More Related Content
Similar to การนําหลักสัปปุริสธรรมเพื่อเปนเครื่องมือในการวางแผนการบริหาร
Similar to การนําหลักสัปปุริสธรรมเพื่อเปนเครื่องมือในการวางแผนการบริหาร (20)
การนําหลักสัปปุริสธรรมเพื่อเปนเครื่องมือในการวางแผนการบริหาร
- 1. การนําหลักสัปปุริสธรรมเพื่อเปนเครื่องมือในการวางแผนการบริหาร
นายธงชัย สิงอุดม๑
รองผูอํานวยการวิทยาลัยสงฆเลย
มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
๑. บทนํา
การบริหารงานหรือการจัดการองคการมี ความจําเปนตองใชศาสตร และศิลปในการบริหารงาน
อยางหลีกเลี่ยงไมได เนื่องจากในยุคปจจุบันเปนระบบทุนนิยม หรือบริโภคนิยมที่แสวงหาผลกําไร และมี
การแขงขันกันสูงทั้งในเชิงการบริหารงานและการพัฒนาองคการ ใหบรรลุผลตามเปาประสงคขององคการ
เพื่อใหเหนือกวาองคการอื่น จึงไดมีหลักการบริหารสมัยใหมเขามาเปนแผนกลยุทธ หรือหลักการในการ
บริห ารจัดการ ในสถานการณปจ จุบั นก็มี นัก วิชาการทางซี กโลกตะวันตกใหความสนใจหลัก การในทาง
พระพุ ทธศาสนามาผสมผสาน และประยุก ตใชกับหลั กการบริห ารจัดการ ยกตัวอยางเชน สตีเวน พอล
จอบส (Steven Paul Jobs) หรือสตีฟจอบส เปนผูนําธุรกิจและนักประดิษฐชาวอเมริกัน ผูรวมกอตั้ง
ประธาน อดีตประธานกรรมการบริหารของแอปเปลคอมพิวเตอรไดเอาหลักการทางพระพุทธศาสนาแบบ
เซนมาประยุกตใชในการเปนซีอีโอของบริษัทแอปเปลคอมพิวเตอรเพราะเขาถือวา การที่จะใชหลักการ
วิธีการหรือเทคนิค ของนักวิชาการชาวตะวันตก ซึ่งพัฒนาการการบริหารจัดการมาไมเกิน ๑๐๐ป นั้นยัง
เปนหลักการที่ยังยึดกับวัตถุนิยม รวมทั้งมีผูแพผูชนะ เปนการบริหารจัดการที่มุงหวังกําไรและการแขงขัน
ดังนั้นเมื่อนักวิชาการทางตะวันตก ไดเขามาศึกษาพระพุทธศาสนา ทําใหเขารูวาศาสตรแหงการบริหาร
จัดการที่ยั่งยืนและดํารงความเปนมนุษยที่จะอยูรวมกันโดยสันติสุขนั่นคือ ศาสตรในการบริหารจัดการเชิง
พุทธศาสตร ซึ่งในที่นี้จะกลาวถึง การวางแผน ซึ่งการวางแผนมีความสําคัญมากทั้งแกบุคลและองคการ โดย
การผสมผสานเขากับหลักธรรมทางพระพุทธศาสนา นั่นคือหลักสัปปุริสธรรม๗ มาใชเปนเครื่องมือที่สําคัญ
สําหรับการวางแผน อีกทั้งเปนแนวทางที่มีความสอดคลองกับหลักการบริหารสมัยใหมไดอยางกลมกลืน
ถึงแมวาจะเปนหลักธรรมคําสอนขององคสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจากาวมาถึง ๒,๖๐๐ ปแลวก็ตาม
๒. การวางแผนการบริหารดวยหลักสัปปุริสธรรม ๗
การวางแผนการบริหารดวยสัปปุริสธรรม ๗ ธรรมที่ทําใหคนเปนสัตบุรุษหรือเปนคนดี มีคุณธรรม
ประกอบดวย ความเปนผูรูจักเหตุ (เห็นเหตุแลวคาดการณถึงผลในอนาคต) รูจักผล (เห็นผลตอนนี้แลว
หยั่งรูถึงสาเหตุไดในอดีต) รูจักตน (รูจักตนเอง สมรรถนะความรูความสามารถของตน) รูจักประมาณ (รูจัก
ความพอเพียงพอดีของตนเองและสิ่งตางๆ) รูจักกาล (รูจักเวลาวาควรทําอยางไร จึงจะเหมาะสมและมี
ประสิทธิผล) รูจักชุมชน (รูจักการประพฤติตนเอง เมื่ออยูในสังคมตางๆ ในเรื่องของการคิด การพูด และ
๑
นิสิตปริญญาเอก สาขาวิชารัฐประศาสนศาสตรบัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
- 2. ๒
การทํา) และรูจักบุคคล (รูวิธีการเลือกคบแตคนดี หรือกัลยาณมิตร และหลีกเลี่ยงการคบคนพาล ตลอดจน
การรูจักการมอบหมายงานแกบุคคลที่เหมาะสม)
ทานพุทธทาสไดบรรยาย “การบริหารธุรกิจแบบพุทธ” ซึ่งไดกลาวถึงสัปปุริสธรรมอยูเหมือนกันใน
การใชสัปปุริสธรรมในการบริหารตามหลักการบริหาร มี ๔M ที่สําคัญคือ Man (คน) Machine (เครื่องจักร)
Money (เงินทุน) และ Material (วัสดุ)และเชื่อวา M ที่สําคัญที่สุดคือ Man (คน)เพราะคนสามารถหา
เครื่องจักรหาเงินและหาวัสดุมาใหไดหากเราทําใหคนนั้นเปนคนดีที่ถูกตองแลวเชื่อแนวาจะบริหารงานได
สําเร็จสมประสงคคนดีที่ถูกตองนี้ คือตองเปนทั้งคนดีและคนเกงดวย เมื่อพิจารณาอยางผิวเผินแลวสัปปุริส
ธรรม ๗คือ เหตุ – ผล – ตน – ประมาณ – กาล – ชุมชน – บุคคลจะไปเกี่ยวของกับการวางแผนการ
บริหารไดอยางไรเพราะยังเปนการรูจักยังไมรูจริงและยังไมรูแจงและเปนเพียงแคความรู (ปริยัติ)ยังไมได
นําไปปฏิบัติ (ปฏิบัติ)และยังไมกอใหเกิดประโยชน (ปฏิเวธ)แนวคิดในเรื่องการบริหารหากรูจัก “บริหาร
ตน” แลวหลักการบริหารนี้ยอมสามารถประยุกตใชกับ “การวางแผนการบริหารชีวิตประจําวันการวาง
แผนการบริ ห ารครอบครั วการวางแผนการบริ ห ารงานของตนเองการวางแผนการบริ หารธุร กิจ ระดับ
ผูจัดการการวางแผนระดับองคการและการวางแผนการบริหารประเทศชาติได
หลักสัปปุริสธรรม ที่พระพุทธเจาทรงแสดง ไวในสัปปุริสสูตร (พระไตรปฎกเลมที่ ๒๓)๒อันเปน
แนวทางในการบริหารจัดการเชิงพุทธศาสตรเพียงหลักธรรมหนึ่ง เพื่อประกอบการพิจารณาวาหลักการ
บริหารเชิงพุทธศาสตรมิไดมุงหวังกําไร หรือการแขงขันเพียงอยางเดียว แตไดบรรจุหลักการที่สรางความ
ยั่งยืน การไมเบียดเบียนการอยูรวมกันอยางสงบสันติ มีความเมตตาตอกัน และรูเทาทันโลกโดยมิไดปฎิเสธ
กระแสโลกาภิวัตน หรือระบบทุนนิยมในปจจุบันแตใหยึดหลักการอยูรวมกันและรูเทาทันโลก หลักสัปปุริส
ธรรมที่เกี่ยวของกับการบริหารจัดการ มี ๗ประการ คือ
๑. ธัมมัญุตา (Knowing the Law, Knowing the Cause)หมายถึง “ความเปนผูรูจักเหตุ”
เชนรูจักวาสิ่งนี้เปนเหตุแหงสุขสิ่งนี้เปนเหตุแหงทุกข คือ เห็นเหตุหรือการกระทําเกิดขึ้นในปจจุบันแลวรูวา
จะสงผลในอนาคตอยางไรเพื่อเปนขอมูลเตือนภัยในการวางแผนปองกันตอไป
๒. อัตถัญุตา (Knowing the Meaning, Knowing the Purpose)หมายถึง “ความเปนผูรู
จักผล” เชน รูจักวาสุขเปนผลแหงเหตุอันนี้ทุกขเปนผลแหงเหตุอันนี้คือ เห็นผลที่เกิดขึ้นในปจจุบันแลวรูวา
เกิดจากสาเหตุอะไรในอดีตเพื่อเปนขอมูลในการแกไขปญหาหรือใชประโยชนในปจจุบันและอนาคตโดยการ
ขจัดสาเหตุรากเหงาหรือปฏิบัติตามวิธีการที่ไดผลดีมาแลว
๓. อัตตัญุตา (Knowing Oneself)หมายถึง “ความเปนผูรูจักตน” วาโดยชาติตระกูลยศศักดิ์
สมบัติบริวารความรูและคุณธรรมเพียงเทานี้ๆแลวประพฤติตนใหสมควรแกที่เปนอยูอยางไรคือมองตัวเอง
หรือ องคก ารแลวทบทวนดูวาสถานะที่ตัวเองเปนและฐานะที่ตัวเองมีเ ปนอยางไรเพื่อ เปนขอ มูล ในการ
บริหารตนบริหารงานอยางมีประสิทธิภาพตอไป
๔. มัตตัญุตา (Moderation, Knowing how to be temperate) “ความเปนผูรูจั ก
ประมาณ” ในการแสวงหาเครื่องเลี้ยงชีวิตแตโดยทางที่ชอบและรูจักประมาณในการบริโภคแตพอควรคือ
มองงานที่ตนเองทําอยูแลวพิจารณาวิเคราะหดวยปญญาวาความพอเหมาะความพอดีความพอเพียงอยูที่
ไหนเทาไรเพื่อจะไดกําหนดแผนการปฏิบัติไดเหมาะสมอันมุงไปสูผลลัพธอยางดีเลิศ
๒
ม.อุ. (ไทย) ๑๔/๑๐๕/๑๒๕-๑๓๕.
- 3. ๓
๕. กาลัญุตา (Knowing the Propertime)หมายถึง “ความเปนผูรูจักกาลเวลา” เชน รูวา
เวลานี้เ ป นเวลาอั นสมควรในอั นประกอบกิ จ นั้นๆ คือ มองงานที่ จ ะทํ าแล วพิ จ ารณาบริ ห ารเวลาโดย
ดําเนินการปฏิบัติวาควรจะทําใหทันเวลากําหนดทําใหถูกเวลาที่ตองทําทําตามเวลาที่กําหนดและทําใหเริ่ม
และเสร็จตามเวลาที่วางแผนโดยคํานึงถึงวิธีที่กอใหเกิดประโยชนสูงสุด
๖. ปริสัญุตา (Knowing the Assembly, Knowing the Society)หมายถึง “ความเปนผูรู
จักชุมชน” โดยกิริยาที่จะตองประพฤติตอชุมชนนั้นๆวาชุมชนหมูนี้เมื่อเขาไปหาจะตองประพฤติตอชุมชน
นั้นๆวาชุมชนหมูนี้เมื่อเขาไปหาจะตองทํากริ ยาอยางนี้จะตอ งพูดอยางนี้ คือ มองงานของตัวเองวาตอ ง
เกี่ ยวขอ งกั บชุม ชนอะไรบางในเชิง ธุรกิ จ และมี ผ ลกระทบสิ่ ง แวดล อ มอยางไรแล วชุม ชนนั้นคิดอยางไร
เดือดรอนอยางไรเชื่ออยางไรเพื่อเราจะไดปฏิบัติเขากับสังคมไดอยางถูกตอง
๗. ปุคคลัญุตา (Knowing the individual, Knowing the different individuals)
หมายถึง “ความเปนผูรูจักบุคคล” ควรรูวิธีเลือกบุคคลวาผูนี้เปนคนดี ควรคบผูนี้เปนคนไมดีไมควรคบ คือ
การวางแผนการบริ หารงานตอ งใชคนทํ างานและจํ าเปนตอ งติดตอกั บบุ คคลในชุมชนการจัดหาคนเขา
ทํางานตองสอบสัมภาษณคนเขาเปนพนักงานตองเลือกใหถูกตองกับความรูความสามารถและตองเปนคนดี
ดวยงานจึงจะบรรลุความสําเร็จ
การวางแผนการบริ ห ารงานตามสถานการณ เ ชิ ง พุ ท ธนี้ แ ท จ ริ ง แล ว ก็ เ ป น การบริ ห ารงานที่
ปรับเปลี่ยนไปตามสถานการณทั้งภายนอกและภายในตัวเรา ในแตละเหตุการณ แตละปญหามันก็มีวิธีการ
แก ปญ หาแตกตางกันไป ตามวัฒ นธรรมองคการ สถานที่เ กิดเหตุป จจั ยอื่ น ๆ ความถนัดของผูวางแผน
เพราะฉะนั้นตองเลือกใชธรรมะใหถูกฝา ถูกตอง ภาษาพระเรียกวาธรรมานุธรรมะปฏิบัติ คือ ปฏิบัติธรรม
นอยใหคลอยธรรมใหญ เลือกธรรมะยอยๆมาปฏิบัติใหสอดคลองกับเปาหมายที่ตองการการเลือกใชธรรมะ
ใหถูกตองนี่แหละคือการวางแผนการบริหารเชิงพุทธ
๓. ความสําคัญของการวางแผนงาน (Planing)
การวางแผนงานในการบริ ห ารจั ด การขององค ก ารทุ ก ระดั บ จะมี แ นวคิ ด ว า การวางแผน
เปรียบเสมือนเข็มทิศชี้ทางเดินใหแกองคการนั้นๆ การวางแผนงานนับวาเปนองคประกอบที่สําคัญตอการ
บริหารจัดการองคการทุกประเภททั้งภาครัฐและเอกชน ถาปราศจากการวางแผนแลวก็จะเหมือนเรือที่ไร
หางเสื อ องคการก็ จ ะถูกพั ดพาไปตามกระแสลมของการเปลี่ยนแปลงซึ่ งมาจากสิ่ งแวดล อมทางสัง คม
เศรษฐกิจ เทคโนโลยีและการเมืองโดยไมมีทิศทางที่แนนอน
“การวางแผน” (Planning) มาจากคําในภาษาละตินวา “แพลนัม” (Planum) หมายถึงพื้นที่
ราบหรือพิมพเขียวคําภาษาอังกฤษใช “Planning”ซึ่งหมายถึงขั้นตอนการกําหนดและการดําเนินการเพื่อ
บรรลุเป าหมาย หรือทําใหเปาหมายเป นจริง๓กระบวนการวิเคราะหและการตัดสินใจของผูบริ หารที่จ ะ
กํ า หนดวิ ธี ก ารไว ล ว งหน าอย า งเป นระบบเพื่ อ ใช เ ป น แนวทางปฏิ บั ติ ใ ห บ รรลุ ผ ลตามเป า หมายและ
วัตถุประสงคที่กําหนดไวอยางมีประสิทธิภาพโดยนําเอาขอมูลขาวสาร (Information) ในอดีตมากําหนด
หรือพยากรณอนาคตดังนั้นแนวคิดของการวางแผนจึงมีลกษณะเปน “ศาสตร” ที่ตองใชขอมูลเชิงประจักษ
ั
๓
วันชั ย มี ชาติ . อางอิงใน Judith R. Gordon and associates, Menagement and Organization
Behevior, (Massachusetts :Allyn& Bacon, 1990), p. 107.
- 4. ๔
(Empirical Information) ที่มีความแมนตรงและเชื่อถือไดและจะตองประกอบดวยองคประกอบที่ชัดเจน
และมีความตอเนื่องกั นตามลํ าดับ ทั้ง นี้เพื่ อให ผูใชแผนมีความรูและความเขาใจที่ จะสามารถนําแผนไป
ปฏิบัติใหบรรลุผลสําเร็จได การวางแผนงานประกอบดวยการวางแผน ๓ ประการ ดังนี้
๑. การวางแผนการบริหาร ประกอบดวย การวางแผนยุทธศาสตรการวางแผนกลยุทธและการ
วางแผนปฏิบัติการ
๒. การวางแผนการจัดการความเสี่ยง
๓. การวางแผนการจัดการความรู
ซึ่งสามารถสรุปเปนแผนภาพได ดังนี้
คน(Man)
การวางแผนการบริหาร
การวางแผนการจัดการความรู
Manegement Planning
การวางแผนยุทธศาสตร strategy planning
การวางแผนกลยุทธgold planning
การวางแผนปฏิบัติการaction planning
Knowledge Planning
การวางแผน
Planning
เงิน(Money)
งาน(Work)
การวางแผนความเสี่ยง
Risk Planning
แผนภาพที่ ๑ แสดงกระบวนการวางแผน
จากแผนภาพแสดงกระบวนการวางแผนนั้นมีองคประกอบในการวางแผนที่สําคัญอยู ๓ อยาง คือ
คน (Man) เงิน (Money) และงาน (Work) ในการกระบวนการการบริหารจัดการระหวางคนและเงินนั้นจะ
มีการวางแผนการบริหารงานที่สําคัญอยู ๓ แผนงาน คือ การวางแผนยุทธศาสตร(Strategy planning)
การวางแผนกลยุทธ (Gold planning) และการวางแผนปฏิบัติการ (Action planning) ในกระบวนการ
การบริหารจัดการระหวางเงินและงานนั้นจะมีการวางแผนการบริหารความเสี่ยง (Risk Planning) และใน
กระบวนการการบริ ห ารจั ด การระหวา งคนและงานนั้ นจะมี ก ารวางแผนการบริ ห ารจั ด การความรู
(Knowledge Planning)
- 5. ๕
ฉะนั้นการวางแผนทุกระดับจะมีประโยชนทั้งตอผูบริหารและผูปฏิบัติคือ ปองกันมิใหเกิดปญหา
และความผิดพลาด หรือลดความเสี่ยงที่อาจจะเกิดขึ้นในการปฏิบัติงานในอนาคตทําใหองคการมีกรอบหรือ
ทิศทางในการปฏิบัติงานที่ชัดเจนวาจะทําอะไร ที่ไหนเมื่อไร อยางไร และใครทําทําใหนักบริหารมีความ
มั่นใจในการปฏิบัติงานใหบรรลุผลสําเร็จไดงายชวยใหเกิดการประหยัดทรัพยากรทางการบริหาร เชนคน
เงิ น วัส ดุอุ ป กรณ เ วลาฯลฯชว ยให ก ารปฏิ บั ติง านรวดเร็ ว มี ป ระสิ ท ธิภ าพ เพราะมี แผนเป น แนวทาง
“เปรียบเสมือนเรือที่มีหางเสือ” ชวยใหการปฏิบัติงานเปนระบบนักบริหารสามารถควบคุมติดตามการ
ปฏิบัติงานไดงาย
ถาจะแบงระดับของการวางแผนตามลักษณะของการบริหารงานในองคการสามารถแบงออกเปน๓
ระดับ๔ คือ
๑. การวางแผนระดับนโยบาย (Policy Planning) เปนแผนระดับสูงสุดขององคการ
มักจะระบุแนวทางอยางกวางๆซึ่งเปนพื้นฐานที่จะกอใหเกิดแผนชนิดอื่นๆสวนใหญจะเปนแผนระยะยาว
(Long - Range Plan) เชนแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติฉบับที่๑๐
๒. การวางแผนกลยุทธ (Strategic Planning) เปนการวางแผนหลอมรวมครอบคลุม
กิจกรรมทั้งหมดขององคการหรือแผนงานใหญขององคการโดยจะระบุไว “อยางกวาง” และ “มองไกล” ไป
พรอมๆกันซึ่งมักจะเปนแผนระยะยาว๕–๑๐ปซึ่งจะตองสอดคลองกับแผนระดับนโยบาย
๓. แผนปฏิบัติการหรือแผนดําเนินงาน (Operation Plan) เปนการวางแผนที่กําหนด
จุดมุงหมายระยะสั้น ระยะเวลาไมเกิน๑ป ซึ่งถายทอดมาจากแผนกลยุทธองคประกอบของแผนปฏิบัติการ
จะประกอบด วยวัตถุ ป ระสงค เ ป าหมาย กิ จ กรรมขั้น ตอนการปฏิ บั ติง บประมาณผู รั บ ผิ ดชอบในการ
ดําเนินงานแผนปฏิบัติการแบงออกเปน๒ประเภท คือแผนใชประจํา (Standing Plans) และแผนใช
เฉพาะครั้ง (Single - use Plans)
การวางแผนยุทธศาสตร หรือ การวางแผนกลยุทธ (Strategic Planning) เป นกระบวนการ
ตัดสินใจเพื่อกําหนดทิศทางในอนาคตขององคการ โดยกําหนดสภาพการณในอนาคตที่ตอ งบรรลุและ
กําหนดแนวทางในการบรรลุสภาพการณที่กําหนดบนพื้นฐานขอมูลที่รอบดานอยางเปนระบบการกําหนด
แนวทางที่จะบรรลุสภาพการณในอนาคตที่ตองการใหเกิด จะตองตั้งอยูบนพื้นฐานของขอมูลที่รอบดาน
คือ จะตองคํานึงถึงสภาพการณที่ตอ งการใหเ กิดศัก ยภาพหรือ ขีดความสามารถขององคการ และการ
เปลี่ยนแปลงของสภาพแวดลอมตาง ๆ ทั้งดานเศรษฐกิจ สังคม การเมือง และสิ่งแวดลอมการกําหนด
แนวทางที่จ ะบรรลุสภาพการณในอนาคตที่ ตองการใหเกิดจะตองเปนระบบ คือ แนวทางที่กําหนดขึ้น
จะตองดําเนินไปอยางเปนขั้นเปนตอน การวางแผนยุทธศาสตรจะตองตอบคําถามหลัก ๓ ประการ
คือ
๔
วันชัย มีชาติ. การบริหารองคการ. พิมพครั้งที่ ๔ (กรุงเทพมหานคร : สํานักพิมพแหงจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย)
๒๕๕๔, หนา ๑๕๕-๑๕๖
- 6. ๖
๑. องคการกําลังจะกาวไปทางไหน (Where are you going?)
๒. สภาพแวดลอมเปนอยางไร (What is the environment?)
๓. องคการจะไปถึงจุดหมายไดอยางไร (How do you get there?)
กระบวนการการวางแผนยุทธศาสตร (Strategic Planning Processes) มีขั้นตอนดังตอไปนี้
๑) กําหนดวิสัยทัศน (Vision)
๒) กําหนดภารกิจหรือพันธกิจ (Mission)
๓) กําหนดเปาประสงคหรือจุดมุงหมายเพื่อการพัฒนา (Goal)
๔) กําหนดประเด็นยุทธศาสตรหรือยุทธศาสตร (Strategy)
๕) กําหนดกลยุทธหรือแนวทางการพัฒนา
นามธรรม
วิสัยทัศน (Vision)
ตองการเปนอะไร
พันธกิจ (Mission)
ตองทําอะไร
จุดมุงหมายเพื่อการพัฒนา
ทําเพื่ออะไร
ยุทธศาสตร
ทําอยางไร
แนวทางการ
ทําโดยวิธีการใด
พัฒนา
รูปธรรม
เปาหมาย
ทําแคไหน/เทาใด/กับใคร/เมื่อใด
แผนภาพที่ ๒ แสดงกระบวนการการวางแผนยุทธศาสตร (Strategic Planning Processes)
คําว า “ยุ ท ธศาสตร ” (Strategy)” มี ค วามหมายรวมถึ ง “จุ ดหมายปลายทาง (End)” และ
“วิธีก ารสู จุ ด หมายปลายทาง (Means) เชิง นโยบาย” ซึ่ ง ใช ในการกํ า หนดนโยบายจากการวิเ คราะห
สภาพแวดล อ มภายในและภายนอกองค ก าร (SWOT) ตามหลั ก วิ ช าการ ส ว นคํ า ว า “กลยุ ท ธ ”
(Strategies)” หมายถึง “วิธีก ารสู จุดหมายปลายทาง (Means) ระดับ ปฏิบัติการและเปนแนวทางเพื่ อ
ตอบสนองวิธีการสูจุดหมายปลายทางระดับนโยบาย”
- 7. ๗
๔.ประโยชนการใชหลักสัปปุริสสธรรม ๗ มาใชในการวางแผนการบริหาร
เมื่อสัปปุริสธรรม ๗หมายถึงธรรมที่ทําใหคนเปนสัตบุรษหรือ เปนคนดี มีคุณธรรม เปนคนเกง หาก
ุ
นํามาใชกับการวางแผนการ ยอมทําใหเกิดประโยชนในการวางแผนการบริหาร ดังนี๕
้
๑.ธัมมัญูรูจักเหตุคือ รูจักเหตุ คือรูหลักความจริง รูหลักการ รูหลักเกณฑ รูกฎเกณฑแหงเหตุผล
และรูหลักการที่จะทําใหเกิดผล เชนเห็นเหตุการณอะไรก็ตามแตก็จะรูไดวาเกิดจากเหตุอะไรเชน ทําไมฝน
จึงตกสาเหตุมาจากอะไร และผลจะเปนอยางไร รูวาจะตองกระทําเหตุแบบนี้จึงจะใหเกิดผลที่ตองการนั้นๆ
เปนตน
๒.อั ตถัญ ูรู จั ก ผลรู ความหมายรู ความมุ ง หมาย รู ป ระโยชนที่ ป ระสงคคือ รู จั ก ผลที่ จ ะเกิ ดขึ้น
สืบเนื่องจากการกระทํา ซึ่งสามารถกอใหเกิดประโยชนเกิดผลไดจริง
๓.อัตตัญูรูจั กตนเปนผู รูจักตนคือ รูจักตัวตนของเราเอง วาโดยฐานะ ภาวะ เพศ กํ าลังความรู
ความสามารถ ความถนัดและคุณธรรม สามารถประเมินตนเองไดในหลักธรรม ดังนี้ศรัทธา (ชอบ รักในงาน
อะไร)ศีล (วินัย)สุตะ(ความรู)จาคะ (ความเสียสละ)ปญญา (กระบวนการในการพัฒนาความรูที่มีอยู)เปนตน
แลวประพฤติใหเหมาะสมและรูที่จะแกไขปรับปรุงตอไป
ตัวอยางของผูที่รูจักตน สตีเฟนพอลจอบส (Steven Paul Jobs) (เกิดเมื่อวันที่ ๒๔กุมภาพันธ
ค.ศ. ๑๙๕๕) ผูบริหารระดับสูงของแอปเปล คอมพิวเตอร และ พิกซารแอนิเมชันสตูดิโอสและเปนบุคคลชั้น
นําในวงการอุตสาหกรรมคอมพิวเตอร ในฐานะผูรวมกอตั้งแอปเปลคอมพิวเตอร รวมกับสตีฟ วอซเนียก ใน
ปค.ศ. ๑๙๗๖เขาไดชวยทําใหแนวความคิดเรื่องคอมพิวเตอรสวนบุคคลเปนที่นิยมขึ้นมาดวยเครื่องApple II
ตอมาเขาไดเปนผูแรกที่มองเห็นศักยภาพทางการคาของสวนประสานงานผูใชแบบกราฟกสและเมาส ที่ถูก
พัฒนาขึ้นในศูนยวิจัยซีร็อกซพารค ของบริษัทซีร็อกซและไดมีการผนวกเทคโนโลยีเหลานี้เขาไวในเครื่อง
แอปเปล แมคอินทอชสตีฟยังเปนประธานกรรมการบริหาร และผูบริหารระดับสูงของ พิกซารแอนิเมชัน
สตูดิโอสผูนําดานการผลิตภาพยนตรแอนิเมชันดวยคอมพิวเตอรกราฟกส
๔.มั ต ตัญ ู รู จั ก ประมาณเป น ผู รู จั ก ประมาณคื อ ความพอดี ความเหมาะสม สอดคล อ งกั บ
สภาพการณ
๕.กาลัญ ูรูจัก กาลเปนผูรู จักกาลคือรู กาลเวลาอั นเหมาะสม และระยะเวลาที่จะตองใชในการ
ประกอบกิจ กระทําหนาที่การงานเชน แบงเวลา ทําใหถูกจังหวะ ใหตรงเวลา ใหเปนเวลา ใหทันเวลา ให
พอเวลาใหเหมาะเวลา เปนตน
๖.ปริสัญูรูจักบริษัทเปนผูรูจักบริษัทคือ รูจักชุมชน และรูจักที่ประชุม รูกิริยาที่จะประพฤติตอ
ชุมชนนั้นๆ วาชุมชนนี้เมื่อเขาไปหา จะตองทํากิริยาอยางนี้ จะตองพูดอยางนี้ชุมชนนี้ควรสงเคราะหอยางนี้
เปนตน
๕
ม.อุ. ๑๔/๑๔๓/๑๑๒., พระพรหมคุณาภรณ (ป.อ.ปยุตฺโต), พจนานุกรมพุทธศาสตร ฉบับประมวลธรรม,
พิมพครั้งที่ ๑๖, (กรุงเทพมหานคร : บริษัท เอส. อาร. พริ้นติ้ง แมส โปรดักส จํากัด, ๒๕๕๑), หนา ๒๑๙-๒๒๐.
- 8. ๘
๗.ปุคคลปโรปรัญู รูจักเลือกคบคนปุคคลัญุตา หรือปุคคลปโรปรัญุตา เปนผูรูจักบุคคล คือ
ความแตกตางแหงบุคคลวา โดยอัธยาศัยความสามารถ และคุณธรรม เปนตน ใครๆ ยิ่งหรือหยอนอยางไร
และรู ที่ จะปฏิบั ติตอ บุคคลนั้นๆ ดวยดี วาควรจะคบหรื อ ไม จะใชจ ะตําหนิ ยกยองและแนะนําสั่ งสอน
อยางไร เปนตน
ดวยการนําหลักสัปปุริสธรรม ๗ มาใชในการวางแผนนี้เอง ทําใหผูวางแผนสามารถพิจารณาถึง
องคประกอบที่สําคัญสําหรับการวางแผนทั้ง ๓ อยาง คือ คน(Man) เงิน(Money) และงาน(Work) ไดอยาง
ถูกตองและรอบคอบชัดเจนยิ่งขึ้นนําสิ่งตางๆที่มีความเกี่ยวของ เชน กําหนดวัตถุประสงคและทิศทางการ
ดําเนินงานตางๆ อีกทั้งยังสามารถตอบคําถามหลักสามประการในการวางแผนยุทธศาสตร คือ องคการ
กําลังจะกาวไปทางไหน สภาพแวดลอมเปนอยางไร องคการจะไปถึงจุดหมายไดอยางไรเกิดกระบวนการ
วางแผนที่มีประสิทธิภาพทุกระดับการวางแผน เชน แผนระดับนโยบาย แผนระดับกลยุทธ แผนปฏิบัติการ
๕. บทสรุป
หลักพุทธธรรม มิไดมีจุดหมายเพื่อพัฒนาองคการหรือหนวยงาน และเปนทฤษฎีขององคการใน
การบริหาร แตหลักพุทธธรรมไดใหความสําคัญสําหรับคน ในสังคมที่อยูรวมกัน หมายความวา พุทธธรรม
นั้นตองการใหมนุษย ไมวาจะอยูในฐานะใดก็ตาม สามารถพัฒนาตนในทางคุณธรรมไดแสดงออกมาโดย
ธรรมที่ ค วรประพฤติ ทั้ ง องคค วามรู ความสามารถ หลั ก สั ป ปุ ริ ส ธรรมเป น หลั ก หลั ก คนดี ที่ ถู ก ต อ ง
ประกอบดวย ความเปนคนรูจักเหตุ รูจักผล รูจักตน รูจักประมาณ รูจักกาล รูจักชุมชน และรูจักบุคคล
“การวางแผน” (Planning) คือ กระบวนการวิเคราะหและการตัดสินใจของผูบริหารที่จะกําหนดวิธีการไว
ลวงหนาอยางเปนระบบเพื่อใชเปนแนวทางปฏิบัติใหบรรลุผลตามเปาหมายและวัตถุประสงคที่กําหนดไว
อยางมี ป ระสิ ท ธิภาพการวางแผนการบริ ห ารงานตามสถานการณเ ชิง พุ ท ธนี้แท จ ริ ง แล วก็ เ ป นการวาง
แผนการบริหารงานที่ปรับเปลี่ยนไปตามสถานการณทั้งภายนอกและภายในตัวเรา ในแตละเหตุการณ แต
ละปญหามันก็มีวิธีการการวางแผนแตกตางกันไป ตามวัฒนธรรมองคการ สถานที่เกิดเหตุปจจัยอื่น ๆ ความ
ถนัดของผูแกปญหาวาจะเลือกอาวุธอะไรมาใชงานธรรมะอื่น ๆ ที่เนนตามสถานการณก็ยังมีอีกมาก
- 9. ๙
๖. บรรณานุกรม
๑. ภาษาไทย
ก. ขอมูลปฐมภูมิ
พระพรหมคุณาภรณ (ป.อ.ปยุตฺโ ต). พจนานุกรมพุทธศาสตร ฉบับประมวลธรรม. พิ ม พ ครั้ ง ที่ ๑๖.
กรุงเทพมหานคร : บริษัท เอส. อาร. พริ้นติ้ง แมส โปรดักส จํากัด, ๒๕๕๑.
มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. กรุงเทพฯ :
โรงพิมพมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, ๒๕๓๙.
ข. ขอมูลทุติยภูมิ
(๑).หนังสือ
ณัฎฐพันธ เขจรนันทน, ผศ.ดร.. การจัดการเชิงกลยุทธ (ฉบับปรับปรุงใหม). กรุงเทพฯ : ซีเอ็ดยูเคชั่น,
๒๕๕๒.
วันชัย มี ชาติ. การบริหารองคการ. พิ ม พ ครั้ ง ที่ ๔. กรุ ง เทพมหานคร : สํ านัก พิ ม พ แห ง จุ ฬาลงกรณ
มหาวิทยาลัย, ๒๕๕๔.
(๒). บทความ
ปฐมพงษ ทิ นบรรเจิ ดฤทธิ์, ผศ. “พุ ท ธจริ ย ศาสตร กั บ รั ฐ ศาสตร ” , พระพุทธศาสนากับจริย ศาสตร .
กรุงเทพฯ : โรงพิมพมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, (กันยายน ๒๕๕๑) : ๓๕๓-๓๖๕
๒. ภาษาอังกฤษ
๓. สื่ออิเล็กทรอนิคส
พระมหาทวี มหาปฺโญ (ละลง).การบริหารแบบ “POSDCORB” เชิงพุทธ.
http://cdn.learners.in.th/assets/media/files/000/303/204/original_Acr28.doc?12865
38512 สืบคนเมื่อวันที่ ๒๐ มีนาคม ๒๕๕๕.
สมหวังวิทยาปญญานนท. บริหารดวยสัปปุริส
ธรรม.http://www.budmgt.com/budman/bm01/goodman.html สืบคนเมื่อวันที่ ๒๐
มีนาคม ๒๕๕๕.