บันทึกการดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย โดย ศ. ดร. วรวรรณ ชาญด้วยวิทย์

1. 1
วันที่ 10 เดือน 10 นี้เป0นวันครบรอบ 1 ป4ของการจากไปของเตี่ย เราเห็นว?าเรื่องราวการดูแลระยะทDายของเตี่ย
น?าจะเป0นสาธารณประโยชนJ จึงขอแชรJดDวยบันทึกการดูแลระยะทDาย 9 ตอน ดังนี้
บันทึกการดูแลระยะท/าย
เกริ่นนำ
เตี่ยปOวยเป0นมะเร็งลำไสDใหญ?และจากไปดDวยการหายใจลDมเหลวฉับพลันในป4 2565 การดูแลแบบ
ประคับประคองใหDเตี่ย 6 เดือนเป0นประสบการณJใหม?ของครอบครัวที่น?าจะเป0นประโยชนJกับคนที่ตDองดูแล
ผูDสูงอายุที่กำลังปOวยระยะทDาย หรือเป0นประโยชนJแก?คนที่สนใจเตรียมตัวเตรียมใจตนเองในอนาคต คนเราเกิด
มาก็ตDองจากไป ตอนเกิดมีพ?อแม?วางแผนใหD แต?ตอนจะจากไปเราสามารถวางแผนของเราเองไดD
ในบันทึกการดูแลเตี่ยนี้ ไม?ไดDมีเจตนาวิพากษJวิจารณJสถานพยาบาลหรือหน?วยงานใด การใหDบริการสุขภาพย?อม
มีป]ญหาซึ่งถือเป0นเรื่องปกติ ระบบบริการสุขภาพที่สมบูรณJเพียบพรDอมไม?มีอยู?จริง แต?เรามั่นใจว?าเมื่อพวกเรา
รับรูDว?ามันคือป]ญหาแลDว ในที่สุดมันจะไดDรับการแกDไขไปในทางที่ดีขึ้น
1. เริ่มรูDตัวว?าปOวยหนัก
เตี่ยเป0นคนไม?ชอบหาหมอ ตลอดชีวิตของเตี่ยไม?เคยนอนโรงพยาบาล จนกระทั่งอายุ 83 ป4จึงไดDนอน รพ. เมื่อ
ถ?ายไม?ออก (ปกติเตี่ยไม?ใช?คนทDองผูก) ตDองสวนและส?องกลDองตรวจลำไสDแลDวจึงพบมะเร็งลำไสDใหญ? เตี่ยนอน
รพ.ครั้งต?อมาเพื่อผ?าตัดลำไสDออกประมาณ 5 ซม. เมื่อผ?าตัดเสร็จเตี่ยบอกว?าหายปOวยแลDว ไม?รับการรักษาใดใด
ไม?มีใครบังคับอะไรเตี่ยไดD เหตการณJตอนนั้นประมาณสี่ป4ที่แลDว
เตี่ยเริ่มเดินไม?คล?องตั้งแต?ปลายป4 2564 และบ?นเมื่อยขา เตี่ยน?าจะรูDสึกไม?ดีกับร?างกายตนเองดDวยแต?ไม?ยอมพูด
อะไร เตี่ยขอว?ารอหลังตรุษจีนป4 2565 จึงค?อยไปหาหมอ โดยเขDาตรวจที่ รพ. รัฐในโคราช (เนื่องจากนDองสาว
ทำงานอยู? จึงช?วยดูแลเตี่ยไดD) เมื่อเตี่ยบอกว?าจะไปหาหมอแสดงว?าความรูDสึกไม?สบายตัวน?าจะหนักมากแลDว
เดือน มีนาคม ป4 2565 ไปตรวจจึงพบว?ามีเนื้องอกมะเร็ง 3-4 ซม. ที่ปอดดDานซDายอยู?ใกลDหัวใจ มีความเสี่ยงใน
การผ?าตัด เป0นมะเร็งที่รักษาดDวยยาพุ?งเปgาไม?ไดD
พวกเราไม?เคยถามหมอว?าเตี่ยเป0นมะเร็งระยะใด เตี่ยไม?ตDองการใชDยาหรือคีโม ไม?ตDองการผ?าตัด ตDองการใหD
ปล?อยเนื้องอกไวDอย?างนั้น เตี่ยบอกว?าไม?กลัวตาย และคิดว?าตนเองจะนอนหลับไปเอง ไม?มีใครรูDว?าเตี่ยเหลือ
เวลาอีกเท?าไร
พี่นDองเราปรึกษากัน คิดว?าทางเลือกของเตี่ยคือ การดูแลแบบประคับประคอง เพื่อใหDเตี่ยไม?เจ็บปวดกับอาการ
ของโรค และไม?ทำการรักษาที่ทำใหDเตี่ยทรุดโทรมเร็ว นDองสาวไดDปรึกษากับพยาบาลเรื่องการเตรียมการเขDาถึง
ยาที่จะช?วยจัดการเรื่องการเจ็บปวดเมื่อเวลานั้นมาถึง พวกเราคิดว?าการพาผูDปOวยเดินทางจากระยองมาโคราช
เป0นสิ่งที่ไม?เหมาะสมกับเตี่ยอีกแลDว
เมื่อเตี่ยบอกว?าไม?กลัวตาย เราจึงคุยกับเตี่ยเรื่องสมุดเบาใจว?ามีรายละเอียดอย?างไร เตี่ยมีเจตนาว?าตDองการ
เสียชีวิตที่บDาน เตี่ยรับรูDเรื่องสมุดเบาใจ ขอมาเก็บไวDก?อน ตDองการอ?านรายละเอียดเอง

2. 2
เราเปลี่ยนหมอของเตี่ยจากโคราชมาหาที่ระยอง เตี่ยมียาโรคความดันและเสDนเลือดสมองตีบที่ตDองกินประจำ
เราขอประวัติการรักษาจากรพ. มาดDวยและไปพบหมอที่ รพ. ในจังหวัดชลบุรี ซึ่งขับรถจากบDานไปชั่วโมงกว?าๆ
เราแจDงกับหมอโรคผูDสูงอายุว?าเราตDองการยDายมาหาหมอและรับยาที่นี่แทน และกำลังดูแลแบบประคับประคอง
อยู? หมอรับเรื่องและนัดใหDมาพบหมอมะเร็งในอีกหนึ่งเดือนกว?าๆ ขDางหนDา (ที่ รพ.ไม?มีหมอประจำดDานนี้ ตDอง
รอหมอมาจากกรุงเทพเดือนละครั้ง)
ในระหว?างดูแลเตี่ยกันเองที่บDาน สภาพร?างกายเตี่ยค?อยๆ แย?ลง เตี่ยบ?นจุกหนDาอก และเมื่อยตDนขาขวา แต?เตี่ย
ไม?ตDองการเป0นคนปOวย เตี่ยตDองการเขDาสวนไปตรวจงานตามปกติ บางครั้งบอกว?าจะขับรถเอง ตDองการทำอะไร
เอง ไม?ยอมนั่งรถเข็น เตี่ยใชDวอลJคเกอรJช?วยเดิน เรางงกันว?า มะเร็งกระจายไปที่ปอดดDานซDายติดกับหัวใจแต?
ทำไมเตี่ยบ?นปวดเมื่อยขาขวาและเจ็บชายโครงดDานขวา
เตี่ยยDายลงมานอนชั้นล?างของบDาน การนอนของเตี่ยเริ่มไม?ปกติ นอนนDอย มักจะตื่นตอนกลางคืน จนใน
ที่สุดเตี่ยเริ่มกินยานอนหลับก?อนเขDานอน แต?ก็มักตื่นขึ้นมากลางดึก เตี่ยสามารถใชDวอคJเกอรJเดินเขDาหDองน้ำเอง
ไดD
หลังกลับจากโคราชไดDเดือนกว?า ตอนสายๆ วันหนึ่งเตี่ยก็ลDม (เดือนพฤษภาคม) ในขณะที่ลุกจากเตียงเพื่อเขDา
หDองน้ำเอง (คนที่อยู?ในหDองดDวยเพิ่งเดินออกจากหDองไปเพียงหDานาที) ท?าลDมคือ หงายหลังเอากDนลงและหัวโขก
ผนังกระจก (เตี่ยเล?าใหDฟ]ง) เราช?วยกันพยุงขึ้นมา และปรึกษาว?าจะไปหาหมอไหม เตี่ยบอกว?าไม?ไป เราก็ตDอง
ยอมตามนั้น เพราะรูDว?าบังคับเตี่ยไม?ไดD แต?พอเวลาผ?านไปสักพัก เตี่ยเริ่มประเมินตัวเองและบอกว?าถDาคืนนี้ปวด
หนักคงจะไม?ไดDนอน ไปหาหมอดีกว?า ในยามฉุกเฉินเรากลับลืม 1669 ไปไดDอย?างไม?น?าเชื่อ เราโทรตามคนที่จะ
ช?วยพยุงเตี่ยไหวมาช?วยกันพยุงขึ้นรถ ระหว?างทางเตี่ยบอกใหDขับรถเบาๆ หน?อย เพราะว?าเจ็บมาก เราไปส?งเตี่ย
ที่หDองฉุกเฉิน รพ. เอกชน เตี่ยบอกว?าไดDเตรียมเงินเพื่อรักษาตัวเองในรพ. เอกชน ไม?ตDองการรอคิวในรพ. รัฐ
ตอนหลังเตี่ยมาเล?าใหDฟ]งว?า นี่ไม?ใช?การลDมครั้งแรก เตี่ยเคยลDมมาแลDวครั้งหนึ่งตอนเดินในสวนแต?ไม?มีคนเห็น
เตี่ยไม?ชอบใหDซักไซDถามมาก เราเลยไม?รูDว?าลDมนานหรือยัง และลDมมาแลDวกี่ครั้ง
2 กระดูกสะโพกหัก
เมื่อเขDาหDองฉุกเฉิน รพ. เอกชน ก็มีการซักประวัติคนไขD เราแจDงโรคเรื้อรังทั้งหลายที่เตี่ยเป0นและยาต?างๆ ที่ใชD
และนำประวัติการรักษาที่รพ. ที่โคราชติดไปใหDหมอดูดDวย หมอไดDทำการเอกซเรยJกระดูก และพบว?ากระดูก
สะโพกหัก หมอแนะนำใหDติดตุDมดึงขาและพักรักษาตัวในโรงพยาบาล หมอที่รพ. นี้ไม?แนะนำการผ?าตัดสะโพก
เพราะเห็นว?า ผูDปOวยอายุมากและกำลังดูแลแบบประคับประคองอยู?
ดDวยการระบาดโควิด-19 ยังเป0นที่หวาดกลัวกันอยู? จึงไม?มีการเยี่ยมไขDในรพ. นี้ แต?ไดDรับอนุญาตใหDมีคน
เฝgาไขDเตี่ยหนึ่งคน เราจDางเพื่อนบDานใกลDชิดที่เคยดูแลเตี่ยมาอยู?เป0นเพื่อน
ในระหว?างที่นอน รพ. เอกชน เราไดDคุยกับเตี่ยเรื่องสมุดเบาใจ เตี่ยบอกเอามาเซ็น ใหDอ?านใหDเตี่ยฟ]งอีกรอบ เตี่ย
เอาไปติ๊กรายการเองและเซ็นชื่อ ในตอนนั้นมือเตี่ยยังสามารถเขียนหนังสือไดD
นDองสาวแนะนำว?า ใหDยDายเตี่ยมารพ. รัฐ 1 เพราะใชDสวัสดิการไดD ระบบการยDายรพ. ก็ตDองหาหมอที่รพ.รัฐ ที่
ยอมรับคนไขD โชคดีที่หมอเวรยอมรับเตี่ยเขDามาเป0นคนไขD จึงมีการยDายหลังจากนอน รพ. เอกชน เพียงแค?คืน

3. 3
เดียว ค?าใชDจ?ายหนึ่งคืนก็แพงเอาการ เพราะมีผูDเชี่ยวชาญเฉพาะทางที่เกี่ยวกับโรคผูDสูงอายุแวะเขDามาดูอาการ
หลายคน เราแจDงรพ. ว?าเราไม?สามารถอยู?ต?อไดD เพราะไม?มีเงินจ?าย เตี่ยยอมยDายเพราะคิดว?าค?าใชDจ?ายรพ. แพง
มาก เตี่ยนอนเจ็บทั้งคืนและขอยาแกDปวด
เมื่อยDายผูDปOวยมารพ. รัฐ 1 ก็มาเริ่มตDนการตรวจใหม?ที่หอผูDปOวยนอก การมารพ. รัฐ 1 แห?งนี้นับว?าเป0นครั้งแรก
ของทุกคนในบDาน คนไขDเยอะมาก (ตามปกติ)
ความกังวลกับการยDาย รพ. ทำใหDเตี่ยไม?กินอะไรทั้งวัน พอถึงเวลาบ?ายสี่โมงจึงหิวมาก อยากกินกmวยเตี๋ยวเสDน
เล็ก แต?มันเป0นเวลาที่โรงอาหารของ รพ. ปoดหมดแลDว เตี่ยจึงไดDกินแค?มาม?าจากรDานคDาสวัสดิการใน รพ.
เตี่ยเขDานอนในรพ. โดยไปหDองผูDปOวยรวม จะเรียกหDองก็ไม?ถูกนัก เพราะคนไขDในหDองเต็มจนลDนมาดDานนอก
เตียงที่เตี่ยนอนตั้งอยู?บริเวณหนDาลิฟทJ โถงหนDาลิฟทJมีเตียงคนไขDประมาณสิบเตียง ไม?มีที่สำหรับญาติใหDนอนเฝgา
เพื่อนบDานที่เฝgาไขDเตี่ยหนึ่งคืนเหนื่อยมากกลับบDานไปแลDว เราจึงใหDแม?บDานมาช?วยนั่งเฝgาเตี่ย เกDาอี้โตpะวางของ
ตDองไปขอแบ?งป]นมาจากเตียงอื่นๆ พยาบาลเตือนใหDเตี่ยใส?หนDากากอนามัยตลอดเวลาเพราะมีผูDปOวยและญาติที่
เป0นโควิด-19 แบบไม?รูDตัวปะปนอยู?มากมาย
เตี่ยไดDยDายไปหDองพิเศษเวลาสองทุ?ม เตี่ยเหนื่อยกับความเจ็บปวดไม?ไดDนอนทั้งคืนก?อนหนDา และมาเผชิญกับการ
รอในรพ. อีกทั้งวัน ทำใหDค?อนขDางเหนื่อยลDา
นอนไดDเพียงคืนเดียว เตี่ยก็อยากกลับบDาน แต?พวกเราคิดว?า เตี่ยยังตDองดึงขาและเรากังวลเรื่องความเจ็บปวด
เราเริ่มไปคุยกับพยาบาลที่ดูแลแบบประคับประคอง (palliative care) ของรพ. พบว?า รพ.นี้ไม?มีการจ?ายยาแกD
ปวดแบบที่เตี่ยกินอยู? แต?พยาบาลไดDนัดใหDพบแพทยJทางเลือกเพื่อรับน้ำมันกัญชา
พวกเราเห็นเตี่ยเจ็บปวดสะโพก จึงปรึกษากันว?าจะผ?าตัดดีหรือไม? การไม?ทำอะไรเหมือนปล?อยปละละเลย
ใหDเตี่ยเจ็บปวดไปเรื่อยๆ เราเจอทางสองแพร?งที่ตDองตัดสินใจ ผ?าหรือไม?ผ?า
หมอที่ไม?แนะนำใหDผ?า ใหDความเห็นว?าคนไขDสูงอายุที่เคยผ?าไปแลDวมักจะไม?กลับมาเดินอีก ถDาหมอทำการผ?าอยู?
พบว?ามะเร็งแพร?กระจายไปที่สะโพกก็จะหยุดผ?า คนไขDเจ็บโดยไม?ไดDอะไร คนไขDเป0นมะเร็งอยู? มีโรคเรื้องรัง
หลายโรคและเป0นผูDสูงอายุ การผ?าจะเสี่ยงกว?ากรณีทั่วไป
หมอที่แนะนำใหDผ?า ใหDความเห็นว?า ถDาไม?ผ?าคนไขDจะเจ็บปวด รออีกสักพักกว?าจะหายปวด การผ?าตัดไม?ไดD
ยุ?งยากอะไร การผ?าจะทำใหDคุณภาพชีวิตดีกว?าไม?ผ?า
เตี่ยไม?ตDองการผ?าตัด หมอจึงบอกว?าไม?ผ?าก็ใหDกลับบDาน เตียงเต็มอยู?นานไม?ไดD ค?าใชDจ?ายหDองพิเศษรพ. นี้ถูกมาก
นับตั้งแต?วันที่เตี่ยลDม แม?มีอาการผิดปกติ ทุกคนไม?ทันสังเกต เพราะไปมุ?งแกDป]ญหาเฉพาะหนDาเรื่องดูแลและหา
อาหารใหDคนปOวย
แม?ดูเงียบ คิดอะไรไม?ออก นั่งเหม?อ กินนDอยลง เอาแต?นอน ดูวิตกกังวล คิ้วผูกโบวJ บางครั้งตาขวางๆ ถามซ้ำๆ
เรื่องค?าใชDจ?ายรักษาพยาบาล พูดวนเวียนว?ากลัวเงินไม?พอรักษาเตี่ย
3 ผ?าตัดสะโพก

4. 4
เมื่อกลับมาบDาน เตี่ยยังคงเจ็บปวดสะโพก ขา และบริเวณหนDาอก แต?เตี่ยมีความอดทนต?อการเจ็บปวดสูงมาก
ไม?ค?อยบ?น เมื่อไม?ไหวจริงๆ ก็เรียกหายาแกDปวดแบบที่มีขายตามรDานขายยา จนพวกเรากลัวว?าจะมีผลต?อ
กระเพาะและตับ ยาแกDปวดตัวที่แรงๆ รDานขายยาแถวบDานบอกว?ากินเยอะเกินไปไม?ขายใหDแลDว
นDองสาวคุยกับหมอกระดูกที่โคราชและเห็นว?าเตี่ยควรผ?าตัดสะโพก เพื่อจะไดDกลับมาเดินไดD มีชีวิตปกติไดD
แทนที่จะนอนปวดอยู?บนเตียงไปอีกนานเท?าไรไม?รูD
เตี่ยยอมผ?าตัดและกลับไปรพ. รัฐแห?งเดิม เตี่ยไดDรับการผ?าตัด (เดือนมิถุนายน) และนอนรพ. หลายคืน เตี่ยตDอง
ไปนอนหนDาลิฟทJก?อนถึงจะไดDยDายมาหDองพิเศษในช?วงกลางคืนเช?นเดิม
การผ?าตัดผ?านไปดDวยดี นDองสาวไปนอนเฝgาเตี่ย และเห็นว?าเตี่ยกระวนกระวาย พูดจาเพDอๆ มองไปนอก
หนDาต?างแลDวเห็นแมวดำ และเห็นอะไรอื่นที่เตี่ยไม?พูด อยู?ไม?กี่วันเตี่ยก็ตDองการกลับบDาน
ระหว?างที่เตี่ยอยู? รพ. เราก็เริ่มคุยกันว?า เรามาถึงจุดที่ตDองมีคนดูแลเตี่ยประจำหนึ่งคน แม?บDานที่เคยมาเฝgาเตี่ย
ตDองทำงานบDาน แม?หวงแม?บDานคนนี้
จับพลัดจับผลูเราไดDคนดูแลที่รับจDางงานพิเศษในรพ. เราเห็นร?วมกันว?าเธอคุยกับเตี่ยไดDและมีประสบการณJดูแล
ผูDปOวยมานาน มีรูปร?างใหญ?พอที่จะพยุงเตี่ยระหว?างหัดเดิน จึงตกลงใหDผูDดูแลคนนี้มาทำงานที่บDานเราดDวย
ค?าจDางที่แพงพอๆ กับการจDางผูDดูแลจากศูนยJ
โดยปกติแม?เนDนเรื่องงานบDานมาก แม?ตDองการบDานใหDสะอาด และอาหารตDองพรDอมใหDทุกคนทานที่บDาน แม?ไม?
ชอบใหDทานอาหารนอกบDาน แต?ตอนนี้แม?ตื่นมา แลDวนั่งเบลอๆ ทำอะไรไม?ถูก ถามคำถามเดิมๆ เราไม?รูDจะแกDไดD
อย?างไร พูดอธิบายใหDคลายกังวลก็ไม?เป0นผล เราเห็นว?าอาการไม?ดีจึงพาพบจิตแพทยJโดยด?วน
ความพีคของป]ญหาในบDานมาอีกระดับ
แม?เปoดกระเป{าสมบัติที่แอบไวDในที่ปลอดภัย (ในความคิดของแม?) แลDวพบว?า เงินจำนวนหลายหมื่นกลายเป0น
กระดาษหนังสือพิมพJที่พับแบบซDอนๆ กันใหDหนาเหมือนเป0นแบงคJพันซDอนกันอยู? แม?สงสัยว?ามีอำนาจมืดอะไร
มาเสกเงินแม?ใหDเป0นหนังสือพิมพJ ยืนงงเป0นนาน (งงแบบที่ในตาแม?มีเครื่องหมายคำถามเต็มไปหมด) ส?วนเรา
เห็นก็รูDทันทีว?าแม?บDานคนซื่อของเราแน?นอน เพราะในบDานมีคนอยู?สามคนเตี่ย แม? และแม?บDาน เท?านั้น
เมื่อถามแม?ว?าเงินในกระเป{าสมบัติมีทั้งหมดเท?าไร แม?ไม?รูD พอไดDเงินสดจากนDองชายก็เอามาแอบในกระเป{า
สมบัตินี้ สะสมไปเรื่อยๆ
4 ความเจ็บปวดรุนแรงขึ้น
แผลจากการผ?าตัดดีขึ้นเรื่อยๆ ตDองชมหมอว?าเก?งมาก เตี่ยไม?บ?นเรื่องแผลเท?าไร โชคดีว?ามีนDองสาวช?วยดูแลไดD
เป0นอย?างดี
เตี่ยเริ่มมีอาการเจ็บปวดตรงหนDาอกและขาขวามากขึ้นเป0นช?วงๆ มีป]ญหาเรื่องการขับถ?าย อาการนอนไม?หลับ
รุนแรงขึ้น เตี่ยจะตื่นตีสามไปจนเชDา และกลางวันก็ไม?ค?อยนอน
เมื่อครบกำหนดตัดไหม เราพาเตี่ยไปตัดไหมที่ รพสต. ใกลDบDาน เพื่อลดการเดินทางที่ทำใหDผูDปOวยเจ็บปวด เตี่ย
พอใจบริการมากเลยซื้อลูกชิ้นทอด (ที่ขายอยู?ตรงนั้นพอดี) แจกทั้ง รพสต. ซึ่งปกติเตี่ยเป0นคนชอบซื้อของแจก
คนอยู?แลDว

5. 5
เราไดDแจDงกับเทศบาลแถวบDานเป0นครั้งที่สองว?าเราตDองการใหDมี ผูDดูแลผูDสูงอายุตามโครงการดูแลระยะยาว
(LTC) ของ สปสช. มาเยี่ยมบDานผูDปOวยสูงอายุที่เริ่มมีป]ญหาในการช?วยเหลือตัวเอง อยากใหDผูDดูแลของโครงการ
(care giver) มาสอนญาติในการดูแลผูDปOวย แต?ก็ไม?เคยมีการส?งคนมาดูแลเลย
หลังจากวันที่เตี่ยลDม มีเหตุการณJไม?ปกติเกิดขึ้นทุกวัน แต?ละเรื่องเป0นสิ่งที่ทุกคนไม?เคยคาดคิด ไม?เคย
เตรียมการ พวกลูกพยายามจัดเวลาเวียนกันมาพักอยู?ในบDานอย?างนDอยหนึ่งคน เพื่อปกปgองผูDสูงอายุจากการถูก
เอาเปรียบและการไดDรับขDอมูลผิดๆ และใหDสามารถตัดสินใจเหตุการณJต?างๆ ไดDอย?างรวดเร็ว
ลูกทั้งหDาคนมีงานประจำทำ สี่คนอาศัยอยู?คนละจังหวัดกัน มีนDองสาวอยู?ระยองหนึ่งคนมีลูกเล็กตDองคอยดูแล
การระบาดของโควิด-19 ทำใหDลูกๆ สามารถเวียนกันมาทำงานออนไลนJที่บDานไดD
เตี่ยอายุ 87 ป4 แมDจะปOวยกายมากขึ้น แต?สมองยังดีอยู? ยังตDองการเดินออกนอกบDาน ตDองการนั่งรถไปสวน
ตDองการดูบัญชีรายไดDจากสวน ตDองการพกเงินสดในกระเป{ามากๆ ตDองการอ?านหนังสือพิมพJทุกวัน การอำนวย
ความสะดวกใหDสิ่งเหล?านี้เกิดขึ้นกับคนที่เดินเองไม?ไดD มีอาการเจ็บปวดเมื่อลุกนั่ง บางครั้งพูดเพDอ มันตDองใชDคน
หลายคนวิ่งวุ?นวายอยู?ในบDาน มีเสียงตะโกนโหวกเหวกเมื่อเตี่ยตDองการเขDาหDองน้ำหรือจะออกมานั่งในครัว เตี่ย
ตDองการสูบบุหรี่ทั้งๆ ที่เคยหยุดไปแลDวเป0นเดือน นิ้วที่คีบบุหรี่ยังแทบจะไม?มีแรงเลย
ส?วนแม?อายุ 83 ป4 อยู?ในอาการวิตกกังวล อยู?คนเดียวไม?ไดD ถDาบDานเงียบจะรูDสึกเหงา แม?วิตกกังวลทุกวันว?าจะ
หาอะไรใหDผูDปOวยและผูDดูแลกิน
แม?บDานคนซื่อยังคงอยู?ในบDานอย?างสบายใจ เดินรDองเพลงเหมือนไม?มีอะไรเกิดขึ้น เตี่ยและแม?ติดแม?บDานคนนี้
เพราะตามใจเตี่ยกับแม? พูดเพราะ และดูซื่อ แม?บDานคนนี้ขโมยเงินง?ายๆ หยิบเงินสดทีละสองสามพัน หยิบ
เสร็จก็วิ่งออกนอกรั้วบDานไปธนาคารที่ห?างจากบDาน 50 เมตร ฝากเงินสดที่ตูDเอทีเอ็ม แลDวก็ใหDญาติที่ต?างจังหวัด
กดเงินสดจากบัญชีเธอไปใชD ฝากปุ•บ เบิกป]‚บ มีบางครั้งฝากเงินเกือบแสน บางครั้งฝากเชDาครั้ง บ?ายครั้ง (ดูจาก
สมุดบัญชี) รวมๆ แลDวโอนไปเกือบสองแสนบาท และมาพบอีกว?าขโมยทองรูปพรรณอีก 4 บาทไปจำนำ พวก
เราไม?เล?าเรื่องเหล?านี้ใหDเตี่ยฟ]ง ส?วนแม?ใหDรูDเรื่องทองภายหลังเมื่ออาการค?อยๆ ดีขึ้น
ผูDดูแลเตี่ยตัวโตแข็งแรง เสียงดัง อยากกินโน?นนี่ เตี่ยบอกใหDดูแลเคDาใหDดี พอผ?านไปไม?นานคนนี้เริ่มดุเตี่ย ตอนตี
สามจะตDองไดDยินเสียงดุใหDหลับ เตี่ยบอกว?าอยากกินกาแฟ แทนที่จะพูดดีๆ เธอก็ดุดังมากว?าใหDหลับ ใหDรอกิน
ตอนตีหDาแทน วนเวียนแบบนี้ทุกวัน เธอยังพูดใหDเราวิตกกังวลว?าเตี่ยจะอยู?ไดDไม?เกินสองเดือน จะตDองใหDอาหาร
ทางท?อ แลDวเธอก็ขอขึ้นค?าแรง เมื่อลูกๆ บอกว?าไม? เธอก็ลาออกทันที ตกลงเธออยู?ดูแลเตี่ยเพียงหนึ่งเดือน เรา
ตDองหาผูDดูแลคนใหม?
นDองสาวติดต?อศูนยJจึงไดDผูDดูแลคนที่สองมาจากต?างจังหวัด คนนี้ถูกกักตัวอยู?สามสี่วันกลัวว?าจะมีโควิด-19
เตี่ยบอกว?าไม?ตDองการความช?วยเหลือ ยังดูแลตนเองไดD เมื่อไดDเจอหนDาผูDดูแลคนที่สอง เตี่ยก็แผลงฤทธิ์กับเธอ
เห็นว?าไม?คล?องแคล?ว เธอขอใหDเตี่ยใส?ผDาอDอมตอนกลางคืน และไม?ยอมใหDเตี่ยสูบบุหรี่ พวกเรากลัวเตี่ยนอนไม?
หลับเลยบอกผูDดูแลว?าไม?ใหDเตี่ยกินกาแฟตอนตีสาม ผูDดูแลชงกาแฟใหDตอนตีหDาแทน เตี่ยไม?ถูกใจ แค?อาทิตยJ
เดียวเตี่ยก็ไล?เธอออก
แม?วิตกกังวลมากขึ้น นDองสาวตDองมาช?วยจัดการเรื่องอาหารการกินในบDานมากขึ้น

6. 6
5 อาการของโรคเริ่มรุนแรงขึ้น
เตี่ยชอบดูยูทูปช?องที่แสดงการใชDชีวิตในปOา สรDางบDานคนเดียว หาเลี้ยงชีพแบบง?ายๆ เป0นช?องของชาวเวียดนาม
ไม?มีการพูดใดๆ ทั้งสิ้น ช?องแบบนี้มีเยอะมาก เตี่ยเปoดดูไดDทั้งวันทั้งคืน เป0นการแกDเบื่อของเตี่ยที่ตDองอยู?บนเตียง
เกือบตลอดเวลา
เดือนกรกฎาคม เตี่ยเจ็บหนDาอกมากขึ้นโดยเฉพาะในตอนกลางคืน เตี่ยบอกว?าจุก เอามือทุบอกตัวเอง นDองสาว
ปรึกษาหมอที่โคราชว?าตDองปรับยาอย?างไรบDาง พี่นDองคุยกันแลDวจึงเริ่มปรับยาแกDปวดที่ไดDจากหมอที่โคราช เตี่ย
บ?นเมื่อยบริเวณตDนขาตลอด ตDองหายามาคอยนวด เตี่ยกลัวว?าตนเองจะเป0นภาระต?อลูกๆ
ตอนกลางวันเตี่ยมีการเปลี่ยนอิริยาบถดDวยการใหDแม?บDานช?วยพยุงมานอนดูทีวีในครัว (เหมือนพื้นที่ส?วนกลาง
ของบDาน) และนอนสูบบุหรี่ อาการเจ็บปวดมีมากขึ้น นั่งเพียงแป•บเดียวก็ปวด ตDองนอนลง การกินไดDนDอยลง
เรื่อยๆ
ศูนยJส?งผูDดูแลคนใหม?มา และบอกเธอว?าไม?ตDองเอาเสื้อผDามาเยอะเพราะคนไขDน?าจะเปลี่ยนผูDดูแลอีกในไม?นาน
เราใหDกักตัวผูDดูแลสามวันเพื่อดูว?าจะมีอาการโควิด-19 หรือเปล?า ระหว?างรอกักตัวเตี่ยรูDว?าพวกเราจDางคนใหม?
เตี่ยบอกว?าใหDส?งกลับไป เตี่ยไม?ตDองการ พวกเราบอกเตี่ยว?าไม?ส?งคนนี้กลับ ถDาไม?มีคนดูแลเตี่ยเราจะพาเตี่ยยDาย
มาดูแลที่ขอนแก?น เตี่ยโวยวายว?าจะไม?ไปไหน จะตายที่บDาน
เมื่อเตี่ยเจ็บปวดมากขึ้น มีการกินยาแกDปวดมากขึ้น และหยดน้ำมันกัญชาใตDลิ้นก?อนนอน การแผลงฤทธิ์ก็เริ่ม
ลดลง และมีอาการละเมอ บางครั้งก็ทำมือเหมือนนั่งเล?นไพ?อยู?
ผูDดูแลคนที่สามนี้มีประสบการณJดูแลผูDปOวยระยะยาวและระยะทDายมาแลDวหลายคน ไม?เถียงคนไขDและใจเย็น
พวกเราใหDผูDดูแลจดการใหDยาแกDปวดประเภทมอรJฟ4นทุกครั้ง เพื่อประโยชนJในการคุยกับหมอและการติดตาม
การใชDยาอย?างถูกตDอง บางครั้งใหDยาแกDปวดมากไป เตี่ยเอาแต?นอนและละเมอ ก็ตDองปรับยาลดลงและใหDห?าง
ขึ้น ตDองมีการสังเกตตลอดทุกวัน บางครั้งคุยๆ อยู?เตี่ยก็หลับไปเลย ใหDอมลูกอมไม?ไดD อันตรายมากว?าจะติดคอ
ยังมีการขอสูบบุหรี่บDาง เตี่ยเคยหลับคาบุหรี่ที่คีบอยู?ในมือ
เตี่ยยังไม?ยอมใส?ผDาอDอม เวลาเขDาหDองน้ำจะตDองมีคนมาช?วยพยุงสองคน ประตูหDองน้ำอยู?ห?างเตียงเพียงสองเมตร
แต?การพาไปเขDาบ?อยๆ ก็ทุกลักทุเลมาก โดยเฉพาะเวลากลางคืนที่มีคนดูแลเฝgาคนเดียว เตี่ยก็ยังจะเขDาหDองน้ำ
ไม?ยอมใชDกระบอกป]สสาวะ
เตี่ยยังมีภาวะวิตกกังวลเรื่องเงินเขDามา จะถามเรื่องเงินในบัญชีธนาคาร ตDองการรับรูDรายไดDจากสวน และขอดู
บัญชีสวน มีคนขDางบDานชอบเล?าเรื่องใหDเตี่ยวิตกกังวลเกี่ยวกับสวน เมื่อเราอธิบายใหDฟ]งก็ไม?แน?ใจว?าเขDาใจ
หรือไม? เหมือนสับสนแต?ตDองการรูDเรื่อง
เตี่ยตDองการพกเงินสดเสมอ ขอกระเป{าสตางคJและใส?เงินสด ถDาเราใส?เงินนDอยก็จะโมโหโวยวาย แต?พวกเราใส?
เงินไวDไม?เกินสองพันบาทเพราะรูDว?าในบDานมีโจรอยู? เตี่ยพกรูปคู?เตี่ยกับแม?ไวDในกระเป{าสตางคJ เป0นรูปขาวดำ ใน
รูปเตี่ยน?าจะอายุประมาณสามสิบ พวกเราเพิ่งรูDว?ารูปนั้นอยู?ในกระเป{าสตางคJเตี่ยตลอดเวลา
บางครั้งเตี่ยเพDอรูDสึกว?านอนอยู?บDานคนอื่น หรือกำลังถูกลักพาตัว ตื่นขึ้นมาจำหนDาลูกไดDก็ชวนว?าเรากลับบDาน
กันเถอะ ทำไมมานอนอยู?ที่นี่ มีคนจะลอบทำรDายพวกเรา อาการนี้เป0นเกือบทุกวัน การพยายามพูดหว?านลDอม
ว?าเรานอนอยู?ที่บDาน พยายามอธิบายว?าไม?มีใครทำอะไรเตี่ย พูดซ้ำไปมามันค?อนบั่นทอนพลังงานของผูDดูแล

7. 7
บางวันก็บอกว?าผูDดูแลกำลังวางยาเคDา เมื่อเตี่ยรับยามาก็ไม?กิน ตรงนี้เรามารูDภายหลังเมื่อเห็นยาซ?อนอยู?ใตDที่
นอนหลายเม็ด บางวันตื่นมาทำหนDาเครียดบอกว?าแม?ก?อเรื่องใหญ?แลDว เอาเงินไปเล?นการเมืองหมดเลย
บางวันก็จะไปสวนใหDไดD ตDองเข็นรถพาจะขึ้นรถ เตี่ยก็จุก ไปต?อไม?ไหว บอกว?าจะไปสถานีตำรวจแจDงความว?าถูก
ลักพาตัว เราบอกว?านี่ลูกสาวจำไดDไมp เคDาก็จำไดD เราบอกว?าลูกไม?ลักพาตัวเตี่ยหรอก เตี่ยไม?ไวDใจลูกเหรอ เตี่ยก็
ทำหนDาสับสนงงงวยมาก (สายตาประมาณเดียวกับตอนที่แม?เห็นเงินกลายเป0นกระดาษหนังสือพิมพJ)
เตี่ยมองเห็นภาพหลอน บอกว?าเป0นผีผูDหญิงเขDามายืนในหDอง ใหDเอาไมDเทDามา จะไวDตีผีผูDหญิง และยังมองเห็น
แมลงเต็มหDอง ขอยาฆ?าแมลง ฉีดจนเหม็นไปหมด มองเห็นคนที่กระจกหนDาต?างหDองนอนซึ่งเป0นภาพสะทDอน
ของทีวีที่เปoดตลอดเวลา
เตี่ยเรียกคนมานอนในหDองหลายๆ คน ไม?ชอบอยู?คนเดียว และไม?ชอบอยู?สองคนกับผูDดูแล กลัวคนอื่นนินทา
เรื่องชูDสาว พวกเรางงว?าคิดอะไรของเตี่ย ในที่สุดในหDองนอนมีผูDดูแลกับแม?บDานนอนดDวยทุกคืน
ถึงแมDว?าอาการจะเพDอๆ เพลียๆ เตี่ยก็ยังมีกิจวัตรในการอ?านหนังสือพิมพJทุกวัน เราไม?รูDหรอกว?าเตี่ยอ?านรูDเรื่อง
หรือไม? แต?มันก็ทำใหDเตี่ยนิ่งไปไดDสักพักใหญ?ๆ
พอถึงสิ้นเดือนกรกฎาคม การกินอาหารของเตี่ยก็นDอยลงอีก ไม?ค?อยอยากอาหาร ส?วนใหญ?กินขDาวตDม และเริ่ม
ตDองป]†นใหDกินสะดวกขึ้น เตี่ยใส?ฟ]นปลอมทั้งปาก การถอดเขDาๆ ออกๆ ก็ตDองระวัง ตอนนี้จึงถอดเสียเป0นส?วน
ใหญ?
มีวันหนึ่งเตี่ยบอกว?าเพลียมาก จะไปนอน รพ. นDองสาวก็ตDองรีบขับรถมาหา เรียก 1669 มารับเพราะนั่งไม?ไหว
ตDองนอนไป พอไปถึง รพ. เอกชน ก็จะมีกระบวนการตรวจรักษา ทาง รพ. ตDองการใหDเตี่ยเขDาหDองไอซียู
นDองสาวแจDงหมอไปว?าตอนนี้ดูแลแบบประคับประคองอยู? ไม?ตDองการป]‚มหัวใจ หรือใส?เครื่องมืออื่นไปในร?างกาย
เตี่ยบอกว?าไม?ตDองการใหDทำอะไร บอกว?าขอน้ำเกลือหนึ่งคืน แลDวจะกลับบDาน เมื่อเตี่ยรูDว?าการเคลื่อนยDายตัวเอง
ไป รพ. มันเจ็บปวดมาก วันหลังเตี่ยก็ไม?เรียกรDองสิ่งนี้อีก
6 เริ่มเป0นแผลกดทับ
เตี่ยมีความอดทนต?อความเจ็บปวดสูงมาก พอบอกว?าเจ็บหนDาอกมากและทำหนDาตาว?าเจ็บจริงๆ เรามักถามว?า
จาก 1 ถึง 10 เจ็บระดับใด เจ็บ 1 นDอยที่สุด และเจ็บ 10 มากที่สุดทนไม?ไหวแลDว เตี่ยมักจะตอบ 2 และตอนที่
ดูทรมานมาก คำตอบของเตี่ยไม?เคยเกิน 5 เลย (ถามเพื่อไปตอบหมอที่ดูแลเรื่องยาแกDปวด)
เตี่ยนอนมากกว?านั่ง และนอนตะแคงไม?ไดD เตี่ยบอกว?าท?านั่งหรือนอนตะแคงทำใหDจุก เราคิดไม?ออกหรอกว?าจุก
กับเจ็บของเตี่ยมันเหมือนหรือต?างกันอย?างไร
ในการกินขDาวหนึ่งมื้อเตี่ยตDองลุกนั่งๆ นอนๆ ถึงสามรอบ การนอนหงายนานๆ ทำใหDเตี่ยเริ่มมีแผลกดทับที่กDน
(ประมาณเดือนสิงหาคม) เราสั่งที่นอนรังผึ้งแบบเสียบไฟฟgามาใหD และทายาที่แผล ช?วยทำใหDอาการดีขึ้นมาก
ผิวของเตี่ยแหDง เห็นเตี่ยเกาตามแขนขา พวกเราหาโลชั่นมาทาใหD
เมื่อเราเห็นว?าเตี่ยปวดมาก ก็เลยสอนการทำสมาธิ คิดหาวิธีว?าแบบไหนจะเหมาะกับเตี่ย เพราะเตี่ยไม?เคยสนใจ
เรื่องการทำสมาธิหรือการปฏิบัติธรรม ไม?มีศรัทธาในศาสนาใดใด เตี่ยชอบทำทาน และทำเยอะมาก

8. 8
เราซื้อลูกปะคำมาใหDเตี่ยนับเพื่อใหDลืมเรื่องเจ็บปวด ปรากฏว?าไม?ไดDผล เตี่ยไม?ทำดDวย เราจึงเปลี่ยนมาใหDเตี่ยดู
ลมหายใจและพูด “พุทโธ” ตามลมหายใจเขDาออก เตี่ยยอมทำ และไดDผล เตี่ยลืมการเจ็บปวดแบบระยะสั้นๆ
ไปไดD วันต?อมาเตี่ยติดใจ ตDองการใหDเราช?วยกันทำ “พุทโธ” อีก เตี่ยจำไม?ไดDว?าตDองพูดอะไร ไม?สามารถทำคน
เดียวไดD ตDองเริ่มใหDดDวยการช?วยท?องดังๆ ทำไปพรDอมกันกับเตี่ย สักพักพอเตี่ยทำเอง เราก็เงียบลง และเตี่ยก็จะ
หลับไป นอกจากนี้ เราก็เปoดยูทูปธรรมบรรยายของพระไพศาล วิสาโล ใหDเตี่ยฟ]งบDาง ซึ่งเตี่ยก็ไม?ขัดขืนอะไร แต?
พอฟ]งสักพักก็เปลี่ยนไปดูคนสรDางบDานในปOาเช?นเคย
ที่จริงแลDว พวกเราทุกคนไม?ทราบว?าเตี่ยจะตDองเจ็บปวดแบบนี้ไปนานเท?าไร
ไม?มีแมDแต?หนึ่งวัน ที่เหตุการณJวันนี้เหมือนกับเมื่อวาน
ประมาณกลางเดือนสิงหาคม เตี่ยมีอารมณJไม?นิ่ง บางวันเกรี้ยวกราด กังวลเรื่องเงินบ?อยๆ เรียกหาเงินสดเพื่อ
พกติดตัว และเอาเงินจ?ายแม?บDานและผูDดูแลเพื่อใหDพวกเขาตามใจ บางครั้งเตี่ยขอดูสมุดบัญชี บางทีเรียกลูกที่
อยู?ใกลDมาซักถามเรื่องเงิน บางครั้งเรียกลูกหรือแม?ไปด?าว?าขโมยบุหรี่ไปแอบ วันไหนที่เตี่ยอารมณJรDายเกรี้ยว
กราด ก็ทำใหDลูกกับแม?มีอารมณJหดหู?ไปดDวย
ในตอนกลางดึก ถDาเตี่ยเห็นแม?เดินเขDาหDองน้ำ เตี่ยจะทักว?า “แม?นอนหลับสบายดีไมp”
แมDว?าเตี่ยจะเดินเองไม?ไหวแลDว ก็ยังอยากเขDาหDองน้ำเอง และโวยวายจะตDองไปเองใหDไดD แม?บDานและผูDดูแล
ช?วยกันพยุงอย?างลำบาก ขาไปหDองน้ำพอไหว แต?ขากลับแทบจะอุDมกันมาเลย เตี่ยอยากเขDาหDองน้ำบ?อย เคDา
รูDสึกไม?สบายในทDองเหมือนกับกำลังปวดอุจจาระ แต?ไม?มีอะไรใหDถ?ายออกมา
บางวันเตี่ยนอนทั้งวัน บางวันดูทDอแทDพูดว?าเป0นภาระผูDอื่น กินอาหารไม?ลง บางวันเรียกลูกเขDามาแลDวบอกว?าจะ
ตายวันนี้ละนะ พอผ?านไปสี่ชั่วโมงบอกว?าไม?อยากตายแลDว
ส?วนแม?เอาแต?นอน ไม?เจริญอาหาร แม?ดูทรุดโทรมหนDาตาไม?เป0นสุข จนเตี่ยถามว?าแม?ปOวยเหรอ
แม?บDานคนซื่อเปoดเผยเพิ่มเติมว?า ไปกูDเงินแม?คDาขนมจีนในตลาดอีกหDาหมื่นบาท จ?ายดอกเบี้ยรDอยละยี่สิบทุก
เดือน ยังไม?เคยหักตDนเลย แม?บDานคนนี้กินอยู?ฟรีทุกอย?าง มีเงินเท?าไรส?งกลับไปใหDคนที่บDานต?างจังหวัดทั้งหมด
เหตุการณJไม?ปกติเกิดขึ้นอีกตอนตDนเดือนกันยายน มีฝนตกหนัก 2-3 วันในปOาสวนยางห?างจากบDานไปทางทิศ
เหนือ 30-40 กม ทำใหDน้ำท?วมในสวนยาง มีน้ำปOาไหลหลากเพื่อผ?านลงทะเลทางทิศใตD ประกอบกับมีการ
ปล?อยน้ำจากฝาย ทำใหDน้ำท?วมทั้งตัวเมืองระยองและพื้นที่อำเภอรอบๆ หนักมาก น้ำปOาไหลผ?านซอยหนDา
ประตูรั้วบDานและค?อยเขDามาในรั้วบDานอย?างรวดเร็ว (บDานหลังนี้ไม?เคยมีน้ำท?วมมาก?อนเลย) มีสัตวJรDายเช?น
แมลงปOองตัวโตลอยน้ำมาดDวย ผูDหญิงในบDาน 4 คนช?วยกันยกของขึ้นที่สูง เตี่ยนอนและผูDดูแลคอยเฝgาเตี่ย พวก
เราไม?กลDาบอกใหDเตี่ยกังวล แต?พวกเรากังวลกันมากว?าจะยDายเตี่ยขึ้นชั้นสองไดDอย?างไร
โชคดีที่น้ำมาจ?ออยู?แค?ประตูบDาน (ระดับอีกสองนิ้วก็เขDาในบDาน) แลDวก็ค?อยลดลง พวกเราก็ตDองเหนื่อยต?อ ขน
ขDาวของลงกลับที่เดิม
เตี่ยผอมลงเรื่อยๆ ทานอาหารแบบไม?ตDองเคี้ยว มีอาการปวดบริเวณหนDาอกและขามากขึ้น ในยามที่เจ็บปวด ดู
ทรมานอย?างมาก นDองสาวใหDเตี่ยคุยผ?านกลDองวีดีโอกับหมอที่โคราช จากนั้นจึงไดDยามอรJฟ4นเป0นแบบแปะและ
แบบเม็ด ทำใหDอาการเพDอๆ ของเตี่ยลดลง
อาการต?อมาของเตี่ยคือ ทDองผูก จนตDองสวน แต?ละครั้งที่สวน เตี่ยจะเพลียมาก

9. 9
อาการใหม?ที่สรDางความกังวลแก?ทุกคน คือ เตี่ยเริ่มอาเจียน กินยาแกDอาเจียนก็ไม?ดีขึ้น บางครั้งอาเจียนมีเลือดสี
ดำออกมาดDวย
7 เขDาหDองฉุกเฉินอีก
เหตุเกิดในวันที่ลูกทุกคนตDองกลับไปทำงาน เตี่ยปวดหนDาอก ทDอง และตDนขาขวาอย?างมาก หนDาตาบูดเบี้ยว กิน
ยาเขDาไปก็อาเจียนออกมา จนตDองเรียกรถ 1669 มารับเขDาหDองฉุกเฉิน รพ. เอกชนเป0นครั้งที่สามแลDว
ดDวยความรีบรDอนผูDดูแลเตี่ยที่ไปดDวยไม?มีเงินติดตัวไปเลย โทรศัพทJก็ไม?มีเงินโทรออก แต?เธอก็ฉลาดขอยืมเงิน
คนขับรถไดD 500 บาทมาเติมเงินโทรศัพทJ บังเอิญว?าคนขับรถ 1669 เป0นคนแถวบDานเตี่ย และเธอเห็นว?าคนใน
บDานเราทักทายกับคนขับรถกันโหวกเหวกซักถามไปถึงคนขับรถว?าเป0นลูกเตDาบDานไหน
ทางโรงพยาบาลโทรศัพทJคุยกับลูก พวกเราจึงแจDงว?าตอนนี้ดูแลเตี่ยแบบประคับประคอง ทาง รพ. จึงเพียงแค?
ตรวจว?ามีการติดเชื้อหรือไม? และใหDนอน รพ. หมอใหDยาโรคกระเพาะ ยาระบาย และยาแกDอาเจียน
ผูDดูแลคนที่สามของเตี่ย ดูแลเตี่ยไดDดีมาก และพูดคุยกับเตี่ยไดDดีกว?าลูกเสียอีก เตี่ยจึงไม?โวยวายอะไรกับผูDดูแล
คนนี้ ทำใหDพวกเราเบาใจขึ้นไปหนึ่งเรื่อง แต?ก็มีบDางที่เตี่ยไม?ปกติ ตะโกนด?าผูDดูแลใหDงงเล?น
ในระหว?างที่เตี่ยมีอาการปวด อาเจียน ทDองผูกรุนแรงขึ้น บรรดาลูกๆ ก็เริ่มปรึกษาหมอผูDเชี่ยวชาญช?องทาง
ต?างๆ ที่ตนเองรูDจัก เราก็เริ่มทราบว?าเตี่ยอาเจียนเพราะผลขDางเคียงของการใชDแผ?นแปะมอรJฟ4น นDองสาวและ
นDองเขยบอกว?าหมอแนะนำใหDฉายแสงที่ขาเพื่อลดอาการเจ็บปวดที่ขา ใหDไปหาหมอ รพ. รัฐ 2 ซึ่งไม?ไกลเกินไป
ตอนออกจาก รพ.เอกชน เตี่ยไดDสรDางวีรกรรมอีก เตี่ยคิดว?ากำลังจะถูกลักพาตัว เตี่ยเกาะเตียงเข็นแน?นไม?ยอม
ขึ้นรถกลับบDาน พยายามยกเทDาดันประตูรถ แต?เตี่ยไม?มีแรงขัดขืนลูกเขยสองคนที่มารับ และมองหนDาลูกเขยที่
ไปรับว?าเป0นโจร ระหว?างทางรถติดไฟแดงก็ตะโกนเรียกเด็กขายพวงมาลัยดDวยเสียงแหบเบาว?า “ช?วยดDวย ผม
ถูกลักพาตัว” พยายามจะยกเทDาถีบแต?ก็ยกขาไม?ขึ้น
เตี่ยกลับมาถึงบDานยังไม?ครบ 12 ชั่วโมงดี ก็เกิดเรื่องใหญ?อีก โชคดีที่นDองสาวและนDองเขยอยู?ดDวย
เตี่ยป]สสาวะไม?ออก ตั้งแต?เชDามืด นDองสาวคิดถึงทางเลือกว?าจะตDองไปสถานพยาบาลไหนระหว?าง รพ. เอกชน
หรือ รพ. รัฐ 1 หรือ รพ. รัฐ 2 (ที่หมอแนะนำใหDฉายแสงที่ขา) โชคดีที่ตัดสินใจไป รพ. รัฐ 2 ซึ่งเป0นที่ที่ใหDการ
ดูแลประคับประคองไดDเป0นอย?างดี ในระหว?างที่อยู? รพ. รัฐ 2 เตี่ยไม?รDองขอกลับบDานเลย
8 การดูแลระยะทDาย
การเดินทางไปโรงพยาบาลไดDสรDางความเจ็บปวดตลอดเสDนทาง การมาหDองฉุกเฉินครั้งที่สี่นี้เป0นครั้งสุดทDายของ
เตี่ย
เตี่ยมาถึงหDองฉุกเฉิน รพ. รัฐ 2 ก?อนหกโมงเชDา ไดDรับการช?วยเหลือใส?สายสวนคาป]สสาวะ
สัปดาหJแรกที่ รพ. เตี่ยมีอารมณJอ?อนไหว รูDสึกว?าตนเองเป0นภาระต?อลูกๆ เตี่ยบ?นอยากตาย
หลังจากไดDพบแพทยJจึงรูDว?าเตี่ยเป0นมะเร็งระยะที่สี่ มะเร็งกระจายไปที่กระดูก ตDองทำการฉายแสง 5 วันเพื่อลด
การเจ็บปวด

10. 10
ตั้งแต?เขDารพ. นี้ เตี่ยไม?สามารถลุกขึ้นนั่งหรือลุกเดินไดDแลDว แต?ปรับเตียงเอียงขึ้นมาไดDเป0นพักๆ ถDาเอียงนานจะ
ปวดหนDาอก ทุกครั้งที่เคลื่อนยDายเตี่ยไปฉายแสง เตี่ยจะเจ็บปวดมาก และกลัวการตDองยDายเตียงมาก เตี่ยกังวล
ระหว?างถูกเข็นว?าจะไปที่ไหน จะชะโงกหนDาดูตลอดว?ายังเห็นหนDาลูกอยู?ใกลDๆ หรือไม?
การฉายแสงทำใหDความเจ็บปวดที่ขาค?อยๆ ลดลง เตี่ยไม?มีแรงยกขา เตี่ยผอมลงอีก ทานไดDนDอยลงอีก วันหนึ่ง
ทานไดDเพียงขDาวตDมเหลวๆ ที่ตDมกับไข?เค็มชิ้นเล็ก บางวันก็ขDาวตDมกับซีอิ้ว (ยี่หDอที่ตDองซื้อมาจากราชบุรีเท?านั้น)
ตอนนี้เตี่ยไม?ใส?ฟ]นปลอมแลDว
เมื่อเอาสายสวนป]สสาวะออก (เตี่ยชอบดึงเพราะรำคาญ) ไดDเพียงคืนเดียวก็เกิดป]ญหาอีก เตี่ยป]สสาวะไม?ออก
ตDองใหDพยาบาลมาสวนป]สสาวะอีกครั้งหนึ่ง
สัปดาหJที่สองที่ รพ. ยังคงใหDน้ำเกลืออยู? และฉายแสงที่ขาต?อใหDจบ
ตอนแรก เราคิดว?าเมื่อฉายแสงเสร็จ จะพาเตี่ยกลับบDาน จึงไดDไปหา รพสต. แถวบDานว?า มาช?วยเอาสายสวน
ป]สสาวะออกเมื่อถึงกำหนดไดDหรือไม? เคDาบอกว?าไปไม?ไดD ไม?มีคนอยู?เฝgา รพสต. เราถามพยาบาลที่เปoดคลีนิก
แถวบDาน เคDาก็บอกว?าเคDาไม?ไดDรับอนุญาตใหDไปนอกสถานที่ ถาม รพ. รัฐ 1 ว?าจDางพยาบาลมาเยี่ยมบDานและ
ช?วยถอดสายสวนไดDหรือไม? ก็ไม?ไดDรับความช?วยเหลือใดใด
เมื่อคุยกับหมอว?าการป]สสาวะและอุจจาระของเตี่ยยังไม?ปกติ เตี่ยมีอาการแปลกใหม?ทุกวัน นอนหลับสั้นๆ เริ่ม
กลืนอาหารชDาลง เริ่มมีเสมหะ และเริ่มสำลักอาหาร เราไม?รูDจะจัดการกับอาการแปลกใหม?อย?างไร ถDาตDองออก
จาก รพ. จะตDองกลับมาเขDาหDองฉุกเฉินอีกในหนึ่งถึงสองวันแน? การเคลื่อนยDายผูDปOวยก็สรDางความเจ็บปวดแก?
ผูDปOวย เราเขDาออกหDองฉุกเฉินสี่รอบแลDว ขอใหDผูDปOวยไดDรักษาตัวในโรงพยาบาลก?อน ยังไม?พรDอมกลับบDาน หมอ
เขDาใจความกังวลของญาติเป0นอย?างดี
หมอบอกว?าญาติตDองทำใจ จะยังมีอะไรเกิดขึ้นไดDอีก เข?น อาการปวดจะมากขึ้น การกลืนยากขึ้น อาจจะมีการ
ติดเชื้อ ผูDปOวยจะมีน้ำตาไหลไม?หยุด
โรงพยาบาลที่เตี่ยอยู?มีความสงบดี พวกเราใหDผูDดูแลคนเดิมอยู?ดDวยตลอด 24 ชั่วโมง และมีลูกอยู?ดDวยหนึ่งคน
การระบาดของโควิด-19 ทำใหDกฎการเขDาเยี่ยมเคร?งครัด ทางรพ. ไม?อนุญาตใหDญาติเขDาเยี่ยมทีละหลายคน
ขDอดีคือ คนไขDไดDอยู?อย?างสงบ แม?มาเยี่ยมไดDสัปดาหJละครั้งหรือสองครั้ง เราใหDเตี่ยกับแม?เจอกันผ?านวีดีโอคอล
ตอนหลังที่เตี่ยพูดไม?ไดDแลDว เตี่ยพยายามเอามือจับแม?ผ?านทางหนDาจอ
การตอบสนองของเตี่ยแปลกขึ้น เมื่อใหDยกมือขDางซDาย เตี่ยก็ยกมือขวา หมอตรวจเพิ่มเติมจึงพบว?า มะเร็ง
กระจายไปที่สมอง และบอกเราว?า เตี่ยจะค?อยๆ หลับไปในที่สุด
ทาง รพ. ไดDใหDลูกทั้งหDาคนเซ็นเอกสารการดูแล ว?ายินยอมหรือไม?ยินยอมใหDแพทยJทำการรักษาใดบDาง ลูกทั้งหDา
คนตกลงกันไดDไม?มีป]ญหาอะไร
เตี่ยเริ่มพูดเป0นประโยคไม?ค?อยชัด พูดเป0นคำสั้นๆ ไดD แต?เตี่ยยังสติดีอยู? ถามตอบง?ายๆ ไดD เช?น เอาหรือไม?เอา
เตี่ยคงจะอยากสั่งอะไรสักอย?างแต?พูดไม?รูDเรื่อง ก็เลยขอกระดาษกับปากกา เพื่อเขียนแทน ปรากฏว?าเตี่ยไม?
สามารถเขียนตัวอักษรใดใดไดDแลDว มีแต?เสDนลากไปมา ไม?เป0นตัวอักษร เตี่ยก็ถอดใจที่จะสื่อสาร เราจึงไดDแต?
บอกว?าทำใจใหDสบาย ไม?ตDองกังวลอะไร ตอนนี้แม?สบายดี พวกเราจะดูแลแม? เรารูDว?าสิ่งที่เตี่ยกังวลคือ แม?จะอยู?
อย?างไร

11. 11
อาหารหนึ่งอย?างที่เตี่ยกินทุกเชDา ไม?ว?าจะปOวยหรือไม?ปOวย คือ กาแฟและไข?ลวก เมื่อมาอยู? รพ. รัฐ 2 เราตDอง
คอยแวะเวียนไปซื้อไข?ลวกที่รDานสะดวกซื้อ และซื้อนมสดมาชงกาแฟสำเร็จรูป เตี่ยมีความสุขกับกลิ่นหอมของ
กาแฟและการกินกาแฟกับไข?ลวกทุกเชDา อาหารผูDปOวยที่ รพ. จัดใหDหนDาตาดีทุกวัน ผูDดูแลเหมาไปกินเองทุกมื้อ
เธอชอบมากเพราะประหยัดค?าใชDจ?ายส?วนตัวของเธอ
เตี่ยเริ่มไอ หมอเห็นว?าอาการยังไม?ดี จึงยังไม?สั่งใหDกลับบDาน
เวลาที่เตี่ยนอนหลับตา เราไม?รูDว?าหลับหรือตื่น การพูดใหDคนไขDไดDยินจึงตDองระมัดระวังมาก ไม?ตDองการใหDเตี่ย
วิตกกังวลเรื่องที่เราคุยกัน เมื่อจะคุยเรื่องอาการเจ็บปOวยทั้งของเตี่ยหรือของผูDอื่น เราจะเรียกผูDดูแลออกมาคุย
ขDางนอกหDอง
ที่ รพ. นี้มีระบบการดูแลผูDปOวยระยะทDายดีมาก มีพยาบาลมาเยี่ยมเตี่ย คุยกับญาติทำความเขDาใจเรื่องการดูแล
สอนผูDดูแลใหDนวดบริเวณหัวของเตี่ย โดยสอนใหDผูDดูแลทำสมาธิก?อนสัก 5 นาที เพื่อใหDเกิดพลังบวกแลDวจึงนวด
หัวคนไขD ทำใหDเตี่ยรูDสึกผ?อนคลาย พยาบาลแนะนำใหDทำทุกวัน แต?ก็มีบDางที่ผูDดูแลแอบเวDน
นอกจากนี้ ยังมีพยาบาลเขDามาวัดความดัน และระดับออกซิเจน พยาบาลเขDามาวันละหลายครั้ง ทั้งกลางวัน
และกลางคืน
สิบหDาวันก?อนเตี่ยเสีย เตี่ยยังคงตDองสวนป]สสาวะอยู? เตี่ยมักนอนไม?ค?อยหลับ หรือหลับๆ ตื่น มักจะเจ็บปวด
ช?วงเชDา และทุกครั้งที่ตDองตะแคงตัวเปลี่ยนผDาอDอมและเปลี่ยนเสื้อ เตี่ยผอมลงจนเหลือหนังหุDมกระดูก อาหารที่
ยังคงกินไดDเป0นไข?ลวกและกาแฟเช?นเดิม แต?พอถึงเย็นวันนี้ก็อาเจียนไข?ลวกออกหมด
วันนี้หมอไดDเปลี่ยนการจัดการความเจ็บปวดจากยากินเป0นยาฉีด
เมื่อมีคนมาเยี่ยม เตี่ยรับรูD และดีใจ แต?ไม?พูดอะไร และแค?แป•บเดียวเตี่ยก็หลับ
สิบสามวันก?อนเตี่ยเสีย อาการเจ็บปวดของเตี่ยดีขึ้น เมื่อไดDยาประเภทฉีด
เตี่ยยังไดDยิน ไดDกลิ่น และสติ ดีอยู? แต?เหมือนตาขDางซDายจะมองไม?เห็น เตี่ยยังจำชื่อผูDดูแลไดD แต?พอชี้ว?าลูกสาว
ชื่ออะไร เตี่ยบอกว?า ยายเฉิ่ม ยังมีอารมณJขันแมDในยามเจ็บปOวย
สิบวันก?อนเตี่ยเสีย เตี่ยนอนหลับยาวขึ้นกว?าเดิม ไม?พยายามพูดเท?าไรแลDว สิ่งที่เตี่ยกินไดDคือ รังนกแบบขวด โย
เกิรJต นมสดใส?กาแฟ หลังจากวันที่อาเจียนไข?ลวกออกมา ทำใหDเห็นว?าการกลืนลำบากมาก
เมื่อเปoดวีดีโอคอลใหDคุยกับแม? เตี่ยยังจำแม?ไดD และแสดงความดีใจ
นDองชายตDองการใหDเตี่ยฟ]งธรรมะบDาง ก็ไดDแอบจ?ายเงินผูDดูแลเป0นพิเศษใหDเปoดบทสวดพุทธวจนะ ใหDเตี่ยฟ]ง
บ?อยๆ
เตี่ยมักจะปวดตอนเชDา เราจะโทรตามพยาบาลมาฉีดยาเพิ่ม จากนั้นเตี่ยจะหลับไป ความดันยังปกติ ตอนนี้ที่
แขนเตี่ยมีเข็มฉีดยาสำหรับเดินยาเสียบอยู?ตลอด เมื่อพยาบาลฉีดยาแกDปวดเตี่ยจะทำหนDาเหมือนเจ็บตอนยา
กำลังเขDาไปในร?างกาย บางวันที่มีเลือดออกมาตามเข็มที่ฝ]งอยู? ก็ตDองมีการยDายตำแหน?งเข็ม ซึ่งหาตำแหน?งเสียบ
เข็มยากขึ้นแขนและนิ้วมือเป0นหนังหุDมกระดูก
9 เจ็ดวันสุดทDายของชีวิตเตี่ย

12. 12
เจ็ดวันก?อนเตี่ยเสีย เตี่ยกินรังนกแบบขวดไดDทีละเล็กนDอย ทั้งวันกินรวมกันไดDสองขวด กินนมใส?กาแฟไดDวันละ
5 ชDอน ดูดน้ำจากหลอดเองไม?ไดD ตDองคอยใหDน้ำดื่มทางไซริ้งคJ ในยามที่ตื่นอยู? เตี่ยยังรับรูDการพูดคุย ผูDดูแล
ใหDเตี่ยตบมือเชียรJทีมวอลเล?ยJบอลสาวไทย เตี่ยยังยิ้มและตบมือเบาๆ ไดD
เตี่ยเจ็บและเหนื่อยเวลาตะแคงตัวเปลี่ยนผDาอDอม เวลาตะแคงตัวจะเห็นว?าดDานหลังเตี่ยมีหนังยDวย ก?อนหนDา
นี้เตี่ยจะคันตามผิวหนัง แต?ตอนนี้เลิกเกาแลDว
หกวันก?อนเตี่ยเสีย เตี่ยไม?นอนทั้งคืน เหมือนกับพยายามกระแอมเอาเสมหะออกจากลำคอลึกๆ เหมือนมัน
เหนียวมากไม?ยอมออกมา เตี่ยทำทั้งคืน ไม?นอนเลย พอถึงเชDาจึงเพลียมาก มีออกซิเจนต่ำ จึงตDองใหDออกซิเจน
ตั้งแต?วันนี้ พยาบาลมาใชDเครื่องช?วยดูดเสมหะ แต?ดูเหมือนไม?มีเสมหะออกมาสักเท?าไร
หDาวันก?อนเตี่ยเสีย เตี่ยนอนหลับๆ ตื่นๆ ไม?มีเสมหะเหมือนคืนก?อน ตื่นเชDามาดูเพลีย ลืมตาครึ่งเดียว ถามอะไร
ไม?ตอบ ไม?กินอะไร ไม?อยากอาหาร ทั้งวันปgอนรังนกไดDเพียง 1 ขวด และดื่มน้ำนDอยมาก เตี่ยตื่นหรือหลับอยู?ดู
ไม?ออก พยักหนDาไม?ไหว แต?ยังกระดิกเทDาไหว เตี่ยชอบจับท?อป]สสาวะพยายามดึงออกเหมือนรำคาญ
หมอสั่งยาเพิ่มเพื่อช?วยใหDป]สสาวะไดDเองและไม?เจ็บเวลาป]สสาวะ ยังดีที่เตี่ยยอมกินเพราะไม?เช?นนั้นตDองสวน
ป]สสาวะอีก การกลืนยาเม็ดเล็กๆ ยังยากมากเลยในเวลานี้
พยาบาลที่แนะนำการดูแลประคับประคองมาเยี่ยม และบอกว?า ถDาเตี่ยไม?อยากอาหารก็ไม?ควรฝŠนปgอน ถDา
สำลักจะทำใหDปอดติดเชื้อ ร?างกายเตี่ยปรับตัวไม?รูDสึกหิวแลDว และยังบอกอีกว?ามือและเทDาเตี่ยจะค?อยๆ เย็นลง
ถDาจะสัมผัสใหDรับรูDใหDจับบริเวณที่อุ?นแลDวคุยกับเตี่ย
สี่วันก?อนเตี่ยเสีย เตี่ยนอนเงียบยาวตอนกลางคืน ไม?รูDว?าหลับหรือตื่น ตอนกลางวันลืมตาเป0นช?วงสั้น กินน้ำจาก
ไซลิ้งคJไดDทีละนิด หมอไดDเพิ่มยาแกDปวดใหDเตี่ย ยาเม็ดเล็กที่ช?วยเรื่องป]สสาวะกลืนไดDยาก ใชDเวลานานกว?าจะ
กลืนลงไปไดD
ในตอนที่เตี่ยลืมตา เตี่ยยังมีสติดี เราบอกว?าเตี่ยมีบุญนะ ที่มีคนดูแล และมีหมอที่เก?งดูแลดDวย เตี่ยพูดไม?ไดDแต?
ยกมือบนหนDาอกส?งนิ้วโปgงแบบกดไลกJ
เพื่อใหDเตี่ยอุ?นใจว?าไม?ไดDถูกทอดทิ้งไวDคนเดียว เราจะคอยส?งเสียงใหDเตี่ยรูDว?ามีลูกอยู?ดDวย หรือคอยเดินเขDาไปส?อง
ใหDเตี่ยมองเห็นเรา เราคิดว?ามันช?วยสรDางความอุ?นใจใหDแก?เตี่ยไดD
สามวันก?อนเตี่ยเสีย คืนนี้เป0นอีกคืนหนึ่งที่เตี่ยพยายามกระแอมเอาเสมหะออกมาจากปอดทั้งคืน ไม?นอนเลย
เราบอกเตี่ยว?าอย?าทำแบบนี้สิ ปล?อยเสมหะไวDขDางในอย?างนั้น เตี่ยยกมือตบหัวเราเบาๆ ไม?พูดอะไร จริงๆ แลDว
เราไม?รูDเลยว?าเตี่ยหายใจไม?ออกหรือมีเสมหะจริงหรือไม? หรือไม?สบายส?วนใด
กลางวันเตี่ยไม?พยายามกระแอมเหมือนกลางคืน วันนี้เตี่ยไม?กินอะไรแลDว กลืนน้ำไดDนิดหน?อย
สองวันก?อนเตี่ยเสีย เตี่ยนอนหลับตาทั้งวัน ไม?รูDว?าหลับหรือตื่น ตอนที่เตี่ยลืมตาเราคอยใชDไซลิ้งคJหยดน้ำใหDปาก
ชุ?มชื้น วันนี้ลูกและแม?มาเยี่ยมพรDอมกัน เตี่ยลืมตาแป•บเดียวแลDวก็หลับไป
วันสุดทDาย ตอนเชDาเตี่ยมีไขDเล็กนDอย หมอใหDยาฆ?าเชื้อ ความดันโลหิตต่ำมาก และออกซิเจนต่ำ เตี่ยนอนหลับ
ยาว เมื่อลืมตายังส?งเสียงเบาๆ เรียกชื่อนDองสาวไดD
คืนสุดทDาย นDองสาวตื่นมาตอนตีสี่ พบว?าร?างกายเตี่ยยังคงอุ?นๆ แต?เตี่ยนอนหลับจากพวกเราไปอย?างสงบแลDว

13. 13
ปoดทDาย
การดูแลผูDปOวยระยะทDายไม?ง?ายอย?างที่คิดหรือเคยศึกษาเอาไวD แต?ก็ไม?ไดDยากเกินกว?าจะจัดการไดD การที่ญาติ
ตDองดูแลผูDปOวยเองจะตDองพบกับสถานการณJใหม?ที่ตDองการการตัดสินใจเกี่ยวกับทางเลือกต?างๆ แต?ละทางเลือก
ใหDผลไม?เหมือนกัน และมีความไม?แน?นอนของผลที่ต?างกันอีก อาจทำใหDลูกหลานและญาติที่มีความรูDความ
เขDาใจคนละฐานความคิดถกเถียงกันไดD
ในกรณีของเตี่ย สถานการณJเดือนสุดทDายเป0นเรื่องใหม?ที่ซับซDอนเกินกว?าที่ลูกจะรับมือเองไหว โชคดีที่ไดDใชD
บริการสถานพยาบาลที่ใหDการดูแลที่ตอบโจทยJ ผูDปOวยเดือนสุดทDายไม?ไดDตDองการการรักษาที่ราคาแพง ความ
สงบ ความสบายตัวและสบายใจ ไรDเรื่องวิตกกังวล น?าจะเป0นสิ่งที่เราตDองการในวินาทีที่กำลังจะหลับไปถาวร
เตี่ยเป0นคนหนึ่งที่โชคดีที่ไดDตายดี ดDวยค?าใชDจ?ายที่สมเหตุผล ค?าใชDจ?ายใน รพ. รัฐใน 30 วันสุดทDายของเตี่ย
เท?ากับค?าใชDจ?าย 1 วันใน รพ. เอกชน มีคนจำนวนมากที่ตDองจ?ายเงินรักษาพยาบาลเดือนสุดทDายของชีวิตสูง
กว?าค?าใชDจ?ายรักษาพยาบาลตลอดชีวิตของเขา ระบบบริการสุขภาพที่เป0นธรรมน?าจะใหDโอกาสคนทุกคนที่กำลัง
จากไป ไดDตายดีดDวยราคาที่สมเหตุผลแบบที่เตี่ยไดDรับ
สุดทDายนี้จึงหวังว?า บันทึกนี้น?าจะเป0นประโยชนJบDางในการเตรียมการสำหรับตนเอง ญาติ หรือผูDอื่น หรือเป0น
ประโยชนJต?อระบบประกันสุขภาพไทยในการช?วยทำใหDการดูแลระยะทDายเป0นบริการที่มีในสถานพยาบาลของ
รัฐทุกแห?ง หรือช?วยใหDมีบุคลากรเยี่ยมบDานที่ช?วยเหลือผูDปOวยใหDสามารถตายดีที่บDานไดD
วรวรรณ ชาญดDวยวิทยJ ผูDเขียน
วันที่ 10 เดือน 10 ป4 2566