1 ความหมายอัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี เพื่อการศึกษาและการเรียนรู้นะครับ

2. การเกิดปฏิกิริยา (reaction) คือ การ
เปลี่ยนแปลงของสารตั้งต้นไปเป็น
สารผลิตภัณฑ์
วิชาเคมี3 (ว30223) โดยครูศิริวุฒิ บัวสมาน
สารตั้งต้น (reactant)  ผลิตภัณฑ์ (productant)
เช่น สาร A + B  C + D

3. อัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี (rate of chemical
reaction) คือ การเปลี่ยนแปลงความเข้มข้นของ
สารตั้งต้นหรือสารผลิตภัณฑ์ในหนึ่งหน่วยเวลา
วิชาเคมี3 (ว30223) โดยครูศิริวุฒิ บัวสมาน

4. 4
หน่วยของอัตราการเกิดปฏิกิริยา
• หน่วยอัตราการเกิดปฏิกิริยา ขึ้นอยู่กับหน่วยปริมาณสารและ
หน่วยเวลา
หน่วยปริมาณสารขึ้นอยู่กับสถานะของสาร เช่น
• ของแข็ง ใช้หน่วยมวล ได้แก่ กรัม(g) กิโลกรัม(kg)
• ของเหลวและแก๊ส ใช้หน่วยปริมาตร ได้แก่ ลิตร(L) ลูกบาศก์
เดซิเมตร(dm3) ลูกบาศก์เซนติเมตร(cm3)
• สารละลาย ใช้หน่วยความเข้มข้น ได้แก่ mol/dm3
หน่วยเวลา ได้แก่ วินาที(s) นาที(min) ชั่วโมง(hr)
• หน่วยอัตราการเกิดปฏิกิริยาที่ใช้กันมากคือ mol/dm3.s หรือ
mol/s
วิชาเคมี3 (ว30223) โดยครูศิริวุฒิ บัวสมาน

5. 5
การเขียนความสัมพันธ์ของอัตราการเกิดปฏิกิริยา
จากความหมายของอัตราการเกิดปฏิกิริยา
เมื่อพิจารณาปฏิกิริยาระหว่างสารตั้งต้น A กับ B
เกิดสารผลิตภัณฑ์C และ D ดังสมการ
A + B  C + D
สามารถเขียนความสัมพันธ์อัตราการเกิดปฏิกิริยา
ได้ดังนี้
วิชาเคมี3 (ว30223) โดยครูศิริวุฒิ บัวสมาน

6. 6
A + B  C + D
วิชาเคมี3 (ว30223) โดยครูศิริวุฒิ บัวสมาน

7. 7
เมื่อ
r แทน อัตราการเกิดปฏิกิริยา
 แทน การเปลี่ยนแปลง
[ ] แทน ความเข้มข้นของสาร(mol/dm3) หรือแทนปริมาณสารเป็น mol
t แทน เวลา
วิชาเคมี3 (ว30223) โดยครูศิริวุฒิ บัวสมาน

8. 8
วิชาเคมี3 (ว30223) โดยครูศิริวุฒิ บัวสมาน

9. 9
วิชาเคมี3 (ว30223) โดยครูศิริวุฒิ บัวสมาน

10. 10
วิชาเคมี3 (ว30223) โดยครูศิริวุฒิ บัวสมาน
สมการเคมีใดที่เลขสัมประสิทธิ์แสดงจานวนโมล
ของสารตั้งต้น หรือสารผลิตภัณฑ์มีค่าไม่เท่ากันและ
มีค่ามากกว่า 1 การหาอัตราการเกิดปฏิกิริยาใน
หน่วย mol/s จะต้องนาเลขสัมประสิทธิ์ของสาร
แต่ละตัวมาเป็นตัวหารของอัตราการเปลี่ยนแปลง
นั้นด้วย ดังตัวอย่าง

11. 11
วิชาเคมี3 (ว30223) โดยครูศิริวุฒิ บัวสมาน
N2(g) + 3H2(g)  2NH3(g)
อัตราการเกิดปฏิกิริยา = อัตราการลดลงของ N2
= 1/3 อัตราการลดลงของ H2
= 1/2 อัตราการเกิด NH3

12. 12
วิชาเคมี3 (ว30223) โดยครูศิริวุฒิ บัวสมาน
ปฏิกิริยาเคมีดังสมการ
Mg(s) + 2HCl(aq)  MgCl2(aq) + H2(g)
สามารถวัดอัตราการเกิดปฏิกิริยานี้ได้อย่างไรบ้าง
และเขียนความสัมพันธ์ของอัตราการเกิดปฏิกิริยา
ได้อย่างไร

13. 13
วิชาเคมี3 (ว30223) โดยครูศิริวุฒิ บัวสมาน
ประเภทของอัตราการเกิดปฏิกิริยา
1. อัตราการเกิดปฏิกิริยาเฉลี่ย(Average rate)
2. อัตราการเกิดปฏิกิริยา ณ ช่วงเวลาใดเวลาหนึ่ง
3. อัตราการเกิดปฏิกิริยา ณ ขณะใดขณะหนึ่ง
(Instantaneous rate)

14. 14
วิชาเคมี3 (ว30223) โดยครูศิริวุฒิ บัวสมาน
1.อัตราการเกิดปฏิกิริยาเฉลี่ย(Average rate)
อัตราการเกิดปฏิกิริยาเฉลี่ย หมายถึงปริมาณของสารผลิตภัณฑ์ที่เกิดขึ้นทั้งหมด
หรือปริมาณของสารตั้งต้นที่ลดลงทั้งหมดต่อเวลาทั้งหมดที่ใช้ในการเกิดปฏิกิริยานั้น

15. 15
วิชาเคมี3 (ว30223) โดยครูศิริวุฒิ บัวสมาน
2.อัตราการเกิดปฏิกิริยา ณ ช่วงเวลาใดเวลาหนึ่ง
หมายถึง ปริมาณของสารผลิตภัณฑ์ที่เกิดขึ้น ณ ช่วงเวลาใดเวลาหนึ่ง
หรือปริมาณของสารตั้งต้นที่ลดลงณ ช่วงเวลาใดเวลาหนึ่ง ในหนึ่งหน่วยเวลา
ที่ใช้ในการเกิดปฏิกิริยานั้น
ในช่วงนั้น
ช่วงเวลา
ในช่วงนั้น
ช่วงเวลา

16. 16
วิชาเคมี3 (ว30223) โดยครูศิริวุฒิ บัวสมาน
หมายถึง ปริมาณสารตั้งต้นที่ลดลง ณ ขณะใดขณะหนึ่ง
หรือปริมาณสารผลิตภัณฑ์ที่เพิ่มขึ้น ณ ขณะใดขณะหนึ่ง
ต่อเวลาที่ใช้ในการเกิดปฏิกิริยาในช่วงนั้น
ซึ่งอัตราการเกิดปฏิกิริยาชนิดนี้หาได้จากค่าความชันของกราฟเท่านั้น
3. อัตราการเกิดปฏิกิริยา ณ ขณะใดขณะหนึ่ง(Instantaneous rate)

17. 17
วิชาเคมี3 (ว30223) โดยครูศิริวุฒิ บัวสมาน
การคานวณอัตราการเกิดปฏิกิริยาจากสมการเคมี
N2(g) + 3H2(g)  2NH3(g)
อัตราการเกิดปฏิกิริยา = อัตราการลดลงของ N2
= 1/3 อัตราการลดลงของ H2
= 1/2 อัตราการเกิด NH3
อัตราการลดลงของ N2 = 1/3 เท่าของอัตราการลดลงของ H2
อัตราการลดลงของ H2 = 3 เท่าของอัตราการลดลงของ N2
อัตราการลดลงของ N2 = 1/2 เท่าของอัตราการเกิด NH3
อัตราการลดลงของ H2 = 3/2 เท่าของอัตราการเกิด NH3
อัตราการเกิด NH3 = 2 เท่าของอัตราการลดลงของ N2
อัตราการเกิด NH3 = 2/3 เท่าของอัตราการลดลงของ H2
หรือ

18. 18
วิชาเคมี3 (ว30223) โดยครูศิริวุฒิ บัวสมาน
ปฏิกิริยา 2A +3B  1/4 C + 4D จงหา
ตัวอย่าง 1
1. อัตราการเพิ่มของ D เป็นกี่เท่าของอัตราการเกิด C
ตอบ 16 เท่า
2. อัตราการเพิ่มของ D เป็นกี่เท่าของอัตราการลดลงของ
A และ B ตอบ 2 เท่า และ 4/3 เท่า ตามลาดับ
3. อัตราการเพิ่มของ C เป็นกี่เท่าของอัตราการเกิด D
ตอบ 1/16 เท่า

19. 19
วิชาเคมี3 (ว30223) โดยครูศิริวุฒิ บัวสมาน
ถ้าอัตราการเพิ่มของ X เป็น 3 เท่าของอัตราการ
ลดลงของ Y และเป็น 1/2 เท่าของอัตราการลดลงของ
Z และเป็น 1/3เท่าของอัตราการเพิ่ม H2
จงเขียนสมการแสดงความ สัมพันธ์ของปฏิกิริยานี้
ตัวอย่าง 2
ตอบ

20. 20
วิชาเคมี3 (ว30223) โดยครูศิริวุฒิ บัวสมาน
การคานวณอัตราการเกิดปฏิกิริยาจากสมการเคมี
N2(g) + 3H2(g)  2NH3(g)
อัตราการเกิดปฏิกิริยา = อัตราการลดลงของ N2
= 1/3 อัตราการลดลงของ H2
= 1/2 อัตราการเกิด NH3

21. 21
วิชาเคมี3 (ว30223) โดยครูศิริวุฒิ บัวสมาน
ตัวอย่าง 3
ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ทาปฏิกิริยากับไอโอไดด์ไอออน
ในสารละลายกรด ดังสมการ
H2O2(l) + 2H+(aq) + 3I- (aq)  I3
- (aq) + 2H2O (l)
อัตราการลดลงของ I- เท่ากับ 3.0×10-4 mol / s จงหา
1. อัตราการลดลงของ H2O2 เป็นกี่ mol/s
2. อัตราการลดลงของ H+ เป็นกี่ mol/s
3. เมื่อปฏิกิริยาดาเนินไป 5 วินาที H2O เป็นกี่ g

22. 22
วิชาเคมี3 (ว30223) โดยครูศิริวุฒิ บัวสมาน
ตัวอย่าง 3
H2O2(l) + 2H+(aq) + 3I- (aq)  I3
- (aq) + 2H2O (l)
อัตราการลดลงของ I- เท่ากับ 3.0×10-4 mol / s จงหา
1. อัตราการลดลงของ H2O2 เป็นกี่ mol/s
วีธีคิด

23. 23
วิชาเคมี3 (ว30223) โดยครูศิริวุฒิ บัวสมาน
ตัวอย่าง 3
H2O2(l) + 2H+(aq) + 3I- (aq)  I3
- (aq) + 2H2O (l)
อัตราการลดลงของ I- เท่ากับ 3.0×10-4 mol / s จงหา
2. อัตราการลดลงของ H+ เป็นกี่ mol/s
วีธีคิด

24. 24
วิชาเคมี3 (ว30223) โดยครูศิริวุฒิ บัวสมาน
ตัวอย่าง 3
H2O2(l) + 2H+(aq) + 3I- (aq)  I3
- (aq) + 2H2O (l)
อัตราการลดลงของ I- เท่ากับ 3.0×10-4 mol / s จงหา
3.เมื่อปฏิกิริยาดาเนินไป 5 วินาที จะเกิด H2O กี่ g
วีธีคิด

25. 25
วิชาเคมี3 (ว30223) โดยครูศิริวุฒิ บัวสมาน

26. 26
วิชาเคมี3 (ว30223) โดยครูศิริวุฒิ บัวสมาน

27. 27
วิชาเคมี3 (ว30223) โดยครูศิริวุฒิ บัวสมาน

28. 28
วิชาเคมี3 (ว30223) โดยครูศิริวุฒิ บัวสมาน

29. 29
วิชาเคมี3 (ว30223) โดยครูศิริวุฒิ บัวสมาน
1. เมื่อใส่โลหะอะลูมิเนียม (Al ) จานวน 10.8 g ลงใน
สารละลายกรดไฮโดรคลอริกเข้มข้น0.5 mol/dm3 จานวน
200 cm3 จะเกิดปฏิกิริยาดังสมการ
2Al + 6HCl → 2AlCl3 + 3H2
จับเวลาทันทีที่ใส่โลหะอะลูมิเนียมในสารละลายกรด
ไฮโดรคลอริก หลังจากเวลาผ่านไป 10 s พบว่า
โลหะอะลูมิเนียมยังเหลืออยู่ 8.1 g
จงคานวณหาอัตราการเกิดแก๊ส H2 และอัตราการ
เกิดปฏิกิริยา ( Al มีมวลอะตอม = 27)
การบ้าน

30. 30
วิชาเคมี3 (ว30223) โดยครูศิริวุฒิ บัวสมาน
2. จงคานวณหาอัตราการเกิดแก๊ส N2O4 ของปฏิกิริยา
ต่อไปนี้ 2NO2(g) N2O4(g) กาหนดให้อัตราการ
ลดลงของ NO2 = 0.0592 mol/s
การบ้าน