ESNEK (MÜDAHALECİ) VERGİLEME Mİ, YOKSA KURALLARA DAYALI TARAFSIZ VERGİLEME Mİ?

1. Bu sunum aşağıdaki kaynaktan hazırlanarak hazırlanmıştır. Coşkun Can Aktan,
Mali Ayrımcılık: Ankara: Seçkin Yayınları, 2019.
Sunumu Hazırlayan: Simge Çiçek
Prof. Dr. Coşkun Can Aktan

2.  “Esneklik ilkesi: Vergi sistemi değişen
şartlara kolay uyum sağlamaya izin
vermelidir.”
Joseph E. Stiglitz

3.  “Uygun bir vergi politikası hem esnek
hem de istikrarlı olmalıdır.Esneklik ve
istikrar aynı şey demektir.Her ikisi de
doğru zamanda doğru eylemi
yapabilmek anlamına gelir.”
Herbert Stein

4.  Joseph E. Stiglitz 2001 yılında Nobel ekonomi
ödülü ile onurlandırılan Amerikalı iktisatçıdır.
 Herbert Stein ise eski Amerikan
başkanlarından Richard Nixon ve Gerald
Ford dönemlerinde Ekonomi Danışmanları
Konseyi’nin başkanlığını yapan bir
akademisyendi.
 Her iki Keynezyen iktisatçı da vergilemede
esnekliğin ideal bir vergi sisteminin temel
prensiplerinden biri olduğu görüşünü
savundular.

5.  “Otomatik-esneklik” adı verilen görüşün
ana kaynağı esasen 1940 ve 1950’li
yıllarda “telafi edici maliye politikası” adı
altında savunulan bir yaklaşımdı.
 Maliyeciler çok uzun yıllar “telafi edici
maliye politikası” adı verilen bu
yaklaşımın etkisinde kalarak vergilemede
“esneklik” adı verilen bir ilkenin
savunuculuğunu yaptılar.(İradi/takdiri
vergi politikası)

6.  Esneklik ilkesinin özü ve manası şudur: Vergi
idaresi değişen konjonktürel şartlara uygun
bir şekilde vergi konularında ve/veya vergi
oranlarında değişiklik yapabilme yetkilerine
sahip olabilmelidir.
 Esneklik ideal (optimal) vergileme ilkelerinin
temel yapı taşlarından birisi değildir.
 Esneklik adı verilen ilke esasen vergilemenin
olmazsa olmaz ilkelerinin hemen tamamını
ihlal edecek ve bozacak bir uygulamadır.

7.  “ Vergilemede tarafsızlık ilkesinin önemi
ancak herhangi bir verginin mevcut
olması durumunda piyasanın normal
çizgisindeki ilerlemeden sapması söz
konusu olduğunda anlaşılabilir.”
Ludwig von Mises

8.  Vergilemede esneklik ilkesi devletin vergileme gücü
ve yetkisini mali ve mali olmayan amaçların
gerçekleştirilmesine yönelik olarak kullanabilmesi
anlamına gelir. Yani esneklik ilkesi “müdahaleci
vergileme”yi savunur.
 Bu yaklaşımı benimseyen maliyecilere göre vergi
sistemi ve vergi kanunları “esnek” ve “dinamik” olmalı
ve konjonktürel şartlara uyum sağlayacak şekilde
“müdahaleci” bir araç olarak kullanılmalıdır.
 Esnek veya müdahaleci vergileme yaklaşımı devletin
iktisat politikası amaçlarını gerçekleştirmeye yönelik
olarak vergilerin araç olarak kullanılması gerektiğini
savunur.

9.  Esnek vergileme ya da müdahaleci
vergileme yaklaşımının tam zıddı ise
“tarafsız vergileme” olarak
adlandırılmaktadır.
 Tarafsız vergileme yaklaşımına göre
vergilerin ekonomik birimlerin karar ve
tercihlerini etkilemeyecek özelliklerde
olmasını gerekir.

10.  Normatif anlamda bir vergi sisteminin
tarafsız olabilmesi için başlıca şu şartlar
gereklidir:
• Genel vergileme
• Selektif vergilemeye yer verilmemesi
• Düşük vergileme
• Düz oranlı vergileme
• Belirli kişi ve kurumlara vergi ayrıcalıkları
tanımaması; vergi ayrımcılığına izin
verilmemesi
• ve saire.

11.  Vergilemede “tarafsızlık” ilkesi gereği,
ekonomi politikası amaçlarını
gerçekleştirmek için vergilerin araç olarak
uygulanmasını öngören müdahalecilik
anlayışından uzak durulmalıdır.
 Vergilerin ekonomik birimlerin davranışlarını,
karar ve tercihlerini etkilememesi, vergi
öncesi ve sonrası refah dağılımını
değiştirmemesi gerekir.

14.  İktisat biliminin en can alıcı
tartışmalarından birisi “iradi kararlara karşı
kurallar” olmuştur.
Simons 1937; Barro 1987

15.  Kamu maliyesinde ve maliye politikasında
bu iki yaklaşım birbirinden tamamen ayrılır.
 Geleneksel maliye “iradi-takdiri vergileme”;
yeni maliye ise “kurallara dayalı vergileme”
yaklaşımını savunur.
 Yeni kamu maliyesi yaklaşımında geleneksel
vergileme ilkelerinden farklı olarak “istikrar
ilkesi”, “bağlayıcılık ilkesi”, “öngörülebilirlik
ilkesi”, “genellik ilkesi” ve “tarafsızlık ilkesi”
önem arz eder.

17.  Kurallara dayalı vergileme yaklaşımının en
önemli yapı taşlarından birisi “tarafsızlık”
ilkesidir. Vergiler, ekonomik birimlerin karar
ve tercihleri üzerinde müdahaleci olmalı;
onların davranışlarını olumlu ve/veya
olumsuz etkilememelidir.
 Kurallara dayalı vergileme yaklaşımının
diğer önemli bir yapı taşı “istikrar” ve
“bağlayıcılık” ilkeleridir. Vergilemede “temel
kurallar” önceden belirlenmeli; kurallarda
bir daimilik, düzenlilik , istikrar var olmalıdır.
“Anayasal” düzeyde kurallar tahsis
edilmelidir.

18.  Özetle, optimal vergi reformunu diğer
geleneksel vergi reform önerilerinden
ayıran en önemli özellik;
- Vergilemede müdahalecilik ilkesinin
değil, “tarafsızlık” ilkesinin benimsenmesi
- Kurallar yönünden de “esneklik” ilkesinin
değil, “öngörülebilirlik” ve “istikrar”
ilkelerinin benimsenmesidir.

19.  Optimal vergi reformunda vergileme
kurallarının siyasal otoriteleri “bağlayıcı”
olması savunulmakta ve siyasal
otoritelerin keyfî vergiler getirmesi ve
vergi oranlarını keyfî bir şekilde artırması
önlenmek istenmektedir.
 “Bağlayıcılık ilkesi” optimal vergi reformu
açısından son derece önem taşıyan bir
ilkedir.