๑๐. อุจฉุวิมาน ว่าด้วยวิมานที่เกิดขึ้นแก่หญิงผู้ถวายท่อนอ้อย

1. 1
อุจฉุวิมาน
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๘ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
ขุททกนิกาย วิมาน-เปตวัตถุ เถร-เถรีคาถา
๑๐. อุจฉุวิมาน
ว่าด้วยวิมานที่เกิดขึ้นแก่หญิงผู้ถวายท่อนอ้อย
(พระมหาโมคคัลลานเถระถามเทพธิดาองค์หนึ่งว่า)
[๘๐๘] เธอมีสิริ มีรัศมีกาย มีบริวารยศและมีเดช
เปล่งรัศมีส่องทั่วแผ่นดินพร้อมทั้งเทวโลกให้สว่างไสว
รุ่งเรืองดังพระจันทร์และพระอาทิตย์ และดังท้าวมหาพรหม
เปล่งรัศมีงามล้ากว่าทวยเทพชาวไตรทศ พร้อมทั้งพระอินทร์
[๘๐๙] อาตมาขอถามเธอ เทพธิดาผู้เลอโฉม ประดับมาลัยดอกอุบล
มีมาลัยแก้วประดับเทริด มีผิวพรรณเปล่งปลั่งดั่งทองคา
ประดับประดาอาภรณ์อย่างสวยงาม ทรงพัสตราภรณ์ชั้นเลิศ
เธอเป็นใครมาไหว้อาตมา
[๘๑๐] ชาติก่อนเธอเกิดเป็นมนุษย์ ได้ทากรรมอะไรมาก่อน
ได้สั่งสมทานไว้ดี หรือว่ารักษาศีลไว้ดี เกิดในสวรรค์ มีบริวารยศ
เพราะกรรมอะไร เทพธิดา อาตมาถามแล้ว ขอเธอจงบอกเถิดว่า
นี้เป็นผลของกรรมอันใดเล่า
(เทพธิดานั้นตอบว่า)
[๘๑๑] พระคุณเจ้าผู้เจริญ เมื่อไม่นานมานี้ พระเถระรูปหนึ่ง
เข้ามาบิณฑบาตยังเรือนของดิฉันในหมู่บ้านนี้แหละ จากนั้นดิฉันมีจิตเลื่อมใส
เกิดปีติสุดประมาณ จึงได้ถวายท่อนอ้อยแด่ท่าน
[๘๑๒] แต่ต่อมาภายหลัง แม่ผัวซักถามดิฉันว่า แม่ตัวดี
แกเอาอ้อยไปทิ้งไว้ที่ไหนล่ะ ดิฉันจึงตอบว่า ไม่ได้ทิ้งและก็ไม่ได้กิน
แต่ดิฉันได้ถวายแด่ภิกษุผู้สงบระงับไปแล้ว
[๘๑๓] ทันใดนั้น แม่ผัวนั้นได้ด่าดิฉันว่า นี่แกหรือฉันเป็นใหญ่กันแน่
ว่าแล้วก็คว้าก้อนดินทุ่มดิฉัน
ดิฉันตายจากมนุษยโลกนั้นแล้วก็มาเกิดเป็นเทพธิดา
[๘๑๔] ดิฉันทากุศลกรรมนั้นไว้เท่านี้
ตนเองจึงได้มาเสวยผลกรรมที่นาความสุขมาให้ ได้รับการบาเรอบันเทิงใจอยู่
ด้วยกามคุณ ๕ ร่วมกับหมู่เทพ
[๘๑๕] ดิฉันทากุศลกรรมนั้นไว้เท่านี้
ตนเองจึงได้มาเสวยผลกรรมที่นาความสุขมาให้ มีท้าวสักกะจอมเทพคุ้มครอง
มีทวยเทพชั้นไตรทศรักษา เพียบพร้อมอยู่ด้วยกามคุณ ๕

2. 2
[๘๑๖] ผลบุญดังกล่าวมานี้มิใช่เล็กน้อย
บุญที่ดิฉันได้ถวายอ้อยให้ผลมาก ดิฉันจึงได้รับการบาเรอบันเทิงใจอยู่
ด้วยกามคุณ ๕ ร่วมกับหมู่เทพ
[๘๑๗] ผลบุญดังกล่าวมานี้มิใช่เล็กน้อย
บุญที่ดิฉันได้ถวายอ้อยมีอานุภาพมาก ดิฉันจึงมีท้าวสักกะจอมเทพคุ้มครอง
มีทวยเทพชั้นไตรทศรักษา ดังท้าวสหัสสนัยน์ในนันทวัน
[๘๑๘] พระคุณเจ้าผู้เจริญ ดิฉันเข้าไปหาพระคุณเจ้า
ผู้อนุเคราะห์ซึ่งมีปัญญาแล้ว กราบไหว้และถามถึงความไม่มีโรค
จากนั้นก็มีจิตเลื่อมใส เกิดปีติสุดประมาณ ได้ถวายท่อนอ้อยแด่พระคุณเจ้า
อุจฉุวิมานที่ ๑๐ จบ
-------------------------
คาอธิบายเพิ่มเติมนี้ นามาจากบางส่วนของ
อรรถกถา ขุททกนิกาย วิมานวัตถุ มัญชิฏฐกวรรคที่ ๔
๑๐. อุจฉุวิมาน
อรรถกถาอุจฉุวิมาน
อุจฉุวิมานนั้นเช่นเดียวกับวิมานอ้อยในหนหลัง ทั้งโดยพระบาลีและโด
ยเหตุเกิดเรื่องนั่นเอง.
ในเรื่องนั้น แม่ผัวใช้ตั่งอย่างเดียวตีลูกสะใภ้ตาย
แต่ในเรื่องนี้ใช้ก้อนดิน ความต่างกันดังนี้เท่านั้น. แต่เพราะวัตถุ (ที่ใช้ประหาร)
ต่างกัน ทั้งสองเรื่องจึงขึ้นสู่สังคายนาแยกกัน บัณฑิตพึงทราบดังนี้.
ท่านพระมหาโมคคัลลานเถระถามว่า
ท่านส่องสว่างตลอดปฐพี
เหมือนดวงจันทร์และดวงอาทิตย์รุ่งโรจน์ล้าโลกพร้อมทั้งเทวโลกด้วยสิริ วรรณะ
ยศและเดช
เหมือนดังท้าวมหาพรหมรุ่งโรจน์ล้าทวยเทพชั้นไตรทศพร้อมทั้งองค์อินทร์
ดูราเทพธิดาผู้เลอโฉม ทัดทรงมาลัยดอกอุบล มีดอกไม้กรองบนศีรษะ
มีผิวพรรณผุดผ่องดังทอง ประดับองค์ ทรงภูษาอันสูงสุด
อาตมาขอถามท่าน ท่านเป็นใคร มาไหว้อาตมา
เมื่อก่อนท่านได้ทากรรมอะไรไว้ด้วยตน ครั้งเกิดเป็นมนุษย์ในชาติก่อน
ท่านสั่งสมทานหรือรักษาศีล เพราะบุญอะไร ท่านจึงเข้าถึงสุคติ มียศ [อิสริยะ,
เกียรติ, บริวาร]
ดูราเทวดา ท่านถูกอาตมาถามแล้ว ขอท่านโปรดบอกทีเถิด
นี้เป็นผลแห่งกรรมอะไร.
ลาดับนั้น เทวดาได้กล่าวตอบด้วยคาถาเหล่านี้ว่า
ข้าแต่ท่านผู้เจริญ

3. 3
ปัจจุบันพระคุณเจ้าเข้าไปบิณฑบาตยังบ้านตาบลนี้นี่แหละ
มาจนถึงเรือนของพวกดีฉัน ขณะนั้น ดีฉันมีจิตใจเลื่อมใส
เปี่ยมด้วยปีติไม่มีอะไรเปรียบได้ ได้ถวายท่อนอ้อยแด่พระคุณเจ้า.
แต่ภายหลัง แม่ผัวมาซักถามดีฉันว่า อีใจร้าย เจ้าเอาอ้อยไปไว้ที่ไหน
ดีฉันตอบว่า ฉันไม่ได้ทิ้งและมิได้รับประทาน ฉันเองได้ถวายแด่ภิกษุผู้สงบ
แม่ผัวผู้นั้นได้บริภาษดีฉันว่า อ้อยนี้ของเจ้าหรือ ที่แท้ข้าเป็นเจ้าของ ดังนี้แล้ว
นางคว้าก้อนดินทุ่มดีฉัน ดีฉันก็ตาย จุติจากมนุษยโลกนั้นแล้วมาเป็นเทวดา
ดีฉันได้กระทากุศลกรรมนั้นแหละ จึงได้เสวยความสุขด้วยตน
ได้ร่วมบารุงบาเรออยู่กับเทวดาทั้งหลาย และบันเทิงใจอยู่ด้วยกามคุณห้า
ดีฉันได้กระทากุศลกรรมนั่นแหละ จึงได้เสวยความสุขด้วยตน
มีท้าวสักกะจอมเทพคุ้มครอง มีทวยเทพชั้นไตรทศรักษา
เพรียบพร้อมไปด้วยกามคุณห้า.
ผลบุญเช่นนี้มิใช่น้อย การถวายอ้อยของดีฉันมีผลมาก
ดีฉันได้ร่วมบารุงบาเรออยู่กับเทวดาทั้งหลาย และบันเทิงใจอยู่ด้วยกามคุณห้า.
ผลบุญเช่นนี้มิใช่น้อย การถวายอ้อยของดีฉันมีผลรุ่งเรืองมาก
ดีฉันมีท้าวสักกะจอมเทพคุ้มครอง มีทวยเทพชั้นไตรทศรักษา
เพียงดังว่าท้าวสหัสนัยน์ในสวนนันทนวัน
ข้าแต่ท่านผู้เจริญ ดีฉันสานึกถึงพระคุณเจ้าผู้อนุเคราะห์
จึงเข้ามาถวายนมัสการ และบอกกล่าวถึงกรรมที่เป็นกุศล ขณะนั้น
ดีฉันมีจิตเลื่อมใส เปี่ยมด้วยปีติ ไม่มีอะไรเปรียบได้
ได้ถวายท่อนอ้อยแด่พระคุณเจ้าดังนี้.
คาที่เหลือก็เช่นเดียวกับที่กล่าวมาแล้วนั่นเองแล.
จบอรรถกถาอุจฉุวิมาน
-----------------------------------------------------