VERGİ HARCAMALARININ ELEŞTİRİSİ: KAMU TERCİHİ VE ANAYASAL İKTİSAT PERSPEKTİFİ

1. Bu sunum şu kaynaktan yararlanılarak hazırlanmıştır: Coşkun Can Aktan, Yeni
İktisat Okulları ve İktisadi Düşünce: Ankara: Seçkin Yayınları, 2018.
Sunum Hazırlayan: Buket Aksoy

2. HENRY C. SIMONS
“ Kuralların yerine otoriteyi ikame etmek
tehlikelidir… Bir demokratik ve serbest-
teşebbüs sistemi; istikrarlı bir çerçeveye sahip
kesin kurallara sahip olmalı ve sadece tedrici
değişimlere tabi olmalıdır.”

3. KAMU TERCİHİ VE
ANAYASAL İKTİSAT FELSEFESİ
İradi maliye politikalarına
karşı çıkan ve kurallara
dayalı maliye politikasının
gereğini savunan bir iktisat
okuludur
Anayasal perspektiften
optimal vergi sistemi
oluşturulmasını savunanların
başında Nobel ekonomi
ödüllü İktisatçı James M.
Buchanan gelmektedir
Anayasal iktisatçılar;
hükümetlerin iradi/takdiri vergi
politikaları uygulayarak “Vergi
Politizasyonu” sorununu ortaya
çıkardıklarını,
Vergileme yetkisinin keyfi
kullanımı neticesinde de “Vergi
Sömürüsü” nden sorumlu
olduklarını ifade etmektedirler
Bu sorunların ortadan
kaldırılması için
hükümetlerin vergileme
yetkilerini sınırlayacak
kurallar ve kurumlara ihtiyaç
olduğunu savunmaktadırlar

4. GENELLİK İLKESİ
Genellik ilkesi geniş anlamda, vergi
ve harcama programlarının
uygulanmasında herhangi bir kişiye
ya da kesime özel ayrıcalıklar
sağlanmaması anlamına gelir.
Muafiyet,istisna,tüm
vergiye tabi unsurlara
farklı vergi tarifelerinin
uygulanması
genellik ilkesi ile
bağdaşmayan
uygulamalardır

5. VERGİ ORANLARININ ANAYASADA DÜZ
ORANLI OLARAK BELİRLENMESİ
Artan oranlı
vergiler, hem
parlamentoların
kanun yapma
yetkisi, hem de
hükümetlerin
kanun hükmünde
kararnameler
çıkarma yetkisi ile
sık değişikliğe
uğratılmaktadır
Vergi sisteminde
ve oranlarında sık
yapılan
değişikliklerin
ortaya çıkardığı
olumsuz sonuçları
engellemenin
yolu, vergi
oranlarını
anayasada
belirlemektir

6. VERGİ KONULARININ ANAYASADA
BELİRLENMESİ
Gerek tarihsel
tecrübeler
gerekse
günümüzde
demokratik ve
anti-
demokratik
ülkelerin bir
çoğunda
yaşanan
tecrübeler
hükümetlerin
vergilerin
konularını
keyfice
belirlediklerini
göstermektedir

7. VERGİ AYRIMCILIĞI
Hükümetlerin
gerek kendi
ülkesindeki vergi
mükellefi gerçek
ve tüzel kişilere
gerekse
uluslararası
iktisadi ilişkiler
açısından yabancı
vergi mükellefi
gerçek ve tüzel
kişilerevergi ayrıcalıkları
sunması veya yatay
ve dikey eşitlik
ilkelerini ihlal
ederek farklı vergi
kuralları
uygulamasıdır.

8. Bu temel hukuk
devleti ilkesi
vergileme için de
geçerlidir
Hukukun
üstünlüğünün
“sine quo
non” bir
şartıdır
VERGİ AYRIMCILIĞI

9. Hukukçular
arasında ve hukuk
içtihatlarında
kanun önünde
eşitlik ve
ayrımcılık
ilkelerinin
yorumlanmasında
farklılıklar
bulunmaktadır
Bazı hukukçular
“haklı nedenler”
in olması
halinde belirli
kişilere ve
gruplara bazı
özel yararlar
sağlanmasının
kabul
edilebileceği
görüşündedirler
İçtihat
cephesinde
de buna
benzer
yorumlar
bulmak
mümkündür
VERGİ AYRIMCILIĞI

10. FRIEDRICH A. VON HAYEK

11. “MALİ ALDANMA” YA DA “MALİ İLLÜZYON
Maliye
biliminde
MALİ
ALDANMA
ya da
MALİ
İLLÜZYON
kavramı
ilk kez
Nobel
ekonomi
ödüllü JAMES
M.
BUCHANAN’IN
çalışmaları
ile
gündeme
gelmiş
sonrasında
yaygın
kullanılmaya
başlanmıştır

12. MALİ İLLÜZYON
“Vergi Yanılgısı” ya
da “Vergi
Aldanması” vergi
mükelleflerinin
devlet tarafından
sağlanan mal ve
hizmetlerden
kaynaklanan vergi
yüklerini eksik
algılamasıdır.
“Harcama
Aldanması”
seçmenlerin kamu
harcamalarından
sağladıkları
yararları genellikle
maliyetlerini
dikkate almayarak
tek yanlı olarak
değerlendirmesidir.
“Mali Aldanma” ya
da “Mali İllüzyon”
kamu maliyesinde
seçmenlerin ve vergi
mükelleflerinin
eksik
enformasyondan
kaynaklanan bir
zihinsel hata ve
yanlışı olarak kabul
edilebilir.

13. MALİ EMPRESYONİZM VE MALİ YANILTMA
.
vergi istisna
ve
muafiyetleri,
indirimler,
mahsuplar,
iadeler,
ertelemeler
ve buna
benzer
yöntemlerle
onların
oylarını elde
etme yarışı
içerisinde-
dirler
“mali illüzyon”
alanını
genişletilir
seçmenler
nezdinde bir
“mali
empresyonizm”
yaratılmış
olur
Vergi
kolaylıkları
ve vergi
avantajları
sunarak
Hükümetler;
seçmenlere
Vergi
harcamalarının
miktar ve
bileşiminde
farklılıklar

14. FREDERIC BASTIAT
“Bugün vatandaşlar arasında kardeşliği, birliği
geliştirmekle yükümlü olan devletin, onları
devletten lütuf bekleyen, bir şeyleri koparmaya
çalışan bireyler haline getirdiği kuşkusuzdur.
Bugün tarım, sanayi, ticaret gibi kesimler
devletten bir şeyler koparmak için çılgın bir yarış
içindedirler.
Herkesin gayreti yasa koyucudan kardeşlik adına
bir imtiyaz koparmak şeklinde özetlenebilir.”

15. “Hukukun
soygun aracı
haline
dönüştürül-
mesi,
insanlık
tarihinin
şahit olduğu
en menfur
yozlaşmadır.”

16. VERGİ HARCAMALARI, RANT KOLLAMA
VE YASAL SOYGUN
Vergi
kolaylıkları,
vergi
avantajları,
vergi teşvikleri
vs. adlar altında
mükelleflere
sunulan
“Vergi
Harcamaları”
adı altına
muhasebesi
yapılan
uygulamaların
tamamı vergi
ayrıcalığıdır
Vergi ayrıcalıkları
belirli kesimlere bir
takım kolaylıklar ve
avantajlar
sunduğundan “Rant
Kollama”
faaliyetlerini ve
harcamalarını
artırır
Bir bedel karşılığı
sunulmayan avantajlar
(vergi istisna ve
muafiyetleri, indirimler,
vs.) var olduğunda “Rant
Kollama” faaliyetleri
yoğunlaşır.
“Yasal
Soygun”
düzeni ortaya
çıkmış olur

17. .
“Ölü olan bir şeyi inatla
yaşatmaya çalışıyorlar...
Vergi harcamaları bütçesi,
bir zombi muhasebecisinin
işinden başka bir şey değildir.
Bu zombi muhasebecisi;
vergi teşviklerinin
maliyetlerini halka
açıklayarak istismar ve
suistimale karşı bir gardiyanlık yapmak amacıyla
yeniden dirilmiştir….
Politikacıların güç ve yetkilerine sınır çizilmesi
mümkün olmamıştır; vergi harcamaları bütçesi adı
verilen bir gardiyan farklı bir rol üstlenmiştir:
muhasebecilik. Maalesef, bir zombi muhasebecisi, güç
koridorları arasında yavaşça ilerleyerek komik bir
şekilde işini yapmaya çalışmaktadır.”
STEVEN DEAN