๙. ปทีปวิมาน ว่าด้วยวิมานที่เกิดขึ้นแก่หญิงผู้ถวายประทีป

1. 1
ปทีปวิมาน
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๘ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
ขุททกนิกาย วิมาน-เปตวัตถุ เถร-เถรีคาถา
๙. ปทีปวิมาน
ว่าด้วยวิมานที่เกิดขึ้นแก่หญิงผู้ถวายประทีป
(พระมหาโมคคัลลานเถระถามว่า)
[๗๕] เทพธิดา เธอมีผิวพรรณงามยิ่งนัก
เปล่งรัศมีสว่างไสวไปทั่วทุกทิศสถิตอยู่ ดุจดาวประกายพรึก
(ดาวที่มีรัศมีมากกว่าดาวดวงอื่น ปัจจุบันเรียกว่า ดาวรุ่ง คือ
ดาวพระศุกร์ที่เห็นในเวลาเช้ามืด ถ้าเห็นในเวลาหัวค่า เรียกดาวประจาเมือง)
[๗๖] เพราะบุญอะไรผิวพรรณเธอจึงงามเช่นนี้
ผลอันพึงปรารถนาจึงสาเร็จแก่เธอในวิมานนี้
และโภคะทั้งมวลล้วนน่าพอใจจึงเกิดขึ้นแก่เธอ
[๗๗] เทพธิดา เพราะบุญอะไรเธอจึงมีรัศมีผ่องใส
ไพโรจน์ล้าเหล่าเทพทั้งมวล
เพราะบุญอะไรเธอจึงมีอวัยวะทุกส่วนส่องสว่างไปทั่วทุกทิศ
[๗๘] เทพธิดาผู้มีอานุภาพมาก อาตมาขอถามว่า
เมื่อเธอเกิดเป็นมนุษย์ได้ทาบุญอะไรไว้ เพราะบุญอะไรเธอจึงมีอานุภาพรุ่งเรือง
และมีรัศมีกายสว่างไสวไปทั่วทุกทิศอย่างนี้
[๗๙] เทพธิดานั้นดีใจที่พระมหาโมคคัลลานเถระถาม
จึงตอบปัญหาผลกรรมตามที่พระเถระถามว่า
[๘๐] ชาติก่อนดิฉันเกิดเป็นมนุษย์อยู่ในหมู่มนุษย์ในมนุษยโลก
ถึงยามข้างแรมเดือนมืด ได้จุดประทีปถวาย ในเวลาที่ต้องตามประทีป
[๘๑] ผู้ใดตามประทีปเป็นทานในเวลาที่ต้องตามประทีป
ในยามข้างแรมเดือนมืด วิมานมีแสงโชติช่วง มากไปด้วยสวนไม้ดอก
มีบัวขาวอยู่มากมายย่อมเกิดขึ้นแก่ผู้นั้น
[๘๒] เพราะบุญนั้นผิวพรรณดิฉันจึงงามเช่นนี้
ผลอันพึงปรารถนาจึงสาเร็จแก่ดิฉันในวิมานนี้
และโภคะทั้งมวลล้วนน่าพอใจจึงเกิดขึ้นแก่ดิฉัน
[๘๓] เพราะบุญนั้นดิฉันจึงมีรัศมีผ่องใสไพโรจน์ล้ากว่าเทพทั้งมวล
เพราะบุญนั้นดิฉันจึงมีอวัยวะทุกส่วนสัดส่องสว่างไปทั่วทุกทิศ
[๘๔] ข้าแต่ภิกษุผู้มีอานุภาพมาก ดิฉันขอกราบเรียนว่า
เพราะบุญที่ได้ทาไว้สมัยเมื่อเกิดเป็นมนุษย์ ดิฉันจึงมีอานุภาพรุ่งเรือง
และมีรัศมีกายสว่างไสวไปทั่วทุกทิศอย่างนี้
ปทีปวิมานที่ ๙ จบ

2. 2
---------------------------------
คาอธิบายเพิ่มเติมนี้ นามาจากบางส่วนของ
อรรถกถา ขุททกนิกาย วิมานวัตถุ ปิฐวรรคที่ ๑
๙. ปทีปวิมาน
อรรถกถาปทีปวิมาน
ปทีปวิมานนั้น เกิดขึ้นอย่างไร?
เมื่อพระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่กรุงสาวัตถี วันอุโบสถ
พวกอุบาสกเป็นจานวนมากรักษาอุโบสถก่อนอาหาร
ถวายทานตามสมควรแก่ทรัพย์สมบัติ กินอาหารแต่เช้า นุ่งผ้าสะอาด
ห่มผ้าสะอาด ถือของหอมและดอกไม้เป็นต้น หลังอาหารแล้วก็ไปวิหาร
เข้าไปนั่งใกล้พวกภิกษุที่น่าสรรเสริญ เวลาเย็นก็ฟังธรรม.
เมื่ออุบาสกเหล่านั้นซึ่งประสงค์จะอยู่ในวิหาร กาลังฟังธรรมอยู่นั่นแล
ดวงอาทิตย์ตก ก็เกิดมืด ณ วิหารนั้น.
หญิงผู้หนึ่งคิดว่าสมควรทาแสงประทีปในบัดนี้
ก็ไปนาเครื่องประทีปมาจากเรือนของตน จุดประทีปขึ้นตั้งไว้หน้าธรรมาสน์
แล้วก็ฟังธรรม. ด้วยปทีปทานนั้น นางดีใจ เกิดปีติโสมนัส ไหว้แล้วก็กลับบ้าน.
ต่อมานางตายไปบังเกิดในวิมานโชติช่วง ณ ภพดาวดึงส์.
ความงามแห่งเรือนร่างของนางมีรัศมีซ่านออกไปอย่างยิ่ง
ส่องสว่างไปทั้งสิบทิศข่มเทวดาองค์อื่นๆ.
ต่อมาวันหนึ่ง ท่านพระมหาโมคคัลลานะเที่ยวจาริกไป.
คาทั้งหมดดังว่ามานี้ พึงทราบนัยที่มาแล้วในหนหลังนั่นแล.
แต่ในปทีปวิมานนี้ พระเถระถามด้วย ๔ คาถาว่า
ดูก่อนเทวดา ท่านมีวรรณะงาม
ส่องแสงสว่างไปทุกทิศดุจดาวประกายพรึก เพราะบุญอะไร
วรรณะของท่านจึงเป็ นเช่นนี้ เพราะบุญอะไร ผลนี้จึงสาเร็จแก่ท่าน
และโภคะทุกอย่างที่น่ารักจึงเกิดแก่ท่าน.
เพราะบุญอะไร ท่านจึงมีรัศมีสุกใส รุ่งโรจน์ล้าเทวดาทั้งหลาย
เพราะบุญอะไร ทุกทิศจึงสว่างไสวจากสรรพางค์กายของท่าน.
ดูก่อนเทพีผู้มีอานุภาพมาก
อาตมาขอถามท่าน ท่านครั้งเกิดเป็นมนุษย์ได้ทาบุญอะไร เพราะบุญอะไร
ท่านจึงมีอานุภาพรุ่งเรืองอย่างนี้ และวรรณะของท่านจึงสว่างไสวไปทุกทิศ.
เทวดาองค์นั้นดีใจ ถูกท่านพระโมคคัลลานะถาม ครั้นแล้ว
ก็พยากรณ์ปัญหาของกรรมที่มีผลอย่างนี้.
เทวดากล่าวตอบว่า
ครั้งเกิดเป็นมนุษย์ในหมู่มนุษย์ ในชาติก่อนในมนุษยโลก

3. 3
ดีฉันได้จุดประทีปถวายคราวที่ควรจุดประทีปในเวลาค่าคืนมืดมิด.
ผู้ใดจุดประทีปถวาย คราวที่ควรจุดประทีปในเวลาค่าคืนมืดมิด
วิมานที่โชติช่วง มีสวนไม้มาก มีบุณฑริกบัวขาวมาก ย่อมเกิดแก่ผู้นั้น.
เพราะบุญนั้น วรรณะของดีฉันจึงเป็นเช่นนี้ เพราะบุญนั้น
ผลนี้จึงสาเร็จแก่ดีฉัน และโภคะทุกอย่างที่น่ารัก จึงเกิดแก่ดีฉัน เพราะบุญนั้น
ดีฉันจึงมีรัศมีสุกใส รุ่งโรจน์ล้าเทวดาทั้งหลาย. เพราะบุญนั้น
ทุกทิศจึงสว่างไสวจากสรรพางค์กายของดีฉัน.
ข้าแต่ท่านภิกษุผู้มีอานุภาพมาก ดีฉันครั้งเกิดเป็นมนุษย์
ได้ทาบุญใดไว้ เพราะบุญนั้น ดีฉันจึงมีอานุภาพรุ่งเรืองอย่างนี้
และวรรณะของดีฉันจึงสว่างไสวไปทุกทิศ.
ครั้งนั้น เมื่อเทวดากล่าวตอบข้อความตามที่พระเถระถามแล้ว
พระเถระนาถ้อยคานั้นนั่นแลให้เป็นอัตถุปปัตติเหตุเกิดเรื่อง
รู้ว่านางมีจิตเหมาะควรเป็ นต้น เพราะกถาว่าด้วยทานเป็ นอาทิ จึงประกาศสัจจะ ๔
จบสัจจะ เทวดาองค์นั้นกับบริวารก็ตั้งอยู่ในพระโสดาปัตติผล.
พระเถระกลับจากเทวโลกแล้ว
ก็กราบทูลเรื่องนั้นถวายพระผู้มีพระภาคเจ้า. และเพราะเรื่องนั้น
พระผู้มีพระภาคเจ้าก็ทรงแสดงธรรมโดยพิสดารแก่บริษัทที่ประชุมกัน.
เทศนานั้นก็เกิดประโยชน์แก่มหาชน. โดยเฉพาะอย่างยิ่ง
มหาชนก็ได้เคารพในปทีปทานแล.
จบอรรถกถาปทีปวิมาน
-----------------------------------------------------