Nhận viết luận văn Đại học , thạc sĩ - Zalo: 0917.193.864 Tham khảo bảng giá dịch vụ viết bài tại: vietbaocaothuctap.net Download luận văn thạc sĩ ngành luật với đề tài: Giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai từ thực tiễn xét xử của Tòa án nhân dân huyện Ea Kar, tỉnh Đắk Lắk

1. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
------------------
TRẦN THỊ NHÃ PHƯƠNG
GIẢI QUYẾT KHIẾU KIỆN QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH
TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI TỪ THỰC TIỄN XÉT XỬ
CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN HUYỆN EA KAR,
TỈNH ĐĂK LĂK
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
ĐĂK LĂK - NĂM 2019

2. 2
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
------------------
TRẦN THỊ NHÃ PHƯƠNG
GIẢI QUYẾT KHIẾU KIỆN QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH
TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI TỪ THỰC TIỄN XÉT XỬ
CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN HUYỆN EA KAR,
TỈNH ĐĂK LĂK
Ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính
Mã số: 8.38.01.02
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS LÊ VĂN LONG
ĐĂK LĂK - NĂM 2019

3. LỜI CAM ĐOAN
Luận văn này là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi, được thực hiện
dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS Lê Văn Long. Các số liệu, những
kết luận nghiên cứu được trình bày trong luận văn này hoàn toàn trung thực.
Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này.
Tác giả luận văn
Trần Thị Nhã Phương

4. LỜI CẢM ƠN
Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Học viện khoa học xã hội, các quý
Thầy Cô đã trang bị tri thức cho tôi, tạo môi trường thuận lợi, điều kiện tốt nhất
trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn này.
Với lòng kính trọng và biết ơn, tôi xin được bày tỏ lời cảm ơn chân thành tới
PGS.TS. Lê Văn Long đã khuyến khích, chỉ dẫn tận tình cho tôi trong suốt thời
gian thực hiện nghiên cứu này.
Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến gia đình và những người bạn đã động viên, hỗ
trợ tôi rất nhiều trong suốt quá trình học tập, làm việc và hoàn thành luận văn.
Tác giả luận văn
Trần Thị Nhã Phương

5. MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu......................................................... 1
2. Tình hình nghiên cứu .................................................................................... 3
3. Mục đích nghiên cứu..................................................................................... 6
4. Nhiệm vụ, đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................ 7
4.1. Nhiệm vụ.................................................................................................... 7
4.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.............................................................. 7
5. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 8
6. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 8
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ KHIẾU KIỆN QUYẾT
ĐỊNH HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI VÀ GIẢI QUYẾT
KHIẾU KIỆN QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC ĐẤT
ĐAI TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN CẤP HUYỆN .......................................... 9
1.1. Khái niệm, đặc điểm, nội dung, chủ thể, phương thức khiếu kiện quyết
định hành chính trong lĩnh vực đất đai. ............................................................ 9
1.2. Khái niệm, đặc điểm, hình thức, thủ tục giải quyết khiếu kiện quyết định
hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai tại Tòa án nhân dân.................... 177
1.3. Cơ sở pháp lý về giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh
vực quản lý đất đai tại Tòa án nhân dân ......................................................... 25
1.3.1. Hiến pháp 2013..................................................................................... 25
1.3.2. Pháp luật tố tụng hành chính................................................................ 26
1.3.3. Pháp luật đất đai................................................................................... 27
1.4. Ý nghĩa của việc giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh
vực quản lý đất đai tại Tòa án nhân dân ......................................................... 28
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính

6. trong lĩnh vực quản lý đất đai tại Tòa án nhân dân......................................... 30
1.5.1.Yếu tố chính trị, kinh tế: văn hóa, xã hội:.............................................. 30
1.5.2.Yếu tố chính sách pháp luật:.................................................................. 30
1.5.3.Yếu tố văn hóa, phong tục, tập quán:..................................................... 32
1.5.4.Yếu tố về trình độ, năng lực cán bộ Tòa án:.......................................... 32
1.5.5.Yếu tố hội nhập quốc tế:......................................................................... 35
1.5.6.Yếu tố về trang thiết bị, cơ sở vật chất ngành Tòa án: .......................... 36
Tiểu kết chương 1............................................................................................ 37
Chương 2: THỰC TRẠNG GIẢI QUYẾT KHIẾU KIỆN QUYẾT ĐỊNH
HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI TẠI TÒA ÁN NHÂN
DÂN HUYỆN EA KAR, TỈNH ĐĂK LĂK ................................................ 38
2.1. Khái quát về điều kiện kinh tế, xã hội và tình hình tranh chấp hành chính
trong lĩnh vực đất đai tại huyện Ea Kar, tỉnh Đắk Lắk................................... 38
2.2. Thực tiễn giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính về đất đai tại Tòa
án nhân dân huyện Ea Kar, tỉnh Đắk Lắk ....................................................... 46
Tiểu kết chương 2............................................................................................ 74
Chương 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ
GIẢI QUYẾT KHIẾU KIỆN QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH TRONG
LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN.................................... 75
3.1. Định hướng............................................................................................... 75
3.2. Giải pháp .................................................................................................. 76
Tiểu kết chương 3............................................................................................ 84
KẾT LUẬN.................................................................................................... 85
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................... 86

7. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
TTHC Tố tụng hành chính
CHXHCN Cộng hòa xã hội chủ nghĩa
QĐ – HĐBT Quyết định – Hội đồng Bộ trưởng
TB Thông báo
UBND Uỷ ban nhân dân
TT - LT Tờ trình – Lâm trường
QĐ - UB Quyết định – Uỷ ban
QĐ - TTg Quyết định – Thủ tướng
GCNQSDĐ Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất
TTPTQĐ Trung tâm phát triển quỹ đất
NĐ - CP Nghị định – Chính phủ
TN – MT Tài nguyên – Môi trường
TAND Tòa án nhân dân
TANDTC Tòa án nhân dân tối cao
Tp Thành phố
UBTP Uỷ ban tư pháp
HC – ST Hành chính – Sơ thẩm
HC - PT Hành chính – Phúc thẩm
PA Phương án
HĐBTGPMB Hội đồng bồi thường giải phóng mặt bằng

8. 1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Tranh chấp đất đai luôn là vấn đề có nhiều diễn biến phức tạp, được
Đảng, Nhà nước và các cấp chính quyền quan tâm. Đây là lĩnh vực nảy sinh
nhiều khiếu nại, khiếu kiện trong thực tế. Đặc biệt hiện nay, tình hình khiếu
kiện các quyết định hình chính trong lĩnh vực quản lý đất đai của các cơ quan
có thẩm quyền đang ngày càng gia tăng.
Nhiều vụ việc xảy ra tranh chấp giữa cá nhân, tổ chức với cơ quan hành
chính quản lý đất đai mà thông qua khiếu nại không giải quyết được, các bên
không thể thống nhất kết quả giải quyết. Thường thì người dân thực hiện
quyền khiếu nại quyết định hành chính của cơ quan quản lý nhà nước trong
lĩnh vực đất đai nhận được kết quả giải quyết giải quyết từ UBND các cấp
không được như mong muốn, các vấn đề họ khiếu nại luôn không được chấp
nhận, dẫn đến người khiếu nại buộc phải thực hiện quyền khởi kiện ra Tòa án,
yêu cầu sửa đổi hoặc hủy bỏ các quyết định hành chính của cơ quan, cá nhân
có thẩm quyền trong quản lý đất đai, đồng thời bồi thường thiệt hại do quyết
định hành chính đó gây ra.
Kết quả của việc giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vự đất đai
của Tòa án có ý nghĩa rất quan trọng trong giải quyết tranh chấp, đảm bảo
pháp luật được thực hiện đúng, đảm bảo được các quyền và lợi ích chính đáng
của các bên tranh chấp, góp phần củng cố niềm tin của người dân vào pháp
luật, vào các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền, góp phần ổn định chính trị,
trật tự an toàn xã hội và là điều kiện để các thế lực thù địch tuyên truyền kích
động, xuyên tạc, chống phá Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Đắk Lắk là một tỉnh miền núi thuộc miền Trung Tây Nguyên, với nhiều
dân tộc thiểu số, sống chủ yếu dựa vào nguồn tài nguyên rừng và đất đai nên
cũng là điểm nóng xảy ra các khiếu kiện, khiếu nại về đất đai. Nguyên nhân

9. 2
cơ bản là do công tác giải quyết khiếu nại, khiếu kiện của các cơ quan chức
năng chưa kịp thời, chưa công khai, minh bạch, nhận thức về pháp luật nói
chung, pháp luật trong lĩnh vực đất đai của người dân ở đây còn rất thấp khiến
cho tình trạng tranh chấp đất đai phát sinh nhiều không chỉ giữa người dân với
nhau, mà còn giữa người dân với các cơ quan nhà nước quản lý hành chính
trong lĩnh vực đất đai trên địa bàn. Mặc khác, việc xét xử các vụ án hành
chính liên quan đến đất đai còn để kéo dài, tỷ lệ án bị các cấp xét xử sửa và
hủy còn nhiều, tạo ra những bức xúc trong nhân dân. Trong đó, huyện Ea Kar,
tỉnh Đắk Lắk là một trong những huyện được đánh giá là có số lượng tranh
chấp trong lĩnh vực quản lý đất đai tương đối ít nhưng qua nghiên cứu cho
thấy hiện nay trên địa bàn huyện đang diễn ra một số vấn đề liên quan đến
hoạt động quản lý đất đai tiềm ẩn nhiều nguy cơ phát sinh việc khiếu nại,
khiếu kiện phức tạp.
Khiếu kiện trong lĩnh vực đất đai có đối tượng chủ yếu là quyết định
hành chính về quản lý đất đai. Để giải quyết tranh chấp hành chính trong lĩnh
vực đất đai, pháp luật đất đai và pháp luật tố tụng hành chính đang dần được
hoàn thiện, tạo nên cơ sở pháp lý giúp cho Tòa án nhân dân thực hiện tốt việc
giải quyết các vụ án hành chính liên quan đến lĩnh vực quản lý đất đai. Tuy
nhiên, thực tiễn áp dụng pháp luật để giải quyết các vụ án hành chính trong
lĩnh vực quản lý đất đai vẫn nảy sinh nhiều hạn chế, bất cập nhất định. Thông
qua nghiên cứu tình hình giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong
lĩnh vực đất đai từ thực tiễn xét xử của Tòa án nhân dân huyện Ea Kar, Tòa án
nhân dân tỉnh Đắk Lắk, chúng ta sẽ thấy rõ và tìm ra được nguyên nhân chủ
yếu dẫn đến những tồn tại, hạn chế này. Để từ đó đề ra các biện pháp nâng
cao chất lượng giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực đất
đai có hiệu quả, ngăn ngừa những vi phạm trong quản lý đất đai, không để

10. 3
tranh chấp đất đai phát sinh trở thành "điểm nóng" gây mất ổn định chính trị,
tình hình trật tự an toàn xã hội trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.
Như vậy việc lựa chọn nghiên cứu thực hiện đề tài: "Giải quyết khiếu
kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai từ thực tiễn xét xử của
Tòa án nhân dân huyện Ea Kar, tỉnh Đắk Lắk" làm luận văn thạc sĩ luật học
là thật sự có ý nghĩa về mặt lý luận và thực tiễn.
2. Tình hình nghiên cứu
Tranh chấp đất đai và giải quyết tranh chấp hành chính trong lĩnh vực
đất đai được nhiều học giả tiếp cận và nghiên cứu dưới nhiều góc độ khác
nhau và là một vấn đề không mới ở nước ta. Thời gian qua đã có nhiều công
trình khoa học nghiên cứu về vấn đề này được công bố, có thể kể đến một số
công trình nghiên cứu tiêu biểu sau:
Giáo trình Luật đất đai, (2016) Trường Đại học Luật Hà Nội. Nxb Công
an nhân dân, Hà Nộivới các nội dung về các vấn đề lý luận cơ bản về ngành
luật đất đai, chế độ sở hữu toàn dân về đất đai, chế độ quản lý nhà nước về đất
đai và địa vị pháp lý của người sử dụng đất; thủ tục hành chính trong quản lý,
sử dụng đất đai, chế độ pháp lý nhóm đất nông nghiệp, chế độ pháp lý đất phi
nông nghiệp, thanh tra, kiểm tra, giải quyết tranh chấp, khiếu nại, tố cáo về
đất đai và xử lý vi phạm pháp luật đất đai. Tuy nhiên, cấp độ nghiên cứu các
vấn đề của giáo trình chỉ mang tính tổng quát, chưa thật sự chuyên sâu, nhưng
với các nội dung này của giáo trình sẽ góp phần định hướng vào việc nghiên
cứu luận văn của tác giả.
Mai Thị Tú Oanh (2013), Tranh chấp đất đai và giải quyết tranh chấp đất
đai bằng tòa án ở nước ta, Luận án tiến sỹ Luật học, Học viện Khoa học Xã
hội:làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn về tranh chấp đất đai và giải
quyết tranh chấp đất đai bằng tòa án. Từ đó đề xuất những giải pháp hoàn
thiện pháp luật và tổ chức thực hiện pháp luật về giải quyết tranh chấp đất đai

11. 4
ở Việt Nam. Tuy nội dung của luận án tập trung nghiên cứu về giải quyết
tranh chấp đất đai theo pháp luật tốt tụng dân sự nhưng phần nào cũng đã
cung cấp cho tác giả những cơ sở lý luận về tranh chấp đất đai, những khái
niệm được sử dụng trong lĩnh vực đất đai và cách thức giải quyết tranh chấp
này thông qua khởi kiện đến Tòa án, giúp tác giả nhận diện được sự khác
nhau về tranh chấp đất đai trong dân sự và trong hành chính.
Phan Duy Hùng, Giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai của cơ quan
hành chính Nhà nước (qua thực tiễn tỉnh Nghệ An) (2011), Luận văn thạc sĩ,
Trường Đại học quốc gia Hà Nội: Nội dung của luận văn tập trung nghiên cứu
về cơ sở lý luận về khiếu nại, giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai của
các cơ quan hành chính ở đây là UBND các cấp, qua thực tiễn giải quyết
khiếu nại trên phạm vi địa bàn tỉnh Nghệ An, khác với nội dung nghiên cứu
luận văn của tác giả về pháp luật khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh
vực đất đai tại Tòa án nhân dân. Quyết định giải quyết khiếu nại về đất đai
của UBND các cấp cũng là một trong những quyết định hành chính trong lĩnh
vực đất đai bị khiếu kiện. Vì vậy, luận văn là một trong những tài liệu tham
khảo có giá trị đối với phần nghiên cứu cơ sở lý luận cho luận văn của tác giả.
Đinh Thị Thanh Thảo, Pháp luật về giải quyết tranh chấp đất đai và thực
tiễn xét xử tại Tòa án nhân dân quận Bình Thạnh, thành phố Hồ Chí Minh
(2016), Luận văn thạc sĩ, Trường Đại Học Luật Hà Nội: Nội dung của luận
văn nghiên cứu về tất cả các tranh chấp đất đai, pháp luật điều chỉnh về giải
quyết tranh chấp đất đai và thực tiễn nghiên cứu là công tác xét xử tại TAND
quận Bình Thạnh, thành phố Hồ Chí Minh, đã cung cấp cho tác giả nguồn
tham khảo về cơ sở lý luận về tranh chấp đất đai, hoạt động xét xử của Tòa
án, về pháp luật điều chỉnh trong giải quyết tranh chấp đất đai, góp phần hoàn
thiện cho luận văn của tác giả.

12. 5
Nguyễn Thị Hải Thanh, Giải quyết tranh chấp đất đai bằng Tòa án từ
thực tiễn quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng, (2016), luận văn thạc sĩ, Viện
hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam: nghiên cứu về cơ sở lý luận về giải quyết
tranh chấp đất đai bằng Tòa án, và phạm vi nghiên cứu chỉ gói gọn trên địa
bàn quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng. Tuy nhiên nội dung nghiên cứu của
luận văn đã cung cấp những cơ sở lý luận có giá trị tham khảo cao đối với
việc thực hiện luận văn của tác giả.
Dương Thị Sen (2012), Pháp luật về giải quyết tranh chấp đất đai thông
qua Tòa án nhân dân, Luận văn thạc sỹ Luật học, Khoa Luật – Đại học quốc
gia Hà Nội: tập trung nghiên cứu về pháp luật giải quyết tranh chấp đất đai
thông qua con đường Tòa án nhân dân.
Lý Thị Ngọc Hiệp (2006), Cơ sở lý luận và thực tiễn nhằm nâng cao
hiệu quả giải quyết các tranh chấp về quyền sử dụng đất tại tòa án nhân dân,
Luận văn thạc sỹ luật học, Trường Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh:
nghiên cứu về cơ sở lý luận về giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại
Tòa án nhân dân, thực tiễn giải quyết để có những biện pháp nâng cao hiệu
quả giải quyết án tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án.
Nguyễn Văn Luật, Tưởng Duy Lượng (2011), Cơ sở lý luận và thực tiễn
nhằm nâng cao hiệu quả giải quyết các tranh chấp về quyền sử dụng đất tại
Tòa án nhân dân, Đề tài khoa học cấp bộ; Nguyễn Văn Luật (2013),Tranh
chấp đất đai và thẩm quyền giải quyết của Tòa án, Đề tài khoa học cấp bộ;
Báo cáo tham luận “Thực trạng giải quyết tranh chấp đất đai tại tòa án nhân
dân – Kiến nghị và giải pháp” của TS. Nguyễn Văn Cường và cử nhân Trần
Văn Tăng, Viện khoa học xét xử, Tòa án nhân dân tối cao tại hội thảo “Tình
trạng tranh chấp và khiếu kiện đất đai kéo dài: Thực trạng và giải pháp”, ngày
08 – 09 tháng 10 năm 2008 tại Buôn Mê Thuột – Đắk Lắk; Tài liệu Hội thảo

13. 6
khoa học: Tranh chấp đất đai và giải quyết tranh chấp đất đai, do Trung tâm
thông tin, Tư liệu và Nghiên cứu Khoa học - Văn phòng Quốc hội và Ủy ban
nhân dân (UBND) tỉnh Đắk Lắk tổ chức tại Buôn Mê Thuột, tháng 5 năm
2007... và một số các bài viết: Nâng cao hiệu quả xét xử sơ thẩm vụ án hành
chính của NCS. ThS. Nguyễn Thị Hà, giảng viên khoa Luật trường Đại học
Vinh, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp Số 18/2017; Loại tranh chấp đất đai nào
phải qua thủ tục hòa giải cơ sở, của Phan Gia Ngọc, Tạp chí Tòa án nhân dân
(TAND), số 18, 2009; Chế định sở hữu đất đai qua các thời kỳ và giải pháp
tăng cường quản lý nhà nước với đất đai, của TS Doãn Hồng Nhung…
Các công trình nghiên cứu trên thật sự là tài liệu tham khảo hữu ích và
có giá trị lớn đối với việc nghiên cứu nội dung của luận văn của tác giả.
3. Mục đích nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu đạt được các mục đích cơ bản sau đây:
- Làm rõ cơ sở lý luận chung của các quy định pháp luật về khiếu kiện
quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai và thực tiễn giải quyết tại Tòa án
nhân dân huyện Ea Kar,tỉnh Đắk Lắk.
- Đánh giá thực trạng giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong
lĩnh vực quản lý đất đai tại Tòa án nhân dân huyện Ea Kar, tỉnh Đắk Lắk.
Làm rõ những hạn chế, vướng mắc trong quá trình giải quyết, nguyên nhân
khách quan, chủ quan.
- Đề xuất một số định hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết
khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai tại Tòa án
Tòa án nhân dân nói chung và tại Tòa án nhân dân huyện Ea Kar, tỉnh Đắk
Lắk nói riêng.

14. 7
4. Nhiệm vụ, đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Nhiệm vụ
- Làm rõ khái niệm, đặc điểm của quyết định hành chính trong lĩnh vực
đất đai, khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai và giải quyết
khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai tại Tòa án
nhân dân cấp huyện.
- Làm rõ những quy định của pháp luật về giải quyết khiếu kiện quyết
định hành chính trong lĩnh vực đất đai, thực trạng giải quyết tại Tòa án nhân
dân huyện Ea Kar, tỉnh Đắk Lắk.
- Nêu được định hướng và giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả giải
quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai tại Tòa
án nhân dân.
4.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
* Đối tượng nghiên cứu:
- Các quy định hiện hành của pháp luật về giải quyết khiếu kiện quyết
định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai tại TAND huyện.
- Thực tiễn áp dụng các quy định pháp luật về giải quyết khiếu kiện
quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai tại Tòa án nhân dân
huyện Ea Kar, tỉnh Đắk Lắk
- Những khó khăn vướng mắc trong quá trình áp dụng các quy định pháp
luật.
* Phạm vi ngiên cứu: pháp luật về giải quyết khiếu kiện quyết định hành
chính trong lĩnh vực quản lý đất đai tại TAND huyện
- Phạm vi không gian: tại TAND huyện Ea Kar, tỉnh Đắk Lắk
- Phạm vi thời gian: Kể từ khi Luật tố tụng hành chính 2015 có hiệu lực
thi hành.

15. 8
5. Phương pháp nghiên cứu
Để đạt được mục đích nghiên cứu mà đề tài đặt ra, trong quá trình
nghiên cứu luận văn sẽ sử dụng một số phương pháp nghiên cứu cơ bản:
- Phương pháp luận nghiên cứu khoa học duy vật biện chứng và duy vật
lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lên trong quản lý đất đai và trong tố tụng hành
chính;
- Bên cạnh đó, luận văn còn sử dụng một số phương pháp nghiên cứu cụ
thể như phương pháp bình luận, diễn giải; phương pháp lịch sử; phương pháp
so sánh luật học; phương pháp đánh giá; phương pháp phân tích, phương pháp
tổng hợp…
6. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung
của luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và pháp lý về khiếu kiện quyết định hành chính
trong lĩnh vực đất đai và giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong
lĩnh vực đất đai tại Tòa án nhân dân cấp huyện.
Chương 2: Thực trạng giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong
lĩnh vực đất đai tại Tòa án nhân dân huyện Ea Kar, tỉnh Đăk Lăk.
Chương 3: Định hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu
kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai tại tòa án nhân dân.

16. 9
Chương 1:
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ KHIẾU KIỆN QUYẾT ĐỊNH
HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI VÀ GIẢI QUYẾT
KHIẾU KIỆN QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC ĐẤT
ĐAI TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN CẤP HUYỆN
1.1. Khái niệm, đặc điểm, nội dung, chủ thể, phương thức khiếu kiện
quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai.
1.1.1. Khái niệm, đặc điểm, nội dung của khiếu kiện quyết định hành
chính trong lĩnh vực đất đai.
Các cơ quan, cá nhân có thẩm quyền thực hiện chức năng, nhiệm vụ và
hoạt động quản lý hành chính Nhà nước bằng nhiều phương thức và công cụ
khác nhau. Trong đó, việc ban hành các quyết định hành chính là một trong
những phương thức chủ yếu được chủ thể quản lý hành chính Nhà nước sử
dụng nhiều. Quyết định hành chính có khả năng tác động mạnh mẽ đến hoạt
động quản lý hành chính Nhà nước, sự phát triển kinh tế - xã hội của đất
nước. Song, quyết định hành chính cũng tiểm ẩn khả năng tác động tiêu cực
đến mọi mặt của đời sống xã hội, có nguy cơ xâm hại đến quyền và lợi ích
hợp pháp của cá nhân, tổ chức nếu được ban hành không đúng, không đảm
bảo tuân thủ đúng các quy định của pháp luật.
Hiện nay, quyết định hành chính là thuật ngữ được đề cập khá phổ biến
trong lĩnh vực quản lí hành chính nhà nước và có khá nhiều quan niệm khác
nhau về quyết định hành chính.
Như tại Khoản 8 Điều 2 Luật Khiếu nại 2011 quy định: “Quyết định
hành chính là văn bản do cơ quan hành chính nhà nước hoặc người có thẩm
quyền trong cơ quan hành chính nhà nước ban hành để quyết định về một vấn
đề cụ thể trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước được áp dụng một lần

17. 10
đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể”. Còn tại Khoản 1 Điều 3 Luật Tố
tụng hành chính 2015 quy định: “Quyết định hành chính là văn bản do cơ
quan hành chính nhà nước, cơ quan, tổ chức được giao thực hiện quản lý
hành chính nhà nước ban hành hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan, tổ
chức đó ban hành quyết định về vấn đề cụ thể trong hoạt động quản lý hành
chính được áp dụng một lần đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể”.
Việc xác định đúng đắn, rõ ràng quyết định hành chính bị kiện, là đối
tượng bị khởi kiện trong vụ án hành chính có vai trò rất quan trọng. Trước hết
là tạo điều kiện cho các cá nhân, tổ chức khởi kiện đồng thời giúp Tòa án
tránh nhầm lẫn trong quá trình thụ lý, giải quyết vụ án hành chính; góp phần
đảm bảo việc Tòa án tuyên bản án đúng pháp luật, bảo vệ được quyền và lợi
ích hợp pháp của đương sự, trật tự quản lí hành chính nhà nước.Vì vậy, cần
xác định những tiêu chí đặc trưng của một quyết định hành chính có thể là đối
tượng khởi kiện vụ án hành chính, cụ thể là: “ Tính quyền lực công; Sự tác
động trực tiếp và chính xác của quyết định hành chính, hành vi hành chính
đối với người khởi kiện; Quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu
kiện không thuộc phạm vi loại trừ”.1
Theo quy định của Luật tố tụng hành chính 2015 thì: Quyết định hành
chính bị kiện là văn bản do cơ quan hành chính nhà nước, cơ quan, tổ chức
được giao thực hiện quản lý hành chính nhà nước ban hành hoặc người có
thẩm quyền trong cơ quan, tổ chức đó ban hành quyết định về vấn đề cụ thể
trong hoạt động quản lý hành chính được áp dụng một lần đối với một hoặc
một số đối tượng cụ thể mà quyết định đó làm phát sinh, thay đổi, hạn chế,
chấm dứt quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân hoặc có nội
1
Bài viết: Bàn về Quyết định hành chính – Đối tượng xét xử của Vụ án hành chính; NCS. ThS. Nguyễn Thị
Hà, giảng viên khoa Luật trường Đại học Vinh, Tạp chí kiểm sát năm 2017, Tr. [46, 51]

18. 11
dung làm phát sinh nghĩa vụ, ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của cơ
quan, tổ chức, cá nhân2
. (Điều 3 Luật TTHC 2015)
Như vậy, quyết định hành chính thuộc đối tượng khởi kiện để yêu cầu
Tòa án giải quyết vụ án hành chính là văn bản thể hiện dưới hình thức quyết
định hoặc công văn, thông báo, kết luận do cơ quan hành chính nhà nước, cơ
quan tổ chức khác hoặc người có thẩm quyền trong các cơ quan, tổ chức đó
ban hành áp dụng một lần đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể quyết
định về vấn đề nhất định trong hoạt động quản lí hành chính nhà nước mà
người khởi kiện cho rằng quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm hại. Cụ
thể gồm:
- Quyết định hành chính được cơ quan hành chính nhà nước, cơ quan tổ
chức khác hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan tổ chức đó ban hành
trong khi giải quyết, xử lí những việc cụ thể trong quản lí hành chính là đối
tượng khởi kiện vụ án hành chính tai Tòa án;
- Quyết định hành chính được ban hành sau khi có khiếu nại, quyết
định này chỉ được coi là đối tượng khởi kiện vụ án hành chính khi có nội
dung sửa đổi, bổ sung, thay thể, hủy bỏ một phần hoặc toàn bộ quyết định
hành chính cơ quan hành chính nhà nước, cơ quan tổ chức khác hoặc người
có thẩm quyền trong cơ quan tổ chức đó ban hành trong khi giải quyết, xử lí
những vụ việc cụ thể thuộc thẩm quyền của mình.
Các quyết định hành chính bị kiện này phải thỏa mãn các điều kiện:
Thứ nhất, về hình thức, quyết định hành chính phải thể hiện bằng văn
bản.
Hình thức văn bản của quyết định hành chính bị khởi kiện có thể thể
hiện dưới hình thức pháp lý hay không pháp lý (quyết định, công văn, kết
2
Điều 3 Luật Tố tụng hành chính 2015

19. 12
luận, thông báo, nếu chứa nội dung "quyết định về một vấn đề cụ thể trong
hoạt động quản lý hành chính được áp dụng một lần đối với một hoặc một số
đối tượng cụ thể" đều là quyết định hành chính có thể bị khởi kiện. Quy định
như vậy nhằm bảo đảm quyền khởi kiện của các chủthể và việc quy định như
vậy cũng phù hợp với các quy định tương ứng của luật tố tụng hành chính ở
các nước phát triển.
Thứ hai, quyết định đó phải là quyết định hành chính cá biệt.Căn cứ
vào tính chất pháp lý, quyết định hành chính gồm 3 loại: Quyết định chủ đạo,
quyết định quy phạm và quyết định cá biệt; trong đó, chỉ có quyết định hành
chính cá biệt mới là đối tượng xét xử của Toà án.
Các quy định hiện hành của pháp luật Việt Nam cũng đã đưa ra những
dấu hiệu căn bản của quyết định hành chính cá biệt nhằm giúp những người
thực hiện và áp dụng pháp luật hình dung rõ ràng về dạng quyết định hành
chính này, cụ thể là:
- Có nội dung liên quan đến việc giải quyết một vấn đề cụ thể trong
quản lý hành chính nhà nước;
- Được áp dụng một lần đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể.
- Quyết định đó làm phát sinh, thay đổi, hạn chế, chấm dứt quyền, lợi
ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân hoặc có nội dung làm phát sinh
nghĩa vụ, ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá
nhân hay cụ thể hơn là phải xâm hại trực tiếp đến quyền và lợi ích của các
đương sự, bị chính đương sự hoặc người do đương sự ủy quyền khởi kiện.
- Quyết định hành chính thỏa mãn các trường hợp quy định tại Điều 30
Luật tố tụng hành chính, trừ quyết định hành chính thuộc phạm vi bí mật nhà
nước trong các lĩnh vực quốc phòng, an ninh, ngoại giao theo quy định của
pháp luật; Quyết định, hành vi của Tòa án trong việc áp dụng biện pháp xử lý

20. 13
hành chính, xử lý hành vi cản trở hoạt động tố tụng; Quyết định hành chính,
hành vi hành chính mang tính nội bộ của cơ quan, tổ chức.
Thứ ba, Chủ thể ban hành quyết định hành chính cá biệt thuộc đối
tượng xét xử của Tòa án là cơ quan hành chính nhà nước, cơ quan, tổ chức
được giao thực hiện quản lý hành chính nhà nước ban hành hoặc người có
thẩm quyền trong cơ quan, tổ chức đó ban hành.Bao gồm các cơ quan :Bộ, cơ
quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Văn phòng Chủ tịch nước, Văn
phòng Quốc hội, Kiểm toán nhà nước, Toà án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát
nhân dân tối cao và quyết định hành chính của người có thẩm quyền trong cơ
quan; Cơ quan nhà nước cấp tỉnh trở xuống và cán bộ, công chức của các cơ
quan nhà nước đó; Cơ quan đại diện ngoại giao của nước Cộng hoà xã hội chủ
nghĩa Việt Nam ở nước ngoài hoặc của người có thẩm quyền trong cơ quan
đó.
Như vậy, các quy định được áp dụng nhiều lần đối với nhiều đối tượng
hoặc đối với đối tượng không xác định (văn bản quy phạm pháp luật); các
quyết định không phải là của cơ quan hành chính nhà nước thì không được
coi là quyết định hành chính.
Từ khái niệm quyết định hành chính trên, có thể khái quát quyết định
hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai là quyết định bằng văn bản của cơ
quan hành chính nhà nước hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan hành
chính nhà nước được áp dụng một lần đối với một hoặc một số đối tượng cụ
thể về một vấn đề cụ thể trong hoạt động quản lý nhà nước về đất đai.
Quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai bao gồm nhiều
loại khác nhau được các cơ quan hành chính nhà nước hoặc người có thẩm
quyền ban hành, thực hiện theo quy định của Luật Đất đai. Đối với các quyết
định hành chính có các nội dung liên quan đến lĩnh vực quản lý đất đai sau
đây, nếu việc khiếu kiện được thực hiện theo đúng quy định của pháp luật,

21. 14
đều thuộc thẩm quyền giải quyết của TAND theo thủ tục tố tụng hành
chính.Quyết định hành chính trong quản lý đất đai, bao gồm:
- Quyết định hành chính về giao đất, cho thuê đất, thu hồi đất, trưng
dụng đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất;
- Quyết định bồi thường, hỗ trợ, giải phóng mặt bằng, tái định cư;
- Cấp hoặc thu hồi Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất;
- Quyết định gia hạn thời hạn sử dụng đất.
Theo quy định của pháp luật tố tụng hành chính thì cơ quan, tổ chức, cá
nhân có quyền khởi kiện vụ án hành chính để yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền và
lợi ích hợp pháp của mình. Trong lĩnh vực quản lý hành chính về đất đai cũng
vậy, đây là một lĩnh vực rất rộng và khi cơ quan quản lý nhà nước về đất đai
ban hành các quyết định hành chính đối với người sử dụng đất đai mà họ
không đồng ý với nội dung của các quyết định này thì họ có quyền khiếu nại,
khởi kiện ra Tòa án theo đúng thủ tục pháp luật quy định.
Vậy, khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai là việc cá
nhân, cơ quan, tổ chức thực hiện quyền khởi kiện của mình bằng cách gửi
đơn đến Tòa án nhân dân có thẩm quyền yêu cầu giải quyết tranh chấp có
liên quan đến các quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai nhằm
bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của mình.
Từ khái niệm trên có thể rút ra được một số đặc điểm của khiếu kiện
quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai như sau:
- Người khởi kiện là cá nhân, cơ quan, tổ chức nhưng phải là người bị
tác động trực tiếp, có quyền và lợi ích hợp pháp bị ảnh hưởng bởi quyết định
hành chính về đất đai đó.
- Đối tượng bị khởi kiện là quyết định hành chính trong lĩnh vực quản
lý đất đai.

22. 15
- Người bị khởi kiện là chủ thể đặc biệt, là cơ quan quản lý nhà nước
về đất đai hoặc chủ thể đại diện cho cơ quan quản lý Nhà nước về đất đai
trong việc thực hiện hoạt động công vụ.
1.1.2. Chủ thể, phương thức của khiếu kiện quyết định hành chính
trong lĩnh vực đất đai
Chủ thể của khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai là
các quyết dịnh hành chính do các cơ quan hành chính Nhà nước hoặc người
có thẩm quyền ban hành, thực hiện theo quy định của Luật Đất đai.
Các đương sự của vụ kiện có thể là cá nhân, cơ quan, tổ chức. Các cơ
quan, cá nhân, tổ chức này phải thỏa mãn các điều kiện:
Thứ nhất, phải có năng lực chủ thể tham gia quan hệ pháp luật tố tụng
hành chính. Trong đó:
- Cá nhân là người từ đủ 18 tuổi trở lên có đầy đủ năng lực hành vi tố
tụng hành chính, trừ người mất năng lực hành vi dân sự hoặc pháp luật có quy
định khác có quyền khởi kiện vụ án hành chính độc lập.Cá nhân là người
chưa thành niên (chưa đủ 18 tuổi) hoặc người mất năng lực hành vi dân sự
thực hiện quyền khởi kiện vụ án hành chính thông qua người đại diện theo
pháp luật.
- Tổ chức - chủ thể khởi kiện quyết định hành chính, phải là pháp nhân
theo quy định của pháp luật dân sự. Ngoài ra, một số tổ chức mặc dù không
phải là pháp nhân nhưng do pháp luật quy định có quyền tham gia các quan
hệ pháp luật một cách độc lập nên cũng có quyền khởi kiện vụ án hành chính,
như: Hộ gia đình, Tổ hợp tác, Hộ kinh doanh...
Cơ quan, tổ chức thực hiện quyền khởi kiện vụ án hành chính thông
qua người đại diện theo pháp luật. Nếu cơ quan, tổ chức bị hợp nhất, sát nhập,
chia, tách, giải thể thì cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân kế thừa quyền, nghĩa vụ
của cơ quan, tổ chức cũ thực hiện quyền khởi kiện vụ án hành chính.

23. 16
Thứ hai, phải là người bị ảnh hưởng trực tiếp bởi quyết định hành chính
đất đai đó.
Cá nhân, cơ quan, tổ chức phải chứng minh được rằng quyền và lợi ích
hợp pháp của mình bị ảnh hưởng trực tiếp bởi quyết định hành chính thì mới
có quyền khởi kiện vụ án hành chính để yêu cầu Tòa án bảo vệ.
Đối với cá nhân, cơ quan, tổ chức có tên trong quyết định hành chính,
bị tác động trực tiếp bởi quyết định hành chính thì việc xác định quyền khởi
kiện của họ để yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình tương
đối dễ dàng. Nhưng quyền khởi kiện của cá nhân, cơ quan, tổ chức không có
tên trong quyết định hành chính thì khó xác định, cần phải xem xét tài liệu,
chứng cứ chứng minh người khởi kiện có quyền và lợi ích hợp pháp bị xâm
phạm trực tiếp từ quyết định hành chính hay không.
Theo quy định của pháp luật tố tụng hành chính quy định:bao gồm
người khởi kiện, người bị kiện, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan3
.
Người khởi kiện là cơ quan, tổ chức, cá nhân khởi kiện vụ án hành
chính đối với quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai.
Người bị kiện là cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyết định hành chính
trong lĩnh vực quản lý đất đai bị khởi kiện.
Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là cơ quan, tổ chức, cá nhân
tuy không khởi kiện, không bị kiện, nhưng việc giải quyết vụ án hành chính
trong lĩnh vực đất đai có liên quan đến quyền lợi, nghĩa vụ của họ nên họ tự
mình hoặc đương sự khác đề nghị và được Tòa án nhân dân (sau đây gọi là
Tòa án) chấp nhận hoặc được Tòa án đưa vào tham gia tố tụng với tư cách là
người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.
Về phương thức khởi kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực đất
đai: Người khởi kiện có quyền nộp trực tiếp đơn khởi kiện tại Tòa án hoặc
3
Điều 3 Luật Tố tụng hành chính 2015

24. 17
thông qua bưu điện để gửi đơn khởi kiện đến Tòa án, hoặc gửi trực tuyến qua
cổng thông tin điện tử của Tòa án (nếu có). Tòa án nhận đơn khởi kiện do
người khởi kiện nộp trực tiếp tại bộ phận tiếp nhận đơn của Tòa án hoặc gửi
qua dịch vụ bưu chính và ghi vào sổ nhận đơn. Trường hợp nhận đơn trực
tuyến thì Tòa án in ra bản giấy và ghi vào sổ nhận đơn. Việc nhận đơn khởi
kiện được ghi vào sổ nhận đơn và thông báo trên Cổng thông tin điện tử của
Tòa án (nếu có)4
.
1.2. Khái niệm, đặc điểm, hình thức, thủ tục giải quyết khiếu kiện
quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai tại Tòa án nhân
dân.
1.2.1. Khái niệm, đặc điểm của giải quyết khiếu kiện quyết định hành
chính trong lĩnh vực đất đai tại Tòa án nhân dân
Giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất
đai tại Tòa án nhân dân là một trong những chức năng, nhiệm vụ của Tòa án
nhân dân theo quy định của Hiến pháp 2013 và Luật tổ chức Tòa án nhân dân.
Dưới gốc độ lý luận, giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh
vực quản lý đất đai tại Tòa án nhân dân là hoạt động xét xử của Tòa án nhân
dân nhằm giải quyết các tranh chấp quyết địn hành chính trong lĩnh vực quản
lý đất đai. Hay nói cách khác, đó là hoạt động của Tòa án xem xét về tính hợp
pháp của quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai để giải quyết
yêu cầu khởi kiện của người khởi kiện.
Về phương diện lí luận, xem xét tính hợp pháp nghĩa là xem xét tính
“đúng với pháp luật” của các quyết định hành chính. Cụ thể là cần phải xem
xét đánh giá về thẩm quyền, nội dung và hình thức, thủ tục ban hành quyết
định hành chính.
4
Điều 119 Luật Tố tụng hành chính 2015

25. 18
Thứ nhất, quyết định hành chính phải được ban hành bởi các chủ thể
có thẩm quyền theo quy định của pháp luật. Thẩm quyền ban hành quyết
định hành chính thể hiện trên hai phương diện: thẩm quyền về nội dung và
thẩm quyền về hình thức.
Đối với quyết định hành chính về đất đai, thẩm quyền về nội dung là
việc xác định quyết định hành chính phải được ban hành bởi người có thẩm
quyền thực hiện những công việc liên quan đến chức năng nhiệm vụ quản lý
nhà nước về đất đai, không được vượt quyền, lạm quyền; thẩm quyền về
hình thức là quyết định hành chính đó phải được ban hành đúng hình thức
(tên gọi, thể thức trình bày) đã được pháp luật đất đai quy định . Hình thức
của quyết định hành chính thể hiện dưới nhiều tên gọi khác nhau, nhưng với
quyết định hành chính thuộc đối tượng khởi kiện của vụ án hành chính, pháp
luật chỉ thừa nhận dưới hình thức văn bản với các tên gọi quyết định, thông
báo, kết luận, công văn.
Thứ hai, Nội dung quyết định hành chính về đất đai phải phù hợp với
các quy định trong các văn bản quy phạm pháp luật làm cơ sở để ban hành ra
nó, có nghĩa là quyết định hành chính được ban hành trên cơ sở áp dụng
đúng pháp luật đất đai
Nội dung quyết định hành chính được ban hành trên cơ sở áp dụng các
quy định pháp luật đất đai đang có hiệu lực thi hành vào thời điểm ban hành
quyết định và không trái với các quy định pháp luật nằm trong văn bản quy
phạm pháp luật có giá trị pháp lí cao hơn.
Nội dung quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý nhà nước về
đất đai được ban hành trên cơ cở áp dụng đúng các quy định pháp luật phù
hợp với các tình tiết thực tế có liên quan, có đầy đủ căn cứ thực tế. Vì vậy
trong quá trình Tòa án đánh giá quyết định hành chính ban hành có đầy đủ
căn cứ hay không cần phải xem xét tổng thể thực tế vụ việc cần giải quyết,

26. 19
yêu cầu người bị kiện cung cấp các tài liệu, chứng cứ để chứng minh, tự mình
hoặc yêu cầu các bên có liên quan thu thập các chứng cứ chứng minh để ra
phán quyết phù hợp nhất về tính hợp pháp của quyết định hành chính.
Thứ ba, các quyết định hành chính về đất đai được hình thành theo
trình tự thủ tục, dưới hình thức được pháp luật quy định. Trình tự, thủ tục,
hình thức ban hành được quy định cụ thể trong các văn bản quy phạm pháp
luật chuyên ngành có liên quan.
Hiện nay đối với quyết định hành chính cá biệt chúng ta vẫn chưa có
một văn bản quy phạm cụ thể quy định thống nhất nguyên tắc, trình tự, thủ
tục ban hành mang tính chất tối thiểu để áp dụng thống nhất cho mọi loại
quyết định hành chính được ban hành bởi các chủ thể có thẩm quyền. Khi
đánh giá một quyết định hành chính hợp pháp về thủ tục ban hành Tòa án
phải dựa vào các văn bản pháp luật chuyên ngành để xem xét:
-Quyết định hành chính đó có tuân thủ đúng quy định về trình tự áp
dụng và trình tự ban hành;
- Quyết định hành chính được ban hành đúng thời hạn và thời hiệu
pháp luật quy định;
- Quyết định hành chính đó phải chuẩn về hình thức bao gồm tên gọi và
thể thức trình bày đã được pháp luật quy định.
Từ khái niệm trên có thể thấy giải quyết khiếu kiện quyết định hành
chính trong lĩnh vực quản lý đất đai tại Tòa án nhân dân có các đặc điểm sau:
- Giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất
đai là một trong những chức năng, nhiệm vụ của Tòa án nhân dân. Tòa án
không được từ chối nhận đơn với lý do là không có quy định pháp luật.
- Đối thoại trong giải quyết vụ án hành chính về đất đai là một thủ tục tố
tụng bắt buộc. Tòa án có trách nhiệm tiến hành đối thoại và tạo điều kiện

27. 20
thuận lợi để các đương sự đối thoại với nhau về việc giải quyết vụ án theo quy
định của Luật Tố tụng hành chính.
- Tòa án sẽ không thụ lý giải quyết đồng thời khiếu kiện quyết định hành
chính trong lĩnh vực quản lý đất đai với các cơ quan có thẩm quyền giải quyết
khác.
1.2.2. Hình thức và thủ tục giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính
trong lĩnh vực quản lý đất đai tại Tòa án nhân dân
Để giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý
đất đai, Tòa án nhân dân xét xử tập thể vụ án hành chính và quyết định theo
đa số, trừ trường hợp xét xử theo thủ tục rút gọn. Tòa án xét xử công khai, trừ
trường hợp đặc biệt cần giữ bí mật nhà nước, thuần phong, mỹ tục của dân
tộc, bảo vệ người chưa thành niên hoặc giữ bí mật nghề nghiệp, bí mật kinh
doanh, bí mật cá nhân theo yêu cầu chính đáng của đương sự, Tòa án có thể
xét xử kín.
Thủ tục để giải quyết vụ án khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh
vựcquản lý đất đai: Trước hết yêu cầu đối với đơn khởi kiện là phải có đầy đủ
nội dung theo Điều 118 Luật tố tụng hành chính (theo mẫu); Trường hợp
người khởi kiện có đơn khởi kiện vụ án hành chính tại Tòa án có thẩm quyền,
đồng thời có đơn khiếu nại đến người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại thì
Tòa án phải yêu cầu người khởi kiện lựa chọn cơ quan giải quyết và có văn
bản thông báo cho Tòa án.
Các tài liệu, chứng cứ chứng minh cho yêu cầu khởi kiện như : Bản sao
quyết định hành chính về đất đai, Đơn khiếu nại quyết định hành chính về đất
đai hoặc quyết định, thông báo, kết luận về giải quyết khiếu nại hành chính về
đất đai (nếu có),…Cung cấp cho Tòa án hồ sơ giải quyết khiếu nại (nếu có) và
bản sao các văn bản, tài liệu trong hồ sơ giải quyết khiếu nại hành chính đó;

28. 21
Giấy ủy quyền tham gia tố tụng (nếu có);Bản sao hộ khẩu, giấy chứng minh
thư nhân dân (có chứng chực của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền);
Người khởi kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai phải nộp tiền tạm ứng
án phí hành chính sơ thẩm, trừ trường hợp không phải nộp tiền tạm ứng án
phí hoặc được miễn nộp tiền tạm ứng án phí theo quy định của Luật tố tụng
hành chính 2015 và Nghị quyết 326 về án phí lệ phí của Tòa án nhân dân Tối
cao.
- Về thụ lý vụ án5
: Sau khi nhận đơn khởi kiện và các tài liệu kèm
theo, nếu Thẩm phán được phân công xem xét đơn khởi kiện xét thấy vụ án
hành chính thuộc thẩm quyền giải quyết thì thông báo cho người khởi kiện
biết để họ nộp tiền tạm ứng án phí; trường hợp người khởi kiện được miễn
nộp tiền tạm ứng án phí hoặc không phải nộp tiền tạm ứng án phí thì thông
báo cho người khởi kiện biết về việc thụ lý vụ án.
Trong thời hạn 10 ngày làm việc, kể từ ngày nhận được thông báo nộp
tiền tạm ứng án phí, người khởi kiện phải nộp tiền tạm ứng án phí.
Trong thời hạn 03 ngày làm việc, kể từ ngày nhận đơn khởi kiện, Chánh
án Tòa án phân công Thẩm phán đã thực hiện việc xem xét đơn khởi kiện và
thụ lý vụ án giải quyết vụ án; trường hợp Thẩm phán đã thực hiện việc xem
xét đơn khởi kiện và thụ lý vụ án không thể tiếp tục giải quyết vụ án hoặc
thuộc trường hợp phải từ chối tiến hành tố tụng hoặc bị thay đổi thì Chánh án
Tòa án phân công một Thẩm phán khác giải quyết vụ án.
Trong thời hạn 03 ngày làm việc kể từ ngày thụ lý vụ án, Thẩm phán đã
thụ lý vụ án phải thông báo bằng văn bản cho người bị kiện, người có quyền
lợi, nghĩa vụ liên quan đến việc giải quyết vụ án và Viện kiểm sát cùng cấp về
việc Tòa án đã thụ lý vụ án và công bố trên Cổng thông tin điện tử của Tòa án
(nếu có).
5
Điều 125 Luật tố tụng hành chính 2015

29. 22
Trong thời hạn 15 ngày, kể từ ngày nhận được thông báo, người bị kiện,
người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan phải nộp cho Tòa án văn bản ghi ý
kiến của mình về yêu cầu của người khởi kiện và tài liệu, chứng cứ kèm theo
(nếu có).
- Chuẩn bị xét xử6
: Thời hạn chuẩn bị xét xử các vụ án, trừ vụ án xét
xử theo thủ tục rút gọn, vụ án có yếu tố nước ngoài và vụ án khiếu kiện về
danh sách cử tri được quy định như sau: 04 tháng kể từ ngày thụ lý vụ án. Đối
với vụ án phức tạp hoặc có trở ngại khách quan thì Chánh án Tòa án có thể
quyết định gia hạn thời hạn chuẩn bị xét xử một lần nhưng không quá 02
tháng. Trường hợp có quyết định tạm đình chỉ việc giải quyết vụ án thì thời
hạn chuẩn bị xét xử được tính lại kể từ ngày quyết định tiếp tục giải quyết vụ
án của Tòa án có hiệu lực pháp luật.
- Đưa vụ án ra xét xử sơ thẩm7
: Trong thời hạn 20 ngày kể từ ngày có
quyết định đưa vụ án ra xét xử, Tòa án phải mở phiên tòa; trường hợp có lý
do chính đáng thì thời hạn mở phiên tòa có thể kéo dài nhưng không quá 30
ngày. Các quyết định trong giai đoạn chuẩn bị xét xử: Tạm đình chỉ giải quyết
vụ án; Đình chỉ giải quyết vụ án; Quyết định đưa vụ án ra xét xử. Mở phiên
tòa sơ thẩm khi giải quyết vụ án hành chính tại Tòa án cấp sơ thẩm.
Việc xem xét, đánh giá tính hợp pháp của quyết định hành chính bị
khiếu kiện nói chung và phương pháp xem xét, đánh giá tính hợp pháp của
quyết định hành chính về quản lý đất đai bị khiếu kiện cũng cần tuân thủ
những nội dung sau:
Xem xét tính hợp pháp của quyết định hành chính bị khiếu kiện là
thông qua việc nghiên cứu các tài liệu, chứng cứ đã thu thập được, thông qua
việc hỏi và tranh luận tại phiên tòa; Thẩm phán và Hội đồng xét xử phải làm
6
Điều 130 Luật tố tụng hành chính 2015
7
Điều 149 Luật tố tụng hành chính 2015

30. 23
rõ, đối chiếu những vấn đề cơ bản do pháp luật quy định về loại quyết định
hành chính đó. Những vấn đề cơ bản do pháp luật quy định bao gồm:
*Việc xem xét về trình tự, thủ tục, thẩm quyền ban hành quyết định
hành chính:
- Xem xét về trình tự, thủ tục ban hành quyết định hành chính bao gồm:
+ Xem xét về trình tự ban hành quyết định hành chính;
+ Xem xét về thủ tục ban hành quyết định hành chính;
+ Xem xét về thời hạn ban hành quyết định hành chính;
+ Xem xét về thời hiệu ban hành quyết định hành chính;
- Xem xét về thẩm quyền ban hành quyết định hành chính:
Xác định thẩm quyền ban hành quyết định hành chính trong lĩnh vực
quản lý đất đai, phải căn cứ vào pháp luật quy định, trong trường hợp nào
thuộc thẩm quyền của cơ quan nhà nước về quản lý đất đai và trong trường
hợp nào thuộc thẩm quyền của người đứng đầu trong cơ quan nhà nước về
quản lý đất đai.
* Về nội dung của quyết định hành chính:
Việc xem xét đánh giá về nội dung của quyết định hành chính được thể
hiện:
- Việc ban hành quyết định hành chính bị khiếu kiện có những vấn đề
gì đúng, vấn đề gì sai theo quy định của pháp luật.
- Việc đúng, sai đó có làm ảnh hưởng đến quyền lợi hợp pháp của
người khởi kiện và những người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan hay không.
- Những vấn đề sai sót trong nội dung của quyết định có cần thiết khi
xét xử phải hủy toàn bộ nội dung quyết định hay chỉ cần rút kinh nghiệm.
Căn cứ vào việc xem xét, đánh giá toàn diện tính hợp pháp của quyết
định hành chính bị khiếu kiện, Hội đồng xét xử sẽ đưa ra những quyết định
sau:

31. 24
- Bác yêu cầu khởi kiện, nếu yêu cầu đó không có căn cứ pháp luật;
- Chấp nhận một phần hoặc toàn bộ yêu cầu khởi kiện, tuyên hủy một
phần hoặc toàn bộ quyết định hành chính trái pháp luật; buộc cơ quan nhà
nước hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước thực hiện nhiệm vụ,
công vụ theo quy định của pháp luật;
- Buộc cơ quan, tổ chức bồi thường thiệt hại, khôi phục quyền, lợi ích
hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức bị xâm phạm do quyết định hành
chính trái pháp luật gây ra;
- Kiến nghị với cơ quan nhà nước có thẩm quyền, người đứng đầu của
cơ quan nhà nước có thẩm quyền xem xét trách nhiệm của cơ quan nhà nước,
người có thẩm quyền của cơ quan nhà nước.
- Xét xử phúc thẩm8
: là việc Tòa án cấp phúc thẩm xét xử lại vụ án mà
bản án, quyết định của Tòa án cấp sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật bị
kháng cáo hoặc kháng nghị. Đương sự hoặc người đại diện hợp pháp của
đương sự có quyền kháng cáo bản án, quyết định tạm đình chỉ, đình chỉ việc
giải quyết vụ án của Tòa án cấp sơ thẩm để yêu cầu Tòa án cấp phúc thẩm
giải quyết lại theo thủ tục phúc thẩm9
.
- Thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm vụ án hành chính10
:
Thủ tục giám đốc thẩm: Giám đốc thẩm vụ án hành chính là thủ tục chỉ
được tiến hành khi bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật bị chủ thể có
thẩm quyền kháng nghị theo quy định của pháp luật. Trong trường hợp đương
sự không đồng tình với các bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật thì họ
chỉ có quyền đề nghị người có thẩm quyền kháng nghị bản án, quyết định đã
có hiệu lực theo thủ tục giám đốc thẩm.
Quyết định giám đốc thẩm vụ án hành chính có hiệu lực pháp luật kể từ
ngày Hội đồng xét xử giám đốc thẩm ra quyết định. Trong thời hạn 5 ngày
9
Điều 203 Luật tố tụng hành chính 2015
10
Điều 254, 281 Luật tố tụng hành chính 2015

32. 25
làm việc kể từ ngày ra quyết định, Hội đồng xét xử giám đốc thẩm phải gửi
quyết định giám đốc thẩm cho các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan.
- Thủ tục tái thẩm: Tái thẩm vụ án hành chính là xét lại bản án, quyết
định đã có hiệu lực pháp luật nhưng bị kháng nghị vì có những tình tiết mới
được phát hiện có thể làm thay đổi cơ bản nội dung của bản án, quyết định mà
Tòa án, đương sự không biết được khi Tòa án ra bản án, quyết định đó. Trong
trường hợp đương sự không đồng tình với các bản án, quyết định đã có hiệu
lực pháp luật thì họ chỉ có quyền đề nghị người có thẩm quyền kháng nghị
bản án, quyết định đã có hiệu lực theo thủ tục tái thẩm.
1.3. Cơ sở pháp lý về giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính
trong lĩnh vực quản lý đất đai tại Tòa án nhân dân
1.3.1. Hiến pháp 2013
Hiến pháp 2013 là cơ sở hiến định quan trọng cho công cuộc đổi mới
toàn diện ở đất nước ta nói chung, tổ chức và hoạt động của Tòa án nhân dân
trong tiến trình cải cách tư pháp nói riêng. Bằng việc quy định "Tòa án nhân
dân là cơ quan xét xử của nước CHXHCN Việt Nam, thực hiện quyền tư
pháp" (Khoản 1 Điều 102), Hiến pháp xác định rõ ràng, cụ thể vị trí, vai trò
của Tòa án nhân dân trong bộ máy cơ quan nhà nước. Tòa án nhân dân là cơ
quan duy nhất thực hiện quyền tư pháp, thực hiện chức năng xét xử; là cơ
quan duy nhất có quyền ra phán quyết về các vi phạm pháp luật, các tranh
chấp theo quy định của pháp luật trong đó có tranh chấp hành chính trong
quản lý đất đai và về các vấn đề pháp lý liên quan đến quyền, lợi ích hợp pháp
của tổ chức, cá nhân. Xử lý các vi phạm pháp luật bằng chế tài nhà nước, giải
quyết các tranh chấp bằng quyền lực nhà nước đều thuộc thẩm quyền của Tòa
án. Vì vậy, quy định của Hiến pháp là cơ sở hiến định cho việc mở rộng thẩm
quyền của Tòa án trong xét xử các loại án, trong đó có án hành chính về đất
đai, thể hiện xu thế tất yếu của nhà nước pháp quyền.

33. 26
Để hoàn thành tốt chức năng, nhiệm vụ đó, Hiến pháp 2013 quy định
các nguyên tắc cơ bản mang tính đặc thù trong tổ chức, hoạt động của Tòa án
nhân dân tại Điều 103 của Hiến pháp. Quan trọng nhất, Hiến pháp quy định
nghiêm cấm cơ quan, tổ chức, cá nhân can thiệp vào việc xét xử của Thẩm
phán, Hội thẩm là một bảo đảm hiến định quan trọng cho việc thực hiện
nguyên tắc độc lập xét xử.
1.3.2. Pháp luật tố tụng hành chính
Luật tố tụng hành chính 2015 quy định những nguyên tắc cơ bản trong tố
tụng hành chính; nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của cơ quan tiến hành
tố tụng, người tiến hành tố tụng; quyền và nghĩa vụ của người tham gia tố
tụng, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan; trình tự, thủ tục khởi kiện, giải
quyết vụ án hành chính, thi hành án hành chính và giải quyết khiếu nại, tố cáo
trong tố tụng hành chính.
Luật tố tụng hành chính đóng vai trò quan trọng trong đời sống pháp luật
hành chính, là cơ sở pháp lý cho việc giải quyết các khiếu kiện hành chính về
đất đai đang ngày càng gia tăng và phức tạp, đồng thời là cơ sở pháp lý để
đương sự, người tham gia tố tụng thực hiện đúng các quyền và nghĩa vụ của
mình khi tham gia hoạt động tố tụng.
Căn cứ vào nguyên tắc, các quy định của Luật tố tụng hành chính, các cơ
quan, cá nhân có thẩm quyền tiến hành tố tụng thực hiện việc tuân theo pháp
luật trong quá trình giải quyết vụ án khiếu kiện quyết định hành chính nhằm
đảm bảo quá trình giải quyết vụ án là khách quan, các tài liệu chứng cứ của
vụ án được cung cấp, thu thập đúng luật, có giá trị pháp lý, có giá trị chứng
minh. Các cá nhân, đương sự tham gia trong tố tụng hành chính với các tư
cách khác nhau sẽ thực hiện các quyền và nghĩa vụ của mình theo quy định,
nhằm chứng minh cho những yêu cầu khởi kiện của mình, hoặc bảo vệ cho
những ý kiến của mình, góp phần cho việc giải quyết tranh chấp được nhanh

34. 27
chóng, đúng luật và triệt để. Như vậy, luật tố tụng hành chính là cơ sở pháp lý
để các cơ quan tiến hành tố tụng và những người tham gia tố tụng thực hiện
việc tuân theo pháp luật trong quá trình giải quyết các khiếu kiện quyết định
án hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai.
Bên cạnh đó, nhằm cụ thể hóa Luật tố tụng hành chính 2015, các văn bản
hướng dẫn thi hành Luật tố tụng hành chính được ban hành như Nghị quyết
04/2015/QH13 ngày 25/11/2015 về thi hành Luật tố tụng hành chính; Nghị
định 71/2016/NĐ-CP ngày 01/7/2016 của Chính Phủ quy định về thời hạn,
trình tự, thủ tục thi hành án hành chính và xử lý trách nhiệm đối với người
không thi hành bản án, quyết định của Tòa án; Thông tư liên tịch số 03/2016
ngày 31/8/2016 quy định việc phối hợp giữa Viện kiểm sát nhân dân và Tòa
án nhân dân trong việc thi hành một số quy định của Luật tố tụng hành chính;
Công văn số 18/UBTVQH14-TP ngày 31/8/2016 hướng dẫn thực hiện Điều
60 Luật tố tụng hành chính…
1.3.3. Pháp luật đất đai
Là tổng hợp các quy định về pháp luật đất đai, là cơ sở pháp lý, luật nội
dung để Tòa án giải quyết các tranh chấp khiếu kiện quyết định hành chính
trong quản lý đất đai. Đảm bảo áp dụng đúng các quy định pháp luật đất đai
là một trong những yếu tố cơ bản nhằm đảm bảo chất lượng hoạt động giải
quyết các vụ án khiếu kiện quyết định hành chínhđược triệt để.
Chính sách, pháp luật về đất đai với tầm ảnh hưởng sâu rộng tới mọi mặt
của đời sống xã hội đã đóng góp tích cực vào việc phát triển kinh tế - xã hội
và môi trường. Hơn 10 năm qua, thông qua việc phân bổ, sử dụng đất đã tạo
được nhiều việc làm, ổn định đời sống cho người dân thông qua chuyển dịch
cơ cấu kinh tế nông nghiệp sang công nghiệp, dịch vụ, chuyển quỹ đất nông
nghiệp sang phi nông nghiệp. Chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư do
Nhà nước thu hồi đất đã góp phần ổn định đời sống hàng trăm nghìn lượt hộ

35. 28
nông dân, thông qua chính sách hỗ trợ đào tạo chuyển đổi ngành nghề, giải
quyết mối quan hệ lợi ích giữa Nhà nước, người có đất bị thu hồi và nhà đầu
tư.
Hoạt động quản lý đất đai qua từng thời kì được điều chỉnh bởi nhiều
văn bản pháp lý mang tính chất chung và tính chất cá biệt. Tuy nhiên, các văn
bản này được ban hành cũng dựa trên những quy định cơ bản của Luật đất
đai. Rất nhiều vụ việc phát sinh, áp dụng pháp luật đất đai tại thời điểm đó,
nhưng đến nay mới phát sinh tranh chấp. Mặt khác, trải qua những thời gian
nhất định, pháp luật về đất đai đã có nhiều sự sửa đổi bổ sung. Do đó, khi áp
dụng pháp luật đất đai trong giải quyết vụ án khiếu kiện quyết định hành
chính, các cơ quan có thẩm quyền cần xem xét kĩ luật áp dụng để có thể đưa
ra những quyết định giải quyết đúng quy định, đảm bảo quyền và lợi ích hợp
pháp của các bên tham gia tố tụng
Để đưa pháp luật đất đai đi vào cuộc sống thì các cơ quan Nhà nước có
thẩm quyền cần phải xây dựng, ban hành các văn bản hướng dẫn áp dụng luật
nhằm hạn chế được những vướng mắc, khó khăn trong việc áp dụng pháp
luật.
Các văn bản hướng dẫn thi hành là cơ sở pháp lý cụ thể, chi tiết để các
cơ quan có thẩm quyền thuận tiện trong việc áp dụng pháp luật và đảm bảo
việc áp dụng pháp luật được thống nhất.
1.4. Ý nghĩa của việc giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính
trong lĩnh vực quản lý đất đai tại Tòa án nhân dân
Giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất
đai có những ý nghĩa nhất định đối với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền và
đối với việc đảm bảo quyền và lợi ích của người dân khi tham qua quan hệ
hành chính đất đai và trong việc thực thi các chủ trương, đường lối của Đảng,

36. 29
Nhà nước, chính sách pháp luật của Nhà nước trong hoạt động quản lý và giải
quyết tranh chấp hành chính trong lĩnh vực đất đai.
Việc giải quyết các vụ án khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh
vực đất đai góp phần cụ thể hóa các chủ trương, chính sách của Nhà nước
trong quản lý đất đai, giúp cho các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền nhìn
nhận, rà soát lại những quyết định, hành vi hành chính của mình trong hoạt
động quản lý đất đai để thực hiện điều chỉnh, xử lý các quyết định hành
chínhnếu phát hiện có vi phạm, nhằm đảm bảo và nâng cao hiệu quả của hoạt
động quản lý hành chính Nhà nước trong lĩnh vực đất đai. Mặt khác, việc giải
quyết các khiếu kiện quyết định hành trong lĩnh vực đất đai chínhlà nhằm giải
quyết tốt các tranh chấp hành chính trong lĩnh vực đất đai giữa người khởi
kiện là cá nhân, cơ quan, tổ chức với cơ quan quản lý nhà nước trong lĩnh vực
đất đai. Đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức khi
tham gia quan hệ hành chính đất đai.
Việc giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai
tại Tòa án nhân dân nhằm một lần nữa khẳng định tính đúng đắn của các
quyết định hành chínhtrong hoạt động quản lý đất đai của cơ quan, cá nhân có
thẩm quyền. Để ban hành bản án, quyết định đúng đắn nhằm giải quyết triệt
để tranh chấp hành chính trong lĩnh vực đất đai.
Cuối cùng, việc giải quyết vụ án khiếu kiện quyết định hành chính trong
lĩnh vực đất đai còn góp phần không nhỏ trong hoạt động tuyên truyền các
chủ trương, đường lối, chính sách pháp luật đất đai của Nhà nước đến người
dân, góp phần hạn chế, giảm thiểu được tình trạng khiếu nại, khiếu kiện của
người dân đối với các quyết định hành chínhcủa cá nhân, Cơ quan nhà nước
có thẩm quyền trong lĩnh vực quản lý đất đai, đồng thời giúp cho người dân
nắm rõ các quyền và nghĩa vụ của mình khi có tranh chấp xảy ra và khi tham
gia tố tụng hành chính.

37. 30
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến giải quyết khiếu kiện quyết định hành
chính trong lĩnh vực quản lý đất đai tại Tòa án nhân dân
Hoạt động và kết quả giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong
lĩnh vực đất đai tại Tòa án nhân dân chịu sự ảnh hưởng nhất định của nhiều
yếu tố. Phải kể đến là một số yếu tố như:
1.5.1. Yếu tố chính trị, kinh tế: văn hóa, xã hội:
Đất đai thuộc sở hữu toàn dân, hoạt động quản lý nhà nước về đất đai
được thực hiện dựa trên những chủ trương, đường lối của Đảng, pháp luật đất
đai của Nhà nước. Tuy nhiên, đối với mỗi địa phương, do có những đặc thù
nhất định nên vấn đề quản lý Nhà nước trong lĩnh vực đất đai cũng có một số
điểm đặc biệt, nhất là đối với những địa phương có tình hình kinh tế, chính
trị, xã hội phức tạp.
Những địa phương có nhiều vấn đề về dân tộc, tôn giáo hoặc trình độ,
nhận thức còn thấp thì dễ dàng bị các phần tử kích động, xúi dục và lôi kéo
chống phá chính quyền hoặc gây mất đoàn kết trong nhân dân, gây mất niềm
tin của nhân dân đối với các cơ quan Nhà nước ở địa phương. Vấn đề này
thường xảy ra nhiều trong quá trình tranh chấp giữa các cơ quan nhà nước với
người dân mà chủ yếu là tranh chấp trong lĩnh vực quản lý đất đai.
Vì vậy, việc giải quyết các vụ án hành chính phải đảm bảo sự phù hợp
với tình hình chính trị, kinh tế, xã hội của địa phương đó. Có như vậy thì các
tranh chấp hành chính trong lĩnh vực đất đai mới được giải quyết triệt để,
tránh được tình trạng khiếu kiện bức xúc, kéo dài, gây mất niềm tin của quần
chúng nhân dân đối với các cơ quan quản lý Nhà nước tại địa phương, đặc
biệt là cơ quan quản lý Nhà nước trong lĩnh vực đất đai.
1.5.2.Yếu tố chính sách pháp luật:
Một trong những yêu cầu trong quá trình xây dựng Nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa, chính là sự hoàn thiện của hệ thống pháp luật. Khi áp

38. 31
dụng pháp luật trong giải quyết tranh chấp hành chính trong lĩnh vực đất đai
tại Tòa án nhân dân, Thẩm phán, Hội đồng xét xử phải áp dụng các quy định
của Hiến pháp, pháp luật tố tụng hành chính và hệ thống các văn bản pháp
luật khác có liên quan như Luật đất đai và các văn bản hướng dẫn thi hành có
liên quan nhằm đưa ra bản án và quyết định giải quyết chính xác, đúng pháp
luật, có hiệu quả và hiệu lực cao. Chính vì vậy, nếu hệ thống pháp luật có liên
quan đến hoạt động áp dụng pháp luật trong giải quyết tranh chấp hành chính
trong lĩnh vực đất đai không hoàn thiện, thì chất lượng áp dụng pháp luật sẽ
không cao, thậm chí không thực hiện được. Vì vậy, để hoạt động áp dụng
pháp luật trong giải quyết tranh chấp hành chính trong lĩnh vực đất đai tại Toà
án nhân dân đạt hiệu quả cao, đòi hỏi phải có sự đảm bảo về pháp lý, bao gồm
sự hoàn thiện và thống nhất của hệ thống pháp luật thực định; sự hoàn thiện
và thống nhất của cơ chế thực hiện và áp dụng pháp luật; ý thức pháp luật và
văn hoá pháp lý của cán bộ, công chức Ngành Tòa án và nhân dân.
Sự hoàn thiện và thống nhất của cơ chế thực hiện và áp dụng pháp luật
biểu hiện thông qua các vấn đề cơ bản như các văn bản pháp luật có liên quan
tới chức năng nhiệm vụ của Toà án nhân dân, các văn bản pháp luật về tố
tụng hành chính, pháp luật đất đai, việc ban hành các văn bản chi tiết hướng
dẫn thi hành pháp luật. Công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật
trong xã hội; công tác tổ chức và chất lượng hoạt động của cơ quan áp dụng
pháp luật; năng lực và phẩm chất của đội ngũ cán bộ, công chức trực tiếp
tham gia áp dụng pháp luật; chất lượng của các văn bản áp dụng pháp luật…
Ý thức pháp luật và văn hoá pháp lý của cán bộ, công chức và các tầng lớp
nhân dân phụ thuộc không nhỏ vào công tác phổ biến, tuyên truyền và giáo
dục pháp luật cũng như chất lượng của pháp luật; chất lượng của hoạt động
thực hiện, áp dụng pháp luật. Điều này cho thấy có sự hoàn thiện của hệ thống
pháp luật thì hoạt động áp dụng pháp luật mới đạt chất lượng cao.

39. 32
Hoạt động giải quyết án khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực
đất đai phải dựa trên cơ sở chính sách, các quy định pháp luật về đất đai.
Chính sách pháp luật đất đai Việt Nam có nhiều sự điều chỉnh, thay đổi qua
các thời kì và hiện nay là Luật đất đai 2013 cùng các văn bản hướng dẫn thi
hành.
Tuy nhiên, quá trình sử dụng đất đai phát sinh từ những thời điểm trước
đó đến nay mới phát sinh tranh chấp thì căn cứ vào tính chất của từng tranh
chấp để Tòa án quyết định áp dụng pháp luật về đất đai cho đúng nhằm giải
quyết chính xác nội dung của tranh chấp.
1.5.3.Yếu tố văn hóa, phong tục, tập quán:
Phong tục, tập quán thực chất là những quy tắc xử sự mang tính cộng
đồng, phản ánh nguyện vọng qua nhiều thế hệ của toàn thể dân cư trong một
cộng đồng tự quản (làng, xã, khu vực). Các quy tắc này được sử dụng để điều
chỉnh các quan hệ xã hội nói chung, quan hệ tranh chấp đất đai nói riêng, đặc
biệt có ảnh hưởng đến hoạt động giải quyết tranh chấp hành chính trong lĩnh
vực đất đai.
Phong tục, tập quán là một bộ phận cấu thành căn bản của truyền thống
văn hoá và giá trị đạo đức trong gia đình Việt Nam. Áp dụng phong tục, tập
quán là một trong các biện pháp cần thiết để bảo vệ các bản sắc văn hoá và
chuẩn mực đạo đức truyền thống của gia đình Việt Nam hiện đang có nguy cơ
bị mất dần dưới tác động của mặt trái nền kinh tế thị trường và sự mở rộng
giao lưu quốc tế.
Phong tục, tập quán có một ý nghĩa rất quan trọng trong quá trình tố tụng
và đưa ra đường lối giải quyết các tranh chấp hành chính trong lĩnh vực đất
đai mang tính tộc người và khu vực.
1.5.4.Yếu tố về trình độ, năng lực cán bộ Tòa án:

40. 33
Hiệu quả của hoạt động áp dụng pháp luật của Toà án phụ thuộc vào
nhiều điều kiện, yếu tố, những nguyên nhân chủ quan, khách quan khác nhau,
có thể trực tiếp hoặc gián tiếp. Một trong những yếu tố vô cùng quan trọng
ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng áp dụng pháp luật của Toà án nhân dân
trong giải quyết tranh chấp hành chính trong lĩnh vực đất đai đó là: Chất
lượng đội ngũ cán bộ, công chức Ngành Toà án mà trước hết là trình độ
chuyên môn, phẩm chất đạo đức, năng lực, tinh thần trách nhiệm của đội
ngũ Thẩm phán.
Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân… là những người trực tiếp được giao
nhiệm vụ xét xử, nhân danh Nhà nước để bảo vệ pháp luật, do đó họ cần phải
có những tố chất nghề nghiệp nhất định. Với vị trí và trách nhiệm xã hội đặc
biệt của mình, đòi hỏi họ phải có những tiêu chuẩn nhất định về trình độ
chuyên môn, trình độ lý luận chính trị, đạo đức nghề nghiệp…Chất lượng đội
ngũ cán bộ tham gia xét xử là sự tổng hợp chất lượng của từng Thẩm phán,
Hội thẩm nhân dân… tham gia xét xử được đánh giá thông qua các tiêu chuẩn
về chuyên môn, phẩm chất chính trị, đạo đức; khả năng hoàn thành nhiệm vụ
được giao theo quy định của pháp luật và theo qui định của ngành.
Là người giữ vị trí quan trọng trong hoạt động xét xử tại Toà án, Thẩm
phán, Hội thẩm nhân dân phải là những người am hiểu pháp luật, có trình độ
chuyên môn và kỹ năng xét xử. Xét xử là một công việc phức tạp, đòi hỏi
người tham gia phải có trình độ am hiểu về pháp luật, có tinh thần trách
nhiệm, có kỹ năng sống, có khả năng nắm bắt được diễn biến phức tạp của
vấn đề. Chính vì vậy, ngoài những tiêu chuẩn "cứng” về điều kiện trở thành
Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân đã được pháp luật qui định thì họ còn phải có
những năng lực "đặc biệt” được hình thành thông qua quá trình giao tiếp xã
hội, qua học tập... Có thể kể đến một số kỹ năng cơ bản như:

41. 34
- Nắm vững các quy định pháp luật thuộc lĩnh vực được phân công đảm
nhiệm một cách chuyên sâu; thu nhận và xử lý thông tin để phục vụ việc thực
hiện có hiệu quả chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được giao.
- Có khả năng phân tích, đánh giá một cách chính xác, toàn diện những
tài liệu, chứng cứ để làm căn cứ cho việc ra các quyết định, bản án phù hợp
với thực tiễn.
- Có khả năng lập luận, tranh luận, lấy lời khai với những người tham gia
tố tụng; kịp thời xử lý các tình huống phát sinh tại phiên toà theo đúng quy
định của pháp luật.
Ngoài các điều kiện về chuyên môn, họ còn phải có trình độ lý luận
chính trị, phải thường xuyên trau dồi đạo đức nghề nghiệp, coi đây là một yếu
tố quan trọng, có tác động trực tiếp đến quá trình xét xử của Toà án nhân dân
hiện nay. Mặt khác, đây cũng là cơ sở quan trọng, mang tính pháp lý cho việc
tuyển dụng, bổ nhiệm và đào tạo cán bộ. Đạo đức nghề nghiệp đối với cán bộ
ngành tư pháp là tiêu chuẩn tối quan trọng, bởi vì hoạt động nghề nghiệp của
họ mang tính đặc thù, có tác động trực tiếp đến đến danh dự, quyền tự do, tài
sản,… của con người. Những giá trị đạo đức của đội ngũ này được thể hiện rõ
nét nhất trong hoạt động nghề nghiệp và trong đời sống hàng ngày.
Trong hoạt động nghề nghiệp, Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân và các
cán bộ tư pháp khác phải đảm bảo được yếu tố khách quan, công bằng, vô tư,
không vụ lợi cá nhân, có lý, có tình. Sự công bằng, vô tư và khách quan là
hiện thân những giá trị của một nền tư pháp dân chủ. Trong quá trình xét xử
họ phải cương quyết tôn trọng nguyên tắc này, vượt qua những tác động
khách quan để đưa ra quyết định, bản án đảm bảo tính khách quan, công bằng,
vô tư, đúng pháp luật. Trong quá trình xét xử đòi hỏi họ phải có lương tâm,
sẵn sàng nhận và sửa chữa những sai sót gặp phải, có tinh thần trách nhiệm
trong xét xử, luôn đặt niềm tin vào công lý. Do đó yếu tố năng lực đội ngũ

42. 35
cán bộ thẩm phán Tòa án trong giải quyết án khiếu kiện quyết định hành
chính trong lĩnh vực đất đai là rất quan trọng.
1.5.5.Yếu tố hội nhập quốc tế:
Hội nhập quốc tế là một quá trình phát triển tất yếu, do bản chất xã hội
của lao động và quan hệ giữa con người. Sự ra đời và phát triển của kinh tế
thị trường cũng là động lực hàng đầu thúc đẩy quá trình hội nhập. Hội nhập
diễn ra dưới nhiều hình thức, cấp độ và trên nhiều lĩnh vực khác nhau, theo
tiến trình từ thấp đến cao. Hội nhập đã trở thành một xu thế lớn của thế giới
hiện đại, tác động mạnh mẽ đến quan hệ quốc tế và đời sống của từng quốc
gia. Ngày nay, hội nhập quốc tế là lựa chọn chính sách của hầu hết các quốc
gia. Tuy vậy, nhưng không phải ai cũng thực sự hiểu khái niệm này; Trong
bối cảnh nước ta đang “tích cực, chủ động hội nhập quốc tế” theo tinh thần
Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XI vừa qua, việc xác định đúng ý nghĩa, bản
chất, nội hàm, xu hướng vận động cũng như hệ lụy của hội nhập quốc tế là rất
cần thiết và có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng chiến lược, chính sách
và các biện pháp cụ thể của nước ta trong quá trình hội nhập.
Hội nhập quốc tế có thể diễn ra trên từng lĩnh vực của đời sống xã hội
(kinh tế, chính trị, an ninh-quốc phòng, văn hóa, giáo dục, xã hội, v.v.), nhưng
cũng có thể đồng thời diễn ra trên nhiều lĩnh vực với tính chất (tức là mức độ
gắn kết), phạm vi (gồm địa lý, lĩnh vực/ngành) và hình thức (song phương, đa
phương, khu vực, liên khu vực, toàn cầu) rất khác nhau11
.
Đối với hoạt động giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh
vực đất đai, vấn đề hội nhập quốc tế, việc tham gia các Điều ước, công ước
của Việt Nam trên thế giới có sự tác động không nhỏ đến chính sách pháp luật
của Việt Nam và cách thức giải quyết tranh chấp khiếu kiện quyết định hành
11
Hội nhập quốc tế: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn; http://www.nghiencuubiendong.vn/toan-cau-hoa-hoi-
nhap-kinh-te/2014-hoi-nhap-quoc-te-mot-so-van-de-ly-luan-va-thuc-tien

43. 36
chính trong lĩnh vực đất đai. Để theo kịp bắt nhịp với quốc tế, Việt Nam cần
có những chính sách pháp luật đất đai phù hợp, cơ chế giải quyết tranh chấp
hành chính trong lĩnh vực đất đai phù hợp, theo tinh thần cải cách tư pháp
hiện nay. Như vậy, việc hội nhập quốc tế luôn có những ảnh hưởng nhất định
đến hoạt động giải quyết tranh chấp hành chính trong lĩnh vực đất đai về kết
quả và chất lượng.
1.5.6.Yếu tố về trang thiết bị, cơ sở vật chất ngành Tòa án:
Bên cạnh những yếu tố khác thì cơ sở vật chất của Toà án nhân dân, điều
kiện làm việc và chế độ đãi ngộ đối với cán bộNgành Toà án có ảnh hưởng
không nhỏ đến chất lượng áp dụng pháp luật trong giải quyết tranh chấp hành
chính về đất đai.
Cơ sở vật chất phục vụ xét xử bao gồm: Trụ sở làm việc, các phương
tiện kỹ thuật phục vụ công tác xét xử, các tài liệu tham khảo, tài liệu tra
cứu…có những ảnh hưởng nhất định đến việc nâng cao chất lượng xét xử của
Toà án nhân dân. Điều kiện vật chất, cụ thể là máy móc; phương tiện làm
việc, đi lại; trụ sở làm việc, phòng xét xử, phòng nghị án… được trang bị đầy
đủ, hiện đại thì sẽ góp phần trực tiếp vào việc thể hiện sự trang nghiêm của cơ
quan công quyền; Đội ngũ cán bộ Toà án có đủ phương tiện làm việc thì việc
xét xử sẽ đảm bảo chất lượng hơn, họ sẽ tập trung vào công việc mà không bị
chi phối bởi sự khó khăn về điều kiện, phương tiện làm việc.
Chế độ đãi ngộ tốt sẽ khuyến khích cán bộ hăng hái làm việc, chống lại
sự tha hoá, biến chất, mua chuộc; ngược lại, chế độ đãi ngộ không hợp lý sẽ là
nguyên nhân dẫn đến tình trạng lơ là công việc, không hăng say phấn đấu
nâng cao trình độ chuyên môn, tu dưỡng đạo đức nghề nghiệp của đội ngũ cán
bộ tham gia xét xử. Chế độ chính sách đãi ngộ giữ vai trò hết sức quan trọng,
từ chế độ đề bạt, bổ nhiệm bố trí đến chế độ khen thưởng, chế độ tiền lương

44. 37
và kỷ luật… đây là động lực thúc đẩy cán bộ Ngành Toà án không ngừng
vươn lên hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.
Tiểu kết chương 1
Trong lĩnh vực đất đai, bên cạnh việc thực hiện quản lý nhà nước bằng
các hành vi hành chính, Nhà nước còn thực hiện hoạt động quản lý về đất đai
thông qua việc ban hành các quyết định hành chính.
Các cá nhân, cơ quan, tổ chức chịu sự tác động của các quyết định hành
chínhnày có thể thực hiện quyền khiếu nại hoặc khởi kiện theo quy định của
pháp luật khi cho rằng các quyết định hành chính trong quản lý đất đai xâm
phạm đến và quyền và lợi ích hợp pháp của họ.
Việc giải quyết tranh chấp hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai có
những ý nghĩa nhất định đối với các cơ quan nhà nước có thẩm quyền, với
người khởi kiện và với hoạt động quản lý nhà nước trong lĩnh vực đất đai.
Quá trình giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực
quản lý đất đai chịu sự ảnh hưởng bởi các yếu tố như yếu tố chính trị, kinh tế,
văn hóa xã hội, yếu tố phong tục tập quán, yếu tố chính sách pháp luật, yếu tố
năng lực của cán bộ thẩm phán ngành Tòa án, yếu tố hội nhập quốc tế, yếu tố
cơ sở vật chất…Tất cả các yếu tố này đều có những tác động nhất định đến
hoạt động và kết quả giải quyết các khiếu kiện quyết định hành chính trong
lĩnh vực đất đai.
Đây là những nội dung nghiên cứu của chương 1, là cơ sở cho việc
nghiên cứu các nội dung tiếp theo của chương 2.

45. 38
Chương 2:
THỰC TRẠNG GIẢI QUYẾT KHIẾU KIỆN QUYẾT ĐỊNH HÀNH
CHÍNH TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN
HUYỆN EA KAR, TỈNH ĐĂK LĂK
2.1. Khái quát về điều kiện kinh tế, xã hội và tình hình tranh chấp
hành chính trong lĩnh vực đất đai tại huyện Ea Kar, tỉnh Đắk Lắk
Nằm ở phía Đông Nam của tỉnh Đắk Lắk, với tổng diện tích tự nhiên
hơn 1.000km2
; hơn 143.000 nhân khẩu, gồm 19 dân tộc anh em cùng chung
sống; mật độ dân số là 138,32 người/km2
,huyện Ea Kar được thành lập ngày
13/9/1986, theo Quyết định số 108/1986/QĐ-HĐBT của Hội đồng Bộ trưởng
(nay là Chính phủ).
Huyện Ea Kar có 16 đơn vị hành chính, bao gồm 2 thị trấn và 14 xã.
Trung tâm huyện có quốc lộ 26 đi qua, nối tỉnh Đắk Lắk với các tỉnh miền
Trung, trong đó có Phú Yên và Khánh Hoà. Hệ thống giao thông đi và đến Ea
Kar cũng đã được xây dựng tương đối hoàn chỉnh, bao gồm các quốc lộ 26,
29 và tỉnh lộ 11, 19. Đây là cơ sở hạ tầng giao thông thuận lợi để huyện Ea
Kar đẩy mạnh giao thương hàng hóa, phát triển kinh tế - xã hội theo hướng
công nghiệp hoá - hiện đại hoá với tốc độ cao. Bên cạnh đó, đất đai và khí hậu
của huyện Ea Kar khá thuận lợi nên rất phù hợp với phát triển nông nghiệp
hàng hoá, như kinh tế trang trại nông - lâm, văn hóa - du lịch, nhất là phát
triển du lịch sinh thái...12
Hiện nay, huyện Ea Kar là địa phương có nguồn tài nguyên khoáng sản
khá phong phú: nhiều mỏ đá với trữ lượng khá lớn; cát xây dựng (ở các xã Ea
Ô, Cư Elang, Ea Sô); quặng Penspat (ở xã Ea Sô, Ea Sar); mỏ Sét sản xuất
gạch ngói (ở xã Ea Ô, Cư Prông, Cư Huê); mỏ Đồng (ở thị trấn Ea Knốp);
12
Cơ hội sử hữu "đất vàng" ở địa danh trù phú phía Đông tỉnh Đắk Lắk, Nguyễn Hiếu;
http://doanhnghiephoinhap.vn/co-hoi-su-huu-dat-vang-o-dia-danh-tru-phu-phia-dong-tinh-dak-lak.html;

46. 39
vàng sa khoáng, đá quý và bán đá quý phân bố tại các thôn thuộc 9, xã Cư
Elang… Tất cả đều đang được khai thác phục vụ cho nhu cầu phát triển.13
Huyện Ea Kar có tổng diện tích rừng khá lớn, với hơn 37.600 ha. Trong
đó, rừng phòng hộ gần 873 ha; rừng đặc dụng hơn 21.100 ha; rừng sản xuất
hơn 15.600 ha. Do nằm trong vùng có điều kiện khí hậu, địa hình khá thuận
lợi, tài nguyên rừng trên địa bàn huyện Ea Kar khá phong phú và đa dạng, bao
gồm nhiều chủng loại khác nhau. Diện tích rừng và đất lâm nghiệp của huyện
phân bố chủ yếu ở Khu bảo tồn thiên nhiên Ea Sô, chiếm tỷ lệ 57,30% tổng
diện tích đất lâm nghiệp toàn huyện. Thảm thực vật và hệ động vật rừng của
huyện Ea Kar cũng phong phú về số lượng loài và số lượng cá thể, mang tính
đặc trưng của rừng nhiệt đới. Trong đó, về thực vật có 139 họ, với 709 loài;
về động vật có 44 loài thú, thuộc 22 họ và 17 bộ (có 17 loài thuộc diện quý
hiếm, có trong sách đỏ Việt Nam); 158 loài chim thuộc 51 họ và 15 bộ (có 9
loài trong sách đỏ Việt Nam); 23 loài lưỡng cư bò sát thuộc 11 họ và 3 bộ...
Từ năm 1975 đến nay, huyện Ea Kar đã trở thành nơi hội tụ của nhiều
dân tộc trong cả nước. Trong đó, dân tộc Kinh chiếm đa số, dân tộc bản địa
chủ yếu là người Ê Đê; các dân tộc từ nơi khác chuyển đến, gồm: Tày, Nùng,
Mường, Dao, Thái, Sán chỉ, Vân kiều, Xê Đăng... sinh sống rải rác ở tất cả
các xã, thị trấn trên địa bàn huyện. Cộng đồng các dân tộc anh em với những
truyền thống riêng đã tạo nên một nền văn hoá đa dạng, phong phú và có
những nét độc đáo. Nhưng nổi bật vẫn là bản sắc văn hoá truyền thống của
người Ê Đê. Huyện Ea Kar còn là mảnh đất giàu truyền thống cách mạng.
Trong những năm chiến tranh, nơi đây có những căn cứ kháng chiến. Điển
hình là Buôn Trưng thuộc xã Cư Bông là một căn cứ cách mạng nổi tiếng thời
chống Mỹ, cần được giữ gìn và xây dựng thành khu văn hoá lịch sử. Những
13
Cơ hội sử hữu "đất vàng" ở địa danh trù phú phía Đông tỉnh Đắk Lắk, Nguyễn Hiếu;
http://doanhnghiephoinhap.vn/co-hoi-su-huu-dat-vang-o-dia-danh-tru-phu-phia-dong-tinh-dak-lak.html;