Бүлэг3

1. LOGO
Бүлэг 3.
Бараа материалын
бүртгэл

2. LOGO
Агуулга:
Бараа материалын тухай үндсэн ойлголт1
Бараа материалын төрөл, ангилал2
Бараа материалын үнэлгээний аргууд3
Бараа материалын бүртгэл4

3. LOGOÁàðàà ìàòåðèàëûí òóõàé
åðºíõèé îéëãîëò
Ï¿¿ñèéí ýðãýëòèéí õºðºíãèéí òîìîîõîí ç¿éë àíãè íü áàðàà ìàòåðèàë
þì.Áàðàà ìàòåðèàë ãýäýã íü õóäàëäàõ çîðèëãîîð îëæ ýçýìøèæ
áàéãàà áàðàà ýñâýë áîðëóóëàõ çîðèëãî á¿õèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé
¿éëäâýðëýëä õýðýãëýæ áàéãàà õºðºíãèéí ç¿éëñ þì. Áàðàà
ìàòåðèàë õºðâºõ ÷àäâàðààðàà áàëàíñàä àâëàãûí äàíñíû äàðàà
òóñãàãäàíà. ÀÍÓ-í ìýðãýøñýí ÍÁÁ-í èíñòèòóòààñ “Áàðàà ìàòåðèàëûí
á¿ðòãýëèéí ãîë çîðèëãî íü çàðäàë îðëîãûã õàðüöóóëàõ çàìààð
àøãàà òîîöîõ ÿâäàë þì” ãýæ òîäîðõîéëñîí áàéäàã. Õóäàëäàõ çîðèëãî
á¿õèé áàðàà ìàòåðèàëûã Áàðàà ìàòåðèàë ãýäýã äàíñàíä á¿ðòãýõ
áà áàëàíñàä ýðãýëòèéí õºðºí㺠òàëä òàéëàíãèéí ýõýí áóþó ýöýñò
áàéãàà ¿ëäýãäëýýð íü òóñãàäàã.
Òàéëàíãèéí õóãàöààíû ýöýñ äýõü áàðàà ìàòåðèàëûí
ºðòºã íü äîîðõ 2 ç¿éëýýñ õàìààðäàã.
Òîî øèðõýã
Íýãæèéí ¿íý

4. LOGO
Ï¿¿ñ¿¿ä íü äîð õàÿàä æèëä íýã óäàà áàðàà ìàòåðèàëûí òîîëëîãî ÿâóóëàõ
øààðäëàãàòàé. Õýäèé ï¿¿ñ¿¿ä äóðòàé ¿åäýý òîîëëîãî ÿâóóëæ áîëîõ
áîëîâ÷ ¿¿íèéã èõýâ÷ëýí æèëèéí ýöýñò õèéäýã.
Òîîëëîãî íü 3 ¿å øàòààñ á¿ðääýã. ¯¿íä:
1.Áýëýí áàéãàà áàðàà ìàòåðèàëûã òîîëîõ
2.Áàðàà ìàòåðèàë á¿ðèéí íýãæèéí ¿íèéã òîäîðõîéëîõ
3.Òîî õýìæýýã íýãæèéí ¿íýýð ¿ðæ¿¿ëæ íèéò ºðòãèéã òîäîðõîéëîõ ãýæ
áàéäàã.
Áàðàà ìàòåðèàëûí ¿íäñýí àíãèëàë
Áàðàà ìàòåðèàëûí á¿ëýãò äàðààõ ç¿éëñèéã õàìðóóëíà.
Ò¿¿õèé ýä ìàòåðèàë
Äóóñààã¿é ¿éëäâýðëýë
Áýëýí á¿òýýãäýõ¿¿í
Õàíãàìæèéí ç¿éëñ
¯éëäâýðëýë ýðõëýã÷ íü ¿íäñýíäýý ò¿¿õèé ýä ìàòåðèàë, äóóñààã¿é
¿éëäâýðëýë, áýëýí á¿òýýãäýõ¿¿í ãýñýí áàðàà ìàòåðèàëûí 3 äàíñ
õýðýãëýíý.

5. LOGO
¯éëäâýðëýõ,
õóäàëäàõ,
õóäàëäàæ àâàõ
ãýñýí
òàñðàëòã¿é
öèêëä îðîëöäîã.
Áàðàà ìàòåðèàë íü ¿íäñýí
2 øèíæ ÷àíàðòàé
1 æèëèéí äîòîð
àøèãëàõ øèíæ
÷àíàðòàé
õºðºí㺠áàéíà.

6. LOGO
 ¯éëäâýðëýë ýðõëýã÷ íü ¿íäñýíäýý ò¿¿õèé ýä ìàòåðèàë, äóóñààã¿é
¿éëäâýðëýë, áýëýí á¿òýýãäýõ¿¿í ãýñýí áàðàà ìàòåðèàëûí 3 äàíñ
õýðýãëýíý. Õàðèí õóäàëäàà ýðõýëäýã áàéãóóëëàãóóä áîðëóóëàõ
çîðèëãîîð áàðàà õóäàëäàí àâäàã. Áîðëîãäîîã¿é ãàð äýýð ¿ëäñýí áàðààíä
íîãäîõ ºðòãèéã õóäàëäàõ áàðàà ãýæ òàéëàãíàíà. Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä
áàðàà ìàòåðèàëûí ãàíö äàíñ òóñãàãäàõ áà Áàðàà”ãýæ íýðëýäýã.
¯éëäâýðëýëä òàâüæ îëãîîã¿é á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýõýä çàðöóóëàãäàõ
ìàòåðèàëûã ò¿¿õèé ýä ìàòåðèàë ãýíý.
Òàñðàëòã¿é ¿éëäâýðëýëèéí ïðîöåññûí àëü ÷ öýãò çàðèì á¿òýýãäýõ¿¿í
ã¿éöýä áîëîâñðîãäîîã¿é áàéäàã. Ýõýëñýí áîëîâ÷ äóóñãàâàð áîëîîã¿é
¿éëäâýðëýëä çàðöóóëñàí ò¿¿õèé ýä ìàòåðèàëûí ºðòºã, ò¿¿í÷ëýí óã
ìàòåðèàëûã áîëîâñðóóëàõàä çàðöóóëàãäñàí øóóä õºäºëìºðèéí çàðäàë áîëîí
òóõàéí ¿éëäâýðëýëä íîãäîõ ¿éëäâýðëýëèéí áóñàä çàðäàë çýðãýýñ
äóóñààã¿é ¿éëäâýðëýë á¿ðäýíý.
Òàéëàíãèéí õóãàöààíû ýöýñò èæ á¿ðäýë áîëñîí áîëîâ÷ áîðëóóëààã¿é ¿ëäñýí
á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòºãèéã áýëýí á¿òýýãäýõ¿¿í ãýíý.

7. LOGO
Õóäàëäààíû áàéãóóëëàãûí
áàðàà ìàòåðèàëûí á¿ðòãýë
Õóäàëäàà ýðõýëäýã áàéãóóëëàãóóäûí ¿éë àæèëëàãàà íü ¿éëäâýðëýë
¿éë÷èëãýý ýðõýëäýã áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíààñ íèëýýä ÿëãààòàé
áàéäàã. Õóäàëäààíû áàéãóóëëàãûí çîðèëãî íü áàðàà ìàòåðèàëûã áóñäààñ
õóäàëäàí àâ÷ æèæèãëýíãèéí áîëîí Ẻíèé ¿éë àæèëëàãààãààð äàìæóóëàí
õýðýãëýã÷äýä õ¿ðãýõýä îðøèíî. Èéìýýñ õóäàëäààíû ¿íäñýí ¿éë
àæèëëàãààíû îð÷èë íü áàðàà ìàòåðèàëûã õóäàëäàæ àâàõ, áîðëóóëàõ,
àæèë÷äàä õºëñ òºëºõ, õóäàëäàí àâàã÷äààñ àâëàãàà öóãëóóëàõ ãýñýí
òàñðàëòã¿é äàâòàãäàõ õ¿ðýýíä ÿâàãääàã. Õóäàëäààíû áàéãóóëëàãà íü
áóñàä áàéãóóëëàãóóäòàé àäèë ÍÁÁ-ã õºòºëäºã áà ¿éë àæèëëàãààíû
îíöëîãîîñ õàìààð÷ õýä õýäýí íýìýëò àñóóäëóóäûã îéëãîõ øààðäëàãàòàé
áàéäàã. ¯¿íä:
1.Áàðàà ìàòåðèàë
2.Õóäàëäàí àâàëò
3.Áîðëóóëàëò
4.Áîðëóóëñàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòºã
5.¯éë àæèëëàãààíû çàðäàë çýðýã áîëíî.

8. LOGO
Òýýâýð, áýëòãýë àæèëëàãààíû çàðäàë
Áàðàà ìàòåðèàëûã õóäàëäàí àâàõ,õóäàëäàõ ÿâöàä òýýâýðëýõ áýëòãýõòýé
õîëáîãäñîí çàðäàë çîõèõ õýìæýýíä ãàðäàã. Çàðèì òîõèîëäîëä òýýâðèéí
çàðäëûã áýëòãýí íèéë¿¿ëýã÷ íü áàðàà ìàòåðèàëûí ºðòºã øèíãýýõ çàìààð
òºëäºã áºãººä çàðèìäàà õóäàëäàí àâàã÷ íü ººðñ人 òºëäºã. Áàðàà
ìàòåðèàëûã áýëòãýí íèéë¿¿ëýõäýý áýëòãýí íèéë¿¿ëýã÷, õóäàëäàí
àâàã÷èéí õýí íü òýýâðèéí çàðäëûã õýðõýí ÿàæ òºëºõºº ãýðýý áàéãóóëñàíû
¿íäñýí äýýð øèéäâýðëýäýã.
✤ÔÎÁ-à÷ààëàõ öýã
Ýíý íºõöºëèéí ¿åä áýëòãýí íèéë¿¿ëýã÷ íü òàâààðûã ¿éëäâýðèéí öýã äîòîðõ
òýýâðèéí çàðäëûã õàðèóöàõ áºãººä õóäàëäàí àâàã÷ íü ¿¿íýýñ áóñàä
òýýâðèéí çàðäëûã òºëºõ áîëíî.Ýíý ¿åýñ ýõëýí òàâààð íü õóäàëäàí àâàã÷èéí
ýðõ ìýäýëä î÷íî.
✤ÔÎÁ-õ¿ðýõ öýã
Ýíý íºõöºëèéí ¿åä áýëòãýí íèéë¿¿ëýã÷ íü õ¿ðýõ ãàçàð õ¿ðòýëõ òýýâðèéí
çàðäëûã òºëºõ áîëíî. Ýíý òîõèîëäîëä òàâààð íü õ¿ðýõ ãàçðàà
õ¿ðãýãäýýã¿é ¿åä òàâààðûã ýçýìøèã÷ íü áýëòãýí íèéë¿¿ëýã÷ áàéõ áîëíî.
Èõýâ÷ëýí òýýâðèéí çàðäëûã áýëòãýí íèéë¿¿ëýã÷ òºëäºã.

9. LOGO
Áàðàà ìàòåðèàëûí áàéíãûí áà
öàã ¿åèéí ñèñòåì
 Áàéíãûí ñèñòåì.Ýíý ñèñòåìä á¿òýýãäýõ¿¿íèé õóäàëäàí àâàëò áà
áîðëóóëàëòûã õýðýãæñýí òóõàé á¿ðä íü “Áàðàà ìàòåðèàëûí” äàíñàíä øóóä
á¿ðòãýäýã.Õóäàëäàí àâàëòóóä íü “Áàðàà ìàòåðèàë”äàíñàíä øóóä
äåáèòëýãääýã ó÷ðààñ “Õóäàëäàí àâàëò” äàíñûã àøèãëàäàãã¿é.Áàðàà
ìàòåðèàëûí çàðëàãûã õóðèìòëóóëàí á¿ðòãýõèéí òóëä “Áîðëóóëñàí
á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòºã”äàíñûã àøèãëàäàã.
 Öàã ¿åèéí ñèñòåì.Ýíý ñèñòåì íü áàðàà ìàòåðèàëûí
õºäºë㺺íèé òàëààðõ ñèñòåì÷èëñýí äýëãýðýíã¿é á¿ðòãýëèéã
õýðýãëýäýãã¿é. Ýíý ñèñòåìèéí ¿åä áîðëóóëñàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòãèéã
òàéëàíãèéí õóãàöààíû ýöýñò òîäîðõîéëäîã. Õóäàëäàí àâñàí òîõèîëäîëä
“Õóäàëäàí àâàëò” äàíñíû äåáèòýä, áîðëóóëñàí òîõèîëäîëä “Áîðëóóëàëòûí
îðëîãî”äàíñíû êðåäèòýä á¿ðòãýíý. Òàéëàíãèéí õóãàöààíû ýöýñò áàðàà
ìàòåðèàëûí òîîëëîãûã çàéëøã¿é õèéõ øààðäëàãàòàé. Ýíý òîîëëîãîîð
òàéëàíãèéí ýöýñò ¿ëäñýí áàðàà ìàòåðèàëûí ¿ëäýãäëèéã òîäîðõîéëîõ áà
¿¿íèéãýý ¿íäýñëýí áîðëóóëñàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòãèéã òîäîðõîéëíî.

10. LOGOÁàðàà ìàòåðèàëûí өртөг
Áîðëóóëàõ ýñâýë õýðýãëýõýä áýëýí áàéñàí áàðààíû ºðòºã íü:
1.Òàéëàíò õóãàöààíû ýõýíä ãàð äýýð áàéñàí áàðààíû ºðòºã
2.Òàéëàíò õóãàöààíä ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ýñâýë õóäàëäàí àâñàí
áàðààíû ºðòºã õî¸ðûí íèéëáýðýýñ á¿ðäýíý.
Áàðàà ìàòåðèàëûí ¿íýëãýý íü íàðèéí ò¿âýãòýé àñóóäàë áºãººä ¿¿íèéã
øèéäâýðëýõèéí òóëä äàðààõ ç¿éëñèéã òîäîðõîéëîõ øààðäëàãàòàé áàéäàã.
¯¿íä:
1.Áàðàà ìàòåðèàëä îðóóëàõ áèåò áàðàà:
 Çàìä ÿâàà áàðàà
 Àãåíòûí áàðàà
 Áîðëóóëàëòûí òóñãàé ãýðýýíèé áàðàà
2.Áàðàà ìàòåðèàë õàìðóóëàõ ºðòºã:
 Á¿òýýãäýõ¿¿íèé çàðäàë
 Öàã ¿åèéí çàðäàë
 ¯éëäâýðëýëèéí çàðäàë
 Õóâüñàõ çàðäëààð áîëîí øèíãýëòýýð òîîöñîí ºðòºã òîîöîëò

11. LOGOÁàðàà ìàòåðèàëûí ºðòãèéã
¿íýëýõ 4 àðãà áàéäàã.
1. Òóñãàéëàí òýìäýãëýõ àðãà
Ýíý àðãûí ¿åä áàðàà ìàòåðèàë òºðºë òóñ á¿ð äýýð äýëãýðýíã¿é á¿ðòãýë
õºòºëæ àâñàí ¿íýýð íü çàðëàãûã òóñ á¿ðä íü á¿ðòãýíý.
2. Äóíäàæ ºðòãèéí àðãà
Ýíý àðãà íü òóõàéí õóãàöààíä áýëýí áàéñàí àäèë òºñòýé áàðààíû äóíäàæ
ºðòºãò ¿íäýñëýí áàðàà ìàòåðèàë äàõ ç¿éëñèéã ¿íýëäýã. Êîìïàíè áàðàà
ìàòåðèàëûí ýõíèé ¿ëäýãäýëòýé áîë íýãæèéí äóíäàæ ºðòãèéã òîîöîõäîî
ò¿¿íèéã íèéò áýëýí áàðàà ìàòåðèàëûí õýìæýý áà ºðòºãò õî¸óëàíä íü
îðóóëäàã.
3.Ýõýíä àâñíûã ýõýëæ çàðëàãà áîëãîõ àðãà (ÝÀÝÇ) буюу FIFO арга
ÝÀÝÇ àðãà íü áàðàà ìàòåðèàëûã õóäàëäàí àâñàí äàðààëëûíõ íü äàãóó
çàðëàãà áîëãîõ ãýñýí òºñººëºë äýýð ¿íäýñëýäýã. ªºðººð õýëáýë,ýõýëæ
õóäàëäàí àâñàí áàðàà ìàòåðèàëûã ýõýëæ àøèãëàõ áóþó áîðëóóëàõ þì.
4. Ñ¿¿ëä àâñàíûã ýõýëæ çàðëàãà áîëãîõ àðãà буюу LIFO арга
ÑÀÝÇ àðãà íü ñ¿¿ëä õóäàëäàí àâñàí áàðààíû ºðòãèéã îðëîãîòîé ýõëýýä
óÿëäóóëäàã.

12. LOGO
БМ-ын бүртгэл
Түүхий эд, үндсэн материал (ТЭҮМ), бусад хангамжийн
зүйлсийг орлого болгосон өртгөөр :
Дт ТЭҮМ Бусад хангамжийн зүйлс
(Материалын холбогдох дансны дебетэд)
Кт Дансны өглөг/ Мөнгөн хөрөнгө
Зарлагын бүртгэл. БМ-ыг зарлага болгож буй хэмжээгээр :
/Дт/ Үйлдвэрлэл Үйлчилгээний зардал
(Үйлдвэрлэл, үйлчилгээний нэгж тус бүрийн дансны
дебетэд)
/ Кт/ ТЭҮМ Бусад хангамжийн зүйлс
(Материалын холбогдох дансдын кредитээс)

13. LOGO
БМ-ын бүртгэл
Үйлдвэрлэл үйлчилгээний бус зориулалтаар зарлага болгож буй БМ-
ийн хэмжээгээр :
Дт Ерөнхий ба удирдлагын зардал
(Зардлын холбогдох данс тус бүрийн дебетэд)
Кт ТЭҮМ Бусад хангамжийн зүйлс
Материалын холбогдох дансдын кредитээс)
Хэрэв БМ-ийг худалдах болон бусад зориулалтаар зарцуулбал :
Дт Мөнгөн хөрөнгө/ Авлага
Кт ТЭҮМ/ Хангамжийн зүйл
Кт Бараа материал худалдан борлуулсны ашиг
Мөн Дт Бусад алдагдал
Кт ТЭҮМ/ Хангамжийн зүйлс гэх мэтээр бичнэ.

14. LOGO
www.themegallery.com
www.themegallery.com