⎢1 − ( 1 + YTM)n ⎥ 1 VB = I × ⎢ ⎥+F× ⇒ ⎢ YTM ⎥ ( 1 + YTM)n ⎢ ⎣ ⎥ ⎦ c I+ (F - VB ) YTM = n (F + VB ) 2 YTM-(Yield to Maturity) үнэт цаасны хүчин төгөлдөр байх хугацаа дуустал нь эзэмсэн тохиолдолд авах өгөөж юм. 3/15/2010 57
  • 58.
  • 59.
    Бондын өгөөж ЖИШЭЭ: 1000 төгрөгийн нэрлэсэн үнэтэй, 5%-ийн хүүтэй, эргэн төлөгдөх хугацаа 10 жил үлдсэн, өнөөдөр зах зээл дээр 980 төгрөгөөр арилжаалагдаж байгаа бондын өгөөжийг тооцъё. ⎡ 1 ⎤ ⎢1 − ( 1 + YTM)10 ⎥ 1 980 = 50 × ⎢ ⎥+F× ⎢ YTM ⎥ ( 1 + YTM)10 ⎢ ⎣ ⎥ ⎦ YTM = 5.26% 3/15/2010 59
  • 60.
    Эргүүлэн худалдан авахбондын өгөөж Бонд гаргагч хугацаа дуусахаас нь өмнө эргүүлэн худалдан авах нөхцөлтэйгээр бонд гаргаж болно. Энэ тохиолдолд хугацаат бүх ашгийг хөрөнгө оруулагч авч чадахгүй. Эмитент гаргасан бондоо хүчин төгөлдөр хугацаа дуусахаас өмнө худалдан авсан тохиолдолд авах (Yield to call) өгөөж. Хэрэв зах зээлийн хүү нь борлуулсан бондын купоны ханшаас доогуур бол эргүүлэн худалдан авах нөхцөлтэй бондуудыг буцаан авна. 3/15/2010 60
  • 61.
    Эргүүлэн худалдан авахбондын өгөөж ⎡ 1 ⎤ ⎢1 − ( 1 + YTC)n ⎥ 1 VB = I × ⎢ ⎥ + CP × ⎢ YTC ⎥ ( 1 + YTC)n ⎢ ⎣ ⎥ ⎦ N - Бонд гаргагч бондоо эргүүлэн худалдан авч болох хугацааны хязгаар Call price (CP) - Бонд гаргагч гаргасан бондоо эргүүлэн худалдан авахын тулд төлбөл зохих үнэ. YTC – Хугацаа дуусахаас өмнө эргүүлэн худалдан авах бондын өгөөж. 3/15/2010 61
  • 62.
    Эргүүлэн худалдан авахбондын өгөөж ЖИШЭЭ: Компани 20 жилийн хугацаатай 6 %-ийн хүүтэй гаргасан бонд ⎡ 1− 1 ⎤ ⎢ ( 1 + YTC)n ⎥ 1 гаргасан ба 5 дахь VB = I × ⎢ ⎥ + CP × ⎢ YTC ⎥ ( 1 + YTC)n жилд 1050 төгрөгөөр ⎢ ⎣ ⎥ ⎦ эргүүлэн худалдан ⎡ 1 ⎤ 1− авах болжээ. Купоны ⎢ ( 1 + YTC)10 ⎥ 1,030 = 30 ⎢ ⎥+ 1,050 төлбөрийг жилд хоёр ⎢ YTC ⎥ ( 1 + YTC) 10 ⎢ ⎣ ⎥ ⎦ удаа хийдэг ба бондын YTC = 3.081% хагас жил зах зээлийн үнэ нь YTC = 3.081% × 2 = 6.16% 1030 төгрөг байв. Энэ үед: 3/15/2010 62
  • 63.
    Зах зээлийн хүүгийнхэмжээг тодорхойлох нь A. Хүүгийн хэмжээнд нөлөөлөх хүчин зүйлс: Мөнгөний бодлого Хөрөнгө оруулагчдын эдийн засгийн байдлын талаарх хүлээлт Инфляцийн хүлээлт Бизнесийн орчин 3/15/2010 63
  • 64.
  • 65.
    Зах зээлийн хүүгийнхэмжээг тодорхойлох нь B. Нэрлэсэн хүүний бүрэлдэхүүн: Эрсдэлгүй бодит хүүний хэмжээ Инфляцийн урамшуулал Төлбөр төлөгдөхгүй байх эрсдэл Хөрвөх чадварын урамшуулалт Төлбөрийн хугацаа дуусах үеийн эрсдлийн урамшуулал 3/15/2010 65
  • 66.
    Зах зээлийн хүүгийнхэмжээг тодорхойлох нь C. k = k* + IP + DRP + LP + MRP: k-Нэрлэсэн хүүний хэмжээ k* -Эрсдэлгүй бодит хүүний хэмжээ IP-Инфляцийн урамшуулал DRP-Төлбөр төлөгдөхгүй байх эрсдэл LP-Хөрвөх чадварын урамшуулалт MRP-Төлбөрийн хугацаа дуусах үеийн эрсдлийн урамшуулал 3/15/2010 66
  • 67.
    Зах зээлийн хүүгийнхэмжээг тодорхойлох нь Хүүний хэмжээ(%) Төлбөрийн хугацаа дуусах 15 үеийн эрсдлийн урамшуулал 10 Инфляцийн урамшуулал 5 Эрсдэлгүй бодит хүүний хэмжээ 0 Дуусах 1 10 20 хугацаа 3/15/2010 67
  • 68.
    Зах зээлийн хүүгийнхэмжээг тодорхойлох нь Шийдэл: 3/15/2010 68
  • 69.
  • 70.
    Зах зээлийн хүүгийнхэмжээг тодорхойлох нь Шийдэл: 3/15/2010 70
  • 71.
    Эрсдлийн хэмжүүр /1938– 2005/ Хөрөнгө оруулалтын хэлбэрээр АНУ, Канад 3/15/2010 71
  • 72.
    http://finance.yahoo.com/bonds/composite_bond_rates http://screen.yahoo.com/bonds.html http://www.bondpage.com/ http://bonds.yahoo.com/ http://www.bondsonline.com/ гэх мэт... 3/15/2010 72
  • 73.
  • 74.
  • 75.
  • 76.