Lifelong Learning คือทักษะชีวิตที่เป็นมากกว่าการท่องจำ โดย ศ.นพ.วิจารณ์ พานิช ในงาน HA Forum 21 แบบ online วันที่ ๑๘ มีนาคม ๒๕๖๔ จัดโดย สรพ.

1. Lifelong Learning
คือทักษะชีวิตที่มากกว่าการท่องจา
วิจารณ์ พานิช
อดีตประธานคณะกรรมการบริหาร สรพ.

2. การเรียนรู้คืออะไร
• เป็นมากกว่าการท่องจา
• เรียนลึกและจดจำยำวนำนโดยทาความเข้าใจ หาความสัมพันธ์ระหว่างไอเดีย เชื่อมโยงความรู้ใหม่
กับความรู้เดิม พัฒนาความคิดของตัวเอง คิดอย่างมีวิจารณญาณ และสามารถประยุกต์ใช้ความรู้ใน
สถานการณ์ใหม่
• กระบวนกำรที่นำสู่กำรเปลี่ยนแปลง ความรู้ เจตคติ ค่านิยม หรือพฤติกรรม ผลของการเรียนรู้คือ
ผู้เรียนเปลี่ยนแนวคิดเกี่ยวกับหลักการ หรือไอเดีย หรือมีโลกทัศน์เปลี่ยนไป
• ไม่ใช่สิ่งที่กระทาต่อผู้เรียน แต่เป็นสิ่งที่ผู้เรียนกระทำเอง เป็นกระบวนการที่ผู้เรียนตีความและ
ตอบสนองต่อประสบการณ์ตรงของตน
https://www.queensu.ca/teachingandlearning/modules/students/04_what_is_learning.html

3. การเรียนรู้คืออะไร
• สิ่งที่เกิดขึ้นจากการปฏิบัติ (action) ตามด้วยการใคร่ครวญสะท้อนคิด (reflection) ของ
ผู้เรียน
• การเปลี่ยนแปลงที่ซับซ้อน หลากหลายมิติ ในตัวผู้เรียน
• สิ่งที่ “การศึกษา” ส่งเสริม ก็ได้ หรือปิดกั้น (ในบางมิติ) ก็ได้
• สิ่งที่สร้างความฉลาด (สัมมาทิฏฐิ) ก็ได้สร้างความโง่ (มิจฉาทิฏฐิ) ก็ได้

4. เรียนอะไร
เรียนหลายมิติไปพร้อมๆ
กัน อย่างซับซ้อน
รวมทั้ง Learning Skills
เพื่อ Lifelong Learning

5. เรียนให้เกิดสมรรถนะที่ซับซ้อน
OECD Learning Compass 2030

6. The OECD Learning Compass
Transformative competencies to change the future we want :
• Creating New Value
• Taking Responsibility
• Coping with Tensions and Dilemmas

7. พัฒนาความเป็น “ผู้กระทาการ” (agency)
• ไม่ดูดาย
• เห็นปัญหาต้องเข้าไป(ร่วม)แก้ไข
• เป็นผู้ริเริ่ม นาการเปลี่ยนแปลง (change agent)
• พัฒนาภาวะผู้นา (leadership)
• พัฒนา goal orientation, creativity, critical thinking, communication, collaboration,
determination, perseverance
Agentic Learning

8. พัฒนา Executive Functions
• กากับพฤติกรรมตนเองได้
• รู้จักรอคอยเพื่อสิ่งที่ดีกว่า
• ไม่หุนหันพลันแล่น
• มี Working Memory ใหญ่ สมาธิดี จิตจดจ่อ
• จัดการตนเองได้
• https://www.hillcenter.org/7-executive-functioning-skills-your-child-should-have/

9. เรียนรู้ระดับเชื่อมโยง (transfer)
• เรียนรู้ตามลาดับ
• ตื้น (superficial) รู้
• ลึก (deep) ใช้เป็น
• เชื่อมโยง (transfer) ใช้ในสถานการณ์อื่นได้

10. เรียนให้ได้ Higher-order skills / competencies
• ฝึกจัดการสารสนเทศ สร้าง แปรรูป เลือก สารสนเทศที่ซับซ้อน
• คิดอย่างเป็นระบบ และอย่างมีวิจารณญาณ
• ตัดสินใจ โดยชั่งน้าหนักข้อมูลหลักฐานที่หลากหลาย
• ตั้งคาถามที่มีความหมาย ต่อเรื่องราวต่างๆ
• ยืดหยุ่นและปรับตัว ต่อสารสนเทศใหม่
http://www.oecd.org/education/ceri/50300814.pdf

11. เรียนให้ได้ Higher-order skills / competencies (๒)
• พัฒนาความสร้างสรรค์
• พัฒนาสมรรถนะในการวินิจฉัย และแก้ปัญหาในชีวิตจริง
• ทาความเข้าใจเชิงลึกต่อหลักการที่ซับซ้อน
• รู้เท่าทันสื่อ
• พัฒนาทักษะทางานเป็นทีม ทักษะทางสังคม และทักษะการสื่อสาร
http://www.oecd.org/education/ceri/50300814.pdf

12. เรียนให้เกิดมิติภาวะผู้นา เป็นผู้นาการเปลี่ยนแปลง
เปลี่ยนตนเองได้
Transformative
Learning
2558

13. เรียนรู้สู่ mastery (Mastery Learning - เรียนให้รู้จริง)
• ทาได้ ปฏิบัติได้ อย่าง
อัตโนมัติ (แทบไม่ต้องใช้สมอง)
• ผ่านการฝึกปฏิบัติ และ
แก้ไขปรับปรุง ซ้าแล้วซ้า
เล่า โดยมีโค้ช

14. ๑๐ ทักษะสาคัญที่สุดในปี 2025 (WEF)
• คิดวิเคราะห์ นวัตกรรม
• เรียนจากการปฏิบัติ มีกลยุทธ์เพื่อการ
เรียนรู้
• แก้ปัญหาซับซ้อน
• คิดอย่างมีวิจารณญาณ
• สร้างสรรค์ แปลกใหม่ ริเริ่ม
• ภาวะผู้นา ชี้นาสังคม
• ใช้เทคโนโลยีเป็น, ตรวจสอบและกากับ
• ออกแบบเทคโนโลยี & เขียนโปรแกรม
• คล่องแคล่วยีดหยุ่นต่อการปรับตัว, ทน
ความเครียด
• คิดเชิงเหตุผล, แก้ปัญหา & ทักษะในการ
ออกความคิด

15. ธรรมชาติของการเรียนรู้
• เป็นเรื่องของผู้เรียน
• เป็นกระบวนการทางสังคม
• อารมณ์มีส่วนสาคัญ
• แต่ละคนแตกต่างกัน
• ความท้าทายช่วยกระตุ้น
• ใช้การประเมินช่วยการเรียนรู้ (เป็น feedback)
• หนุนโดยปฏิสัมพันธ์แนวราบ
http://www.oecd.org/education/ceri/50300814.pdf

16. การเรียนรู้แนวทางใหม่ๆ
• Cooperative Learning
• Service Learning
• Home-school partnerships
• Learning with technology
• Formative assessment
• Inquiry-based approaches

17. การเรียนรู้สมัยใหม่
• ไม่ใช่มุ่งรับถ่ายทอดความรู้
• มุ่งปฏิบัติการ/กระทาการ (action) เพื่อเรียนรู้ครบด้าน ตามด้วยการ
ใคร่ครวญสะท้อนคิด (reflection)
• มีโค้ช/ครูฝึก ช่วยให้เรียนได้ครบด้าน และใน higher order learning
โดยให้ feedback

19. Growth Mindset
• ว่าด้วยตนเอง ความสามารถของตนเอง เป็นสิ่งที่พัฒนาได้
• ว่าด้วยสิ่งนอกตัว เช่นความรู้ มาตรฐานการทางาน กฎเกณฑ์กติกา เป็นสิ่งที่ยกระดับได้

20. เรียนบรรลุผลดี ต้องการปัจจัย
• ตนเอง : LLLM (Lifelong Learner mindset), Agentic attitude (Change agent / Active
citizen)
• enabling environment : Growth mindset environment, ความสัมพันธ์แนวราบ,
PLC/COP, community
• โค้ช :หัวหน้า, Peer coaching

21. เรียนรู้แบบ
• Active Learning
• เรียนโดยสร้างความรู้ใส่ตัว (constrictivism)
• เรียนรู้ขาออก
• ทาแล้วคิด (action – reflection) สรุปทฤษฎีด้วยตนเอง - inductive reasoning
• เรียนอย่างบูรณาการ ๑ กิจกรรม เรียนหลายทักษะ/สมรรถนะ

22. ชีวิตของคนเราต้อง Learn – Unlearn – Relearn เพราะ
• ชีวิตคนยาวนานกว่า ๗๐ ปี ใน VUCA World
• เทคโนโลยีก่อ disruption
• คนต่างรุ่น ต่างความคิด สังคม/สภาพแวดล้อมเปลี่ยน
• หน้าที่การงาน วิธืทางานเปลี่ยน
• วิชาความรู้ (content) เปลี่ยน
• Neuroscience และ Learning Science ก้าวหน้า
• เทคโนโลยีช่วย (และขัดขวาง) การเรียนรู้ก้าวหน้า
เมื่อต้องเผชิญการเปลี่ยนแปลง
เราจะเป็น part of the solution
หรือ part of the problem

23. วิธีเรียนรู้เพื่อความสาเร็จในชีวิต
• Value เรียนอย่างมีความหมาย รู้คุณค่า เพื่อชีวิตที่มีคุณค่า
• Target เรียนอย่างมีเป้าหมาย (เรียนอะไร รู้ระดับไหน) มีแผน
• Develop ค่อยๆ พัฒนาขึ้น ด้วยพลังฝึกซ้าๆ และ targeted feedback & feed forward
• Extend ลองวิธีใหม่ ขยายแนวกว้าง และแนวลึก คิดใหม่ ทาใหม่
• Relate หาความสัมพันธ์ คิดเชิงระบบ สมมติสถานการณ์ เปรียบเทียบ แก้ปัญหา
• Rethink disrupt เถียงครู ถาม/ประเมินตนเอง เปลี่ยนใจ peer
feedback reflect
2017
https://www.gotoknow.org/posts/688988

24. Double-Loop Learning

25. Triple-Loop Learning
MINDSET THEORY

26. องค์ประกอบสาคัญของ Learning Culture
• Reflection การใคร่ครวญสะท้อนคิด ครุ่นคิดพินิจนึก (critical refection)
• Feedback การให้ข้อมูลสะท้อนกลับ
• Community of Learning ชุมชนเรียนรู้ การแบ่งปัน การรับฟังซึ่งกันและกัน
• ทักษะทวิวัจน์ (dialogue) ละจาก discussion, debate, monologue

27. สาคัญยิ่งกว่า
• การมีเป้าหมายที่ทรงคุณค่า ทรงพลัง ร่วมกัน (Purpose)
• มีไฟลุกโชนอยู่ภายในตัว (Passion)
• มุ่งมั่นบากบั่นไม่ย่อท้อ (Perserverance)

28. High Performance Organizations ของไทย
• พัฒนาบุคลากรด้วยสูตร 70 : 20 : 10
• 10 - ส่งไปฝึกอบรม
• 20 - เรียนรู้จากการทางาน (best practice) ของหน่วยงานอื่น
• 70 - เรียนรู้ในการทางานของตนเอง ร่วมกับเพื่อนร่วมงาน (PLC – Professional Learning
Community)
• ทา K Creation และ K Utilization ยกระดับต่อเนื่อง

29. เรียนรู้ในการทางาน โดยทำงำนแบบ
• สร้างและใช้ความรู้
• ปฏิบัติ ได้experience – data – information - knowledge – insight - wisdom TACIT
KNOWLEDGE
• ใคร่ครวญสะท้อนคิดร่วมกัน ตรวจสอบและบูรณาการกับความรู้อื่น – EXPLICIT
KNOWLEDGE
• นาไปใช้พัฒนางาน หมุนเกลียวความรู้ พัฒนาตนเอง

30. Self-learning เกิดจาก
• การสร้างความรู้
• การใช้ความรู้
• การได้รับ feedback
• PDCA
• การตั้งคาถาม
• การตีความ
• การเปรียบเทียบ
• การเชื่อมโยง
• การจัดกลุ่ม
• การถกเถียง
• ความไม่เชื่อง่าย (skepticism)
• การตรวจสอบข้อมูลหลักฐาน
• การสะท้อนคิด (reflection)

31. ฝังตัวอยู่ในวัฒนธรรมยกระดับคุณภาพต่อเนื่อง
• นิยาม “คุณภาพ” ให้กว้าง
• หมายถึง “พัฒนางาน” ทุกด้าน รวมทั้งสภาพแวกล้อมในที่ทางาน จิตวิทยาเชิงบวก
happy workplace ความเป็นชุมชนในที่ทางาน
• สร้าง Quality Mindset / Awareness
• สร้าง ระบบคุณภาพ
• ยกระดับสมรรถนะพนักงานทุกระดับด้วยคุณภาพงาน

32. วัฒนธรรมพัฒนาตนเอง/พัฒนากันเอง ด้วยงาน
• แก้ความเข้าใจผิด พัฒนาโดยการไปรับการฝึกอบรม
• Work-Based Learning : Training-Based Learning = 80 : 20
• มีระบบ/กลไก สนับสนุน Work-Based Learning มีการลงทุน
• บูรณาการอยู่ในระบบงาน … PLC
• เครื่องมือสาคัญคือ Critical Reflection, Interactive Learning Through Action … KM

33. ระบบข้อมูลเพื่อการเรียนรู้
• Data  Information  Knowledge  Insight  Wisdom
• Big data  Data analytics
• Group reflection on key data of work & result
• Qualitative data from Individual Reflective Journal
• Inquisitive Coaching adds Deeper Reflective Data
• From Individual Reflective Data to Collective Reflection
• Reflection against Theory(ies)

34. รู้จัก “คุยกับตัวเอง”
• self talk
• positive self talk
• imaginative self talk
• purposive self talk
• morality self talk
• determination self talk

35. เรียนรู้วิธีเรียนให้ได้ผลมหัศจรรย์
• Ultra learning & meta-learning
• วิธีเรียน : หลักการ (เข้าใจ) ข้อเท็จจริง (จา) วิธีการ (ฝึก)
• ตัวเทียบ (benchmarking)
• Promodoro Technique
• Review vs Recall
• Feedback 3 แบบ : correctional, informational, outcome
2019

36. เรียนรู้ไร้ขีดจากัด
• เป้าหมายยิ่งใหญ่ (purpose) + ไฟลุกโชน (passion) สมองอาบว่านศักดิ์สิทธิ์ชื่อ “บวก”
(positive attitude)
• ทารายการ “ไม่ทา”
• บารุงสมองด้วยยาวิเศษ ๓ ขนาน นอนเพียงพอ อาหารดีต่อสุขภาพ ออกกาลังกาย
• จิตใจมุ่งมั่น (flow)
• ใช้เครื่องมือ : Promodoro Technique, space repetition, visualization, etc

37. ยกระดับทักษะต่อเนื่องในกำรปฏิบัติงำนประจำวัน
• Learning culture : constructivist (ไม่ใช่ instructivist) มีระบบ
L&D – Learning and Development
• Agile learners มี growth mindset มองการเปลี่ยนแปลงเป็นพลังบวก
• Feedback culture มองเป็น positive reinforcement ไม่มองเป็น criticism
• ลงทุนต่อระบบ/กิจกรรม L&D สื่อสารผลตอบแทน
• มีระบบการจัดการ เป้าหมาย ยุทธศาสตร์ แผน หน่วยงาน การประเมิน
การสื่อสาร การยกย่อง
2020

38. • คิดตามกรอบ (scripted thinking)
• คิดตามตรรกะ (analytical) ใช้reflection
• คิดยืดหยุ่น (flexible) ไม่มีกรอบ intuition
คิดแบบไม่คิด
ฝึกคิด ๓ แบบ
2018

39. คิดยืดหยุ่น (elastic thinking)
• elastic thinking exercise https://www.youtube.com/watch?v=-fOe9pPCW-c
• ฝึกให้สมองอยู่ในภาวะ default mode หรือ REST state (Random Episodic
Silent Thinking) EF ไม่ทางาน
• กัญชา สุรา ยาหลอนประสาท
• ช่วงสมองเพลีย
• gratitude exercise, kindness exercise

40. The Mind-Expanding Power of Complementarity
• ขั้วตรงข้าม (dilemma)
• มองต่างมุม
• มองต่างระนาบ
• มองต่างขนาด
• มองต่างเวลา
• ความต่างทั้งหลาย
2021
เป็น complement
ไม่ใช่ conflict
ขอ evidence และคาอธิบาย
เพื่อการค้นพบที่ยิ่งใหญ่ร่วมกัน

41. Lifelong Learning คือทักษะเพื่อชีวิตที่ดี
• อิทธิบาท ๔ คือพลัง (Passion + Perseverence = Grit)
• ความเชื่อในความมานะพยายามฝึกฝนเคี่ยวกรา – Growth Mindset เชื่อพรแสวง
• Growth Mindset ในที่ทางาน/องค์กร Growth mindset เกี่ยวกับมาตรฐานคุณภาพงาน
• เป้าหมายของการทางาน/สถานทางาน = บรรลุเป้าหมายงาน (ยกระดับเป้ำหมำยงำน)
+ คนพัฒนา … Dynamism ของการทางาน ... ยุทธศาสตร์ stretching
• ที่ทางาน เป็นที่เรียนรู้ มีตัวช่วย
• เรียนรู้ร่วมกันผ่านการปฏิบัติ ชุมชนเรียนรู้ … PLC/COP
• ตลอดชีวิต ในทุกกิจกรรม พัฒนาทักษะเพื่อการเรียนรู้
สู่กำรสร้ำงนวัตกรรมเล็กๆ ที่ยิ่งใหญ่ในชีวิต