лекц №1.2pptx

1.  Хичээлийн кредит: 3 кредит
 Хичээлийн индекс:
 Судлах анги: НББ-4 анги

2.  Аудитын тухай ойлголт
 Аудитын төрөл, ангилал
 Аудитын стандарт

3.  "Аудит" гэдэг нь сонсох гэсэн утгатай латин үг.
Мэдээлэл гаргагчдын тайланг "сонсох" авч
хэлэлцэх гэсэн утгаар энэ үгийг хэрэглэж ирсэн.
Аудит гэдэг нь:
 Эдийн засгийн үзэгдэл, юмсын талаарх
мэдэгдлүүд болон тэдгээрт тогтоосон
шалгууруудын хоорондын нийцэлтийн зэргийг
тодорхойлохын тулд холбогдох нотолгоог нь
цуглуулж, батлах замаар дүгнэлт, санал гаргаж
үр дүнг нь хэсэглэгчдэд хүргэх үйл явц юм.

4. Он Үйл явдлууд
МЭӨ 4000 он
Вавилонд татвар цуглуулалтын анхны хяналт хийгдсэн
МЭӨ 1800-МЭ 95 он
Гэнэтийн ба дотоод хяналт хийх Библийн зөвлөмж гарсан
МЭ 1130
Англи болон Шотланд улсын төрийн сангийн орлого, зарлагад
хяналт хийсэн
МЭ 1200
Лондон хотын санхүүд хяналт хийсэн
1500 оны дунд үед
Баталгаажуулах аудитын анхны хэв загварыг боловсруулж гаргасан
1845-1900 он
Английн компаний тухай хуулиар аудит хийх болон тайлан бичих
анхны стандартуудыг тогтоосон
1854 он
Шотландын их сургууль анхны мэргэшсэн нягтлан бодогч
цолыг бий болгосон
1887 он
Америкийн мэргэшсэн нягтлан бодогчдийн нийгэмлэг байгуулагдсан
1896 он
Нью-Йорк анхны мэргэшсэн нягтлан бодогчдийн хууль гаргасан
1899 он
Анхны эмэгтэй нягтлан бодогч
1939 он
Аудитын горимын анхны мэдэгдлүүд гарсан
1948 он
АНУ-ын мэргэшсэн нягтлан бодогчдын нийгэмлэгээс “Нийтээр
хүлээн зөвшөөрсөн аудитын 10 стандарт”-ыг батлан гаргасан.

5.  Монгол улсын Аудитын тухай хуульд аудитыг аудитор,
аудитын байгууллагаас хууль, гэрээний дагуу хуулийн
этгээд, хувиараа аж ахуй эрхэлж байгаа иргэний
санхүүгийн баримтыг шалгах, магадлан шинжилгээ
хийж дүгнэлт гаргах, санхүүгийн асуудлыг судалж
төлевлех талаар үйлчлүүлэгчдэд зөвлөх, туслах
хараат бус үйл ажиллагаа гэж тодорхойлсон.
 Аудитыг санхүүгийн хяналт шалгалттай хутгаж ойлгох
явдал ажиглагддаг. Энэ нь санхүүгийн хяналт
шалгалтаас ихээхэн өргөн хүрээтэй ойлголт юм. Аудит
нь зөвхөн санхүүгийн мэдээллийн үнэн зөв гэдгийг
магадлаад зогсохгүй үйл ажиллагаагаа үр ашигтай
явуулахад нь бизнес эрхлэгчдэд туслах зорилготой .

6. Агуулга Санхүүгийн хяналт Аудит
Зорилго
Санхүүгийн сахилга бат,
өмч хөрөнгийн ашиглалт,
хамгаалалтанд хяналт тавих
Мэдээллийн үнэн зөв эсэхийг батлах
Гүйцэтгэх байдал
Төр, засгийн газрын байгууллагаас
үүрэг авч хэрэгжүүлнэ
Бизнесийн үйлчилгээ үзүүлж буй
хэрэг
Шийдвэр гаргах
байдал
Зөрчлийн талаар акт
бичиж хариуцлага хүлээлгэнэ
Аудиторын дүгнэлт тайлан,
зөвлөмж бичнэ
Өмчлөл Төрийн
Хувийн
Баримтлах эрхийн акт,
стандарт
Төрийн хууль, дүрэм тогтоол
шийдвэр
Бүртгэлийн ерөнхий зарчмууд,
бүртгэлийн стандарт, аудитын
стандарт

7. Аудитын ангилал:
 Дотоод аудит гэдэг нь төрийн ба бизнесийн байгууллагуудын удирдлага,
аж ахуйн үйл ажиллагааны хүрээнд хийгдэх тусгай алба байна.
 Гадаад аудит гэдэг нь улсын секторын болон бизнесийн
байгууллагуудын АА үйл ажиллагааны технологи санхүүгийн бүртгэл
тайланд хөндлөнгөөс хийгдэх хараат бус шалгалт баталгаажуулалтын
үйлчилгээ
 Нийгмийн аудит гэдэг нь төр, олон нийт, бизнесийн байгууллагуудын
нийгэм, байгаль орчин , түүх соёл, уламжлал ёс зүйн өргөн асуудалд
үзүүлж байгаа нөлөөг сонирхогч талуудын зүгээс авч үзэж дүн
шинжилгээ хийх үнэлгээ, дүгнэлт юм.
Нийгмийн
аудит
Гадаад
аудит
Дотоод
аудит

8. Дотоод болон гадаад аудитын үйл ажиллагаа нь
 Эрх зүйн аудит : үндсэн зорилго нь байгууллагын үйл
ажиллагаа, хууль, дүрэм гэрээ хэлэлцээний заалттай
нийцэж байгаа эсэхийг тодорхойлох асуудал юм.энэ
нь ганц санхүү эдийн засгийн талд хамааралтай биш
юм. Тухайлбал: ариун цэвэр, эрүүл ахуйн, зохиогчын
эрх, боловсрол, сургалт ШУ, хүний эрх, эрх зүйн гэх
мэтээр ойлгож болно.
 Үйл ажиллагааны аудит:
 Санхүүгийн тайлангийн аудит

9. д/д Шалгуур үзүүлэлт Дотоод Гадаад
1 Дэвшүүлэх асуудал Байгууллагын дотоод хэрэгцээгээр
тодорхойлогдоно.
Үйлчлүүлэгч аудитор хоёрын гэрээгээр
тодорхойлогдоно.
2 объект Байгууллагын мэдээллийн систем ба
удирдлагын шийдвэрийн тодорхой зорилго
Үйлчлүүлэгчийн бүртгэл, тайлангийн
систем
3 Шалгуур Бие дааж сонгож авна Аудитын стандарт
4 Үйл ажиллагааны
төрөл
Гүйцэтгэх үйл ажиллагаа Бизнесийн үйл ажиллагаа
5 Ажлын зохион
байгуулалт
Удирдлагаас өгсөн тодорхой үүрэг
даалгаварыг стандартын дагуу гүйцэтгэнэ.
Аудитын стандарт хууль, дүрэм журмын
дагуу өөрөө тодорхойлно.
6 Удирдлагын холбоо Байгууллагынхаа удирдлагад
зохьцуулагдана.
Тэгш эрхтэй түншлэн, хараат бус байдалд
үндэслэнэ.
7 субъект Байгууллагын орон тооны ажилчидтай
байна
Аудит хийх эрх бүхий аудитор
8 Зохьцуулалт Байгууллагын удирдлагын үзэмжээр Төрөөс зохьцуулагдана.
9 Ажлын хөлс Орон тооны ажилчдын цалин Гэрээгээр тохирсон цалин, ажлын хөлс
10 хариуцлага Ажил үүргээ гүйцэтгэж биелүүлсэн талаар
удирдлагын өмнө хариуцлага хүлээнэ
Үйлчлүүлэгчийн өмнө хариуцлага хүлээнэ.
11 Үйл ажиллагаа
явуулах горим ба арга
Адил зорилтуудыг хэрэгжүүлэхэд ижил
аргуудыг хэрэглэнэ. Харин үнэн зөвийг
батлахад өөр өөр горимыг хэрэглэнэ.
Үйлчлүүлэгчийн өмнө хариуцлага хүлээнэ
12 тайлагнал Удирдлагадаа тайлагнана. Үйлчлүүлэгчдэд аудиторын дүгнэлт гаргаж
өгнө.

10. АУДИТЫН СТАНДАРТ:
Нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн аудитын стандартууд
Generally Accepted Auditing Standards-GAAS
Энэ стандартыг 1948 онд АНУ-ын мэргэшсэн нягтлан
бодогчдийн институт хэлэлцэж баталсан бөгөөд үүнд 10
стандарт багтдаг. Энэ 10 стандарт нь үндсэн 3 хэсэгт
хуваагддаг.
1. Ерөнхий стандартууд. Дээрх 10 стандартын эхний 3
стандартыг нь ерөнхий стандарт гэж үздэг. Энэ стандартад
аудитор нь ямар хүн байх ёстойг тусгаж өгсөн байдаг. ӨХ
аудитор хүний хувийн шинж чанар ямар байх ёстойг
харуулна.
2. Ажлын хүрээний стандартууд. Үүнд 4, 5, 6-р стандарт
багтна. Энэ стандартад аудитын ажлыг гүйцэтгэх, удирдах
хүрээг тодорхойлсон байдаг.
3. Тайлагналын стандартууд. Энэ стандартад аудитор дүгнэлт
гаргахдаа анхаарвал зохих гол асуудлуудыг тусгадаг бөгөөд
үүнд 7-10-р стандарт багтна.