ว่าด้วย ที่สุด ๓ ประเภท พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ ณ พระเชตวันวิการ ทรงปรารภคนทั้งสองคือพระเทวทัตกับพระโกกาลิกะนั้นนั่นแหละ จึงตรัสเรื่องนี้ ดังนี้. เรื่องอันเป็นปัจจุบันเหมือนกับ เรื่องแรก นั่นเอง

1. 1
อันตชาดก
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๙ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
ขุททกนิกาย ชาดก ภาค ๑
๕. อันตชาดก (จากพระไตรปิฎก ลาดับเรื่องที่ ๒๙๕)
ว่าด้วยที่สุด ๓ อย่าง
(กาตัวหนึ่งต้องการจะลวงสุนัขจิ้งจอกกินเนื้อ จึงกล่าวว่า)
[๑๓๓] พญาเนื้อ ลาตัวของท่านเหมือนพญาโคอุสภะ
การเยื้องกรายของท่านดุจพญาราชสีห์ ข้าพเจ้าขอนอบน้อมท่าน
ข้าพเจ้าจะได้อะไรบ้างเล่า
(สุนัขจิ้งจอกได้ฟังดังนั้น จึงกล่าวว่า)
[๑๓๔] กุลบุตรรู้จักสรรเสริญกุลบุตรด้วยกัน
นี่พ่อกาผู้มีสร้อยคองามเหมือนนกยูง เชิญท่านลงจากต้นละหุ่งเถิด
(รุกขเทวดาโพธิสัตว์เห็นกิริยาของกากับสุนัขจิ้งจอก จึงกล่าวว่า)
[๑๓๕] บรรดามฤคชาติทั้งหลาย สุนัขจิ้งจอกเป็นสัตว์ที่เลวที่สุด
บรรดาปักษีทั้งหลาย กาเป็นสัตว์ที่เลวที่สุด และบรรดารุกขชาติทั้งหลาย
ต้นละหุ่งเป็นต้นไม้ที่เลวที่สุด ที่สุด ๓ อย่าง มาประจวบกันเข้าแล้ว
อันตชาดกที่ ๕ จบ
----------------------
คาอธิบายเพิ่มเติมนามาจากบางส่วนของอรรถกถา
อันตชาดก
ว่าด้วย ที่สุด ๓ ประเภท
พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ ณ พระเชตวันวิการ
ทรงปรารภคนทั้งสองคือพระเทวทัตกับพระโกกาลิกะนั้นนั่นแหละ จึงตรัสเรื่องนี้
ดังนี้.
เรื่องอันเป็นปัจจุบันเหมือนกับ เรื่องแรก นั่นเอง
ส่วนเรื่องในอดีตมีดังต่อไปนี้.
ในอดีตกาล
เมื่อพระเจ้าพรหมทัตครองราชสมบัติในพระนครพาราณสี
พระโพธิสัตว์บังเกิดเป็ นรุกขเทวดาอยู่ที่ต้นละหุ่ง ในบริเวณบ้านแห่งหนึ่ง.
ในกาลนั้น ชาวบ้านลากโคแก่ซึ่งตายในบ้านนั้น ไปทิ้งที่ป่าละหุ่งใกล้ประตูบ้าน.
มีสุนัขจิ้งจอกตัวหนึ่งมากินเนื้อของโคแก่ตัวนั้น.
มีกาตัวหนึ่งบินมาจับอยู่ที่ต้นละหุ่งเห็นดังนั้นจึงคิดว่า ถ้ากระไร
เรากล่าวคุณกถาอันไม่มีจริงของสุนัขจิ้งจอกตัวนี้แล้วจะได้กินเนื้อ
จึงกล่าวคาถาที่หนึ่งว่า :-
ข้าแต่พระยาเนื้อ ร่างกายของท่านเหมือนร่างกายโคอุสุภราช

2. 2
ความองอาจของท่านเหมือนดังราชสีห์ ข้าพเจ้าขอนอบน้อมแก่ท่าน
ทาอย่างไรข้าพเจ้าจึงจักได้อาหารสักหน่อย.
สุนัขจิ้งจอกได้ฟังดังนั้น จึงกล่าวคาถาที่สองว่า :-
กุลบุตรย่อมรู้จักสรรเสริญกุลบุตร ดูก่อนกาผู้มีสร้อยคองามดุจนกยูง
เชิญท่านลงจากต้นละหุ่งมากินเนื้อให้สบายเถิด..
รุกขเทวดาเห็นกิริยาของสัตว์ทั้งสองนั้นจึงกล่าวคาถาที่สามว่า :-
บรรดามฤคชาติทั้งหลาย สุนัขจิ้งจอกเป็นเลวที่สุด บรรดาปักษีทั้งหลาย
กาเป็นเลวที่สุด บรรดารุกขชาติทั้งหลาย ต้นละหุ่งเป็นเลวที่สุด ที่สุดทั้ง ๓
ประเภทมาสมาคมกันแล้ว.
พระศาสดา ครั้นทรงนาพระธรรมเทศนานี้มาแล้ว
จึงทรงประชุมชาดกว่า
สุนัขจิ้งจอกในกาลนั้น ได้เป็ น พระเทวทัต
กาในกาลนั้น ได้เป็ น พระโกกาลิกะ
ส่วนรุกขเทวดา คือ เราตถาคต ฉะนี้แล.
จบ อรรถกถาอันตชาดกที่ ๕
-----------------------------------------------------