ว่าด้วย โทษการเอาอย่างผู้อื่น พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ ณ พระเชตวันมหาวิหาร ทรงปรารภการเอาอย่างพระสุคต ตรัสพระธรรมเทศนานี้ ดังนี้. ความย่อมีว่า เมื่อพระเถระทั้งหลายพาบริษัทของพระเทวทัตมาเฝ้า พระศาสดาตรัสถามว่า ดูก่อนสารีบุตร เทวทัตเห็นพวกเธอแล้วได้ทำอย่างไร. กราบทูลว่า พระเทวทัตเลียนแบบพระสุคต พระเจ้าข้า. ตรัสว่า ดูก่อนสารีบุตร เทวทัตทำตามอย่างเรา ถึงความพินาศมิใช่ในบัดนี้เท่านั้น แม้แต่ก่อนก็ถึงความพินาศมาแล้ว พระเถระกราบทูลอาราธนา ทรงนำเรื่องอดีตมาตรัสเล่า.

1. 1
วีรกชาดก
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๙ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
ขุททกนิกาย ชาดก ภาค ๑
๔. วีรกชาดก (จากพระไตรปิฎก ลาดับเรื่องที่ ๒๐๔)
ว่าด้วยกาวีรกโพธิสัตว์
(นางกาเมียของกาสวิฏฐกะไม่เห็นกาสวิฏฐกะกลับมา
จึงถามกาวีรกโพธิสัตว์ว่า)
[๑๐๗] ท่านวีรกะ ท่านเห็นนกชื่อสวิฏฐกะ
ผัวข้าพเจ้าที่ร้องด้วยเสียงอันไพเราะ มีสร้อยคอสีคล้ายสร้อยคอนกยูงบ้างไหม
(กาวีรกโพธิสัตว์กล่าวว่า)
[๑๐๘] กาสวิฏฐกะเมื่อทาตามปักษีที่มีปกติเที่ยวหากิน
ทั้งทางน้าและทางบก กินปลาดิบอยู่เป็นนิตย์ ถูกสาหร่ายพันคอตายแล้ว
วีรกชาดกที่ ๔ จบ
-------------------------
คาอธิบายเพิ่มเติมนามาจากบางส่วนของอรรถกถา
วีรกชาดก
ว่าด้วย โทษการเอาอย่างผู้อื่น
พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ ณ พระเชตวันมหาวิหาร
ทรงปรารภการเอาอย่างพระสุคต ตรัสพระธรรมเทศนานี้ ดังนี้.
ความย่อมีว่า เมื่อพระเถระทั้งหลายพาบริษัทของพระเทวทัตมาเฝ้ า
พระศาสดาตรัสถามว่า ดูก่อนสารีบุตร เทวทัตเห็นพวกเธอแล้วได้ทาอย่างไร.
กราบทูลว่า พระเทวทัตเลียนแบบพระสุคต พระเจ้าข้า. ตรัสว่า ดูก่อนสารีบุตร
เทวทัตทาตามอย่างเรา ถึงความพินาศมิใช่ในบัดนี้เท่านั้น
แม้แต่ก่อนก็ถึงความพินาศมาแล้ว
พระเถระกราบทูลอาราธนา ทรงนาเรื่องอดีตมาตรัสเล่า.
ในอดีตกาล ครั้งพระเจ้าพรหมทัตเสวยราชสมบัติอยู่ในกรุงพาราณสี
พระโพธิสัตว์อุบัติในกาเนิดกาน้า ในหิมวันตประเทศ อาศัยสระแห่งหนึ่งอยู่
มีชื่อว่า วีรกะ.
ในครั้งนั้น ได้เกิดข้าวยากหมากแพงขึ้นในแคว้นกาสี
พวกมนุษย์ไม่สามารถให้อาหารกา หรือกระทาการบวงสรวงยักษ์และนาคได้
กาทั้งหลายจึงออกจากแคว้นที่อดอยาก เข้าป่าไปโดยมาก. ในกาเหล่านั้น
มีกาตัวหนึ่งชื่อ สวิษฐกะ อยู่เมืองพาราณสี พานางกาไปยังที่อยู่ของกาวีรกะ
อาศัยสระนั้นอยู่ส่วนหนึ่ง.
อยู่มาวันหนึ่ง กาสวิษฐกะหาเหยื่ออยู่ในสระนั้น
เห็นกาวีรกะลงสระกินปลา แล้วขึ้นมาตากตัวให้แห้ง จึงคิดว่า

2. 2
เราอาศัยกาตัวนี้แล้วสามารถหาปลาได้มาก เราจักปรนนิบัติกาตัวนี้
แล้วเข้าไปหากาวีรกะนั้น. เมื่อกาวีรกะถามว่า อะไรล่ะสหาย. ตอบว่า นาย
ข้าพเจ้าอยากจะปรนนิบัติท่าน. กาสวิษฐกะรับว่า ดีแล้ว ตั้งแต่นั้นมา
กาสวิษฐกะก็ปรนนิบัติกาวีรกะ.
ฝ่ายกาวีรกะกินปลาพออิ่มสาหรับตนแล้ว ก็คาบปลามาให้แก่สวิษฐกะ.
ฝ่ายกาสวิษฐกะกินพออิ่มสาหรับตนแล้วก็ให้ปลาที่เหลือแก่นางกา. ต่อมา
กาสวิษฐกะเกิดความทะนงตนขึ้นมาว่า แม้กาน้าตัวนี้ก็เป็ นกาดา
แม้เราก็เป็นกาดา แม้ตา จะงอยปาก และเท้าของกาวีรกะนั้น
และของเราก็ไม่ต่างกัน ตั้งแต่นี้ไป เราไม่ต้องการปลาที่กาตัวนี้จับมาให้เรา
เราจักจับเสียเอง. กาสวิษฐกะจึงเข้าไปหากาวีรกะนั้นกล่าวว่า สหาย ตั้งแต่นี้ไป
เราจะลงสระจับปลากินเอง แม้เมื่อกาวีรกะห้ามอยู่ว่า สหาย
เจ้ามิได้เกิดในตระกูลกาที่ลงน้าจับปลากิน เจ้าอย่าพินาศเสียเลย. ก็มิได้เชื่อฟังคา
ลงสระดาน้าแล้วก็โผล่ขึ้น ไม่สามารถจะแหวกสาหร่ายออกมาได้
ติดอยู่ภายในสาหร่าย โผล่แต่ปลายจะงอยปากเท่านั้น.
กาสวิษฐกะหายใจไม่ออกถึงแก่ความตายในน้านั่นเอง.
ครั้งนั้น นางกาภรรยาของกาสวิษฐกะไม่เห็นกาสวิษฐกะกลับมา
จึงไปหากาวีรกะเพื่อจะรู้ความเป็นไป เมื่อจะถามว่า นาย กาสวิษฐกะไม่ปรากฏ
เขาหายไปเสียที่ไหนเล่า จึงกล่าวคาถาแรกว่า :-
ท่านวีรกะ ท่านเห็นนกที่ร้องเสียงไพเราะ
มีสีเสมอด้วยสร้อยคอแห่งนกยูงผู้เป็นผัวของฉัน ชื่อสวิษฐกะบ้างไหม.
กาวีรกะฟังดังนั้นแล้ว จึงกล่าวว่า จ้ะ ข้ารู้ที่ที่ผัวของเจ้าไป
แล้วกล่าวคาถาที่ ๒ ว่า :-
นกสวิษฐกะ
เมื่อทาตามภรรยาของปักษีผู้เที่ยวไปได้ทั้งทางน้าและทางบก
บริโภคปลาสดเป็นนิจนั้น ถูกสาหร่ายพันคอตายเสียแล้ว.
นางกาได้ฟังดังนั้น ก็โศกเศร้าเสียใจ กลับไปกรุงพาราณสีตามเดิม.
พระศาสดาทรงนาพระธรรมเทศนานี้มา แล้วทรงประชุมชาดก.
กาสวิษฐกะในครั้งนั้น ได้เป็ น เทวทัต ในครั้งนี้.
ส่วนกาวีรกะ คือ เราตถาคต นี้แล.
จบ อรรถกถาวีรกชาดกที่ ๔
-----------------------------------------------------