โครงการนักสำรวจแห่งท้องทุ่งปีที่ 7 (GYI7) โรงเรียนศรีสมเด็จพิมพ์พัฒนาวิทยา ร้อยเอ็ด

1. รายงานโครงการ ผีเสื้อ : มากมายสีสันสานสัมพันธ์ในดอนปู่ ตา
กลุ่ม ผีเสื้อผจญภัย
(ประเด็นศึกษา: ความหลากหลายทางชีวภาพและระบบนิเวศในท้องถิ่น)
รายชื่อสมาชิก
1.เด็กหญิงวิไลลักษณ์ ศุภนัด ม.3 6.เด็กหญิงอัญชิตา เจริญนนท์ ม.3
2.เด็กหญิงสุรางค์รัตน์ ภูโสภา ม.3 7.เด็กหญิงมัลลิกา ทาสุนา ม.2
3.นางสาวจุฬามาศ สิมลี ม.3 8.เด็กหญิงพิมพกานต์ สวัสดิ์ผล ม.2
4.เด็กหญิงปณิตา อาจสุนทร ม.3 9.เด็กชายธีรศักดิ์ จันทิศ ม.2
5.นางสาวรมณีย์ ทุมสิทธิ์ ม.3 10.เด็กชายนนท์ชัย ปัญญาบุตร ม.2
ครูที่ปรึกษาโครงการ : นางธีร์กัญญา พลนันท์ และนายศิริวุฒิ บัวสมาน
โรงเรียนศรีสมเด็จพิมพ์พัฒนาวิทยา อาเภอศรีสมเด็จ จังหวัดร้อยเอ็ด
สังกัดสานักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา เขต 27
สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน กระทรวงศึกษาธิการ

2. รายงานโครงการ ผีเสื้อ : มากมายสีสันสานสัมพันธ์ในดอนปู่ ตา
กลุ่ม ผีเสื้อผจญภัย
(ประเด็นศึกษา: ความหลากหลายทางชีวภาพและระบบนิเวศในท้องถิ่น)
รายชื่อสมาชิก
1.เด็กหญิงวิไลลักษณ์ ศุภนัด ม.3
2.เด็กหญิงสุรางค์รัตน์ ภูโสภา ม.3
3.นางสาวจุฬามาศ สิมลี ม.3
4.เด็กหญิงปณิตา อาจสุนทร ม.3
5.นางสาวรมณีย์ ทุมสิทธิ์ ม.3
6.เด็กหญิงอัญชิตา เจริญนนท์ ม.3
7.เด็กหญิงมัลลิกา ทาสุนา ม.2
8.เด็กหญิงพิมพกานต์ สวัสดิ์ผล ม.2
9.เด็กชายธีรศักดิ์ จันทิศ ม.2
10.เด็กชายนนท์ชัย ปัญญาบุตร ม.2
ครูที่ปรึกษาโครงการ : นางธีร์กัญญา พลนันท์
นายศิริวุฒิ บัวสมาน
โรงเรียนศรีสมเด็จพิมพ์พัฒนาวิทยา อาเภอศรีสมเด็จ จังหวัดร้อยเอ็ด
สังกัดสานักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา เขต 27
สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน กระทรวงศึกษาธิการ

3. คานา
รายงาน เรื่อง “ผีเสื้อ : มากมายสีสันสานสัมพันธ์ในดอนปู่ ตา” (ประเด็นศึกษา: ความหลากหลาย
ทางชีวภาพและระบบนิเวศในท้องถิ่น) นี้ เป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาเกี่ยวกับความหลากหลายของผีเสื้อ
ความสัมพันธ์ของผีเสื้อในระบบนิเวศดอนปู่ตาสาธารณประโยชน์ตาบลสวนจิก อาเภอศรีสมเด็จ จังหวัด
ร้อยเอ็ด โดยนักสารวจกลุ่มผีเสื้อผจญภัย โรงเรียนศรีสมเด็จพิมพ์พัฒนาวิทยา อาเภอศรีสมเด็จ จังหวัด
ร้อยเอ็ด ในโครงการนักสารวจแห่งท้องทุ่งปีที่ 7 ของศูนย์ศึกษาธรรมชาติและระบบนิเวศเกษตร จัดทาขึ้น
เพื่อรายงานผลการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ตามกระบวนการเรียนรู้ 4 ขั้นตอนของนักสารวจแห่งท้องทุ่ง ได้แก่
ขั้นค้นหา ขั้นสารวจ ขั้นอนุรักษ์ และขั้นแบ่งปัน
นักสารวจกลุ่มผีเสื้อผจญภัย ขอขอบพระคุณ ท่านพัชรินทร์ หยาดไธสง ผู้อานวยการโรงเรียน
ศรีสมเด็จพิมพ์พัฒนาวิทยา ที่อนุญาตและอานวยความสะดวกในการศึกษา ขอขอบพระคุณ คุณครูธีร์กัญญา
พลนันท์ และคุณครูศิริวุฒิ บัวสมาน ซึ่งเป็นครูที่ปรึกษาให้คาแนะนาในการเรียนรู้เกี่ยวกับผีเสื้อ คณะ
ผู้บริหาร หัวหน้ากลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ คณะคุณครูโรงเรียนศรีสมเด็จพิมพ์พัฒนาวิทยาทุกท่าน
ที่ให้กาลังใจในการสารวจ ขอขอบพระคุณเจ้าหน้าที่ศูนย์ศึกษาธรรมชาติและระบบนิเวศเกษตรที่ให้การ
อบรม ดูแลและให้คาแนะนา ให้กาลังใจในการทางานนักสารวจอย่างสม่าเสมอ ขอขอบพระคุณนายก
องค์การบริหารส่วนตาบลสวนจิก คุณทองรัก สุทธิบาก กานันตาบลสวนจิก และคุณจรูญ ศรีทอง
ผู้ใหญ่บ้านสวนจิก ที่อนุญาตให้เข้าศึกษาในดอนปู่ตาสาธารณประโยชน์ตาบลสวนจิก ขอขอบพระคุณคุณ
เจ้าหน้าที่ศูนย์วิจัยกีฏวิทยาป่าไม้ที่ 2 จังหวัดขอนแก่นที่ให้การอบรมในโครงการ ค่ายนักกีฏวิทยาป่าไม้
ขอขอบพระคุณคุณเกรียงไกร สุวรรณภักดิ์ ที่ให้คาแนะนาเกี่ยวกับชื่อผีเสื้อ และขอขอบคุณทุกท่านที่
เกี่ยวข้องมา ณ โอกาสนี้
หวังเป็นอย่างยิ่งว่ารายงานฉบับนี้ คงมีประโยชน์หรือเป็นแนวทางในการศึกษาเกี่ยวกับผีเสื้อใน
ท้องถิ่นต่อไป และหวังว่าคงมีผู้พัฒนาให้ดียิ่งขึ้น
คณะผู้จัดทา
31 พฤศจิกายน 2558
ก

4. สารบัญ
เรื่อง หน้า
คานา ก
สารบัญ ข
1. บทคัดย่อโครงการ 1
2. ที่มาและความสาคัญ 1
3. วัตถุประสงค์ 2
4. พื้นที่ดาเนินโครงการ 2
5. แผนการดาเนินงาน 5 เดือน 2
6. วิธีการดาเนินงาน 4 ขั้นตอนนักสารวจ 3
7. สรุปผลการดาเนินงาน 5
บรรณานุกรม 8
ภาคผนวก 9
- ภาคผนวก ก ภาพประกอบกระบวนการเรียนรู้ของนักสารวจฯ 4 ขั้นตอน 10-25
- ภาคผนวก ข อุปกรณ์ เครื่องมือ และแบบบันทึก 26-34
- ภาคผนวก ค ผลการศึกษา 35-66
- ภาคผนวก ง ผลงานนักเรียน ความรู้สึก ความประทับใจ 67-99
- ภาคผนวก จ ตัวอย่างหนังสือราชการ 100-167
ข

5. 1. บทคัดย่อโครงการ “ผีเสื้อ : มากมายสีสันสานสัมพันธ์ในดอนปู่ ตา”
จากการที่กลุ่มผีเสื้อผจญภัย โรงเรียนศรีสมเด็จพิมพ์พัฒนาวิทยา ได้ทาการสารวจผีเสื้อในดอนปู่ตา
สาธารณประโยชน์ตาบลสวนจิก อาเภอศรีสมเด็จ จังหวัดร้อยเอ็ด โดยวิธีแถบทางเดินสารวจผีเสื้อ (line
transect) ตามทางเดินในดอนปู่ตาฯ ในระหว่างเดือนสิงหาคม-ตุลาคม พ.ศ. 2558 เฉพาะช่วงกลางวัน
เก็บตัวอย่างโดยใช้สวิงโฉบและนับจานวน ตั้งแต่เวลา 10.00 – 12.00 น. (เดือนละ 1 ครั้ง) ปรากฏว่า
พบผีเสื้อกลางวัน จานวนทั้งสิ้น 5 วงศ์ 14 ชนิด 48 ตัว โดยวงศ์ที่พบจานวนชนิดผีเสื้อกลางวัน
มากที่สุด คือ วงศ์ผีเสื้อหางติ่ง (PAPILIONIDAE) คิดเป็นร้อยละ 35.71 ส่วนชนิดผีเสื้อกลางวันที่พบมาก
ที่สุด คือ ผีเสื้อจรกาหนอนยี่โถ ผีเสื้อกะทกรกธรรมดา และผีเสื้อหางติ่งธรรมดา ตามลาดับ โดยแปลง
สารวจที่พบจานวนชนิดและจานวนผีเสื้อมากที่สุด คือ แปลงที่ 1 ป่าดิบแล้ง คิดเป็นร้อยละ 78.57 และพบ
ผีเสื้อกลางคืน (Moths) ที่พบได้ในเวลากลางวัน จานวนทั้งสิ้น 4 วงศ์ 6 ชนิด 120 ตัว โดยวงศ์ที่พบจานวน
ชนิดผีเสื้อกลางคืนมากที่สุด คือ วงศ์ GEOMETRIDAE คิดเป็นร้อยละ 50.00 ของจานวนชนิดผีเสื้อกลางคืน
ทั้งหมด ส่วนชนิดผีเสื้อกลางคืนที่พบมากที่สุด คือ มอทราบปีกแหลม
พบความสัมพันธ์ของผีเสื้อในระบบนิเวศดอนปู่ ตาฯ 3 รูปแบบ คือ 1) ในระยะหนอนเป็น
ผู้บริโภคพืช (ศัตรูพืช) 2) ได้ประโยชน์ร่วมกันกับพืช โดยผีเสื้อได้น้าหวานจากดอกไม้และช่วยผสมเกสร
ให้กับพืช 3) เป็นผู้ถูกล่าโดยผู้ล่า เช่น นก แมงมุม และถูกเบียนโดยแตนเบียนในระยะหนอนและระยะ
ดักแด้เป็นต้น และพบว่า ผีเสื้อเป็นดัชนีบ่งชี้ถึงความหลากหลายของต้นไม้ ถ้ามีผีเสื้อหลากหลายชนิด แสดง
ว่ามีพืชอาหารหลากหลายชนิดเช่นกัน เพราะหนอนผีเสื้อแต่ละชนิดกินพืชอาหารแตกต่างกันและในระยะ
เต็มวัยผีเสื้อสามารถดูดน้าหวานจากดอกไม้ได้หลายชนิด ในขั้นอนุรักษ์ ได้จัดทาสวนอาหารหนอนและ
ผีเสื้อในโรงเรียนโดยปลูกพืชอาหารหนอนและผีเสื้อ จานวน 31 ชนิด และยังนากล้าไม้ไปปลูกที่ดอนปู่ตาฯ
สาหรับขั้นแบ่งปัน ได้พูดคุยแลกเปลี่ยนประสบการณ์โดยตรงและผ่าน Facebook จัดทา webpage ชื่อ
“ผีเสื้อผจญภัย” จัดทาหนังสือการ์ตูนเล่มเล็กเกี่ยวกับผีเสื้อให้ผู้สนใจอ่านในห้องสมุดโรงเรียน ฟ้อนรา
2. ที่มาและความสาคัญ :
จากการที่รุ่นพี่กลุ่ม “พลพรรครักษ์ดอนปู่ตา” ได้ศึกษาความหลากหลายของสิ่งมีชีวิตเบื้องต้นใน
ดอนปู่ตา พบว่า มีสิ่งมีชีวิตมากมาก เช่น ต้นไม้ เห็ด และแมลง แต่ยังไม่ได้ศึกษาว่ามีแมลงชนิดใดบ้าง ซึ่ง
พวกเราก็มีความคิด ความสนใจในเรื่องของแมลงอยู่แล้ว ดังนั้น จึงรวมกลุ่มกันและได้ประชุมกันว่าจะศึกษา
เกี่ยวกับแมลงอะไร และได้มติว่าจะศึกษาเกี่ยวกับ “ผีเสื้อ” พวกเราจึงตั้งกลุ่มชื่อว่า “ผีเสื้อผจญภัย” เพื่อ
ศึกษาความหลากหลายของผีเสื้อและความสัมพันธ์ของผีเสื้อในระบบนิเวศดอนปู่ตาฯ และช่วยกันอนุรักษ์
1

6. 3. วัตถุประสงค์ :
1) เพื่อศึกษาความหลากหลายของผีเสื้อในป่าดอนปู่ตาสาธารณประโยชน์ตาบลสวนจิก อาเภอ
ศรีสมเด็จ จังหวัดร้อยเอ็ด
2) เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ของผีเสื้อในระบบนิเวศดอนปู่ตาสาธารณประโยชน์ตาบลสวนจิก อาเภอ
ศรีสมเด็จ จังหวัดร้อยเอ็ด
3) เพื่อให้เกิดความรัก ความหวงแหน สร้างจิตสานึกในการอนุรักษ์ผีเสื้อ ต้นไม้และทรัพยากร
ธรรมชาติในท้องถิ่น
4. พื้นที่ดาเนินโครงการ :
ดอนปู่ตาสาธารณประโยชน์ตาบลสวนจิก อาเภอศรีสมเด็จ จังหวัดร้อยเอ็ด
5. แผนการดาเนินงาน 5 เดือน (ก.ค.-พ.ย. 2558) :
ตารางที่ 1.1 แผนการดาเนินงาน 5 เดือน
รายละเอียดกิจกรรม ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย.
1.ประชุมหาประเด็นและวางแผนการทาโครงการ
2.สืบค้นและรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับผีเสื้อ
3. เรียนรู้เกี่ยวกับผีเสื้อที่ศูนย์วิจัยกีฏวิทยาป่าไม้ที่ 2 ขอนแก่น
4. เตรียมอุปกรณ์ เครื่องมือ แบบบันทึกการสารวจผีเสื้อ
5.ลงพื้นที่สารวจเบื้องต้นและวางแปลงสารวจ
6. ลงพื้นที่สารวจ บันทึกข้อมูล เก็บตัวอย่าง จาแนกชนิด อบแห้ง
และสรุปผลการสารวจ
7. ประชุมสรุปผลการสารวจและผลการศึกษาทั้งหมด
8.จัดตั้งพิพิธภัณฑ์ผีเสื้อโรงเรียนศรีสมเด็จพิมพ์พัฒนาวิทยา
9. ประชุมโครงการเพื่อทาการอนุรักษ์และแบ่งปัน
10. จัดทาป้ายอนุรักษ์ ปลูกพืชอาหารหนอนและแมลง
11. จัดทาสมุดเล่มเล็ก,แต่งเพลง,สรภัญญะ, เว็บเพจ
12. ประชาสัมพันธ์ข้อมูลเกี่ยวกับผีเสื้อในโรงเรียนและชุมชน
13.จัดทารายงานและรูปเล่มโครงการและส่งมอบให้หน่วยงาน
ที่เกี่ยวข้อง
2

7. 6. วิธีการดาเนินงาน 4 ขั้นตอนนักสารวจ :
ขั้นที่ 1 การค้นหา
1.1 กลุ่มเรามีการปรึกษาสมาชิกในกลุ่มและครูที่ปรึกษา โดยมีการตกลงว่าต้องการศึกษาเกี่ยวกับ
อะไร (ผีเสื้อ)
1.2 มีการลงพื้นที่จริง เพื่อสารวจเกี่ยวกับผีเสื้อเบื้องต้นในดอนปู่ตา
1.3 ประชุมสมาชิกในกลุ่มระดมความคิดเห็นในการคัดเลือกพื้นที่เป้ าหมายและประเด็นที่เหมาะสม
และน่าสนใจที่สุด
1.4 ค้นคว้าหาข้อมูลเพิ่มเติมในประเด็นที่เกี่ยวกับผีเสื้อจากแหล่งข้อมูลต่างๆ เช่น เอกสาร
อินเทอร์เน็ตและอื่นๆ
ขั้นที่ 2 การสารวจ
2.1เมื่อได้รับอนุญาตให้เข้าสารวจแล้ว จึงลงพื้นที่สารวจภาคสนาม (เดือนละครั้ง) โดยสารวจ
เกี่ยวกับผีเสื้อที่มีอยู่ในดอนปู่ตา โดยการบันทึกและเก็บตัวอย่างผีเสื้อที่พบพร้อมบันทึกข้อมูลอย่างละเอียด
2.2 นาข้อมูลจากการสารวจมาวิเคราะห์สรุปผลและอภิปรายผล เพื่อประเมินความสอดคล้องของ
ข้อมูลที่รวบรวมได้รวมถึงตรวจสอบขอมูลจากการสารวจเพื่อเป็นหลักฐานในการอธิบายถึงผลการสารวจ
2.3 เขียนรายงานผลการสารวจ
3

8. ขั้นที่ 3 การอนุรักษ์
3.1 อนุรักษ์โดยการแต่งบทสรภัญญะเกี่ยวกับการอนุรักษ์ผีเสื้อในดอนปู่ตา
3.2 จัดทาสวนอาหารหนอนและผีเสื้อในโรงเรียนศรีสมเด็จพิมพ์พัฒนาวิทยา
3.3 นากล้าไม้ป่าท้องถิ่นที่เป็นพืชอาหารของผีเสื้อมาปลูกในบริเวณดอนปู่ตา
ขั้นที่ 4 การแบ่งปัน
4.1 จัดส่งรายงานผลการศึกษา สรภัญญะการอนุรักษ์ผีเสื้อในดอนปู่ตาให้กับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
เช่น โรงเรียน องค์การปกครองส่วนท้องถิ่น เพื่อให้รับทราบข้อมูลต่างๆ ที่กลุ่มผีเสื้อผจญภัยได้สารวจและ
ค้นพบ
4.2 แลกเปลี่ยนประสบการณ์ที่ได้เรียนรู้จากการดาเนินโครงการฯ กับเพื่อนๆ ครูอาจารย์เพื่อ
รณรงค์ให้เกิดความร่วมมือ ช่วยกันอนุรักษ์และดูแลในรูปแบบต่อไปนี้
4.2.1การพูดคุยแลกเปลี่ยนประสบการณ์โดยตรงและถ่าย Facebook กลุ่มผีเสื้อผจญภัย
4.2.2 นาเสนอข้อมูลการศึกษาโดยจัดทา Fan page "ผีเสื้อ:มากมายสีสันสานสัมพันธ์ใน
ดอนปู่ตา"
4.3 จัดทาหนังสือการ์ตูนเล่มเล็ก เกี่ยวกับความสัมพันธ์ระหว่างผีเสื้อในระบบนิเวศและดอนปู่ตาให้
ผู้ที่สนใจ
4.4 จัดสร้างพิพิธภัณฑ์ผีเสื้อในโรงเรียนเป็นแหล่งเรียนรู้สาหรับผู้ที่สนใจ
4

9. 7. สรุปผลการดาเนินงาน :
จากการที่กลุ่มผีเสื้อผจญภัย โรงเรียนศรีสมเด็จพิมพ์พัฒนาวิทยา ได้ทาการสารวจผีเสื้อในดอนปู่ตา
สาธารณประโยชน์ตาบลสวนจิก อาเภอศรีสมเด็จ จังหวัดร้อยเอ็ด สารวจโดยวิธีแถบทางเดินสารวจผีเสื้อ
( line transect / butterfly transect ) ตามทางเดินในดอนปู่ตาฯ โดยกาหนดความกว้างแถบซ้ายขวาเท่ากัน คือ
ซ้าย 5 เมตร และขวา 5 เมตร ความยาวแถบเท่ากับ 200 เมตร โดยวางแปลงสารวจ จานวน 2 แปลง คือ
แปลงที่ 1 ป่าดิบชื้น และแปลงที่ 2 ป่าเต็งรัง (มีขนาดเท่ากัน คือ (5+5)เมตร x 200 เมตร = 2000 ตารางเมตร)
ใช้สวิงแถบละ 1 อันในการเก็บตัวอย่าง เดินสารวจในสองแถบสารวจจับผีเสื้อทุกตัวที่พบในแถบสารวจ
รัศมีข้างละ 5 เมตร และนับจานวน สารวจในช่วงเดือนสิงหาคม-ตุลาคม พ.ศ. 2558 เฉพาะช่วงกลางวัน
ตั้งแต่เวลา 10.00 – 12.00 น. (เดือนละ 1 ครั้ง) ปรากฏว่า
พบผีเสื้อกลางวัน จานวนทั้งสิ้น 5 วงศ์ 14 ชนิด 48 ตัว ได้แก่ วงศ์ผีเสื้อขาหน้าพู่
(NYMPHALIDAE) 4 ชนิด 21 ตัว วงศ์ผีเสื้อหางติ่ง (PAPILIONIDAE) 5 ชนิด 17 ตัว วงศ์ผีเสื้อขาว-
เหลือง (PIERIDAE) 3 ชนิด 8 ตัว วงศ์ผีเสื้อสีน้าเงิน (LYCAENIDAE) 1 ชนิด 1 ตัว และวงศ์ผีเสื้อบินเร็ว
(HESPERIIDAE) 1 ชนิด 1 ตัว โดยวงศ์ที่พบจานวนชนิดผีเสื้อกลางวันมากที่สุด คือ วงศ์ผีเสื้อหางติ่งและ
วงศ์ผีเสื้อขาหน้าพู่ ส่วนชนิดผีเสื้อกลางวันที่พบมากที่สุด คือ ผีเสื้อจรกาหนอนยี่โถ ผีเสื้อกะทกรกธรรมดา
และผีเสื้อหางติ่งธรรมดา ตามลาดับ โดยแปลงสารวจที่พบจานวนชนิดและจานวนผีเสื้อมากที่สุด คือ แปลง
ที่ 1 ป่าดิบแล้ง คิดเป็นร้อยละ 78.57 ของจานวนชนิดผีเสื้อกลางวันทั้งหมด และคิดเป็นร้อยละ 60.42 ของ
จานวนผีเสื้อกลางวันทั้งหมด
พบผีเสื้อกลางคืน (Moths) ที่พบได้ในเวลากลางวัน จานวนทั้งสิ้น 4 วงศ์ 6 ชนิด 120 ตัว ได้แก่
วงศ์ GEOMETRIDAE 3 ชนิด 110 ตัว วงศ์ NOCTUIDAE 1 ชนิด 6 ตัว วงศ์ CRAMBIDAE 1 ชนิด 1
ตัว และวงศ์ URANIIDAE 1 ชนิด 3 ตัว โดยวงศ์ที่พบจานวนชนิดผีเสื้อกลางคืนมากที่สุด คือ วงศ์
GEOMETRIDAE คิดเป็นร้อยละ 50.00 ของจานวนชนิดผีเสื้อกลางคืนทั้งหมด ตามลาดับ ส่วนชนิดผีเสื้อ
กลางคืนที่พบมากที่สุด คือ มอทราบปีกแหลม มอทลายเสือแถบกว้าง และมอทค้างคาว ตามลาดับ โดย
แปลงสารวจที่พบจานวนผีเสื้อกลางคืนมากที่สุด คือ แปลงที่ 1 ป่าดิบแล้ง คิดเป็นร้อยละ 52.50 ของจานวน
ผีเสื้อกลางคืนทั้งหมด (ข้อมูลดังตารางที่ 1 และในภาคผนวก ค)
พบผีเสื้อในแปลงทางเดินสารวจที่ 1 (ป่าดิบแล้ง) มากกว่า แปลงทางเดินสารวจที่ 2 แต่ไม่แตกต่าง
กันมากนัก
5

10. ตารางที่ 1 สรุปผลการสารวจผีเสื้อกลางวันในดอนปู่ ตาสาธารณประโยชน์ตาบลสวนจิก
อาเภอศรีสมเด็จ จังหวัดร้อยเอ็ด
ที่ วงศ์ ชนิด จานวน (ตัว) หมายเหตุ
จานวน ร้อยละ จานวน ร้อยละ
1 NYMPHALIDAE 4 28.57 21 43.75 ผีเสื้อกลางวัน
2 PAPILIONIDAE 5 35.71 17 35.42 ผีเสื้อกลางวัน
3 PIERIDAE 3 21.43 8 16.67 ผีเสื้อกลางวัน
4 LYCAENIDAE 1 7.14 1 2.08 ผีเสื้อกลางวัน
5 HESPERIIDAE 1 7.14 1 2.08 ผีเสื้อบินเร็ว
รวม 14 100 48 100
ที่ วงศ์ ชนิด จานวน (ตัว) หมายเหตุ
จานวน ร้อยละ จานวน ร้อยละ
1 GEOMETRIDAE 3 50.00 110 91.67 ผีเสื้อกลางคืน
2 NOCTUIDAE 1 16.67 6 5.00 ผีเสื้อกลางคืน
3 CRAMBIDAE 1 16.67 1 0.83 ผีเสื้อกลางคืน
4 URANIIDAE 1 16.67 3 2.50 ผีเสื้อกลางคืน
รวม 6 100 120 100
6

11. จากการศึกษาวงจรชีวิตของผีเสื้อกะทกรกธรรมดา พบว่า ระยะไข่  ตัวหนอน ใช้เวลา 5 วัน
ระยะตัวหนอนดักแด้ ใช้เวลา 21 วัน ระยะดักแด้ ตัวเต็มวัย ใช้เวลา 13 วัน
และจากการศึกษาวงจรชีวิตของผีเสื้อหางตุ้มจุดชมพู พบว่า ระยะไข่  ตัวหนอน ใช้เวลา 6 วัน ระยะ
ตัวหนอนดักแด้ ใช้เวลา 14 วัน ระยะดักแด้ ตัวเต็มวัย ใช้เวลา 7 วัน
พบความสัมพันธ์ของผีเสื้อในระบบนิเวศดอนปู่ ตาฯ 3 รูปแบบ คือ 1) ในระยะหนอนเป็น
ผู้บริโภคพืช (ศัตรูพืช) 2) ได้ประโยชน์ร่วมกันกับพืช โดยผีเสื้อได้น้าหวานจากดอกไม้และช่วยผสมเกสร
ให้กับพืช 3) เป็นผู้ถูกล่าโดยผู้ล่า เช่น นก แมงมุม และถูกเบียนโดยแตนเบียนในระยะหนอนและระยะ
ดักแด้เป็นต้น และพบว่า ผีเสื้อเป็นดัชนีบ่งชี้ถึงความหลากหลายของต้นไม้ ถ้ามีผีเสื้อหลากหลายชนิด แสดง
ว่ามีพืชอาหารหลากหลายชนิดเช่นกัน เพราะหนอนผีเสื้อแต่ละชนิดกินพืชอาหารแตกต่างกันและในระยะ
เต็มวัยผีเสื้อสามารถดูดน้าหวานจากดอกไม้ได้หลายชนิด
ในขั้นอนุรักษ์ ได้จัดทาสวนอาหารหนอนและผีเสื้อในโรงเรียนและได้ปลูกพืชอาหารหนอนและ
ผีเสื้อ จานวน 31 ชนิด ได้แก่ กระเช้าสีดา กระโดน กล้วย กัลปพฤกษ์ กุ่มบก เข็ม ขนุน ขี้เหล็ก จาปา
ชะอม แดง ติ้ว น้อยหน่า ฝรั่ง พุทรา มะกรูด มะกล่าต้น มะค่าโมง มะตูม มะนาว มะม่วง มะสัง
รางจืด คูน เสาวรส หวาย ส้มโอ บานบุรีเหลือง ชบา พุด และกุหลาบ เป็นต้น และยังนากล้าไม้ไปปลูก
ที่ดอนปู่ตาฯ
สาหรับขั้นแบ่งปัน ได้พูดคุยแลกเปลี่ยนประสบการณ์โดยตรงและผ่าน Facebook กลุ่มนักสารวจ ศ.
พ.ว. และกลุ่มพลพรรครักษ์ดอนปู่ตา และคุณเกรียงไกร สุวรรณภักดิ์ นาเสนอข้อมูลการศึกษาเกี่ยวกับผีเสื้อ
โดยจัดทา webpage ชื่อ “ผีเสื้อผจญภัย” จัดทาหนังสือการ์ตูนเล่มเล็กเกี่ยวกับผีเสื้อให้ผู้สนใจอ่านใน
ห้องสมุดโรงเรียน ฟ้ อนราเพลงผีเสื้อตอมดอกไม้ แสดงตัวอย่างผีเสื้อในงานประเมินสถานศึกษาดีเด่นเพื่อ
รับรางวัลพระราชทาน และจัดสร้างพิพิธภัณฑ์ผีเสื้อ ที่ห้องปฏิบัติการธรรมชาติวิทยา โรงเรียนศรีสมเด็จ
พิมพ์พัฒนาวิทยา เป็นต้น
7
29%
36%
21%
7%
7%
NYMPHALIDAE
PAPILIONIDAE
PIERIDAE
LYCAENIDAE
HESPERIIDAE
50%
16%
17%
17%
GEOMETRIDAE
NOCTUIDAE
CRAMBIDAE
URANIIDAE

12. บรรณานุกรม
เกรียงไกร สุวรรณภักดิ์. 2555. Photographic Guide to Moths in Thailland. สมุทรปราการฯ: BNEC.
64 หน้า.
__________________. 2556. Thailland Butterfly Guide. กรุงเทพฯ: สารคดี. 336 หน้า.
__________________. 2540. ผีเสื้อ. กรุงเทพฯ: สารคดี 149 หน้า.
จารุจินต์ นภีตะภัฏ และเกรียงไกร สุวรรณภักดิ์. 2544. คู่มือดูผีเสื้อในประเทศไทย. กรุงเทพฯ: วนา.
320 หน้า.
นิดดา หงษ์วิวัฒน์. 2554. ผีเสื้อแสนสวย. กรุงเทพฯ: คติ. 176 หน้า.
พิสุทธิ์ เอกอานวย. 2553. โรคและแมลงศัตรูพืชที่สาคัญ. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพฯ: อมรินทร์พริ้นติ้ง
แอนด์พับลิชชิ่ง. 592 หน้า.
__________________.2552. ผีเสื้อกลางวัน. กรุงเทพฯ: อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง. 33 หน้า.
ภาควิชากีฏวิทยา คณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.2542. บทปฏิบัติการกีฏวิทยาเบื้องต้น.
พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: ลินคอร์น โปรโมชั่น. 266 หน้า.
มูลนิธิมหาวิทยาลัยมมหิดล. 2548. สารานุกรมสมุนไพร เล่ม 5 สมุนไพรพื้นบ้านอีสาน. กรุงเทพฯ:
อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง. 192 หน้า.
วิโรจน์ เกสรบัว และประนอม จันทรโณทัย. 2554. พรรณไม้โคกภูตากา. ขอนแก่น:
โรงพิมพ์คลังนานาวิทยา. 131 หน้า.
สราวุธ คลอวุฒิมันต์, พัชนี วิชิตพันธุ์ และประภา โซ๊ะสลาม. 2555. ปฏิบัติการนิเวศวิทยา. กรุงเทพฯ:
สานักพิมพ์มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. 212 หน้า.
สานักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช.2557. คู่มือผีเสื้อเขตสงวนชีวมณฑลห้วยทาก จังหวัดลาปาง.
กรุงเทพฯ: กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่าและพันธุ์พืช. 178 หน้า.
สุจิตรา กลิ่นเกษร, บรรณาธิการ.2555. สารานุกรมไทยสาหรับเยาวชนฯ ฉบับเสริมการเรียนรู้ เล่ม 7.
พิมพ์ครั้งที่ 8.กรุงเทพฯ: โครงการสารานุกรมไทยสาหรับเยาวชน โดยพระราชประสงค์ใน
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว. 192หน้า.
8

13. ภาคผนวก

14. “พวกเราค้นหา สารวจ อนุรักษ์ และแบ่งปัน เพื่อให้รับรู้
เห็นความสาคัญ ตระหนักถึงคุณค่าและประโยชน์
เพื่อให้ช่วยกันอนุรักษ์ผีเสื้อ ต้นไม้
และทรัพยากรธรรมชาติ
ในดอนปู่ ตาฯ
ให้คงอยู่คู่ชุมชนและลูกหลานตลอดไป”