๒. ปุริสวิมาน ๕. มหารถวรรค หมวดว่าด้วยรถใหญ่ ๑. มัณฑูกเทวปุตตวิมาน ว่าด้วยวิมานที่เกิดขึ้นแก่มัณฑูกเทพบุตร

1. 1
มัณฑูกเทวปุตตวิมาน
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๘ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
ขุททกนิกาย วิมาน-เปตวัตถุ เถร-เถรีคาถา
๒. ปุริสวิมาน
๕. มหารถวรรค
หมวดว่าด้วยรถใหญ่
๑. มัณฑูกเทวปุตตวิมาน
ว่าด้วยวิมานที่เกิดขึ้นแก่มัณฑูกเทพบุตร
(พระผู้มีพระภาคตรัสถามมัณฑูกเทพบุตรว่า)
[๘๕๗] ใครกันมีผิวพรรณงดงามยิ่งนัก รุ่งเรืองด้วยฤทธิ์และบริวารยศ
เปล่งรัศมีสว่างไสวไปทั่วทุกทิศ กราบเท้าทั้งสองของเราอยู่
(มัณฑูกเทพบุตรกราบทูลว่า)
[๘๕๘] ชาติก่อนข้าพระองค์ได้เกิดเป็นกบเที่ยวหากินอยู่ในน้า
ขณะที่ข้าพระองค์กาลังฟังธรรมของพระองค์อยู่ คนเลี้ยงโคได้ฆ่าข้าพระองค์
[๘๕๙]
ขอพระองค์ทรงเล็งเห็นความสาเร็จแห่งจิตที่เลื่อมใสเพียงครู่เดียว
และโปรดทอดพระเนตรบริวารยศ อานุภาพ
ผิวพรรณและความรุ่งเรืองของข้าพระองค์เถิด
[๘๖๐] ข้าแต่พระโคดมสัมมาสัมพุทธเจ้า
เหล่าชนผู้ได้ฟังธรรมของพระองค์ตลอดกาลยาวนาน
ย่อมบรรลุฐานะที่ไม่หวั่นไหว ซึ่งเป็ นฐานะที่เหล่าสัตว์ไปแล้วไม่เศร้าโศก
มัณฑูกเทวปุตตวิมานที่ ๑ จบ
----------------------
คาอธิบายเพิ่มเติมนี้ นามาจากบางส่วนของ
อรรถกถา ขุททกนิกาย วิมานวัตถุ มหารถวรรคที่ ๕
๑. มัณฑุกเทวปุตตวิมาน
ปุริสวิมานวัตถ
มหารถวรรคที่ ๕
อรรถกถามัณฑูกเทวปุตตวิมาน
มัณฑูกเทวปุตตวิมานเกิดขึ้นอย่างไร?
พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่ริมฝั่งสระโบกขรณี ชื่อคัคครา
นครจัมปา.
เวลาใกล้รุ่ง พระองค์ทรงเข้ามหากรุณาสมาบัติอันเป็นพุทธาจิณวัตร
ทรงออกจากสมาบัตินั้น
แล้วทรงตรวจดูเหล่าสัตว์พวกที่เป็นเวไนยพอจะแนะนาได้ ทรงเห็นว่า

2. 2
เวลาเย็นวันนี้ เมื่อเรากาลังแสดงธรรม กบตัวหนึ่งถือนิมิตในเสียงของเรา
จักตายด้วยความพยายามของผู้อื่นแล้วบังเกิดในเทวโลก
มาให้มหาชนเห็นพร้อมด้วยเทพบริวารเป็ นอันมาก
คนเป็นจานวนมากจักได้ตรัสรู้ธรรมในที่นั้น.
ครั้นทรงเห็นแล้ว เวลาเช้าทรงนุ่งแล้วทรงถือบาตรและจีวร
เสด็จเข้าไปบิณฑบาตยังจัมปานครพร้อมด้วยภิกษุหมู่ใหญ่
ทรงทาให้ภิกษุทั้งหลายหาบิณฑบาตได้ง่าย เสวยภัตกิจ
เสร็จแล้วเสด็จเข้าพระวิหาร.
เมื่อภิกษุทั้งหลายทาวัตรปฏิบัติแล้วไปที่พักกลางวันของตนๆ
ก็เสด็จเข้าพระคันธกุฎี ทรงใช้เวลาครึ่งวันให้หมดไปด้วยสุขในผลสมาบัติ
เวลาเย็นเมื่อบริษัททั้ง ๔ ประชุมกัน เสด็จออกจากพระคันธกุฎีอันหอมตลบ
เสด็จเข้ามณฑปศาลาประชุมธรรม ริมฝั่งสระโบกขรณี
ด้วยพระปาฏิหาริย์ซึ่งเหมาะแก่ขณะนั้น
ประทับนั่งเหนือพระบวรพุทธอาสน์ที่ประดับไว้
ทรงเปล่งพระสุรเสียงเพียงดังเสียงพรหม ซึ่งประกอบด้วยองค์ ๘
(๑. วิสฺสฏฐ สละสลวย ๒. มญฺชุ ไพเราะ ๓. วิญฺเญยฺย ชัดเจน ๔. สวนีย เสนาะโสต
๕. อวิสารี ไม่เครือพร่า ๖. พินฺทุ กลมกล่อม ๗. คมฺภีร ลึก
๘. นินฺนาที มีกังวาน.) ราวกะว่าพญาไกรสรสีหราชมิหวาดหวั่น
บันลือสีหนาทเหนือพื้นมโนศิลาฉะนั้น
ทรงเริ่มแสดงธรรมด้วยพระพุทธสีลาอันหาอุปมามิได้
ด้วยพระพุทธานุภาพอันเป็นอจินไตย.
ในขณะนั้น กบตัวหนึ่งมาแต่สระโบกขรณี
จึงนอนถือนิมิตในพระสุรเสียงด้วยธรรมสัญญาว่านี้เรียกว่าธรรม อยู่ท้ายบริษัท.
ขณะนั้น คนเลี้ยงลูกโคคนหนึ่งมายังที่นั้น
เห็นพระศาสดากาลังทรงแสดงธรรม
และบริษัทกาลังฟังธรรมอย่างสงบเงียบส่งใจไปในเรื่องนั้น ยืนถือไม้
[สาหรับต้อนโค] ไม่ทันเห็นกบจึงได้ยืนปักไม้บนหัวกบเข้า.
กบมีจิตเลื่อมใสด้วยธรรมสัญญา ทากาละตายในขณะนั้นเอง
ไปบังเกิดในวิมานทอง ๑๒ โยชน์ ในสวรรค์ชั้นดาวดึงส์
เป็ นเหมือนหลับแล้วตื่นขึ้น เห็นตนถูกหมู่อัปสรแวดล้อม นึกดูว่า
เรามาแต่ไหนจึงบังเกิดในที่นี้ เห็นชาติก่อนนึกทบทวนดูว่า
เราเกิดในที่นี้และได้รับสมบัติเช่นนี้ เราทากรรมอะไรหนอ ไม่เห็นกรรมอื่น
นอกจากถือนิมิตในพระสุรเสียงของพระผู้มีพระภาคเจ้า
เทพบุตรนั้นมาพร้อมด้วยวิมานในขณะนั้นเอง
ลงจากวิมานทั้งที่มหาชนเห็นอยู่นั่นแล

3. 3
เข้าไปถวายบังคมพระยุคลบาทของพระผู้มีพระภาคเจ้าด้วยเศียรเกล้า
แล้วยืนประคองอัญชลีนมัสการอยู่ ด้วยอานุภาพทิพย์ยิ่งใหญ่ ด้วยบริวารหมู่ใหญ่.
ลาดับนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงทราบเทพบุตรนั้น
เพื่อจะทรงทาผลแห่งกรรมและพุทธานุภาพให้ประจักษ์แก่มหาชน จึงตรัสถามว่า
ใครรุ่งเรืองด้วยฤทธิ์ ด้วยยศ มีวรรณะงามทาทิศทุกทิศให้สว่างไสว
กาลังไหว้เท้าของเรา.
ครั้งนั้น เทพบุตรเมื่อกระทาให้แจ้งซึ่งชาติก่อนเป็ นต้นของตน
ได้ทูลพยากรณ์ด้วยคาถาเหล่านี้ว่า
เมื่อชาติก่อน ข้าพระองค์เป็นกบอยู่ในน้า มีน้าเป็นถิ่นที่หากิน
กาลังฟังธรรมของพระองค์อยู่ คนเลี้ยงโคก็ฆ่าเสีย ขอพระองค์โปรดดูฤทธิ์และยศ.
ดูอานุภาพวรรณะและความรุ่งเรืองของความเลื่อมใสแห่งจิตเพียงครู่เดียวของข้า
พระองค์. ข้าแต่ท่านพระโคดม
ชนเหล่าใดได้ฟังธรรมของพระองค์ตลอดกาลยาวนาน
ชนเหล่านั้นก็ถึงฐานะที่ไม่หวั่นไหว ซึ่งคนไปแล้วไม่เศร้าโศกเลย.
ข้าแต่พระผู้มีพระภาคเจ้าผู้โคดม สัตว์เหล่าใดทาบุญไว้แล้ว
มิได้ฟังธรรมสิ้นเวลานิดหน่อย เหมือนข้าพระองค์ได้ฟังแล้ว
คือได้โอกาสที่จะฟังพระธรรมของพระองค์ตลอดเวลานาน
สัตว์เหล่านั้นชื่อว่าทาลายสังสารวัฏเด่นชัดตลอดกาลนาน
สัตว์เหล่านี้ไปในที่ใดไม่พึงเศร้าโศก สัตว์เหล่านั้นถึงที่นั้นที่ไม่เศร้าโศก
อันชื่อว่าไม่หวั่นไหว เพราะความเป็ นของเที่ยง คือสันติบท (พระนิพพาน)
เพราะถึงสันติบทนั้น สัตว์เหล่านั้นจึงไม่มีอันตราย.
ลาดับนั้น
พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงตรวจดูอุปนิสัยสมบัติของเทพบุตรนั้น
และของบริษัทที่ประชุมกันอยู่ แล้วทรงแสดงธรรมโดยพิสดาร.
จบเทศนา เทพบุตรนั้นตั้งอยู่ในโสดาปัตติผล
สัตว์แปดหมื่นสี่พันได้ตรัสรู้ธรรม.
เทพบุตรนั้นถวายบังคมพระผู้มีพระภาคเจ้า ทาประทักษิณ
ทาอัญชลีแด่ภิกษุสงฆ์ พร้อมด้วยบริวารกลับเทวโลก.
จบอรรถกถามัณฑูกเทวปุตตวิมาน
-----------------------------------------------------