SlideShare a Scribd company logo
1 of 46
Аудитын ажлын эхлэл,
зохион байгуулалт-
Төлөвлөлтийн үе шат
Аудитор байгууллагын санхүүгийн тайланд өгөх дүгнэлтийг
хангахуйц хангалттай, зохистой нотолгоог олж авах үйл
ажиллагааг үр дүнтэй явуулахын тулд аудитын ажлыг иж бүрэн
байдлаар төлөвлөж, үе шаттайгаар гүйцэтгэх ёстой. Санхүүгийн
тайланд аудитын шалгалтын хийх үе шат нь 3 хэсгээс бүрдэнэ.
1. Аудитын төлөвлөлт. Энэ үе шатанд шалгах асуудлаа
дэвшүүлэн гаргаж, аудитын үйл ажиллагааг төлөвлөнө.
2. Аудитын ажлыг гүйцэтгэх үе шат. Энэ үе шатанд аудитор
шалгалтанд хэрэглэх мэдээлэл цуглуулна.
3. Тайлагнах үе шат. Тайлагнах үе шатанд аудитор аудитын
шалгалтын ажлын баримтыг бүрдүүлэн дүгнэлт гаргаж
тайлан бичнэ.
Аудитыг төлөвлөх үе шат
“Төлөвлөлт“ гэдэг нь аудитын шинж чанар, хугацаа ба цар хүрээг
таамагласан өрөнхий стратеги болон нарийвчилсан арга хандлагыг
боловсруулахыг хэлнэ. Аудитын үйл ажиллгааны эцсийн үр дүн нь түүнийг
хэрхэн төлөвлөж хэрэгжүүлснээс ихээхэн хамаарч байдаг.
 Ийм ч учраас АОУС 300-д аудитор нь ажлаа төлөвлөж гүйцэтгэх ба туслахтай
бол ажлыг хянаж чиглүүлнэ гэж заасан байдаг.
1. Аудитыг төлөвлөх үе шат
Аудитын төлөвлөлт (ISA-300)
Ажлын тооцоолж буй цар хэмжээ ба аудитыг гүйцэтгэх арга зүйг
тодорхойлсон аудитын ерөнхий төлөвлөгөөг аудитор
боловсруулж баримтжуулна. Аудитын ерөнхий төлөвлөгөө нь
аудитийн дэлгэрэнгүй хөтөлбөрийг боловсруулахад
удирдамж болно.
АОУС 300-д стандартад аудитийн төлөвлөгөө, хөтөлбөрийг
боловсруулахдаа мэдвэл зохих асуудлыг заасан. Үүнд:
 Аж ахуйн нэгжийн бизнесийн талаар олж авсан мэдлэг
 Нягтлан бодох бүртгэл ба дотоод хяналтын системийн
тухай ойлголт (энд аж ахуйн газрын хэмжээнд, улс даяар
ямар өөрчлөлтүүд гарсан, хууль, заавар, журмууд
өөрчлөгдсөн бол түүнтэй уялдуулах арга, чиглэлээ
бодолцох)
 Эрсдэл ба материаллаг чанарын тухай (Уламжлалт болон
хяналтын эрсдэлд үнэлгээ өгөх, материаллаг зөрчил зальт
ажиллагаа гарах боломж, ийм зөрчлүүд өмнө нь гарч
байсан эсэхийг судлах)
АОУС 300-д стандартад аудитийн төлөвлөгөө, хөтөлбөрийг
боловсруулахдаа мэдвэл зохих асуудлыг заасан. Үүнд:
 Аудитын ажлын горимууд ба цаг хугацаа цар хүрээ
(Аудитад мэдээллийн техник хэрэгсэл ашиглах боломж,
дотоод аудитаас гадаад аудитад үзүүлэх нөлөө зэргийг
тодорхойлох)
 Аудитын ажлыг уялдуулан чиглүүлэх (бусад аудиторуудын
оролцоо. шинжээчийн оролцоо, ажлын баг бүрдүүлэлтэнд
тавих шаардлага зэргийг судлан танилцах)
 Бусад асуудал (Тасралтгүй ажиллах нөхцөл боломж, гэрээт
ажлын хуулиар хүлээсэн хариуцлага, аж ахуйн нэгжид
гаргаж өгөх тайлан ба бусад бичиг баримтын агуулга цаг
хугацаа зэргээс хамаарах байдал)
Төлөвлөгөөний талаар АОУС-300-д
 "...7. Ажлын тооцоолж буй цар хэмжээ ба аудитыг гүйцэтгэх
арга зүйг тодорхойлсон аудитын ерөнхий телөвлөгөөг аудитор
боловсруулж баримтжуулна. Аудитийн ерөнхий төлөвлөгөө нь
аудитийн дэлгэрэнгүй хөтөлбөрийг боловсруулахад удирдамж
болохуйц дэлгэрэнгүй байх шаардлагатай ч гэсэн түүний
жинхэнэ агуулга ба хэлбэр нь аж ахуйн нэгжийн хэмжээ
аудитийн ажлын нарийн төвөгтэй байдал аудиторын хэрэглэх
тусгай арга зүй ба техник технологиос хамааран янз бүр
байдаг.."
Төлөвлөлтийн үйл явц дараах
үе шаттай
1. Төлөвлөлтийн бэлтгэл үе шат буюу урьдчилсан төлөвлөлт
2. Үйлчлүүлэгчийн талаар мэдээлэл цуглуулах
3. Материаллаг байдалд үнэлэлт өгөх
4. Аудитын эрсдлийг үнэлэх
5. Дотоод хяналтын тогтолцоотой танилцаж эрсдлийг үнэлэх
6. Аудитын ерөнхий төлөвлөгөө, хөтөлбөрөө боловсруулах
1. Үйлчлүүлэгчээ сонгосон байх шаардлагатай.
2. Үйлчлүүлэгчтэй ажлын гэрээ байгуулна.
Гэрээ байгуулахын тулд аудиторын захидлыг илгээж хариу авсан байна.
1-р шат: Урьдчилсан төлөвлөлт
хийхийн тулд эхлээд:
Түншийг хүлээн зөвшөөрөх,
хадгалах
Аудитийн байгууллага буюу аудитор нь үйлчлүүлэгч түншээ
хүлээн зөвшөөрч, хадгалах талаар баримтлах бодлого
горимоо урьдчилан боловсруулж гаргах ёстой.
Аудитийн ажлын амжилт нь
үйлчлүүлэгч түншийг зөв
сонгосон эсэхээс ихээхэн
шалтгаална.
Үйлчлүүлэгч байгууллагыг тал бүрээр урьдчилан
судлан үзэж жинхэнэ харилцагч найдвартай
түнш мөн эсэхийг тогтоохын тулд аудиторын
зүгээс дараах үндсэн чиглэлүүдээр тодорхой
мэдээлэл бүрдүүлж дүгнэлт хийнэ.
 Бизнесийн орчинг танин мэдэх.
 Санхүүгийн байдал төлбөрийн чадварын хэмжээг
судлах.
 Удирдлагын байр суурьт үнэлгээ өгөх.
 Нягтлан бодох бүртгэлийн зохион байгуулалттай
танилцах.
 Аудитийн асуудалд яаж хандаж байдгийг олж мэдэх.
 Дотоод хяналтын орчины бүрдүүлэлтэнд үнэлэлт өгөх.
Санхүүгийн тайланг анх шалгах буюу бэлтгэхэд эхний үлдэгдлийг
хянах тухай АОУС-510-ын тусгасан байна.
".. .2. Аудит хийх бэлтгэлийг хангахдаа аудитор нь давын өмнө аудит
хийхэд зохих ёсны шаардлага хангасан баримтийг бүрдүүлэх
бөгөөд.Үүнд :
 Эхний үлдэгдэл нь тухайн үеийн санхүүгийн тайланд сөргөөр
нөлөөлөхүйц алдаа, засваргүй байх;
 Тайлангийн өмнөх үеийн эцсийн үлдэгдэл нь үнэн зөв зохиогдсон
байх ёстой бөгөөд шаардлагатай гэж үзсэн тохиолдолд дахин зөвөөр
гаргуулах;
 Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогыг тууштай баримтлах ба түүний
өөрчлөлтийг тайлан тооцсонд тухай бүр тусгасан байх.
Үүний тулд аудиторын зүгээс эхний үлдэгдлийг үнэн зөв болох тухайд
нь нотолгоожуулах баримтуудыг бүрдүүлнэ.
Дээрх мэдээллийг цуглуулахад өмнө нь
үйлчлүүлэгч байгууллагад ажиллаж байсан
аудитор үнэтэй санал зөвлөмж өгдөг байна.
Ийм учраас аудиторууд хоорондоо ажил
үйлчилгээний чанараа дээшлүүлэхийн тулд
санал мэдээлэл солилцох нэгдсэн бодлоготой
байдаг.
Хуучин үйлчлүүлэгч хүлээн
зөвшөөрөх
Хуучин үйлчлүүлэгч хүлээн зөвшөөрөхдөө дараах хэд
хэдэн зүйлсийг харгалзана.
 Үйлчлүүлэгчийн удирдлагын үнэнч шудрага байдал
 Үйлчлүүлэгчийн бизнесийн хэмжээ нөхцөл байдал
өөрчлөгдсөн эсэх
 Хараат бус байдал
 Аудитын үйлчилгээг иж бүрэн хангалттаЙ үзүүлж
чадах эсэх
 Хууль эрх зүйн өөрчлөлт
 Удирдлагын баг өөрчлөгдсөн эсэх
 Эрх зүйн өөрчлөлт
Аудитийн ажлын гэрээ (ISA-210 )
Аудитын байгууллага, аудиторууд үйдчлүүлэгчээ сонгон
авч, судлан тодорхой үнэлэлт өгсөний дараа аудит
хийх тухай асуудлаа шийдвэрлэнэ.
Энэ шийдвэр нь хоёр талын эдлэх үүрэг эрхийн
харилцааг зааж зохицуулсан тодорхой нөхцөл бүхий
гэрээгээр хүчин төгөлдөр болно.
Гэрээт ажлын захидал нь үндсэн хэлбэрийн хувьд
үйлчлүүлэгч байгууллага бүрээр адилхан нэг
загварын байх албагүй боловч нийтлэг агуулгыг
заавал тайлбарласан байна. Үүнд:
Санхүүгийн тайлангийн аудитийн зорилго
Санхүүгийн тайлангийн хувьд удирдлагын хүлээх
хариуцлага
Аудитын цар хүрээ, холбогдох хууль, захирамж,
мэргэжлийн эрх бүхий, байгууллагаас гаргасан аудиторын
дагаж мөрдөх журам дүрэм, тунхаг зэрэг ашигласан дагаж
мөрдөх эрхийн актууд
Гэрээт ажлын үр дүнг нийтэд толилуулах тайлангийн
болон бусад мэдээллийн хэрэгсэлийн хэлбэр маягт
Түүвэр шалгалтын шинж чанар, аудитын бусад
хязгаарлагдмал байдал, түүчлэн аливаа нягтлан бодох
бүртгэлийн ба дотоод хяналт дахь явцуу байдлын улмаас
зарим материаллаг хэмжээний зөрчилтөй илэрхийллийг
илрүүлэхгүй өнгөрч болох зайлсхийх боломжгүй риск
байдаг тухай
Аудит хийхтэй холбогдуулан хэрэглэх аливаа бүртгэл
тэмдэглэл, баримт бичиг болон бусад мэдээллийг
чөлөөтэй үзэж судлах тухай зэрэг болно.
Аудитор нь захидалдаа мөн дараах зүйлсийг
дурьдах хүсэлтэй байж болно.
Аудитын төлөвлөгөөний дагуу хийх зохион байгуулалтын
асуудлууд
Аудиттай холбоотой танилцуулгыг бичгээр бичиж
ирүүлэхийг удирдлагаас хүсэх
Гэрээт ажлын захидалыг хүлээн зөвшөөрсөн гэдгээ
илэрхийлж гэрээт ажлын нөхцөлийг баталгаажуулахыг
үйлчлүүлэгч байгууллагаас хүсэх
Үйлчлүүлэгч байгууллагдаа гаргаж өгөх бусад захидал
болон тайлан итгэлийн тухай тайлбар түүний агуулга
Үйлчилгээний хөлсийг бодсон үндэслэл ба хэрхэн
нэхэмжлэх тухай зэрэг болно.
Хэрэгцээтэй бол дараах асуудлыг багтааж болно.
Аудитын зарим хэсэгт бусад аудитор болон нарийн
мэргэжлийн хүмүүсийг оролцуулахыг хэрхэн зохион
байгуулах
Дотоод аудитор болон үйлчлүүлэгчийн бусад
ажилтануудыг оролцуулахыг хэрхэн зохион байгуулах
Тухайн байгууллагад анх удаагаа аудит хийж байгаа
тохиолдолд, аудитор тохиролцсон байвал зохих зүйлс
Аудиторын үүрэг хариуцлагын хязгаарлагдмал тал Аудитор
ба үйлчлүүлэгчийн хоорондын цаашдын хэлэлцээ
тохиролцооны тухай зэрэг болно.
Худалдаа үйлчилгээний "АВС" компаний
захирлын зөвлөлд
Та бүхэн "АВС" компаний 2000.12.31-ний өдрийн баланс, уг
өдрөөр дуусгавар болсон оны орлого ба мөнгөн гүйлгээний
тайланд аудит хийлгэхийг хүссэн билээ. Бид энэ захидлаар
дамжуулан уг хүсэлтийг хүлээн авсанаа мөн энэхүү гэрээт
ажлын тухай өөрсдийн ойлголтоо баталгаажуулахыг хүссэн
юм. Бидний хийх аудит нь санхүүгийн тайлангуудад дүгнэлт
өгөх зорилтын үүднээс явагдах юм.
Бид аудитаа Аудитын олон улсын стандартын дагуу явуулна.
Учир нь Монгол улсын хэмжээнд Аудитийн олон улсын
стандарт хэрэглэхийг хуульчилан заасан билээ. Санхүүгийн
тайлангууд нь материаллагаар зөрчилтэй илэрхийлэгдээгүй
гэдэг үндэслэлтэй магадлагаа олж авахын тулд аудитийг
төлөвлөж, гүйцэтгэхийг АОУС-дад заасан байдаг.
Аудитын үед, санхүүгийн тайлан дахь дүн болоод нэмэлт
тодруулагыг нотлох нотолгоог түүвэр шалгалтаар олж авдаг.
Мөн хэрэглэж буй нягтлан бодох бүртгэлийн зарчмууд
удирдлагын хийсэн том хэмжээний тооцоолол түүнчлэн
санхүүгийн тайлангуудын тайлагналын байдалд бүхэлд нь
үнэлэлт өгөх болно.
Түүвэр шалгалтыг шинж чанар болон аудитийн бусад үүсмэл
бүртгэлийн ба дотоод хяналтын явцуу байдлын улмаас зарим
материаллаг зөрчилтэй илэрхийлэлийг илрүүлэхгүй байх тийм
зайлсхийх боломжгүй эрсдэл аудитад гарч болно. Санхүүгийн
тайланд өгөх тайлан илтгэлээс гадна бидний анхааралд
өртсөн нягтлан бодох бүртгэл ба дотоод хяналтын системийн
аливаа материаллаг доголдолтой сул талыг тусгасан тусгай
захидлыг бичиж Та бүхэнд хүргэнэ гэж бид бодож байна.
Зохих нэмэлт тодруулга бүхий санхүүгийн тайланг бэлтгэх нь
компаний удирдлага та бүхний хүлээх хариуцлага гэдгийг бид
дахин сануулья. Үүнд нягтлан бодох бүртгэлийн зохих данс
бүртгэлийг хөтлөх дотоод хяналтыг ажиллуулах нягтлан
бүртгэлийн бодлогыг сонгох хэрэглэх компаний хөрөнгийн
хадгалалалтын найдвартай байдлыг хангах зэрэг бүх зүйлс
багтана.
Аудит хийхтэй холбогдуулан танилцуулгыг бидэнд гаргаж
өгөхийг та бүхнээс хүсч байна. Бид танай хамт олонтой
хамтран ажиллах чин хүсэлтэй байгаа бөгөөд Та бүхэн
аудиттай холбоотой бидний хүссэн аливаа бүртгэл тэмдэглэл
баримт бичиг ба бусад мэдээллээр хангана гэдэгт итгэж
байна.
Бид үйлчилгээнийхээ хөлсийг ажлын явц бүрээр нэхэмжлэх
бөгөөд гэрээт ажилд томилогдсон хүн тус зарцуулсан цаг дээр
нь халаасны зардлыг нэмж хөлсөө тооцно. Ингэж тооцсон
хэмжээгээ аудит хийх тутамд захидлын хавсралт болгон
хадгална. Энэ захидлыг цуцлах өөрчлөх эсвэл өөр солиогүй
тохиолдолд цаашид ч хүчин төгөлдөр байх болно.
Дээрх бүх зүйлс нь санхүүгийн тайлангийн аудитийг зохион
байгуулах ойлголттой нийцэж байна гэдгийгээ илэрхийлэн энд
хавсаргасан нэг хувь дээр гарын үсгээ зурж бидэнд буцаан
явуулна уу.
1. Байгууллагын үйл ажиллагааны чиглэлүүд, түүний хэмжээ,
бүтэц зохион байгуулалт.
2. Байгууллагын үйл ажиллагаанд нөлөө үзүүлэгч хүчин
зүйлсбизнесийн орчин, хууль эрх зүйн орчин гэх мэт
3. Дотоод хяналтын систем, удирдлагын явуулж буй бодлого,
бүртгэлийн заавар, журам
2-р шат: Үйлчлүүлэгчийн талаар мэдээлэл
цуглуулах.
4. Дансны ангилал, кодчилол, санхүүгийн болон үйл
ажиллагааны мэдээллийн хоорондын харилцан холбоо
5. Санхүүгийн тайлан болон аудиттай холбоотой бусад
зүйлийн талаар аудиторын дүгнэлт гаргах эцсийн хугацаа
зэрэг болно.
6. Үүсгэн байгуулагчдын гэрээ, дүрэм, улсын бүртгэлийн
гэрчилгээ гэх мэт байгууллагын үйл ажиллагааг зохицуулах
бичиг баримтуудыг цуглуулна.
2-р шат: Үйлчлүүлэгчийн талаар мэдээлэл
цуглуулах.
Материаллаг байдал гэдэг нь алдаатай мэдээлэл
хэрэглэгчийн шийдвэр гаргалтанд хэр зэрэг нөлөөлж
байгааг харуулдаг ойлголт юм.
1. Материаллаг бус.
2. Хэрэглэгчийн шийдвэрт тодорхой хэмжээнд нөлөөлдөг
боловч бодит байдлыг харуулж чадахуйц хэмжээний
алдаа.
3. Материаллаг.
3-р шат: Материаллаг байдалд үнэлэлт
өгөх:
Материаллаг бус.
Энэ нь хэрэглэгчийн шийдвэрт ямар нэг
байдлаар нөлөөлөхгүй алдаа юм.
Материаллаг.
Хэрэглэгчийн шийдвэр гаргалтанд буруу нөлөө
үзүүлэх хэмжээний алдаа.
АОУ-ын стандартаас үзэхэд аудитын эрсдэл,
материаллагийн төвшинийг аудитын
компаниуд өөрсдийн дотоод стандартаар
тогтоодог.
Аудитад материаллагийн төвшин тодорхойлох
олон арга байдгаас түгээмэл ашиглагдах
боломжтой дараах зарим аргын талаар авч
үзье.
1. Тодорхой үзүүлэлт сонгох арга.
2. Хамгийн бага утгыг сонгох арга.
3. Дундажлах арга.
4. Аудиторын үнэлгээний арга.
5. Тусгай арга.
6. Суурь үзүүэлэлтээр тооцох арга.
 Балансын ашгийн 5 %
 Борлуулалтын (НӨТ-гүй) орлогын 2 %
 Нийт хөрөнгийн дүнгийн 2 %
 Өөрийн хөрөнгө (капитал)-ийн 10 %
 Нийт зардлын дүнгийн 2% гэх мэт.
АНУ-ын аудитын практикт алдаа балансын
дүнгийн 5-10 хувь байхад түүнийг
матераллаг гэж үздэггүй.
4-р шат: Аудитын эрсдэл,
эрсдлийн төрөл
АОУС-д эрсдлийг “Санхүүгийн тайлан материаллаг
хэмжээгээр буруу илэрхийлэгдсэн нөхцөлд аудитор
аудитын тохиромжгүй санал дүгнэлт өгөх эрсдлийг
аудитын эрсдэл гэнэ.
Аудитын эрсдэл нь:
1. Уламжлалт эрсдэл
2. Хяналтын эрсдэл
3. Илрүүлэлтийн эрсдэл гэсэн 3 төрөлтэй байна.
АОУС-д уламжлалт эрсдэл
Үйлчлүүлэгчийн дотоод хяналтын системээр
хянагдахын өмнө бүртгэл тайлагналын
системд нь орших хэвийн хэмжээнээс илүү
их алдааг хэлдэг.
Хяналтын эрсдэл
Үйлчлүүлэгчийн бүртгэл тайлагналын үйл
ажиллагаанд орших алдааг өөрийн дотоод
хяналтын системээр илрүүлж чадахгүй байх
магадлалыг хяналтын эрсдэл гэсэн
ойлголтоор илэрхийлж байна.
Илрүүлэлтийн эрсдэл
Дансны үлдэгдэл, ажил гүйлгээтэй нийлэхээрээ
материаллаг байж болох буруу илэрхийллийг
аудиторын нарийвчилсан горимоор илрүүлж чадахгүй
байх эрсдлийг хэлнэ
Аудитын эрсдлийн загвар дараах хэлбэртэй
байна. Өөрөөр хэлбэл уламжлалт болон
хяналтын, илрүүлэлтийн эрсдлийн үржвэр
байна.
АЭ=УЭ х ХЭ х ИЭ
Ер нь эрсдлийн дээд хязгаарыг тогтоосон норм хэмжээ
байдаггүй ч аудитад 5 хувиас хэтрүүлэн
төлөвлөдөггүй практик бий.
Аудитын эрсдлүүдийн
харилцан уялдаа
Хувил-
бар
Аудитын
эрсдэл
Уламжла
лт эрсдэл
Дотоод
хяналт
ын
эрсдэл
Илрүүл
элтийн
эрсдэл
Нотолго
оны
Хэмжээ
1. Их Бага Бага Их Бага
2. Бага Бага Бага Дунд Дунд
3. Бага Их Их Бага Их
4. Дунд Дунд Дунд Дунд Дунд
5. Их Бага Дунд Дунд Дунд
Эрсдлийн эхний хоёр төрөл нь үйлчлүүлэгчийн үйл
ажиллагаатай холбоотой бол илрүүлэлтийн эрсдэл
аудиторын үйл ажиллагаатай илүү ихээр холбогддог.
Ер нь хэвийн хэмжээнээс давсан алдааг илрүүлж
чадахгүй байх магадлалыг аудитор өөртөө хүлээнэ
гэсэн үг юм.
Практикт эрсдэл 0-1-ийн хооронд байна,
5-р шат: Дотоод хяналтын тогтолцоотой
танилцаж түүний эрсдлийг үнэлэх нь
Аудитын үйл ажиллагаанд чухал ач холбогдолтой байдаг.
Нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн аудитын стандартад аудитор нь
үйлчлүүлэгчийнхээ дотоод хяналтын талаар тодорхой
ойлголттой байх шаардлагатайг заасан байдаг.
Дотоод хяналтын бүтэц нь хяналтын орчин, бүртгэлийн
систем, хяналтын горимоос бүрддэг.
Хуучин харилцаж байсан байгууллагын хувьд өмнөх
аудитаас хойш хяналтын бүтцэд шинээр нэмэгдсэн,
өөрчлөгдсөн зүйлс байгаа эсэхийг судалж, түүнд
анхаарлаа хандуулах хэрэгтэй.
Аудиторын олж авсан мэдээлэл аудитын үйл ажиллагааг
төлөвлөхөд хангалттай хэмжээтэй байх ёстой.
Ажиглалт хийх, үйлчлүүлэгч байгууллагын ажилтантай
ярилцах, холбогдох бодлого, горимтой танилцах,
бүртгэл, тайланг үзэж, судлах замаар үйлчлүүлэгч
байгууллагын дотоод хяналтын талаар ойлголттой
болдог.
6-р шат: Аудитын ерөнхий төлөвлөгөө,
хөтөлбөрийг боловсруулах
Аудит явуулах ерөнхий төлөвлөгөө, хөтөлбөрт аудитын
хамрах хүрээ, хугацаа, гүйцэтгэх болон хяналт тавих
аудитор, шалгалтын горим, дүгнэлт тайлан бичих хугацаа
зэргийг тодорхой тусгана.
Аудитын ерөнхий төлөвлөгөө, хөтөлбөрийг боловсруулах
Төлөвлөлт хөтөлбөр хоёр бол аудитын үйл ажиллагааг
тухайн байгууллагад зохион байгуулах нэгдсэн агуулга
зорилготой удирдамж бөгөөд харин нийтлэг ба тодорхой
хэлбэрээр хэрэглэгдэж байдаг баримт бичиг юм.
АОУС-300-д Аудитын төлөвлөгөө ба хөтөлбөрийн талаар
тодорхой удирдамж өгсөн.
Энд "Төлөвлөлт гэдэг нь аудитын мөн чанар цаг хугацаа ба
цар хүрээнд тохируулан ерөнхий стратеги, дэлгэрэнгүй арга
зүй боловсруулна гэсэн уг юм. Аудитыг үр ашигтай цаг
хугацаанд гүйцэтгэхийн тулд аудитор төлөвлөгөө хийдэг"
Аудитын хөтөлбөрийн талаар АОУС 300-д
 "...
 Аудитор, аудитийн ерөнхий төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхийн
тулд гүйцэтгэх шаардлагатай төлөвлөсөн аудитын
горимуудын мөн чанар цаг хугацаа ба цар хүрээг
тодорхойлсон аудитын хөтөлбөрийг боловсруулж
баримтжуулбал зохино. Аудитын хөтөлбөр нь аудитад
оролцож байгаа туслахуудад өгөх цогц заавар ба ажлыг
зүй ёсоор гүйцэтгэсэн гэдгийг тэмдэглэх ба нянах
хэрэгсэл юм. Аудитын хөтөлбөрт аудитын объект (хүрээ)
тус бүрт тавигдах аудитын зорилт ба тэдгээр объект ба
аудитын горимд зарцуулах цагийн төсвийг тусгана..." гэж
заасан байна.

More Related Content

What's hot

Санхүү менежментийн тулгуур ойлголтууд
Санхүү менежментийн тулгуур ойлголтуудСанхүү менежментийн тулгуур ойлголтууд
Санхүү менежментийн тулгуур ойлголтуудИЗ-СЭЗС багш А.Бибиш
 
Санхүүгийн тайлангийн аудит-Гарын Авлага
Санхүүгийн тайлангийн аудит-Гарын АвлагаСанхүүгийн тайлангийн аудит-Гарын Авлага
Санхүүгийн тайлангийн аудит-Гарын АвлагаByambadrj Myagmar
 
Abc өртөг тооцох арга
Abc өртөг тооцох аргаAbc өртөг тооцох арга
Abc өртөг тооцох аргаTengis Batsukh
 
Үнэт цаасаарх ХО-ын бүртгэл
Үнэт цаасаарх ХО-ын бүртгэлҮнэт цаасаарх ХО-ын бүртгэл
Үнэт цаасаарх ХО-ын бүртгэлDOtgontsetseg
 
аудитийн мэргэжлийн стандартууд
аудитийн мэргэжлийн стандартуудаудитийн мэргэжлийн стандартууд
аудитийн мэргэжлийн стандартуудByambadrj Myagmar
 
Lecture 3
Lecture 3Lecture 3
Lecture 3Bbujee
 
3 auditiin ajliin ehlel, zohion baiguulalt
3 auditiin ajliin ehlel, zohion baiguulalt3 auditiin ajliin ehlel, zohion baiguulalt
3 auditiin ajliin ehlel, zohion baiguulaltByambadrj Myagmar
 
Санхүү үндэс Лекц 10
Санхүү үндэс Лекц 10Санхүү үндэс Лекц 10
Санхүү үндэс Лекц 10Gunjargal
 
Lecture 8
Lecture 8Lecture 8
Lecture 8Odko Ts
 
бараа материалын бүртгэл
бараа материалын бүртгэлбараа материалын бүртгэл
бараа материалын бүртгэлEnebish Vandandulam
 
6 medeelel tsugluulah
6  medeelel tsugluulah6  medeelel tsugluulah
6 medeelel tsugluulahTimon CL
 
Lekts4. statistik hemjigdehuun
Lekts4. statistik hemjigdehuunLekts4. statistik hemjigdehuun
Lekts4. statistik hemjigdehuunAnhaa8941
 
санхүүгийн тайлангийн оношлогоо ба санхүүгийн төлөвлөлт
санхүүгийн тайлангийн оношлогоо ба санхүүгийн төлөвлөлтсанхүүгийн тайлангийн оношлогоо ба санхүүгийн төлөвлөлт
санхүүгийн тайлангийн оношлогоо ба санхүүгийн төлөвлөлтBvvde II II
 

What's hot (20)

Санхүү менежментийн тулгуур ойлголтууд
Санхүү менежментийн тулгуур ойлголтуудСанхүү менежментийн тулгуур ойлголтууд
Санхүү менежментийн тулгуур ойлголтууд
 
Санхүүгийн тайлангийн аудит-Гарын Авлага
Санхүүгийн тайлангийн аудит-Гарын АвлагаСанхүүгийн тайлангийн аудит-Гарын Авлага
Санхүүгийн тайлангийн аудит-Гарын Авлага
 
Abc өртөг тооцох арга
Abc өртөг тооцох аргаAbc өртөг тооцох арга
Abc өртөг тооцох арга
 
Үнэт цаасаарх ХО-ын бүртгэл
Үнэт цаасаарх ХО-ын бүртгэлҮнэт цаасаарх ХО-ын бүртгэл
Үнэт цаасаарх ХО-ын бүртгэл
 
Audit gariin avlaga
Audit gariin avlagaAudit gariin avlaga
Audit gariin avlaga
 
аудитийн мэргэжлийн стандартууд
аудитийн мэргэжлийн стандартуудаудитийн мэргэжлийн стандартууд
аудитийн мэргэжлийн стандартууд
 
лекц 5
лекц 5лекц 5
лекц 5
 
Lecture 3
Lecture 3Lecture 3
Lecture 3
 
Бүлэг1
Бүлэг1Бүлэг1
Бүлэг1
 
3 auditiin ajliin ehlel, zohion baiguulalt
3 auditiin ajliin ehlel, zohion baiguulalt3 auditiin ajliin ehlel, zohion baiguulalt
3 auditiin ajliin ehlel, zohion baiguulalt
 
лекц9 pp
лекц9 ppлекц9 pp
лекц9 pp
 
Санхүү үндэс Лекц 10
Санхүү үндэс Лекц 10Санхүү үндэс Лекц 10
Санхүү үндэс Лекц 10
 
Lecture 8
Lecture 8Lecture 8
Lecture 8
 
НББОУС-21
НББОУС-21НББОУС-21
НББОУС-21
 
бараа материалын бүртгэл
бараа материалын бүртгэлбараа материалын бүртгэл
бараа материалын бүртгэл
 
Audit 1
Audit 1Audit 1
Audit 1
 
6 medeelel tsugluulah
6  medeelel tsugluulah6  medeelel tsugluulah
6 medeelel tsugluulah
 
лекц 2
лекц 2лекц 2
лекц 2
 
Lekts4. statistik hemjigdehuun
Lekts4. statistik hemjigdehuunLekts4. statistik hemjigdehuun
Lekts4. statistik hemjigdehuun
 
санхүүгийн тайлангийн оношлогоо ба санхүүгийн төлөвлөлт
санхүүгийн тайлангийн оношлогоо ба санхүүгийн төлөвлөлтсанхүүгийн тайлангийн оношлогоо ба санхүүгийн төлөвлөлт
санхүүгийн тайлангийн оношлогоо ба санхүүгийн төлөвлөлт
 

Viewers also liked

The master's program in economics Tomsk Polytechnic University
The master's program in economics Tomsk Polytechnic UniversityThe master's program in economics Tomsk Polytechnic University
The master's program in economics Tomsk Polytechnic UniversityAnastasiya V. Zhavoronok
 
6 tuuverlelt, togsgold guitsetgeh gorimuud
6  tuuverlelt, togsgold guitsetgeh gorimuud6  tuuverlelt, togsgold guitsetgeh gorimuud
6 tuuverlelt, togsgold guitsetgeh gorimuudByambadrj Myagmar
 
байгууллагын өөрчлөлт
байгууллагын өөрчлөлтбайгууллагын өөрчлөлт
байгууллагын өөрчлөлтErdenezul Purevnanzad
 
Theory of Planned Behavior
Theory of Planned BehaviorTheory of Planned Behavior
Theory of Planned Behaviorkrissyk
 
С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн салбарт ...
С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн  салбарт ...С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн  салбарт ...
С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн салбарт ...batnasanb
 
Д.Бямбацэцэг - Ажлынчанар бүтээмжийг дээшлүүлэх 5S- ийг үйлвэрийн салбар нэвт...
Д.Бямбацэцэг - Ажлынчанар бүтээмжийг дээшлүүлэх 5S- ийг үйлвэрийн салбар нэвт...Д.Бямбацэцэг - Ажлынчанар бүтээмжийг дээшлүүлэх 5S- ийг үйлвэрийн салбар нэвт...
Д.Бямбацэцэг - Ажлынчанар бүтээмжийг дээшлүүлэх 5S- ийг үйлвэрийн салбар нэвт...batnasanb
 

Viewers also liked (9)

The master's program in economics Tomsk Polytechnic University
The master's program in economics Tomsk Polytechnic UniversityThe master's program in economics Tomsk Polytechnic University
The master's program in economics Tomsk Polytechnic University
 
6 tuuverlelt, togsgold guitsetgeh gorimuud
6  tuuverlelt, togsgold guitsetgeh gorimuud6  tuuverlelt, togsgold guitsetgeh gorimuud
6 tuuverlelt, togsgold guitsetgeh gorimuud
 
INDIA AND TERRORISM
INDIA AND TERRORISMINDIA AND TERRORISM
INDIA AND TERRORISM
 
Terrorism in india
Terrorism in indiaTerrorism in india
Terrorism in india
 
байгууллагын өөрчлөлт
байгууллагын өөрчлөлтбайгууллагын өөрчлөлт
байгууллагын өөрчлөлт
 
Theory of Planned Behavior
Theory of Planned BehaviorTheory of Planned Behavior
Theory of Planned Behavior
 
С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн салбарт ...
С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн  салбарт ...С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн  салбарт ...
С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн салбарт ...
 
Д.Бямбацэцэг - Ажлынчанар бүтээмжийг дээшлүүлэх 5S- ийг үйлвэрийн салбар нэвт...
Д.Бямбацэцэг - Ажлынчанар бүтээмжийг дээшлүүлэх 5S- ийг үйлвэрийн салбар нэвт...Д.Бямбацэцэг - Ажлынчанар бүтээмжийг дээшлүүлэх 5S- ийг үйлвэрийн салбар нэвт...
Д.Бямбацэцэг - Ажлынчанар бүтээмжийг дээшлүүлэх 5S- ийг үйлвэрийн салбар нэвт...
 
Дипломын ажил
Дипломын ажилДипломын ажил
Дипломын ажил
 

Similar to 5 auditiinajliinehlelzohionbaiguulalt

ҮАГ Санхүүгийн тайлангийн аудитын гарын авлага
ҮАГ Санхүүгийн тайлангийн аудитын гарын авлагаҮАГ Санхүүгийн тайлангийн аудитын гарын авлага
ҮАГ Санхүүгийн тайлангийн аудитын гарын авлагаByambadrj Myagmar
 
Аудитын тухай /шинэчилсэн найруулга/
Аудитын тухай /шинэчилсэн найруулга/Аудитын тухай /шинэчилсэн найруулга/
Аудитын тухай /шинэчилсэн найруулга/Byambadrj Myagmar
 
дотоод аудитын-гарын-авлага
дотоод аудитын-гарын-авлагадотоод аудитын-гарын-авлага
дотоод аудитын-гарын-авлагаByambadrj Myagmar
 
7 auditiin ajliin barimt, dugnelt tailan
7 auditiin ajliin barimt, dugnelt tailan7 auditiin ajliin barimt, dugnelt tailan
7 auditiin ajliin barimt, dugnelt tailanByambadrj Myagmar
 
Банкны хяналт шинжилгээ power point-6
Банкны хяналт шинжилгээ power point-6Банкны хяналт шинжилгээ power point-6
Банкны хяналт шинжилгээ power point-6Ikhzasag SEZS
 
лекц №1.2pptx
лекц №1.2pptxлекц №1.2pptx
лекц №1.2pptxoyunsuren84
 
лекц №1.2pptx
лекц №1.2pptxлекц №1.2pptx
лекц №1.2pptxoyunsuren84
 
5 dotood hyanaltiin butets, zohion baiguulalt
5 dotood hyanaltiin butets, zohion baiguulalt5 dotood hyanaltiin butets, zohion baiguulalt
5 dotood hyanaltiin butets, zohion baiguulaltByambadrj Myagmar
 
лекц №1.2pptx
лекц №1.2pptxлекц №1.2pptx
лекц №1.2pptxBurnee Oogii
 
төрийн аудитын тухай
төрийн аудитын тухайтөрийн аудитын тухай
төрийн аудитын тухайByambadrj Myagmar
 

Similar to 5 auditiinajliinehlelzohionbaiguulalt (20)

лекц №3 pp
лекц №3 ppлекц №3 pp
лекц №3 pp
 
ҮАГ Санхүүгийн тайлангийн аудитын гарын авлага
ҮАГ Санхүүгийн тайлангийн аудитын гарын авлагаҮАГ Санхүүгийн тайлангийн аудитын гарын авлага
ҮАГ Санхүүгийн тайлангийн аудитын гарын авлага
 
6 medeelel tsugluulah
6  medeelel tsugluulah6  medeelel tsugluulah
6 medeelel tsugluulah
 
лекц 4 pp
лекц 4 ppлекц 4 pp
лекц 4 pp
 
лекц 4 pp
лекц 4 ppлекц 4 pp
лекц 4 pp
 
Аудитын тухай /шинэчилсэн найруулга/
Аудитын тухай /шинэчилсэн найруулга/Аудитын тухай /шинэчилсэн найруулга/
Аудитын тухай /шинэчилсэн найруулга/
 
дотоод аудитын-гарын-авлага
дотоод аудитын-гарын-авлагадотоод аудитын-гарын-авлага
дотоод аудитын-гарын-авлага
 
Audit
AuditAudit
Audit
 
2
22
2
 
лекц9 pp
лекц9 ppлекц9 pp
лекц9 pp
 
7 auditiin ajliin barimt, dugnelt tailan
7 auditiin ajliin barimt, dugnelt tailan7 auditiin ajliin barimt, dugnelt tailan
7 auditiin ajliin barimt, dugnelt tailan
 
Sanhuugiin tailangiin shinjilgee 2
Sanhuugiin tailangiin shinjilgee 2Sanhuugiin tailangiin shinjilgee 2
Sanhuugiin tailangiin shinjilgee 2
 
Банкны хяналт шинжилгээ power point-6
Банкны хяналт шинжилгээ power point-6Банкны хяналт шинжилгээ power point-6
Банкны хяналт шинжилгээ power point-6
 
лекц 14, 15
лекц 14, 15лекц 14, 15
лекц 14, 15
 
лекц 14, 15
лекц 14, 15лекц 14, 15
лекц 14, 15
 
лекц №1.2pptx
лекц №1.2pptxлекц №1.2pptx
лекц №1.2pptx
 
лекц №1.2pptx
лекц №1.2pptxлекц №1.2pptx
лекц №1.2pptx
 
5 dotood hyanaltiin butets, zohion baiguulalt
5 dotood hyanaltiin butets, zohion baiguulalt5 dotood hyanaltiin butets, zohion baiguulalt
5 dotood hyanaltiin butets, zohion baiguulalt
 
лекц №1.2pptx
лекц №1.2pptxлекц №1.2pptx
лекц №1.2pptx
 
төрийн аудитын тухай
төрийн аудитын тухайтөрийн аудитын тухай
төрийн аудитын тухай
 

5 auditiinajliinehlelzohionbaiguulalt

  • 1. Аудитын ажлын эхлэл, зохион байгуулалт- Төлөвлөлтийн үе шат
  • 2. Аудитор байгууллагын санхүүгийн тайланд өгөх дүгнэлтийг хангахуйц хангалттай, зохистой нотолгоог олж авах үйл ажиллагааг үр дүнтэй явуулахын тулд аудитын ажлыг иж бүрэн байдлаар төлөвлөж, үе шаттайгаар гүйцэтгэх ёстой. Санхүүгийн тайланд аудитын шалгалтын хийх үе шат нь 3 хэсгээс бүрдэнэ. 1. Аудитын төлөвлөлт. Энэ үе шатанд шалгах асуудлаа дэвшүүлэн гаргаж, аудитын үйл ажиллагааг төлөвлөнө. 2. Аудитын ажлыг гүйцэтгэх үе шат. Энэ үе шатанд аудитор шалгалтанд хэрэглэх мэдээлэл цуглуулна. 3. Тайлагнах үе шат. Тайлагнах үе шатанд аудитор аудитын шалгалтын ажлын баримтыг бүрдүүлэн дүгнэлт гаргаж тайлан бичнэ. Аудитыг төлөвлөх үе шат
  • 3. “Төлөвлөлт“ гэдэг нь аудитын шинж чанар, хугацаа ба цар хүрээг таамагласан өрөнхий стратеги болон нарийвчилсан арга хандлагыг боловсруулахыг хэлнэ. Аудитын үйл ажиллгааны эцсийн үр дүн нь түүнийг хэрхэн төлөвлөж хэрэгжүүлснээс ихээхэн хамаарч байдаг.  Ийм ч учраас АОУС 300-д аудитор нь ажлаа төлөвлөж гүйцэтгэх ба туслахтай бол ажлыг хянаж чиглүүлнэ гэж заасан байдаг. 1. Аудитыг төлөвлөх үе шат
  • 4. Аудитын төлөвлөлт (ISA-300) Ажлын тооцоолж буй цар хэмжээ ба аудитыг гүйцэтгэх арга зүйг тодорхойлсон аудитын ерөнхий төлөвлөгөөг аудитор боловсруулж баримтжуулна. Аудитын ерөнхий төлөвлөгөө нь аудитийн дэлгэрэнгүй хөтөлбөрийг боловсруулахад удирдамж болно.
  • 5. АОУС 300-д стандартад аудитийн төлөвлөгөө, хөтөлбөрийг боловсруулахдаа мэдвэл зохих асуудлыг заасан. Үүнд:  Аж ахуйн нэгжийн бизнесийн талаар олж авсан мэдлэг  Нягтлан бодох бүртгэл ба дотоод хяналтын системийн тухай ойлголт (энд аж ахуйн газрын хэмжээнд, улс даяар ямар өөрчлөлтүүд гарсан, хууль, заавар, журмууд өөрчлөгдсөн бол түүнтэй уялдуулах арга, чиглэлээ бодолцох)  Эрсдэл ба материаллаг чанарын тухай (Уламжлалт болон хяналтын эрсдэлд үнэлгээ өгөх, материаллаг зөрчил зальт ажиллагаа гарах боломж, ийм зөрчлүүд өмнө нь гарч байсан эсэхийг судлах)
  • 6. АОУС 300-д стандартад аудитийн төлөвлөгөө, хөтөлбөрийг боловсруулахдаа мэдвэл зохих асуудлыг заасан. Үүнд:  Аудитын ажлын горимууд ба цаг хугацаа цар хүрээ (Аудитад мэдээллийн техник хэрэгсэл ашиглах боломж, дотоод аудитаас гадаад аудитад үзүүлэх нөлөө зэргийг тодорхойлох)  Аудитын ажлыг уялдуулан чиглүүлэх (бусад аудиторуудын оролцоо. шинжээчийн оролцоо, ажлын баг бүрдүүлэлтэнд тавих шаардлага зэргийг судлан танилцах)  Бусад асуудал (Тасралтгүй ажиллах нөхцөл боломж, гэрээт ажлын хуулиар хүлээсэн хариуцлага, аж ахуйн нэгжид гаргаж өгөх тайлан ба бусад бичиг баримтын агуулга цаг хугацаа зэргээс хамаарах байдал)
  • 7. Төлөвлөгөөний талаар АОУС-300-д  "...7. Ажлын тооцоолж буй цар хэмжээ ба аудитыг гүйцэтгэх арга зүйг тодорхойлсон аудитын ерөнхий телөвлөгөөг аудитор боловсруулж баримтжуулна. Аудитийн ерөнхий төлөвлөгөө нь аудитийн дэлгэрэнгүй хөтөлбөрийг боловсруулахад удирдамж болохуйц дэлгэрэнгүй байх шаардлагатай ч гэсэн түүний жинхэнэ агуулга ба хэлбэр нь аж ахуйн нэгжийн хэмжээ аудитийн ажлын нарийн төвөгтэй байдал аудиторын хэрэглэх тусгай арга зүй ба техник технологиос хамааран янз бүр байдаг.."
  • 8. Төлөвлөлтийн үйл явц дараах үе шаттай 1. Төлөвлөлтийн бэлтгэл үе шат буюу урьдчилсан төлөвлөлт 2. Үйлчлүүлэгчийн талаар мэдээлэл цуглуулах 3. Материаллаг байдалд үнэлэлт өгөх 4. Аудитын эрсдлийг үнэлэх 5. Дотоод хяналтын тогтолцоотой танилцаж эрсдлийг үнэлэх 6. Аудитын ерөнхий төлөвлөгөө, хөтөлбөрөө боловсруулах
  • 9. 1. Үйлчлүүлэгчээ сонгосон байх шаардлагатай. 2. Үйлчлүүлэгчтэй ажлын гэрээ байгуулна. Гэрээ байгуулахын тулд аудиторын захидлыг илгээж хариу авсан байна. 1-р шат: Урьдчилсан төлөвлөлт хийхийн тулд эхлээд:
  • 10. Түншийг хүлээн зөвшөөрөх, хадгалах Аудитийн байгууллага буюу аудитор нь үйлчлүүлэгч түншээ хүлээн зөвшөөрч, хадгалах талаар баримтлах бодлого горимоо урьдчилан боловсруулж гаргах ёстой. Аудитийн ажлын амжилт нь үйлчлүүлэгч түншийг зөв сонгосон эсэхээс ихээхэн шалтгаална.
  • 11. Үйлчлүүлэгч байгууллагыг тал бүрээр урьдчилан судлан үзэж жинхэнэ харилцагч найдвартай түнш мөн эсэхийг тогтоохын тулд аудиторын зүгээс дараах үндсэн чиглэлүүдээр тодорхой мэдээлэл бүрдүүлж дүгнэлт хийнэ.
  • 12.  Бизнесийн орчинг танин мэдэх.  Санхүүгийн байдал төлбөрийн чадварын хэмжээг судлах.  Удирдлагын байр суурьт үнэлгээ өгөх.  Нягтлан бодох бүртгэлийн зохион байгуулалттай танилцах.  Аудитийн асуудалд яаж хандаж байдгийг олж мэдэх.  Дотоод хяналтын орчины бүрдүүлэлтэнд үнэлэлт өгөх.
  • 13. Санхүүгийн тайланг анх шалгах буюу бэлтгэхэд эхний үлдэгдлийг хянах тухай АОУС-510-ын тусгасан байна. ".. .2. Аудит хийх бэлтгэлийг хангахдаа аудитор нь давын өмнө аудит хийхэд зохих ёсны шаардлага хангасан баримтийг бүрдүүлэх бөгөөд.Үүнд :  Эхний үлдэгдэл нь тухайн үеийн санхүүгийн тайланд сөргөөр нөлөөлөхүйц алдаа, засваргүй байх;  Тайлангийн өмнөх үеийн эцсийн үлдэгдэл нь үнэн зөв зохиогдсон байх ёстой бөгөөд шаардлагатай гэж үзсэн тохиолдолд дахин зөвөөр гаргуулах;  Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогыг тууштай баримтлах ба түүний өөрчлөлтийг тайлан тооцсонд тухай бүр тусгасан байх. Үүний тулд аудиторын зүгээс эхний үлдэгдлийг үнэн зөв болох тухайд нь нотолгоожуулах баримтуудыг бүрдүүлнэ.
  • 14. Дээрх мэдээллийг цуглуулахад өмнө нь үйлчлүүлэгч байгууллагад ажиллаж байсан аудитор үнэтэй санал зөвлөмж өгдөг байна. Ийм учраас аудиторууд хоорондоо ажил үйлчилгээний чанараа дээшлүүлэхийн тулд санал мэдээлэл солилцох нэгдсэн бодлоготой байдаг.
  • 15. Хуучин үйлчлүүлэгч хүлээн зөвшөөрөх Хуучин үйлчлүүлэгч хүлээн зөвшөөрөхдөө дараах хэд хэдэн зүйлсийг харгалзана.  Үйлчлүүлэгчийн удирдлагын үнэнч шудрага байдал  Үйлчлүүлэгчийн бизнесийн хэмжээ нөхцөл байдал өөрчлөгдсөн эсэх  Хараат бус байдал  Аудитын үйлчилгээг иж бүрэн хангалттаЙ үзүүлж чадах эсэх  Хууль эрх зүйн өөрчлөлт  Удирдлагын баг өөрчлөгдсөн эсэх  Эрх зүйн өөрчлөлт
  • 16. Аудитийн ажлын гэрээ (ISA-210 ) Аудитын байгууллага, аудиторууд үйдчлүүлэгчээ сонгон авч, судлан тодорхой үнэлэлт өгсөний дараа аудит хийх тухай асуудлаа шийдвэрлэнэ. Энэ шийдвэр нь хоёр талын эдлэх үүрэг эрхийн харилцааг зааж зохицуулсан тодорхой нөхцөл бүхий гэрээгээр хүчин төгөлдөр болно.
  • 17. Гэрээт ажлын захидал нь үндсэн хэлбэрийн хувьд үйлчлүүлэгч байгууллага бүрээр адилхан нэг загварын байх албагүй боловч нийтлэг агуулгыг заавал тайлбарласан байна. Үүнд: Санхүүгийн тайлангийн аудитийн зорилго Санхүүгийн тайлангийн хувьд удирдлагын хүлээх хариуцлага
  • 18. Аудитын цар хүрээ, холбогдох хууль, захирамж, мэргэжлийн эрх бүхий, байгууллагаас гаргасан аудиторын дагаж мөрдөх журам дүрэм, тунхаг зэрэг ашигласан дагаж мөрдөх эрхийн актууд Гэрээт ажлын үр дүнг нийтэд толилуулах тайлангийн болон бусад мэдээллийн хэрэгсэлийн хэлбэр маягт Түүвэр шалгалтын шинж чанар, аудитын бусад хязгаарлагдмал байдал, түүчлэн аливаа нягтлан бодох бүртгэлийн ба дотоод хяналт дахь явцуу байдлын улмаас зарим материаллаг хэмжээний зөрчилтөй илэрхийллийг илрүүлэхгүй өнгөрч болох зайлсхийх боломжгүй риск байдаг тухай Аудит хийхтэй холбогдуулан хэрэглэх аливаа бүртгэл тэмдэглэл, баримт бичиг болон бусад мэдээллийг чөлөөтэй үзэж судлах тухай зэрэг болно.
  • 19. Аудитор нь захидалдаа мөн дараах зүйлсийг дурьдах хүсэлтэй байж болно. Аудитын төлөвлөгөөний дагуу хийх зохион байгуулалтын асуудлууд Аудиттай холбоотой танилцуулгыг бичгээр бичиж ирүүлэхийг удирдлагаас хүсэх Гэрээт ажлын захидалыг хүлээн зөвшөөрсөн гэдгээ илэрхийлж гэрээт ажлын нөхцөлийг баталгаажуулахыг үйлчлүүлэгч байгууллагаас хүсэх Үйлчлүүлэгч байгууллагдаа гаргаж өгөх бусад захидал болон тайлан итгэлийн тухай тайлбар түүний агуулга Үйлчилгээний хөлсийг бодсон үндэслэл ба хэрхэн нэхэмжлэх тухай зэрэг болно.
  • 20. Хэрэгцээтэй бол дараах асуудлыг багтааж болно. Аудитын зарим хэсэгт бусад аудитор болон нарийн мэргэжлийн хүмүүсийг оролцуулахыг хэрхэн зохион байгуулах Дотоод аудитор болон үйлчлүүлэгчийн бусад ажилтануудыг оролцуулахыг хэрхэн зохион байгуулах Тухайн байгууллагад анх удаагаа аудит хийж байгаа тохиолдолд, аудитор тохиролцсон байвал зохих зүйлс Аудиторын үүрэг хариуцлагын хязгаарлагдмал тал Аудитор ба үйлчлүүлэгчийн хоорондын цаашдын хэлэлцээ тохиролцооны тухай зэрэг болно.
  • 21. Худалдаа үйлчилгээний "АВС" компаний захирлын зөвлөлд Та бүхэн "АВС" компаний 2000.12.31-ний өдрийн баланс, уг өдрөөр дуусгавар болсон оны орлого ба мөнгөн гүйлгээний тайланд аудит хийлгэхийг хүссэн билээ. Бид энэ захидлаар дамжуулан уг хүсэлтийг хүлээн авсанаа мөн энэхүү гэрээт ажлын тухай өөрсдийн ойлголтоо баталгаажуулахыг хүссэн юм. Бидний хийх аудит нь санхүүгийн тайлангуудад дүгнэлт өгөх зорилтын үүднээс явагдах юм. Бид аудитаа Аудитын олон улсын стандартын дагуу явуулна. Учир нь Монгол улсын хэмжээнд Аудитийн олон улсын стандарт хэрэглэхийг хуульчилан заасан билээ. Санхүүгийн тайлангууд нь материаллагаар зөрчилтэй илэрхийлэгдээгүй гэдэг үндэслэлтэй магадлагаа олж авахын тулд аудитийг төлөвлөж, гүйцэтгэхийг АОУС-дад заасан байдаг.
  • 22. Аудитын үед, санхүүгийн тайлан дахь дүн болоод нэмэлт тодруулагыг нотлох нотолгоог түүвэр шалгалтаар олж авдаг. Мөн хэрэглэж буй нягтлан бодох бүртгэлийн зарчмууд удирдлагын хийсэн том хэмжээний тооцоолол түүнчлэн санхүүгийн тайлангуудын тайлагналын байдалд бүхэлд нь үнэлэлт өгөх болно. Түүвэр шалгалтыг шинж чанар болон аудитийн бусад үүсмэл бүртгэлийн ба дотоод хяналтын явцуу байдлын улмаас зарим материаллаг зөрчилтэй илэрхийлэлийг илрүүлэхгүй байх тийм зайлсхийх боломжгүй эрсдэл аудитад гарч болно. Санхүүгийн тайланд өгөх тайлан илтгэлээс гадна бидний анхааралд өртсөн нягтлан бодох бүртгэл ба дотоод хяналтын системийн аливаа материаллаг доголдолтой сул талыг тусгасан тусгай захидлыг бичиж Та бүхэнд хүргэнэ гэж бид бодож байна.
  • 23. Зохих нэмэлт тодруулга бүхий санхүүгийн тайланг бэлтгэх нь компаний удирдлага та бүхний хүлээх хариуцлага гэдгийг бид дахин сануулья. Үүнд нягтлан бодох бүртгэлийн зохих данс бүртгэлийг хөтлөх дотоод хяналтыг ажиллуулах нягтлан бүртгэлийн бодлогыг сонгох хэрэглэх компаний хөрөнгийн хадгалалалтын найдвартай байдлыг хангах зэрэг бүх зүйлс багтана. Аудит хийхтэй холбогдуулан танилцуулгыг бидэнд гаргаж өгөхийг та бүхнээс хүсч байна. Бид танай хамт олонтой хамтран ажиллах чин хүсэлтэй байгаа бөгөөд Та бүхэн аудиттай холбоотой бидний хүссэн аливаа бүртгэл тэмдэглэл баримт бичиг ба бусад мэдээллээр хангана гэдэгт итгэж байна.
  • 24. Бид үйлчилгээнийхээ хөлсийг ажлын явц бүрээр нэхэмжлэх бөгөөд гэрээт ажилд томилогдсон хүн тус зарцуулсан цаг дээр нь халаасны зардлыг нэмж хөлсөө тооцно. Ингэж тооцсон хэмжээгээ аудит хийх тутамд захидлын хавсралт болгон хадгална. Энэ захидлыг цуцлах өөрчлөх эсвэл өөр солиогүй тохиолдолд цаашид ч хүчин төгөлдөр байх болно. Дээрх бүх зүйлс нь санхүүгийн тайлангийн аудитийг зохион байгуулах ойлголттой нийцэж байна гэдгийгээ илэрхийлэн энд хавсаргасан нэг хувь дээр гарын үсгээ зурж бидэнд буцаан явуулна уу.
  • 25. 1. Байгууллагын үйл ажиллагааны чиглэлүүд, түүний хэмжээ, бүтэц зохион байгуулалт. 2. Байгууллагын үйл ажиллагаанд нөлөө үзүүлэгч хүчин зүйлсбизнесийн орчин, хууль эрх зүйн орчин гэх мэт 3. Дотоод хяналтын систем, удирдлагын явуулж буй бодлого, бүртгэлийн заавар, журам 2-р шат: Үйлчлүүлэгчийн талаар мэдээлэл цуглуулах.
  • 26. 4. Дансны ангилал, кодчилол, санхүүгийн болон үйл ажиллагааны мэдээллийн хоорондын харилцан холбоо 5. Санхүүгийн тайлан болон аудиттай холбоотой бусад зүйлийн талаар аудиторын дүгнэлт гаргах эцсийн хугацаа зэрэг болно. 6. Үүсгэн байгуулагчдын гэрээ, дүрэм, улсын бүртгэлийн гэрчилгээ гэх мэт байгууллагын үйл ажиллагааг зохицуулах бичиг баримтуудыг цуглуулна. 2-р шат: Үйлчлүүлэгчийн талаар мэдээлэл цуглуулах.
  • 27. Материаллаг байдал гэдэг нь алдаатай мэдээлэл хэрэглэгчийн шийдвэр гаргалтанд хэр зэрэг нөлөөлж байгааг харуулдаг ойлголт юм. 1. Материаллаг бус. 2. Хэрэглэгчийн шийдвэрт тодорхой хэмжээнд нөлөөлдөг боловч бодит байдлыг харуулж чадахуйц хэмжээний алдаа. 3. Материаллаг. 3-р шат: Материаллаг байдалд үнэлэлт өгөх:
  • 28. Материаллаг бус. Энэ нь хэрэглэгчийн шийдвэрт ямар нэг байдлаар нөлөөлөхгүй алдаа юм.
  • 29. Материаллаг. Хэрэглэгчийн шийдвэр гаргалтанд буруу нөлөө үзүүлэх хэмжээний алдаа.
  • 30. АОУ-ын стандартаас үзэхэд аудитын эрсдэл, материаллагийн төвшинийг аудитын компаниуд өөрсдийн дотоод стандартаар тогтоодог. Аудитад материаллагийн төвшин тодорхойлох олон арга байдгаас түгээмэл ашиглагдах боломжтой дараах зарим аргын талаар авч үзье.
  • 31. 1. Тодорхой үзүүлэлт сонгох арга. 2. Хамгийн бага утгыг сонгох арга. 3. Дундажлах арга. 4. Аудиторын үнэлгээний арга. 5. Тусгай арга. 6. Суурь үзүүэлэлтээр тооцох арга.
  • 32.  Балансын ашгийн 5 %  Борлуулалтын (НӨТ-гүй) орлогын 2 %  Нийт хөрөнгийн дүнгийн 2 %  Өөрийн хөрөнгө (капитал)-ийн 10 %  Нийт зардлын дүнгийн 2% гэх мэт. АНУ-ын аудитын практикт алдаа балансын дүнгийн 5-10 хувь байхад түүнийг матераллаг гэж үздэггүй.
  • 33. 4-р шат: Аудитын эрсдэл, эрсдлийн төрөл АОУС-д эрсдлийг “Санхүүгийн тайлан материаллаг хэмжээгээр буруу илэрхийлэгдсэн нөхцөлд аудитор аудитын тохиромжгүй санал дүгнэлт өгөх эрсдлийг аудитын эрсдэл гэнэ. Аудитын эрсдэл нь: 1. Уламжлалт эрсдэл 2. Хяналтын эрсдэл 3. Илрүүлэлтийн эрсдэл гэсэн 3 төрөлтэй байна.
  • 34. АОУС-д уламжлалт эрсдэл Үйлчлүүлэгчийн дотоод хяналтын системээр хянагдахын өмнө бүртгэл тайлагналын системд нь орших хэвийн хэмжээнээс илүү их алдааг хэлдэг.
  • 35. Хяналтын эрсдэл Үйлчлүүлэгчийн бүртгэл тайлагналын үйл ажиллагаанд орших алдааг өөрийн дотоод хяналтын системээр илрүүлж чадахгүй байх магадлалыг хяналтын эрсдэл гэсэн ойлголтоор илэрхийлж байна.
  • 36. Илрүүлэлтийн эрсдэл Дансны үлдэгдэл, ажил гүйлгээтэй нийлэхээрээ материаллаг байж болох буруу илэрхийллийг аудиторын нарийвчилсан горимоор илрүүлж чадахгүй байх эрсдлийг хэлнэ
  • 37. Аудитын эрсдлийн загвар дараах хэлбэртэй байна. Өөрөөр хэлбэл уламжлалт болон хяналтын, илрүүлэлтийн эрсдлийн үржвэр байна. АЭ=УЭ х ХЭ х ИЭ
  • 38. Ер нь эрсдлийн дээд хязгаарыг тогтоосон норм хэмжээ байдаггүй ч аудитад 5 хувиас хэтрүүлэн төлөвлөдөггүй практик бий.
  • 39. Аудитын эрсдлүүдийн харилцан уялдаа Хувил- бар Аудитын эрсдэл Уламжла лт эрсдэл Дотоод хяналт ын эрсдэл Илрүүл элтийн эрсдэл Нотолго оны Хэмжээ 1. Их Бага Бага Их Бага 2. Бага Бага Бага Дунд Дунд 3. Бага Их Их Бага Их 4. Дунд Дунд Дунд Дунд Дунд 5. Их Бага Дунд Дунд Дунд
  • 40. Эрсдлийн эхний хоёр төрөл нь үйлчлүүлэгчийн үйл ажиллагаатай холбоотой бол илрүүлэлтийн эрсдэл аудиторын үйл ажиллагаатай илүү ихээр холбогддог. Ер нь хэвийн хэмжээнээс давсан алдааг илрүүлж чадахгүй байх магадлалыг аудитор өөртөө хүлээнэ гэсэн үг юм. Практикт эрсдэл 0-1-ийн хооронд байна,
  • 41. 5-р шат: Дотоод хяналтын тогтолцоотой танилцаж түүний эрсдлийг үнэлэх нь Аудитын үйл ажиллагаанд чухал ач холбогдолтой байдаг. Нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн аудитын стандартад аудитор нь үйлчлүүлэгчийнхээ дотоод хяналтын талаар тодорхой ойлголттой байх шаардлагатайг заасан байдаг.
  • 42. Дотоод хяналтын бүтэц нь хяналтын орчин, бүртгэлийн систем, хяналтын горимоос бүрддэг. Хуучин харилцаж байсан байгууллагын хувьд өмнөх аудитаас хойш хяналтын бүтцэд шинээр нэмэгдсэн, өөрчлөгдсөн зүйлс байгаа эсэхийг судалж, түүнд анхаарлаа хандуулах хэрэгтэй. Аудиторын олж авсан мэдээлэл аудитын үйл ажиллагааг төлөвлөхөд хангалттай хэмжээтэй байх ёстой.
  • 43. Ажиглалт хийх, үйлчлүүлэгч байгууллагын ажилтантай ярилцах, холбогдох бодлого, горимтой танилцах, бүртгэл, тайланг үзэж, судлах замаар үйлчлүүлэгч байгууллагын дотоод хяналтын талаар ойлголттой болдог.
  • 44. 6-р шат: Аудитын ерөнхий төлөвлөгөө, хөтөлбөрийг боловсруулах Аудит явуулах ерөнхий төлөвлөгөө, хөтөлбөрт аудитын хамрах хүрээ, хугацаа, гүйцэтгэх болон хяналт тавих аудитор, шалгалтын горим, дүгнэлт тайлан бичих хугацаа зэргийг тодорхой тусгана.
  • 45. Аудитын ерөнхий төлөвлөгөө, хөтөлбөрийг боловсруулах Төлөвлөлт хөтөлбөр хоёр бол аудитын үйл ажиллагааг тухайн байгууллагад зохион байгуулах нэгдсэн агуулга зорилготой удирдамж бөгөөд харин нийтлэг ба тодорхой хэлбэрээр хэрэглэгдэж байдаг баримт бичиг юм. АОУС-300-д Аудитын төлөвлөгөө ба хөтөлбөрийн талаар тодорхой удирдамж өгсөн. Энд "Төлөвлөлт гэдэг нь аудитын мөн чанар цаг хугацаа ба цар хүрээнд тохируулан ерөнхий стратеги, дэлгэрэнгүй арга зүй боловсруулна гэсэн уг юм. Аудитыг үр ашигтай цаг хугацаанд гүйцэтгэхийн тулд аудитор төлөвлөгөө хийдэг"
  • 46. Аудитын хөтөлбөрийн талаар АОУС 300-д  "...  Аудитор, аудитийн ерөнхий төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхийн тулд гүйцэтгэх шаардлагатай төлөвлөсөн аудитын горимуудын мөн чанар цаг хугацаа ба цар хүрээг тодорхойлсон аудитын хөтөлбөрийг боловсруулж баримтжуулбал зохино. Аудитын хөтөлбөр нь аудитад оролцож байгаа туслахуудад өгөх цогц заавар ба ажлыг зүй ёсоор гүйцэтгэсэн гэдгийг тэмдэглэх ба нянах хэрэгсэл юм. Аудитын хөтөлбөрт аудитын объект (хүрээ) тус бүрт тавигдах аудитын зорилт ба тэдгээр объект ба аудитын горимд зарцуулах цагийн төсвийг тусгана..." гэж заасан байна.