1. АУДИТЫН СТАНДАРТУУД
ХИЧЭЭЛ № 2
БОЛОВСРУУЛСАН БАГШ: А.ОДГЭРЭЛ

2. АУДИТЫН СТАНДАРТУУД
 Үйлчлүүлэгчийн санхүүгийн мэдээллийн үнэн зөв
байдлыг баталгаажуулахын тулд аудитор нь
дараах стандартуудыг мөрдөж ажиллах
шаардлагатай болдог.
 Нийтээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн аудитын стандарт
Аудитын үйл ажиллагааны суурь зарчмуудыг тодорхойлох
зорилготой.
 Аудитын олон улсын стандарт
Аудитор, аудитын байгууллагыг аудитын ажлыг төлөвлөх,
гүйцэтгэх, дуусгавар болгохтой холбоотой арга зүйн
удирдлагаар хангах зорилготой. 2

3. НИЙТЭЭР ХҮЛЭЭН ЗӨВШӨӨРӨГДСӨН
АУДИТЫН СТАНДАРТ (GAAS)
 (GAAS-Generally Accepted Auditing Standards)
 Membership of AICРA буюу АНУ-ийн МНБ-чдийн
нийгэмлэгээс боловсруулж, гаргасан.
 10 стандартаас (зарчим) бүрдэнэ.
3

4. НИЙТЭЭР ХҮЛЭЭН ЗӨВШӨӨРӨГДСӨН
АУДИТЫН СТАНДАРТ (GAAS)
 Ерөнхий стандарт (General standards)
Аудитын ажлын үр дүнтэй, чанартай гүйцэтгэхэд
аудитын компани, аудиторын мэргэжлийн ур чадварын
зохистой байдлыг тодорхойлдог.
 Ажлын хүрээний стандарт (Standards of Field work)
Аудитын үйл ажиллагааны үе шатны ерөнхий хүрээ,
аудитын үед анхаарах шаардлагатай гол зүйлсийг
тодорхойлдог.
 Тайлагналын стандарт (Reporting standards)
Аудитор дүгнэлт гаргахдаа анхаарвал зохих гол
зүйлсийг тодорхойлдог.
4

5. ЕРӨНХИЙ СТАНДАРТ
1. Аудитор нь аудитын ажлыг гүйцэтгэхүйц
хангалттай мэдлэг, туршлага, ур чадвартай
байх ѐстой. (Knowledge, proficiency, practised)
2. Аудитор нь эд материалын болон оюун
санааны хувьд хараат бус байх ѐстой.
(Independent)
3. Аудитын үйл ажиллагааг явуулах болон дүгнэлт
тайлан бичихдээ мэргэжлийн хянамгай
байдалтай байх ѐстой. (Professional care)
5

6. ЕРӨНХИЙ СТАНДАРТ-МЭРГЭЖЛИЙН МЭДЛЭГ,
ТУРШЛАГА, УР ЧАДВАР
Дээрх стандартын шаардлагад нийцэхийн тулд:
 Ажилтны сонгохдоо мэргэжлийн мэдлэг, туршлага,
ур чадвар бүхий ажилтныг сонгон ажиллуулах
 Мэргэжлийн мэдлэгийг дээшлүүлэх аливаа
сургалтыг явуулах, сургалтанд хамруулах
 Аудитын ажлын гүйцэтгэхтэй холбоотой удирдамж,
гарын авлагаар хангах
 Ажилчдын мэдлэг, туршлага, ур чадвар, ажлын
цар хүрээ, цаг хугацаанаас хамааруулан аудитын
ажлыг гүйцэтгэх ажиллах хүчний тоо хангалттай
байх
6

7. ЕРӨНХИЙ СТАНДАРТ-ХАРААТ БУС БАЙДАЛ
 Үйлчлүүлэгчийн санхүүгийн тайланд өгөх
аудторын дүгнэлт нь хараат бус байхын тулд
аудитор нь үйлчлүүлэгчээс хараат бус байх
шаардлагатай.
 Үйлчлүүлэгчид өөрийн үйл ажиллагаа, үүргийн
талаар сайн ойлголт өгөх
 Үйлчлүүлэгчтэй сайн харилцаатай байх
 Аудитын багийн гишүүн нь үйлчлүүлэгчтэй садан
төрлийн, ахан дүүсийн, өмчлөлийн холбоогүй байна.
 Аудитор нь зөвлөгөө өгөхдөө өөрийн хараат бус
байдалд нөлөөлж болох аливаа зүйлээс сэргийлэх
хэрэгтэй.
7

8. ЕРӨНХИЙ СТАНДАРТ-МЭРГЭЖЛИЙН
ХЯНАМГАЙ БАЙДАЛ
 Аудитын байгууллага, аудитор нь үйлчлүүлэгчийн
санхүүгийн мэдээлэлд дүгнэлт, санал зөвлөмжийг өгөх
үүрэг, хариуцлага хүлээдэг.
 Аудитор нь аудитын ажлыг гүйцэтгэх, санал дүгнэлт
өгөхдөө дараах зүйлсийн хувьд сонор, соргог,
анхааралтай хандах хэрэгтэй.
 Хууль бус зарлага
 Дотоод хяналтын дутагдалтай тал
 Бүртгэл хөтлөлтийн сул тал
 Алдаа, ердийн биш ажил гүйлгээ
 Баримтын хүчин төгөлдөр байдал
 НББ-ийн бодлого, дүрэм, журмын хэрэгжилт
 Төлөвлөгдөөгүй зарцуулга 8

9. АЖЛЫН ХҮРЭЭНИЙ СТАНДАРТ
1. Аудитор нь ажлаа төлөвлөж гүйцэтгэх ба хэрэв
туслахтай бол ажлыг нь хянаж, чиглүүлэх ѐстой.
2. Аудитор нь аудитын ажлыг төлөвлөх, гүйцэтгэх
болон ажлын хэмжээ, хугацаа, цар хүрээг
тодорхойлохын тулд үйлчлүүлэгч, түүний
бизнесийн орчин, дотоод хяналтын талаар
тодорхой ойлголттой болсон байна.
3. Аудитор нь дүгнэлт,тайлан бичихийн аудитын
горимуудыг хэрэгжүүлж, хангалттай бөгөөд
зохистой нотолгоог олж авах хэрэгтэй.
9

10. АЖЛЫН ХҮРЭЭНИЙ СТАНДАРТ-АУДИТЫН
ТӨЛӨВЛӨЛТ
 Аудитыг үр дүнтэй, цаг хугацаанд нь, чанартай
хийж гүйцэтгэхийн тулд аудитын ажлыг төлөвлөх
ѐстой.
 Үйлчлүүлэгчийн бизнесийн орчныг судлах
 Хариуцлага, тайлагналын талаарх ойлголттой болох
 Удирдлагын болон хяналтын тогтолцоог судлах
 Аудитын зорилго, түүнд хүрэх арга замыг тод-лох
 Үр дүнтэй, үр ашигтай аудитын арга хэрэгслийг
тодорхойлох
 Өмнөх аудиторын санал, зөвлөмжийг хэрхэн хүлээн
авсан болох
 Аудитын ажлыг гүйцэтгэх хөтөлбөр боловсруулах 10

11. АЖЛЫН ХҮРЭЭНИЙ СТАНДАРТ-ҮЙЛ
АЖИЛЛАГААНЫ ХЯНАЛТ
 Гишүүд аудитын хөтөлбөр, төлөвлөгөөний талаар
хэр зэрэг ойлголт авсан эсэх
 Аудитыг холбогдох хууль, стандартын дагуу
гүйцэтгэсэн эсэх
 Аудитын хөтөлбөрт тусгагдсан горимуудыг
хэрэгжүүлсэн эсэх
 Ажлын баримтаа зохих ѐсоор бүрдүүлсэн эсэх
 Аудитын зорилгодоо хүрсэн эсэх
 Аудиторын тайлан нь дүгнэлт, санал зөвлөмжийг
багтаасан эсэх
11

12. АЖЛЫН ХҮРЭЭНИЙ СТАНДАРТ-НОТОЛГОО
 Нотолгоо олж авах нь ........
 Аудиторын дүгнэлт, тайланг дэмжих, батлах
 Аливаа асуудалтай зүйлд хариулт өгөх
 Аудитын стандартуудыг мөрдсөн гэдгийг нотлох
 Аудитор хөтөлбөр, төлөвлөгөөнд тусгагдсан ажлыг
хийж гүйцэтгэсэн гэдгийг нотлох чухал баримт болж
өгдөг.
 Нотолгоо нь ..............байх шаардлагатай.
 Шаардлага хангасан
 Ач холбогдолтой
 Үнэ цэнэтэй
 Найдвартай 12

13. ТАЙЛАГНАЛЫН СТАНДАРТ
1. Аудиторын дүгнэлтэд санхүүгийн тайлан нь
СТОУС-ын дагуу бэлтгэгдсэн эсэхийг тусгана.
2. Дээрх стандартын хэрэгжилт нь өмнөх үеийнхтэй
нийцэхгүй байвал шалтгааныг нь аудиторын
тайланд тусгана.
3. Аудиторын тайланд өөрөөр заагаагүй бол
санхүүгийн тайланд хийсэн нэмэлт тодруулгыг
зөв, зохистой гэж үзнэ.
4. Аудиторын тайлан нь санхүүгийн тайлангийн
тухай бүхэлд нь эсвэл санал дүгнэлт илэрхийлж
болохгүйд хүргэж буй нотолгоонуудтай холбоотой
санал дүгнэлтийг агуулсан байна. 13

14. ТАЙЛАГНАЛЫН СТАНДАРТ-АУДИТОРЫН
ДҮГНЭЛТ,ТАЙЛАН
 Аудиторын дүгнэлт нь аудитын үйл ажиллагааны
үр дүнг тусгасан товч, хураангуй, стандарт
хэлбэртэй байна.
 Аудиторын дүгнэлт тайланг бичгээр бэлтгэнэ.
 Дүгнэлт тайлангийн агуулга нь
 ойлгоход хялбар, тодорхой, хоѐрдмол утга санаа
агуулаагүй, хангалттай нотолгоогоор дэмжигдсэн,
хараат бус, бодиттой, үнэн зөв, үр дүнтэй байна.
14

15. ТАЙЛАГНАЛЫН СТАНДАРТ-АУДИТОРЫН
ДҮГНЭЛТ, ТАЙЛАН
 Тайлангийн нэр (хараат бус аудиторын тайлан)
 Гарын үсэг, огноо (тайлангын тасалбар болгосон өдрөөс хойш
байдаг)
 Зорилго, хүрээ (үнэн, зөв алдаагүй гэдгийг баталгаажуулах)
 Бүрэн гүйцэд байх (холбогдох санхүүгийн тайлангын хамт
тайлагнана)
 Хаяг (дүгнэлт, тайлан хүлээн авагчийн хаяг)
 Хамарсан асуудлыг тодорхойлох (аудитад хамрагдсан
санхүүгийн тайлан, бэлтгэгдсэн цаг хугацаа)
 Хууль зүйн үндэс (аудит хийх боломжийг олгож байгаа хууль
тогтоогч болон бусад байгууллагыг тод-но)
 Стандартыг дагаж мөрдөх (аудитыг гүйцэтгэхдээ АОУС
баримталсан гэдгийг)
 Цаг үеэ олсон байх (аудиторын тайлан нь цаг хугацаанпаа 15
бэлтгэгдсэн байх)

16. ТАЙЛАГНАЛЫН СТАНДАРТ-АУДИТОРЫН
ДҮГНЭЛТ, ТАЙЛАН
 Аудитлагдсан санхүүгийн тайлан
 Хараат бус аудиторын тайлан (нүүр тайлан)
 Аудиторын тодруулга
 Аудиторын зөвлөмж
16

17. АНХААРАЛ ХАНДУУЛСАНД
БАЯРЛАЛАА.
17