Strijker, A. (2016-06-21) Computational thinking als onderdeel van Digitale geletterdheid in het onderwijs. Presentatie voor Probiblio, Hoofddorp.

1. SLO ● nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling
Computational thinking als onderdeel
van Digitale geletterdheid in het
onderwijs
Kenniskring ProBiblio, Hoofddorp, 21 juni 2016
Allard Strijker

2. Computational Thinking
https://www.youtube.com/watch?v=wpC56gn79YQ

3. Computational thinking
• Wing (2006):
– denken als een informaticus, nuttig voor iedereen
– denken in stappen, ordenen van informatie, besef van
volgordelijkheden en het modelleren van gegevens
• Polya (1945): alledaagse problemen op een gedisciplineerde
manier aanpakken door op te delen in kleinere problemen
• Papert (1980; 1991):
– bijdrage van LOGO als programmeertaal aan het ontwikkelen van
probleemoplosvaardigheden
– niet alleen instrumentele (programmeer) vaardigheden te
ontwikkelen, maar daardoor ook in staat om op een hoger
conceptueel niveau te denken, in verschillende inhoudsdomeinen

4. Computational thinking
• Resultaten van studies naar LOGO en de transfer naar
probleemoplosvaardigheden geven echter geen uitsluitsel of
deze ideeën waargemaakt kunnen worden!
• Transfer van programmeren naar bredere
probleemoplosvaardigheden gebeurt niet alleen door
programmeren te oefenen
• Leerlingen kunnen deze transfer alleen maken als zij begeleid
worden bij het reflecteren op de vaardigheden die zij leren
tijdens het programmeren en de manier waarop zij deze
vaardigheden in andere contexten kunnen toepassen
(Salomon & Perkins, 1989).

5. Computational thinking
• Computational thinking: programmeren, coderen
of in een breder kader?
• Programmeren / coderen: in NL
nu alleen in havo/vwo keuzevak informatica
• Breder kader: 21e eeuwse vaardigheden
http://onsonderwijs2032.nl/
http://www.knaw.nl/

6. Digitale geletterdheid
• Digitale geletterdheid is het geheel van ICT-
(basis)vaardigheden, informatievaardigheden, mediawijsheid
en computational thinking
– kunnen omgaan met ICT
– bewust, actief en kritisch omgaan met media
– zoeken, selecteren, verwerken en gebruiken van relevante informatie
– het (her)formuleren van problemen zodat ze op te lossen zijn met de
computer
http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/

7. 21e eeuwse vaardigheden
• Maar: 21e eeuwse vaardigheden
komen nog weinig structureel en
doelgericht aan de orde
• leraren hebben meer
houvast nodig
• Inbedden in bestaande leergebieden meest
kansrijke optie
http://www.slo.nl/toekomstgerichtonderwijs
http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/

10. Computational thinking in het onderwijs
• Project 21e eeuwse vaardigheden
• Concretisering van computational thinking als een van de
vaardigheden
– definitie & beschrijving
– voorbeeldmatig leerplankader (inhouden en doelen)
– Voorbeeldmaterialen
• Evaluatie van concretisering met klankbordgroepen
– Scholen
– Lerarenopleidingen
– Uitgevers & onderwijsondersteuners
– Vakcollega's
http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/

11. Computational thinking in het onderwijs
• Het (her)formuleren van problemen zodat ze op te lossen zijn
met de computer
– Gegevens logisch organiseren en analyseren
– Gegevens representeren door middel van abstracties zoals modellen
en simulaties
– Het oplossen mogelijk te maken door algoritmisch te denken
(denken in een reeks geordende stappen)
– Identificeren, analyseren en implementeren van mogelijke
oplossingen met als doel het vinden van de meest efficiënte en
effectieve combinatie van stappen en hulpmiddelen
– Generaliseren en overbrengen (transfer) van dit proces van
probleem oplossen naar een breed scala van problemen in andere
leerdomeinen
http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/

12. Computational thinking in het onderwijs
• En daarnaast
– Vertrouwen in omgaan met complexiteit
– Doorzettingsvermogen in het werken met moeilijke problemen
– Vermogen om om te gaan met ambiguïteit
– Vermogen om om te gaan met open problemen
– Vermogen om met anderen te communiceren en samenwerken om
een gezamenlijke doel of oplossing te bereiken
http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/

13. Computational thinking in het onderwijs
• http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/

14. Voorbeeldmatig leerplankader Computational
Thinking

15. De ‘versnellers’ in Nederland

16. De ‘versnellers’ ontwikkelen een leerlijn
programmeren
• Een leerlijn van groep 1 t/m 8 op basis van de doelen van SLO
• Gratis beschikbaar voor het hele onderwijs
• Doelen:
– de meerwaarde van programmeren duidelijk maken voor kinderen
– Urgentiebesef duidelijk maken bij:
• Bestuurders
• Directeuren
• Leerkrachten onder-, midden- en bovenbouw
– Antwoord op de vraag: welke scholing is nodig zodat de leerkracht
zelf les in programmeren kan geven?

17. Over de leerlijn
• Als voorbeeld-activiteiten veel unplugged opdrachten:
1. context: staat dichtbij leerlingen en leerkrachten
2. het (soms beperkt) aantal beschikbare devices (en de diversiteit aan
beschikbare devices).
3. Als doel om voorbeeld te geven hoe deze doelen in praktijk kunnen
worden gebracht.
• Als de kinderen deze “grammatica” beheersen (unplugged of
plugged) maakt het niet meer zoveel uit met welke tool of taal
zij vervolgens aan de slag gaan. Daarom nemen we de doelen
als leidraad.

18. https://www.youtube.com/watch?v=wpC56gn79YQ

19. http://maken.wikiwijs.nl/74282/Programmeren_in_het_PO

20. http://maken.wikiwijs.nl/70012/Workshop_Computational_thinking#!page-1652293

21. Hoe verder?
• Implementatie van de uitwerkingen van computational
thinking (en de andere vaardigheden)
• Gevoed door (internationale) literatuur en door ideeën en
ervaringen van scholen
• In samenwerking met bibliotheken, City Learning Centers
(CLC's) Fablabs?
• Allard Strijker
a.strijker@slo.nl
http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/