ANAYASAL İKTİSAT PERSPEKTİFİNDEN VERGİ HARCAMALARI: ELEŞTİREL BAKIŞ

1. Bu Sunum Şu Kaynaktan Yararlanılarak Hazırlanmıştır.
Coşkun Can Aktan, Mali Ayrımcılık: Ankara: Seçkin Yayınları, 2019
Sunumu Hazırlayan: Merve Beyaz

2. “ Kuralların yerine otoriteyi ikame etmek tehlikelidir…
Bir demokratik ve serbest-teşebbüs sistemi; istikrarlı
bir çerçeveye sahip kesin kurallara sahip olmalı ve
sadece tedrici değişimlere tabi olmalıdır.”
Henry C. Simons

3. “Kurallara karşı otorite” ya da “kurallara karşı takdir” iktisat biliminin en
temel meselelerinden birisidir.
İktisat okullarını birbirinden ayıran en temel kriterlerden birisi bu meseledir.
Kamu tercihi ve anayasal iktisat felsefesi, bu temel tartışmanın “kurallar”
tarafında bir pozisyon almaktadır.

4. Kamu tercihi ve
anayasal iktisat felsefesi
“iradi maliye
politikalarına ciddi olarak
karşı çıkan ve kurallara
dayalı maliye
politikasının gereğini
savunan bir iktisat
okuludur.
Anayasal perspektiften
optimal vergi sistemi
oluşturulması konusunu
savunanların başında
Nobel ekonomi ödülü
sahibi Amerikalı iktisatçı
James M. Buchanan
gelmektedir.

5. Buchanan ve diğer anayasal iktisatçılar; hükümetlerin iradi vergi politikaları
uygulayarak vergi politizasyonu adı verilen bir sorunu ortaya çıkardıklarını, vergileme
güç ve yetkisinin keyfî kullanımı neticesinde de vergi sömürüsünden sorumlu
olduklarını ifade etmektedirler.

6. Buchanan ve diğer anayasal iktisatçılar bu sorunların ortadan kaldırılması için
hükümetlerin vergileme yetkilerini sınırlayacak aşağıdaki kurallar ve kurumlara
ihtiyaç olduğunu savunmaktadırlar.
Genellik İlkesi
Vergi
Oranlarının
Anayasada Düz
Oranlı Olarak
Belirlenmesi
Vergi
Konularının
Anayasada
Belirlenmesi

7. GENELLİK İLKESİ
•Genellik ilkesi, vergilemede tüm kişilerin ve konuların herhangi bir ayrım yapılmadan ve
ayrıcalık sağlanmadan vergiye tabi olması anlamına gelmektedir.
GENELLİK İLKESİ İLE BAĞDAŞMAYAN
BAZI UYGULAMALAR
MUAFİYET İSTİSNA
ARTAN ORANLI
GELİR VERGİSİ

8. •MUAFİYET; Vergi sisteminde bazı kişilerin vergi dışında bırakılması
•İSTİSNA: Vergi sisteminde bazı vergi konularının vergi dışında bırakılması
•ARTAN ORANLI GELİR VERGİSİ; Matrahın artmasına paralel olarak vergi oranının da artış
göstermesi

9. VERGİ ORANLARININ ANAYASADA DÜZ ORANLI
OLARAK BELİRLENMESİ
Pek çok demokratik sistemde uygulanan artan oranlı vergiler, parlamentoların
kanun yapma yetkisi ve hükümetlerin kanun hükmünde kararnameler çıkarma
yetkisi ile çok sık değişikliğe uğratılmaktadır. Bunun ortaya çıkardığı olumsuz
sonuçları engellemenin yolu vergi oranlarını anayasada belirlemektir.

10. Anayasal iktisat alanında çalışmalar yapan iktisatçıların
büyük çoğunluğu vergi oranlarının anayasada düz
oranlı olarak tespit edilmesini savunmaktadırlar

11. VERGİ KONULARININ ANAYASADA
BELİRLENMESİ
Demokratik ve anti-
demokratik ülkelerin
bir çoğunda yaşanan
tecrübeler
hükümetlerin
vergilerin konularını
keyfîce belirlediklerini
göstermektedir.
Anayasal iktisat
yaklaşımı
çerçevesindeki
önerilerden birisi de
vergi konularının
demokratik ve önceden
anayasa içerisinde açık
olarak tespit
edilmesidir.

12. Anayasal iktisat, vergi
harcamalarına siyasal
iktidarların vergi sistemini keyfî
olarak kullanmalarına imkan
sağlayan iradi vergi politikası
aracı olarak bakmaktadır.

13. Anayasa içerisinde herkes için geçerli olacak
genel ve soyut vergi kurallarını açık olarak
belirlemek ve varsa bir istisnası onu da anayasa
içerisinde açık olarak ifade etmek ve bunun
dışında idari imtiyazlara tamamen kapıyı kapatmak
vergi sisteminde ayrımcılığı ve keyfiliği
önleyecektir.

14. Sık sık çıkarılan vergi afları mükellefler
açısından ayrımcılık ve haksızlık yaratır
Burada genel kural bellidir ve
istisnası da hükümetlerin iradi-
takdiri yetkilerini kötüye
kullanmalarını engelleyecek
şekilde sınırlandırılmıştır.
Ancak doğal afetler durumunda
Türkiye Büyük Millet Meclisi üçte
iki çoğunluğunun kararı ile Vergi
ve benzeri yükümlülükler ve
bunlara ilişkin cezaların affına
ilişkin bir özel yasa çıkarılabilir.”

15. Vergi harcamaları, bu çalışmada ısrarla vurguladığımız ve savunduğumuz üzere optimal
vergileme ilkelerinin açık bir ihlalidir.
OPTİMAL VERGİLEME İLKELERİ ;
ADALET-EŞİTLİK GENELLİK
İSTİKRAR TARAFSIZLIK
ETKİNLİK BASİTLİK

16. İstisnalar kaideyi bozar.
Belirli kişi ve gruplara vs. yönelik bir defalığına dahi olsa
bir ayrıcalık yaratılması gelecekte “vergi ayrımcılığının”
kötü bir alışkanlık olmasına yol açar.
Siyasal iktidarların bu kötü alışkanlığa olan
bağımlılıklarını ortadan kaldırmak kolay
değildir.

17. Vergi harcaması bütçesi”
oluşturmak önerisi belki sadece
saydamlık anlamında bir yarar
sağlar; vergi ayrımcılığını ortadan
kaldırmaz.Olması gereken vergi
ayrıcalıklarını raporlamak değildir;
vergi ayrıcalıklarının ortaya
çıkardığı vergi ayrımcılığına
tamamen son vermektir

18. “…öyle yasalar yapınız ki, açık, yalın,
anlaşılabilir olsunlar… Öyle yasalar yapınız ki,
bunlar bütün insanlara eşitlik getirsin, kimi
sınıflara ayrıcalıklar getirmesin.”
CESARE BECCARIA