สังคม

1. การสร้างสรรค์ภูมิปัญญา
และวัฒนธรรมไทยสมัยรัตนโกสินทร์
หน่วยการเรียนรู้ที่ 4
สร้างสรรค์โดย : นางสาวสุวารินทร์ กลิ่นเมือง
วิชาประวัติศาสตร์ ส 23104 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3

3. • ความหมายของภูมิปัญญาและวัฒนธรรมไทย
• ปัจจัยพื้นฐานที่มีอิทธิพลต่อการสร้างสรรค์ภูมิปัญญาและวัฒนธรรมไทย
• ตัวอย่างการสร้างสรรค์ภูมิปัญญาและวัฒนธรรมไทยสมัยรัตนโกสินทร์
• ตัวอย่างบุคคลสาคัญในการสร้างสรรค์ภูมิปัญญาและวัฒนธรรมไทย
การสร้างสรรค์ภูมิปัญญาและวัฒนธรรมสมัยรัตนโกสินทร์

5. ความหมายของภูมิปัญญาและวัฒนธรรม
ภูมิปัญญา หมายถึง ความรู้ ความคิด ความเชื่อ ความสามารถ ที่กลุ่มชนได้จากการ
สั่งสมประสบการณ์ ในการปรับตัวและดารงชีวิต
วัฒนธรรม หมายถึง ระบบความเชื่อ ระบบคุณค่า และวิถีชีวิตทั้งหมด

6. ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการสร้างสรรค์ภูมิปัญญา
สภาพภูมิศาสตร์และสภาพแวดล้อม
• แต่ละภูมิภาคของประเทศมีสภาพภูมิศาสตร์และอากาศ
ที่แตกต่างกัน
• ทาให้คนไทยต้องแก้ปัญหาให้สอดคล้องกับสภาพภูมิศาสตร์
สิ่งแวดล้อม
ลักษณะของสังคมและวัฒนธรรม
• สังคมไทยเป็นสังคมแห่งความเสมอภาคภายใต้รัฐธรรมนูญ
• คนไทยส่วนใหญ่นับถือพระพุทธศาสนา มีวังและวัดเป็นศูนย์กลาง
การสร้างสรรค์ศิลปวัฒนธรรม

8. • การใช้สมุนไพรในการรักษาโรค ได้มาจากการทดลองคิดค้นคุณสมบัติของพืช สัตว์และธาตุ
ที่มีอยู่ตามธรรมชาติ
• การบริหารร่างกาย เรียกว่า ฤๅษีดัดตน
• การนวดประคบ เป็นการจับเส้นด้วยมือ หรือใช้อุปกรณ์ต่างๆ เพื่อช่วยบาบัดรักษาโรค
การแพทย์แผนไทย

9. เป็นหัตถกรรมในครัวเรือนที่สืบทอดต่อกันมาสะท้อนให้เห็นถึงวัฒนธรรมไทย ดังนี้
• รู้จักนาวัสดุธรรมชาติที่มีอยู่ในท้องถิ่นมาใช้ในการทอผ้า
• รู้จักประดิษฐ์ลวดลายลงบนผืนผ้า
• อาศัยแรงงานคนในครอบครัวแทนเครื่องจักรในการทอเครื่องนุ่งห่มใช้ในครอบครัว
การทอผ้าพื้นบ้าน

10. • ข้าวเป็นบ่อเกิดของความเชื่อ ประเพณี และพิธีกรรมต่างๆเช่น พิธีไหว้แม่โพสพ พิธีเลี้ยง
ผีตาแฮกพิธีบูชาแม่ธรณี
• พระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ เพื่อเป็นสิริมงคลและขวัญกาลังใจ
ให้แก่เกษตรกร
ข้าวในวัฒนธรรมไทย

11. • ใช้เพื่อประดับตกแต่งสถาปัตยกรรมต่างๆ ภาพจาหลักส่วนใหญ่เป็นเทพยดารักษาประตูโบสถ์
หรือรักษาโบสถ์
• สะท้อนถึงความสามารถของช่างไทยที่สร้างสรรค์ผลงานด้วยความประณีตเป็นพิเศษ
และได้สืบทอดมาถึงอนุชนรุ่นหลัง
งานเครื่องไม้จาหลัก

13. • ทรงส่งเสริมศิลปวัฒนธรรมไทยทุกแขนง รวมทั้งภาษาไทยซึ่งเป็นภาษาประจาชาติ
• ทรงพระอักษรและทรงพระราชนิพนธ์หนังสือแปลหลายเรื่อง
• ทรงฟื้นฟูพระราชพิธีสาคัญ เช่น พระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ พระราชพิธีเสด็จ
พระราชดาเนินถวายผ้าพระกฐินโดยกระบวนพยุหยาตราทางชลมารคเป็นต้น
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช

14. • ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ทรงฟื้นฟูลายมัดหมี่แบบโบราณ
• ภาคใต้ ทรงฟื้นฟูศิลปะการจักสานย่านลิเภาการถมเงิน ถมทอง การแกะสลักหนังตะลุง
• ภาคเหนือ ทรงฟื้นฟูการทอผ้าไหม ผ้ายก ผ้าตีนจก และงานเย็บปักถักร้อย
• ภาคกลาง ทรงฟื้นฟูการปั้นตุ๊กตาชาววัง
สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ

15. มูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ
• ส่งเสริมสนับสนุนการดาเนินงานของศูนย์ศิลปาชีพ มีศูนย์ใหญ่ 2 แห่ง คือ ศูนย์ศิลปาชีพ
สวนจิตรลดา และศูนย์ศิลปาชีพบางไทร

16. • เป็นประธานกรรมการชาระปทานุกรมทาอักขรานุกรมภูมิศาสตร์ไทยบัญญัติศัพท์
ภาษาต่างประเทศเป็นภาษาไทยและทาสารานุกรมไทย
• ผลงานที่สาคัญ เช่น หนังสือชีวิตชาวไทยสมัยก่อนและการศึกษาเรื่องประเพณีไทย
หนังสือการศึกษาวรรณคดีแง่วรรณศิลป์ หนังสือศาสนาเปรียบเทียบ
พระยาอนุมานราชธน (เสถียรโกเศศ)