๗. ทุติยนาวาวิมาน ว่าด้วยวิมานที่มีเรือเป็นพาหนะ เรื่องที่ ๒

1. 1
ทุติยนาวาวิมาน
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๘ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
ขุททกนิกาย วิมาน-เปตวัตถุ เถร-เถรีคาถา
๗. ทุติยนาวาวิมาน
ว่าด้วยวิมานที่มีเรือเป็นพาหนะ เรื่องที่ ๒
(พระมหาโมคคัลลานเถระถามว่า)
[๕๓] เทพนารี เธอขึ้นอยู่บนเรือประทุนทอง ล่องลอยเข้าสู่สระโบกขรณี
เด็ดดอกปทุมอยู่
[๕๔] เพราะบุญอะไรผิวพรรณเธอจึงงามเช่นนี้
ผลอันพึงปรารถนาจึงสาเร็จแก่เธอในวิมานนี้
และโภคะทั้งมวลล้วนน่าพอใจจึงเกิดขึ้นแก่เธอ
[๕๕] เทพธิดาผู้มีอานุภาพมาก อาตมาขอถามว่า
เมื่อเธอเกิดเป็นมนุษย์ได้ทาบุญอะไรไว้ เพราะบุญอะไรเธอจึงมีอานุภาพรุ่งเรือง
และมีรัศมีกายสว่างไสวไปทั่วทุกทิศอย่างนี้
[๕๖] เทพธิดานั้นดีใจที่พระมหาโมคคัลลานเถระถาม
จึงตอบปัญหาผลกรรมตามที่พระเถระถามว่า
[๕๗] ชาติก่อน ดิฉันเกิดเป็นมนุษย์ อยู่ในหมู่มนุษย์ในมนุษยโลก
ได้เห็นภิกษุผู้เหน็ดเหนื่อยกระหายน้า จึงขมีขมันถวายน้าให้ท่านดื่ม
[๕๘] ผู้ใดแลขมีขมันถวายน้า ให้ภิกษุผู้เหน็ดเหนื่อยกระหายน้าได้ดื่ม
แม่น้าหลายสายมีกระแสน้าใสเย็น มากไปด้วยสวนไม้ดอก
มีบัวขาวอยู่มากมายย่อมเกิดแก่ผู้นั้น
[๕๙] วิมานนั้น มีน้าหลายสายไหลล้อมรอบอยู่ประจา สายน้ามีทรายมูล
มีกระแสน้าใสเย็น มีหมู่ไม้มะม่วง ไม้สาละ ไม้หมากหอม ไม้หว้า
ไม้ราชพฤกษ์และหมู่ไม้แคฝอย ผลิดอกออกผลสะพรั่ง
[๖๐] วิมานอันเลอเลิศมีภูมิภาคเช่นนั้น
เป็นส่วนประกอบงดงามเหลือเกิน นี้เป็นผลของกรรมนั้นนั่นเอง
ผู้ทาบุญไว้แล้วย่อมได้วิมานเช่นนี้
[๖๑] เพราะบุญนั้นผิวพรรณดิฉันจึงงามเช่นนี้
ผลอันพึงปรารถนาจึงสาเร็จแก่ดิฉันในวิมานนี้
และโภคะทั้งมวลล้วนน่าพอใจจึงเกิดขึ้นแก่ดิฉัน
[๖๒] ข้าแต่ภิกษุผู้มีอานุภาพมาก ดิฉันขอกราบเรียนว่า
เพราะบุญที่ได้ทาไว้สมัยเมื่อเกิดเป็นมนุษย์ ดิฉันจึงมีอานุภาพรุ่งเรือง
และมีรัศมีกายสว่างไสวไปทั่วทุกทิศอย่างนี้
ทุติยนาวาวิมานที่ ๗ จบ
------------------------------------------

2. 2
คาอธิบายเพิ่มเติมนี้ นามาจากบางส่วนของ
อรรถกถา ขุททกนิกาย วิมานวัตถุ ปิฐวรรคที่ ๑
๗. นาวาวิมานที่ ๒
อรรถกถาทุติยนาวาวิมาน
ทุติยนาวาวิมานนั้น เกิดขึ้นอย่างไร.
เมื่อพระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่ ณ กรุงสาวัตถี
พระเถระขีณาสพรูปหนึ่ง เมื่อจวนวันจะเข้าพรรษา ประสงค์จะจาพรรษา ณ
วัดใกล้หมู่บ้าน จึงออกจากกรุงสาวัตถี เดินทางไกล
ภายหลังฉันอาหารแล้วมุ่งเฉพาะหมู่บ้านนั้น ลาบากกาย กระหายน้า
เพราะเดินทางเหนื่อยระหว่างทาง ถึงหมู่บ้านแห่งหนึ่ง
ไม่เห็นสถานที่ที่มีร่มเงาและน้าพร้อมเช่นนั้น นอกหมู่บ้าน
ถูกความเหน็ดเหนื่อยครอบงา จึงห่มจีวรเข้าไปยังหมู่บ้าน
ยืนที่ประตูเรือนหลังใกล้ๆ นั่นแล.
ณ เรือนหลังนั้น หญิงผู้หนึ่งเห็นพระเถระ จึงถามว่า
ท่านมาแต่ไหนเจ้าคะ รู้ว่าท่านเดินทางเหนื่อยและกระหายน้า จึงกล่าวว่า
มาเถิดเจ้าข้า แล้วนิมนต์ให้เข้าไปยังเรือน กล่าวว่า นิมนต์นั่งตรงนี้เจ้าค่ะ
แล้วปูลาดอาสนะถวาย.
เมื่อพระเถระนั่งเหนืออาสนะนั้นแล้ว
นางก็ถวายน้าล้างเท้าและน้ามันชโลมเท้า ถือพัดใบตาลพัดถวาย.
เมื่อความเร่าร้อนสงบแล้ว นางก็ปรุงน้าปานะหวานเย็นหอมถวาย.
พระเถระดื่มน้าปานะนั้นแล้ว ก็สงบความลาบากกายลง
ทาอนุโมทนาแล้วก็หลีกไป.
ต่อมาภายหลัง นางก็ตายไปบังเกิดในภพดาวดึงส์.
เรื่องทั้งหมดพึงทราบว่า ก็เช่นเดียวกับวิมานในลาดับก่อน
แม้ในคาถาทั้งหลายก็เคยกล่าวไว้ทั้งนั้น.
ด้วยเหตุนั้น พระธรรมสังคาหกาจารย์จึงกล่าวว่า
ท่านพระโมคคัลลานะถามว่า
ดูก่อนเทพนารี ท่านขึ้นเรือปิดทอง ท่านลงเล่นสระโบกขรณี
หักปทุมด้วยมือ. กูฏาคารนิเวศของท่านจัดไว้พิมพ์เดียวกัน
ประหนึ่งเนรมิตเป็ นส่วนสัด เมื่อส่องแสงก็ส่องสว่างรอบสี่ทิศ. เพราะบุญอะไร
วรรณะของท่านจึงเป็ นเช่นนี้ เพราะบุญอะไร ผลนี้จึงสาเร็จแก่ท่าน
และโภคะทุกอย่างที่น่ารักจึงเกิดแก่ท่าน.
ดูก่อนเทพีผู้มีอานุภาพมาก อาตมาขอถามท่าน ครั้งเกิดเป็นมนุษย์
ท่านได้ทาบุญอะไรไว้ เพราะบุญอะไร ท่านจึงมีอานุภาพรุ่งเรืองอย่างนี้
และวรรณะของท่านจึงสว่างไสวไปทุกทิศ.

3. 3
เทวดานั้นถูกท่านพระโมคคัลลานะถามแล้วดีใจ
ก็พยากรณ์ปัญหาโดยอาการที่ท่านถามถึงกรรมที่มีผลดังนี้ว่า
ครั้งเกิดเป็นมนุษย์ในหมู่มนุษย์ ในชาติก่อนในมนุษยโลก
ดีฉันพบพระภิกษุที่ลาบากกาย กระหายน้า จึงขวนขวายถวายน้าให้ท่านดื่ม.
ผู้ใดแลขวนขวายถวายน้าแก่พระภิกษุผู้ลาบากกาย กระหายน้า ให้ท่านดื่ม
แม่น้าหลายสาย ที่มีน้าเย็น มีสวนไม้มาก มีบัวขาวมาก ย่อมเกิดมีแก่ผู้นั้น
แม่น้าหลายสายย่อมรายล้อมวิมานนั้นเป็ นประจา มีแม่น้าที่มีน้าเย็น
ลาดด้วยทราย มีมะม่วง สาละ หมากหอม หว้าราชพฤกษ์
และแคฝอย ที่มีดอกบานสะพรั่ง.
คนทาบุญแล้ว ย่อมได้วิมานอันประเสริฐสุด
ที่ประกอบด้วยภูมิภาคเช่นนั้น อันสง่างามหนักหนา นี้เป็ นผลของกรรมนั้นเท่านั้น
ผู้ทาเป็นบุญแล้วย่อมได้รับผลเช่นนี้. เพราะบุญนั้น วรรณะของดีฉันจึงเป็ นเช่นนี้
เพราะบุญนั้น ผลนี้จึงสาเร็จแก่ดีฉัน และโภคะทุกอย่างที่น่ารักจึงเกิดแก่ดีฉัน.
ข้าแต่ท่านภิกษุผู้มีอานุภาพมาก ดีฉันขอบอกแก่ท่าน
ครั้งเกิดเป็นมนุษย์ ดีฉันได้กระทาบุญใดไว้ เพราะบุญนั้น
ดีฉันจึงมีอานุภาพรุ่งเรืองอย่างนี้ และวรรณะของดีฉันจึงสว่างไสวไปทุกทิศ.
จบอรรถกถาทุติยนาวาวิมาน
-----------------------------------------------------