ว่าด้วย การให้ทานในท่านใด มีผลมาก พระศาสดา เมื่อเสด็จประทับอยู่ ณ พระวิหารเชตวัน ทรงพระปรารภกุฎุมพีผู้ใดผู้หนึ่ง ตรัสเรื่องนี้ ดังนี้. เรื่องมีว่า กุฎุมพีนั้นเป็นผู้มีสัทธาเลื่อมใส กระทำมหาสักการะแด่พระตถาคตเจ้า และแด่พระสงฆ์เนืองๆ. ครั้นวันหนึ่ง เขาได้คิดว่า เราถวายโภชนะอันประณีตและเนื้อละเอียด แด่พระพุทธรัตนะและพระสงฆ์ กระทำมหาสักการะเนืองๆ คราวนี้ต้องกระทำมหาสักการะแก่พระธรรมรัตนะบ้าง เมื่อกระทำสักการะแก่พระธรรมรัตนะนั้นต้องทำอย่างไรเล่าหนอ. เขาถือของหอมและมาลาเป็นต้นมาก ไปสู่พระวิหารเชตวัน ถวายบังคมพระศาสดา กราบทูลถามว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ข้าพระองค์ปรารถนาจะกระทำสักการะแก่พระธรรมรัตนะนั้น ควรกระทำอย่างไรเล่า พระเจ้าข้า. ครั้งนั้น พระศาสดาตรัสกะเขาว่า ถ้าเธอปรารถนาจะกระทำสักการะแก่พระธรรมรัตนะไซร้ จงกระทำสักการะแก่อานนท์ ผู้เป็นคลังพระธรรมเถิด. เขากราบทูลว่า สาธุ นิมนต์พระเถระในวันรุ่งขึ้นนำไปสู่เรือนของตนด้วยสักการะใหญ่ ให้ท่านนั่งเหนืออาสนะมีค่ามาก บูชาด้วยของหอมและมาลาเป็นต้น ถวายโภชนะมีรสเลิศต่างๆ แล้วได้ถวายผ้าราคาแพงพอแก่ไตรจีวร พระเถรเจ้าก็ดำริว่า สักการะทั้งนี้กุฎุมพีกระทำแก่พระธรรมรัตนะ ไม่สมควรแก่เรา สมควรแก่พระธรรมเสนาบดี จึงนำบิณฑบาตและผ้าไปสู่พระวิหาร ถวายแด่พระสารีบุตรเถรเจ้า พระคุณท่านนั้นเล่า ก็ดำริว่า สักการะทั้งนี้เขากระทำแก่พระธรรมรัตนะ ควรแด่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าผู้เป็นเจ้าของแห่งพระธรรมพระองค์เดียวโดยแท้ จึงถวายแด่พระทศพล พระศาสดาไม่ทรงเห็นผู้ยิ่งกว่าพระองค์ จึงเสวยบิณฑบาตทรงรับผ้าจีวร พวกภิกษุยกเรื่องขึ้นสนทนาในธรรมสภาว่า ผู้มีอายุทั้งหลาย กุฎุมพีชื่อโน้นคิดจะกระทำสักการะแก่พระธรรมรัตนะ ได้ถวายแด่พระอานนท์เถรเจ้า ผู้เป็นคลังพระธรรม พระเถรเจ้าดำริว่า นี้ไม่สมควรแก่ตน ได้ถวายแด่พระธรรมเสนาบดี ถึงท่านนั้นก็ดำริว่า นี้ไม่สมควรแก่ตน ได้ถวายแด่พระตถาคต ทีนั้นพระตถาคตมิได้ทรงเห็นผู้อื่นที่ยิ่งกว่าพระองค์ ทรงพระดำริว่า สักการะนั้นสมควรแก่เราเท่านั้น และทรงรับผ้าเพื่อจีวร ด้วยอาการอย่างนี้ บิณฑบาตบรรลุถึงพระบาทมูลของพระธรรมสามีทีเดียว เพราะพระองค์เป็นผู้สมควร พระศาสดาเสด็จมาตรัสถามว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เมื่อกี้พวกเธอสนทนากันด้วยเรื่องอะไร เมื่อพวกภิกษุกราบทูลให้ทรงทราบแล้ว ตรัสว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย มิใช่ในบัดนี้เท่านั้นที่บิณฑบาตไปต่อๆ กัน จนถึงผู้ที่สมควรจนได้ ในครั้งก่อน แม้เมื่อพระพุทธเจ้ายังไม่อุบัติ ก็ได้ถึงแล้วเหมือนกัน พวกภิกษุพากันกราบทูลอาราธนา ทรงนำอดีตนิทานมา ดังต่อไปนี้.

1. 1
ภิกขาปรัมปรชาดก
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๙ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
ขุททกนิกาย ชาดก ภาค ๑
๑๓. ภิกขาปรัมปรชาดก (จากพระไตรปิฎก ลาดับเรื่องที่ ๔๙๖)
ว่าด้วยเขตที่ถวายทานแล้วมีผลมาก
(กุฎุมพีทูลถามพระราชาว่า)
[๒๗๐] ข้าพระองค์ได้เห็นพระองค์ผู้ทรงเป็ นสุขุมาลชาติ
ประทับอยู่ในปรางค์ปราสาทอันประเสริฐ เสด็จบรรทมบนพระยี่ภู่อันสูงใหญ่
เสด็จจากแคว้นมายังปัจจันตชนบทเช่นกับที่ป่าปราศจากน้า
[๒๗๑] จึงได้ทูลถวายภัตตาหารอันวิจิตร
คือข้าวสุกแห่งข้าวสาลีอันดีเลิศ ซึ่งมีกับที่ปรุงด้วยเนื้ออันสะอาด
ด้วยความเคารพรักต่อพระองค์
[๒๗๒] พระองค์ผู้ทรงรับภัตนั้นแล้วได้พระราชทานให้พราหมณ์
ไม่เสวยด้วยพระองค์เอง ข้อนี้เป็นธรรมอะไรของพระองค์หรือ ข้าพระพุทธเจ้า
ขอถวายบังคมพระองค์
(พระราชาตรัสตอบว่า)
[๒๗๓] พราหมณ์เป็นอาจารย์ของเรา เป็นผู้ขวนขวายในกิจใหญ่น้อย
เป็นครู และเป็ นผู้ที่ควรจะเชื้อเชิญ เราจึงควรให้โภชนะแก่เขา
(กุฎุมพีกล่าวกับพราหมณ์ว่า)
[๒๗๔] บัดนี้ ข้าพเจ้าขอถามท่านพราหมณ์ผู้โคตมโคตร
ที่พระราชาทรงบูชา พระราชาได้พระราชทานภัตแก่ท่าน
ซึ่งมีกับที่ปรุงด้วยเนื้อสะอาดแก่ท่าน
[๒๗๕] ท่านได้รับพระราชทานภัตตาหารนั้นแล้ว
กลับถวายโภชนะแก่ฤๅษี ท่านคงจะรู้ตัวซิว่า ไม่ใช่เนื้อนาบุญแห่งทาน
ข้อนี้เป็นธรรมอะไรของท่านหรือ ข้าพเจ้าขอนอบน้อมท่าน
(พราหมณ์ตอบว่า)
[๒๗๖] ข้าพเจ้ายังต้องเลี้ยงบุตรและภรรยา เป็นผู้ติดในครอบครัว
ถึงจะถวายอนุศาสน์แก่พระราชา ก็ยังบริโภคกามซึ่งเป็ นของมนุษย์
[๒๗๗] ข้าพเจ้าควรจะถวายโภชนะแก่ฤๅษีผู้อยู่ป่า
บาเพ็ญตบะมาช้านาน ผู้เจริญด้วยคุณ อบรมตนแล้ว
(กุฎุมพีกล่าวกับฤๅษีว่า)
[๒๗๘] บัดนี้ ข้าพเจ้าขอถามฤๅษีผู้ผอม มีร่างกายสะพรั่งด้วยเส้นเอ็น
มีขนรักแร้ เล็บ และขนงอกขึ้นยาว มีขี้ฟันเขรอะ มีธุลีบนศีรษะ
[๒๗๙] ท่านอยู่ผู้เดียวในป่า ไม่คานึงถึงชีวิต เพราะเหตุไร
ภิกษุจึงดีกว่าท่าน ถึงกับท่านยอมถวายโภชนะ

2. 2
(ฤๅษีตอบว่า)
[๒๘๐] อาตมายังขุดมันเทศและเหง้าตาล มันมือเสือ และหัวหอม
หัวกระเทียมอยู่ นวดข้าวฟ่างและลูกเดือย รวบรวมตากให้แห้ง
[๒๘๑] อาตมายังแสวงหาผัก เหง้าบัว น้าผึ้ง เนื้อ พุทรา
และมะขามป้ อมเหล่านั้นมาบริโภคอยู่ อาตมายังมีการยึดถือนั้นอยู่
[๒๘๒] เมื่ออาตมายังหุงโภชนะ ยังมีความกังวล
ยังมีความยึดมั่นถือมั่นอยู่ ควรถวายโภชนะแก่ท่านผู้ไม่หุง
ผู้ละเว้นความยึดถือว่าเป็นของเรา ไม่มีความยึดมั่นถือมั่น
(กุฎุมพีกล่าวกับพระปัจเจกพุทธเจ้าว่า)
[๒๘๓] บัดนี้ ข้าพเจ้าขอถามภิกษุผู้นั่งนิ่ง มีวัตรอันดีงาม
ฤาษีได้ถวายภัตตาหารซึ่งมีกับที่ปรุงด้วยเนื้อสะอาดแก่ท่าน
[๒๘๔] ท่านรับภัตตาหารนั้นแล้ว นั่งนิ่งฉันแต่ผู้เดียว
ไม่เชื้อเชิญใครอื่น ข้อนี้เป็นธรรมอะไรของท่านหรือ ข้าพเจ้าขอนอบน้อมท่าน
(พระปัจเจกพุทธเจ้าตอบว่า)
[๒๘๕] อาตมาไม่ได้หุงเอง มิได้ใช้ให้ใครหุง ไม่ได้ตัดเอง
มิได้ใช้ให้ใครตัด เพราะรู้ว่า อาตมานั้นไม่มีความกังวล งดเว้นจากบาปทั้งปวง
[๒๘๖] ฤๅษีจึงถือเอาภิกษาด้วยมือซ้าย ถือคนโทน้าด้วยมือขวา
ได้ถวายภัตตาหารซึ่งมีกับที่ปรุงด้วยเนื้อสะอาดแก่อาตมา
[๒๘๗] เพราะชนทั้งหลายเหล่านี้ยังมีความยึดมั่นว่าเป็ นของเรา
ยังมีความยึดมั่นถือมั่นจึงควรให้ทาน ส่วนอาตมาสาคัญว่า ผู้เชื้อเชิญ ผู้ถวาย
เป็นปฏิปทาที่ผิด
(กุฎุมพีฟังคาของพระปัจเจกพุทธเจ้าแล้วดีใจ จึงกล่าวว่า)
[๒๘๘] วันนี้ พระราชาผู้เป็ นจอมทัพ
เสด็จมาที่นี่เพื่อประโยชน์แก่เราแท้ๆ
ข้าพระองค์รู้ชัดในวันนี้ถึงเขตที่ถวายทานแล้วมีผลมาก
[๒๘๙] พระราชาทั้งหลายทรงพอพระทัยในแคว้น
พราหมณ์ทั้งหลายพอใจในกิจน้อยใหญ่ ฤๅษีทั้งหลายพอใจในมูลผลาหาร
ส่วนภิกษุทั้งหลายหลุดพ้นแล้ว
ภิกขาปรัมปรชาดกที่ ๑๓ จบ
----------------------------
คาอธิบายเพิ่มเติมนามาจากบางส่วนของอรรถกถา
ภิกขาปรัมปรชาดก
ว่าด้วย การให้ทานในท่านใด มีผลมาก
พระศาสดา เมื่อเสด็จประทับอยู่ ณ พระวิหารเชตวัน
ทรงพระปรารภกุฎุมพีผู้ใดผู้หนึ่ง ตรัสเรื่องนี้ ดังนี้.

3. 3
เรื่องมีว่า กุฎุมพีนั้นเป็ นผู้มีสัทธาเลื่อมใส
กระทามหาสักการะแด่พระตถาคตเจ้า และแด่พระสงฆ์เนืองๆ. ครั้นวันหนึ่ง
เขาได้คิดว่า เราถวายโภชนะอันประณีตและเนื้อละเอียด
แด่พระพุทธรัตนะและพระสงฆ์ กระทามหาสักการะเนืองๆ
คราวนี้ต้องกระทามหาสักการะแก่พระธรรมรัตนะบ้าง
เมื่อกระทาสักการะแก่พระธรรมรัตนะนั้นต้องทาอย่างไรเล่าหนอ.
เขาถือของหอมและมาลาเป็นต้นมาก ไปสู่พระวิหารเชตวัน
ถวายบังคมพระศาสดา กราบทูลถามว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ
ข้าพระองค์ปรารถนาจะกระทาสักการะแก่พระธรรมรัตนะนั้น
ควรกระทาอย่างไรเล่า พระเจ้าข้า.
ครั้งนั้น พระศาสดาตรัสกะเขาว่า
ถ้าเธอปรารถนาจะกระทาสักการะแก่พระธรรมรัตนะไซร้
จงกระทาสักการะแก่อานนท์ ผู้เป็ นคลังพระธรรมเถิด.
เขากราบทูลว่า สาธุ
นิมนต์พระเถระในวันรุ่งขึ้นนาไปสู่เรือนของตนด้วยสักการะใหญ่
ให้ท่านนั่งเหนืออาสนะมีค่ามาก บูชาด้วยของหอมและมาลาเป็ นต้น
ถวายโภชนะมีรสเลิศต่างๆ แล้วได้ถวายผ้าราคาแพงพอแก่ไตรจีวร
พระเถรเจ้าก็ดาริว่า สักการะทั้งนี้กุฎุมพีกระทาแก่พระธรรมรัตนะ
ไม่สมควรแก่เรา สมควรแก่พระธรรมเสนาบดี
จึงนาบิณฑบาตและผ้าไปสู่พระวิหาร ถวายแด่พระสารีบุตรเถรเจ้า
พระคุณท่านนั้นเล่า ก็ดาริว่า สักการะทั้งนี้เขากระทาแก่พระธรรมรัตนะ
ควรแด่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าผู้เป็นเจ้าของแห่งพระธรรมพระองค์เดียวโดยแท้
จึงถวายแด่พระทศพล พระศาสดาไม่ทรงเห็นผู้ยิ่งกว่าพระองค์
จึงเสวยบิณฑบาตทรงรับผ้าจีวร
พวกภิกษุยกเรื่องขึ้นสนทนาในธรรมสภาว่า ผู้มีอายุทั้งหลาย
กุฎุมพีชื่อโน้นคิดจะกระทาสักการะแก่พระธรรมรัตนะ
ได้ถวายแด่พระอานนท์เถรเจ้า ผู้เป็นคลังพระธรรม พระเถรเจ้าดาริว่า
นี้ไม่สมควรแก่ตน ได้ถวายแด่พระธรรมเสนาบดี ถึงท่านนั้นก็ดาริว่า
นี้ไม่สมควรแก่ตน ได้ถวายแด่พระตถาคต
ทีนั้นพระตถาคตมิได้ทรงเห็นผู้อื่นที่ยิ่งกว่าพระองค์ ทรงพระดาริว่า
สักการะนั้นสมควรแก่เราเท่านั้น และทรงรับผ้าเพื่อจีวร ด้วยอาการอย่างนี้
บิณฑบาตบรรลุถึงพระบาทมูลของพระธรรมสามีทีเดียว
เพราะพระองค์เป็ นผู้สมควร
พระศาสดาเสด็จมาตรัสถามว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย
เมื่อกี้พวกเธอสนทนากันด้วยเรื่องอะไร เมื่อพวกภิกษุกราบทูลให้ทรงทราบแล้ว

4. 4
ตรัสว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย มิใช่ในบัดนี้เท่านั้นที่บิณฑบาตไปต่อๆ กัน
จนถึงผู้ที่สมควรจนได้ ในครั้งก่อน แม้เมื่อพระพุทธเจ้ายังไม่อุบัติ
ก็ได้ถึงแล้วเหมือนกัน
พวกภิกษุพากันกราบทูลอาราธนา ทรงนาอดีตนิทานมา ดังต่อไปนี้.
ในอดีตกาล พระเจ้าพรหมทัตทรงละการลุอคติ ไม่ให้พระราชธรรมทั้ง
สิบประการเสื่อมเสีย เสวยราชสมบัติโดยธรรม ณ พระนครพาราณสี
เมื่อเป็นเช่นนี้ การวินิจฉัยของพระองค์ไม่ต้องมี เป็นดุจว่างเปล่า
พระราชาทรงแสวงหาโทษของพระองค์ ทรงกาหนดดู
แม้ทั้งภายในพระราชนิเวศน์เป็นต้น มิได้ทรงเห็นผู้กล่าวถึงโทษของพระองค์
ในภายในพระราชวัง ในภายในพระนคร และในหมู่บ้านใกล้ประตูพระนคร
ทรงดาริว่า จักต้องแสวงหาในชนบท ทรงมอบราชสมบัติให้แก่มวลอามาตย์
ปลอมพระองค์จาริกไปในกาสิกรัฐกับท่านปุโรหิต
ไม่ทรงพบผู้ที่กล่าวโทษของพระองค์เลยสักคน เสด็จไปถึงนิคมหนึ่งในชายแดน
ประทับนั่งที่ศาลานอกประตู
ขณะนั้น กุฎุมพีผู้มีสมบัติ ๘๐ โกฏิ
ชาวนิคมไปสู่ท่าน้ากับบริวารมากมาย เห็นพระราชาผู้มีพระสรีระละเอียดอ่อน
มีผิวพรรณเพียงดังทองคา ประทับนั่งที่ศาลา เกิดความสิเนหา เข้าไปสู่ศาลา
กระทาปฏิสันถารแล้วทูลว่า เชิญท่านอยู่ตรงนี้เท่านั้นเถิดนะ
ไปเรือนจัดแจงโภชนะมีรสเลิศต่างๆ ให้บริวารมากคนถือภาชนะใส่ภัตไป
ขณะนั้น ดาบสผู้อยู่ในหิมวันตประเทศ ได้อภิญญา ๕ มานั่ง ณ
ศาลานั้นเหมือนกัน ยังมีพระปัจเจกพุทธเจ้ามาทางอากาศ จากเงื้อมเขานันทมูลกะ
นั่ง ณ ศาลานั้นอีกองค์หนึ่ง กุฎุมพีถวายน้าชาระพระหัตถ์แก่พระราชา
เตรียมถาดใส่ภัตพร้อมแกงและกับมีรสเลิศต่างๆ พลางน้อมเข้าไปถวาย
พระราชาทรงรับภัตนั้นแล้ว พระราชทานแก่ปุโรหิต
พราหมณ์รับถาดภัตนั้นแล้ว ถวายแด่ดาบส
ดาบสรับถาดภัตนั้นแล้วไปสู่สานักของพระปัจเจกพุทธเจ้า
ถือถาดภัตไว้ด้วยหัตถ์เบื้องซ้าย ถือเต้าน้าด้วยหัตถ์เบื้องขวา
ถวายทักษิโณทกแล้ว ใส่ภัตลงในบาตร
ท่านมิได้เชื้อเชิญ มิได้ไต่ถามใครๆ ฉันแล้ว
ในเวลาที่ท่านเสร็จภัตกิจ กุฎุมพีดาริว่า
เราถวายภัตแก่พระราชา พระราชาพระราชทานภัตแก่ปุโรหิต
ปุโรหิตถวายแด่ดาบส ดาบสถวายแด่พระปัจเจกพุทธเจ้า ไม่ไต่ถามใครเลยทีเดียว
ฉันแล้ว
อะไรเล่าหนอเป็นเหตุบังคับแห่งการให้ของท่านเหล่านี้ ผู้มีเท่านี้
อะไรเล่าเป็นเหตุบังคับให้มิต้องไต่ถามใครๆ

5. 5
ฉันเลยของพระปัจเจกพุทธเจ้านี้
เราต้องถามท่านเหล่านั้นตามลาดับ เขาเข้าไปหาทีละท่าน
ไหว้แล้วถาม.
แม้ท่านเหล่านั้นก็บอกเขา ดังต่อไปนี้
ข้าพระพุทธเจ้าได้เห็นพระองค์ผู้ทรงเป็นสุขุมาลชาติ
เคยประทับในพระตาหนักอันประเสริฐ ทรงบรรทมเหนือพระยี่ภู่อันใหญ่โต
เสด็จจากแว่นแคว้นมาสู่ดง
จึงได้ทูลถวายข้าวสุกอย่างดีแห่งข้าวสาลีเป็นภัตอันวิจิตร มีแกงเนื้ออันสะอาด
ด้วยความรักต่อพระองค์ พระองค์ทรงรับภัตนั้นแล้ว มิได้เสวยด้วยพระองค์เอง
ให้พระราชทานแก่พราหมณ์ ข้าพระพุทธเจ้าขอถวายบังคมพระองค์
ข้อนี้เป็ นธรรมอะไรของพระองค์.
พราหมณ์เป็นอาจารย์ของฉัน เป็นผู้ขวนขวายในกิจน้อยกิจใหญ่
ทั้งเป็นครู และผู้คอยตักเตือน ฉันควรให้โภชนะ.
บัดนี้ ข้าพเจ้าขอถามท่านพราหมณ์ผู้โคดมอันพระราชาทรงบูชา
พระราชาทรงพระราชทานภัต อันมีแกงเนื้ออย่างสะอาดแก่ท่าน
ท่านรับภัตนั้นแล้วได้ถวายโภชนะแก่ฤาษี
ชะรอยท่านจะรู้ว่าตนมิได้เป็นเขตแห่งทาน ข้าพเจ้าขอนอบน้อมแก่ท่าน
ธรรมข้อนี้เป็ นธรรมอะไรของท่าน.
ข้าพเจ้ายังกาหนัดอยู่ในเรือนทั้งหลาย ต้องเลี้ยงบุตรและภรรยา
ถวายอนุศาสน์แก่พระราชา เชิญให้เสวยกามอันเป็นของมนุษย์
ข้าพเจ้าควรถวายโภชนะแก่ฤาษีผู้อยู่ในป่าสิ้นกาลนาน ผู้เรืองตบะ
เป็นวุฒิบุคคลอบรมตนแล้ว.
บัดนี้ ข้าพเจ้าขอถามท่านฤาษีผู้ซูบผอม สะพรั่งไปด้วยเส้นเอ็น
มีเล็บและขนรักแร้งอกยาว ฟันเขลอะ มีธุลีบนศีรษะ
ท่านอยู่ในป่าผู้เดียวไม่ห่วงใยชีวิต
ภิกษุที่ท่านถวายโภชนะนั้นดีกว่าท่านด้วยคุณข้อไหน.
อาตมภาพยังขุดเผือก มันมือเสือ มันนก
ยังเก็บข้าวฟ่างและลูกเดือยมาตากตา เที่ยวหาฝักบัวเหง้าบัว น้าผึ้ง เนื้อสัตว์
พุทรา และมะขามป้ อมมาบริโภค ความยึดถือนั้นของอาตมายังมีอยู่
เมื่ออาตมายังหุงต้ม ก็ควรถวายโภชนะแก่ท่านผู้ไม่หุงต้ม
ยังมีกังวล ก็ควรถวายโภชนะแก่ผู้ไม่มีความห่วงใย
ยังมีความถือมั่น ก็ควรถวายโภชนะแก่ท่านผู้ไม่มีความถือมั่น.
บัดนี้ กระผมขอถามท่านภิกษุผู้นั่งนิ่ง มีวัตรอันดี
พระฤาษีถวายภัตตาหารอันปรุงด้วยเนื้อสะอาดแก่ท่านดังนั้น
ท่านรับภัตตาหารนั้นแล้วนั่งนิ่งฉันอยู่องค์เดียว ไม่เชื้อเชิญใครๆ อื่น

6. 6
กระผมขอนมัสการแด่พระคุณท่าน นี้เป็ นธรรมอะไรของพระคุณท่าน.
อาตมาไม่ได้หุงต้มเอง ไม่ได้ให้ใครหุงต้ม ไม่ได้ตัดเอง
ไม่ได้ให้ใครตัด ฤาษีรู้ว่าอาตมาไม่มีความกังวล เป็นผู้ห่างไกลจากบาปทั้งปวง
จึงถือภิกษาหารด้วยมือซ้าย ถือเต้าน้าด้วยมือขวา
ถวายภัตตาหารอันปรุงด้วยเนื้อสะอาดแก่อาตมา บุคคลเหล่านี้ยังมีความห่วงใย
ยังมีความยึดถือ จึงสมควรจะให้ทาน อาตมาเข้าใจเอาว่า
การที่บุคคลเชื้อเชิญผู้ให้นั้นเป็ นการผิด.
กุฎมพีฟังคานั้นของท่านแล้วดีใจ กล่าวคาถาสุดท้าย ๒ คาถาว่า
วันนี้พระราชาผู้ประเสริฐเสด็จมา ณ
ที่นี้เพื่อประโยชน์แก่ข้าพระพุทธเจ้าหนอ ข้าพระพุทธเจ้าเพิ่งทราบชัดวันนี้เองว่า
ทานที่ให้ในท่านผู้ใดจักมีผลมาก พระราชาทั้งหลายทรงกังวลอยู่ในแว่นแคว้น พร
าหมณ์ทั้งหลายกังวลอยู่ในกิจน้อยกิจใหญ่ ฤาษีกังวลอยู่ในเหง้ามันและผลไม้
ส่วนพวกภิกษุหลุดพ้นได้แล้ว.
พระปัจเจกพุทธเจ้าแสดงธรรมแก่เขาแล้ว
ก็กลับไปสู่สถานแห่งตนทีเดียว.
ดาบสก็เหมือนกัน ส่วนพระราชาทรงพักอยู่ในสานักของเขาสองสามวั
น แล้วเสด็จไปสู่พระนครพาราณสีเหมือนกัน.
พระศาสดาทรงนาพระธรรมเทศนานี้มาแล้ว ตรัสย้าว่า
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย มิใช่แต่ในบัดนี้เท่านั้น
ที่บิณฑบาตไปถึงที่สมควรจนได้ แม้ในครั้งก่อน ก็ได้ไปถึงแล้วเหมือนกัน
ทรงประชุมชาดกว่า
กุฎุมพีผู้บูชาธรรมครั้งนั้น
ได้มาเป็ นกุฎุมพีผู้ทาสักการะแก่พระธรรมรัตนะ
พระราชาได้มาเป็น พระอานนท์
ปุโรหิตได้มาเป็น พระสารีบุตร
พระปัจเจกพุทธเจ้าได้ปรินิพพานแล้ว
ส่วนดาบสจากหิมพานต์ ได้มาเป็น เราตถาคต แล.
จบอรรถกถาภิกขาปรัมปรชาดกที่ ๑๓
จบอรรถกถาปกิณณกนิบาตชาดก
-----------------------------------------------------