ว่าด้วย การเลือกคบคน พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ ณ พระวิหารเชตวัน ทรงปรารภการประเล้าประโลมของกุมาริกาอ้วนคนหนึ่ง จึงตรัสพระธรรมเทศนานี้ ดังนี้. เรื่องปัจจุบันจักมีแจ้งใน จุลลนารทกัสสปชาดก. ส่วนเรื่องในอดีตมีดังต่อไปนี้.

1. 1
อรัญญชาดก
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๙ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
ขุททกนิกาย ชาดก ภาค ๑
๘. อรัญญชาดก (จากพระไตรปิฎก ลาดับเรื่องที่ ๓๔๘)
ว่าด้วยวัตรของผู้ออกจากป่า
(ดาบสหนุ่มกล่าวกับดาบสผู้เป็นบิดาว่า)
[๑๘๙] คุณพ่อ ลูกออกจากป่าไปสู่บ้านแล้ว ควรจะคบคนมีศีลอย่างไร
มีข้อปฏิบัติอย่างไร ลูกถามแล้ว ขอพ่อจงบอกข้อนั้น
(ดาบสผู้เป็นบิดาตอบว่า)
[๑๙๐] ลูกรัก ผู้ใดพึงทาให้ลูกเบาใจ อดทนความคุ้นเคยของลูกได้
เชื่อฟังและอดกลั้นถ้อยคาของลูกได้ ลูกไปจากที่นี้แล้ว จงคบผู้นั้น
[๑๙๑] ผู้ใดไม่กระทาความชั่วทางกาย วาจา ใจ ลูกไปจากที่นี้แล้ว
จงดารงตนอยู่เหมือนลูกในไส้คบผู้นั้นเถิด
[๑๙๒] คนที่มีจิตกลับกลอกเหมือนลิง
รักง่ายหน่ายเร็วดุจผ้าที่ย้อมด้วยขมิ้น ลูกรัก
ถึงแม้ว่าพื้นชมพูทวีปทั้งสิ้นจะไร้มนุษย์ ลูกก็อย่าคบคนเช่นนั้นเลย
อรัญญชาดกที่ ๘ จบ
---------------------------------
คาอธิบายเพิ่มเติมนามาจากบางส่วนของอรรถกถา
อรัญญชาดก
ว่าด้วย การเลือกคบคน
พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ ณ พระวิหารเชตวัน
ทรงปรารภการประเล้าประโลมของกุมาริกาอ้วนคนหนึ่ง
จึงตรัสพระธรรมเทศนานี้ ดังนี้.
เรื่องปัจจุบันจักมีแจ้งใน จุลลนารทกัสสปชาดก.
ส่วนเรื่องในอดีตมีดังต่อไปนี้.
ในอดีตกาล เมื่อพระเจ้าพรหมทัตครองราชสมบัติอยู่ในนครพาราณสี
พระโพธิสัตว์บังเกิดในตระกูลพราหมณ์ เจริญวัยแล้ว
เรียนศิลปศาสตร์ในเมืองตักกศิลาแล้ว เมื่อภรรยาถึงแก่กรรมแล้ว
ได้พาบุตรไปบวชเป็นฤาษีอยู่ในหิมวันตประเทศ ให้บุตรอยู่ในอาศรมบท
ส่วนตนไปเพื่อต้องการผลาผล.
ครั้งนั้น เมื่อพวกโจรปล้นปัจจันตคามแล้วพาพวกเชลยไป
กุมาริกาคนหนึ่งหนีไปถึงอาศรมบทนั้น
ประเล้าประโลมดาบสกุมารให้ถึงศีลวินาศแล้วกล่าวว่า มาเถิด พวกเราพากันไป.
ดาบสกุมารกล่าวว่า จงรอให้บิดาของเรามาก่อน เราพบบิดาแล้วจักไป.

2. 2
กุมาริกากล่าวว่า ถ้าอย่างนั้น ท่านพบบิดาแล้วจงมา
แล้วได้ออกไปนั่งอยู่ที่ระหว่างทาง.
เมื่อบิดามาแล้ว ดาบสกุมารจึงกล่าวคาถาที่ ๑ ว่า :-
ข้าแต่พ่อ ฉันออกจากป่าไปสู่บ้านแล้ว จะพึงคบคนที่มีศีลอย่างไร
มีวัตรอย่างไร ฉันถามแล้ว ขอท่านจงบอกข้อนั้นแก่ฉันด้วย.
ลาดับนั้น บิดาเมื่อจะให้โอวาทแก่บุตรนั้น จึงกล่าวคาถา ๓ คาถาว่า :-
ลูกเอ๋ย ผู้ใดพึงคุ้นเคยกะเจ้าก็ดี พึงอดทนความคุ้นเคยของเจ้าได้ก็ดี
เชื่อถือคาพูดของเจ้าก็ดี งดโทษให้เจ้าก็ดี เจ้าไปจากที่นี้แล้วจึงคบหาผู้นั้นเถิด.
ผู้ใดไม่มีกรรมชั่วด้วยกาย วาจาและใจ
เจ้าไปจากที่นี้แล้วจงคบหาผู้นั้น ทาตนให้เหมือนบุตรผู้เกิดจากอกของผู้นั้นเถิด.
ลูกเอ๋ย คนที่มีจิตเหมือนน้าย้อมขมิ้น มีจิตกลับกลอก รักง่ายหน่ายเร็ว
เจ้าอย่าคบหาคนเช่นนั้นเลย ถึงหากว่าพื้นชมพูทวีปทั้งสิ้นจะไม่มีมนุษย์ก็ตาม.
ดาบสกุมารได้ฟังดังนั้น จึงกล่าวว่า ข้าแต่บิดา
ฉันจักได้บุคคลผู้ประกอบด้วยคุณเหล่านี้ ณ ที่ไหน? ฉันจะไม่ไป
จักอยู่ในสานักของท่านบิดาเท่านั้น ครั้นกล่าวแล้วก็หวนกลับมา. ลาดับนั้น
บิดาจึงได้บอกกสิณบริกรรมแก่ดาบสกุมารนั้น. ดาบสทั้งสองมีฌานไม่เสื่อม
ได้มีพรหมโลกเป็นที่ไปในเบื้องหน้า.
พระศาสดา ครั้นทรงนาพระธรรมเทศนานี้มาแล้ว
จึงทรงประชุมชาดกว่า
บุตรและกุมาริกาในครั้งนั้น ได้เป็นคนเหล่านี้
ส่วนดาบสผู้บิดาในครั้งนั้น ได้เป็น เราตถาคต ฉะนี้แล.
จบ อรรถกถาอรัญญชาดกที่ ๘
--------------------------------