NGHIÊN CỨU TIỀN KỸ THUẬT SỐ CỦA NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG, KINH NGHIỆM CỦA MỘT SỐ NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH VỚI VIỆT NAM

Dịch vụ viết thuê luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ, chuyên đề khóa luận
Sdt/zalo 0967 538 624/0886 091 915 https://lamluanvan.net/
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
LUẬN VĂN THẠC SĨ
NGHIÊN CỨU TIỀN KỸ THUẬT SỐ CỦA NGÂN HÀNG
TRUNG ƯƠNG, KINH NGHIỆM CỦA MỘT SỐ NƯỚC
TRÊN THẾ GIỚI VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH VỚI VIỆT NAM
Ngành: Tài chính- Ngân hàng
NGUYỄN THỊ KIM DUYÊN
Hà Nội – 2023

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
LUẬN VĂN THẠC SĨ
NGHIÊN CỨU TIỀN KỸ THUẬT SỐ CỦA NGÂN HÀNG
TRUNG ƯƠNG, KINH NGHIỆM CỦA MỘT SỐ NƯỚC
TRÊN THẾ GIỚI VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH VỚI VIỆT NAM
Ngành: Tài chính- Ngân hàng
Mã số: 8340201
Họ và tên học viên: Nguyễn Thị Kim Duyên
Người hướng dẫn: PGS. TS. Nguyễn Thị Lan
Hà Nội, 2023

i
LỜI CAM ĐOAN
Luận văn này là nghiên cứu khoa học của tôi, Nguyễn Thị Kim Duyên, học
viên chương trình Thạc sỹ tài chính ngân hàng khóa TCNH 27B- UD thực hiện dưới
sự hướng dẫn của PGS.TS. Nguyễn Thị Lan.
Trong phạm vi hiểu biết của bản thân, tôi đã tiến hành nghiên cứu đề tài kĩ
lưỡng và trung thực nhất. Tài liệu tham khảo và dữ liệu trong luận văn được sử
dụng, trích dẫn nguồn gốc xác thực và rõ ràng.
Luận văn được thực hiện với những lập luận, phân tích, đánh giá, kiến nghị
dựa trên quan điểm nghiên cứu của tôi. Tôi xin cam đoan đây là đề tài nghiên cứu
độc lập và các kết quả nghiên cứu do tôi thực hiện.
Tác giả luận văn
Nguyễn Thị Kim Duyên

ii
LỜI CẢM ƠN
Sau thời gian được học tập và nghiên cứu tại trường Đại học Ngoại thương,
tôi đã hoàn thành đề tài luận văn Thạc sĩ, điều này là bước ngoặt và vinh dự lớn đối
với tôi, từ một người không hiểu biết sâu sắc về các vấn đề tài chính ngân hàng, tới
một người có thể viết được đề tài luận văn này là một nỗ lực và thành tựu lớn đối
với tôi cho quãng thời gian qua. Tôi trân trọng cảm ơn khoa Tài chính Ngân hàng và
Nhà trường đã xây dựng và kiến tạo kiến thức cho tôi được nghiên cứu, học tập
trong môi trường có tính ứng dụng cao và chất lượng tốt nhất.
Quá trình học tập, nghiên cứu và tiếp tục trưởng thành không tránh khỏi
những lúc thăng trầm, và tôi đặc biệt bày tỏ lòng kính trọng, sự biết ơn sâu sắc đến
PGS.TS Nguyễn Thị Lan đã kiên nhẫn, trực tiếp hướng dẫn và hỗ trợ tôi trong suốt
thời gian thực hiện luận văn.
Để được toàn tâm toàn ý theo đuổi kiến thức tại trường Đại học Ngoại
Thương, là sự thấu cảm, giúp đỡ của gia đình, là sự hỗ trợ và tạo điều kiện tốt nhất
từ ban lãnh đạo công ty, đồng nghiệp, và bạn bè. Tôi bày tỏ lòng trân quý và cảm ơn
chân thành đến Hong Hanh là người chia sẻ những kiến thức giá trị và truyền động
lực trong thời gian qua. Quá trình học để hiểu biết, học để làm việc, học để chung
sống, học để tự khẳng định mình, với tôi là sự cố gắng không ngừng và không tránh
khỏi những thiếu sót, tôi mong mãi nhận được sự rộng lượng và đồng hành của quý
thầy, cô giáo, bạn bè và người thân.
Tôi xin trân trọng cảm ơn!
Tác giả luận văn
Nguyễn Thị Kim Duyên

iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN........................................................................................................... ii
DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH ......................................................................... v
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT................................................................................. vii
TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN ........................................... ix
PHẦN MỞ ĐẦU....................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ TIỀN
KỸ THUẬT SỐ NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG.................................................. 5
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài................................... 5
1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài.................................................................. 5
1.1.2. Các nghiên cứu trong nước ..................................................................... 8
1.1.3. Lý thuyết có tính kế thừa và khoảng trống nghiên cứu ......................... 8
1.2. Cơ sở lý thuyết về tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương (CBDC) ............ 9
1.2.1. Khái niệm, đặc điểm và ứng dụng của CBDC ........................................ 9
1.2.2. Cấu trúc vận hành của CBDC................................................................17
1.2.3. Lợi ích và rủi ro của việc phát hành CBDC...........................................25
1.2.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến việc phát hành CBDC..............................29
Kết luận chương 1 ...................................................................................................31
CHƯƠNG 2: KINH NGHIỆM CỦA MỘT SỐ NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI VỀ
THỬ NGHIỆM TIỀN KỸ THUẬT SỐ NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG VÀ BÀI
HỌC RÚT RA CHO VIỆT NAM..........................................................................32
2.1. Kinh nghiệm của một số nước trên thế giới về thử nghiệm CBDC.............32
2.1.1. Kinh nghiệm của Trung Quốc................................................................32
2.1.2. Kinh nghiệm của Bahamas.....................................................................41
2.1.3. Kinh nghiệm của Thụy Điển...................................................................49
2.2. Bài học rút ra cho Việt Nam............................................................................56
Kết luận chương 2 ...................................................................................................59

iv
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GỢI Ý CHÍNH SÁCH CHO VIỆT NAM TRONG
NGHIÊN CỨU VÀ THỬ NGHIỆM TIỀN KỸ THUẬT SỐ NGÂN HÀNG
TRUNG ƯƠNG .......................................................................................................61
3.1. Sự cần thiết của việc nghiên cứu và thử nghiệm tiền kỹ thuật số ngân hàng
trung ương tại Việt Nam.........................................................................................61
3.2 . Đánh giá khả năng thử nghiệm CBDC tại Việt Nam...................................62
3.2.1 Phân tích ma trận SWOT........................................................................65
3.2.2 Kết luận về khả năng thử nghiệm CBDC tại Việt Nam từ mô hình SWOT
75
3.3. Thách thức đặt ra khi NHNN Việt Nam áp dụng CBDC.............................77
3.4. Khuyến nghị chính sách cho Việt Nam ..........................................................78
3.4.1 Hàm ý chính sách.....................................................................................78
3.4.2 Gợi ý giải pháp..........................................................................................80
Kết luận chương 3 ...................................................................................................86
KẾT LUẬN ..............................................................................................................88
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................90

v
DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH
Bảng
Bảng 1.1: Phân biệt tiền điện tử, tiền ảo Bitcoin, tiền kỹ thuật số....................................15
Bảng 1.2: Tính năng cốt lõi của CBDC........................................................................................22
Bảng 2.1: Đặc điểm DC/EP so với các phương tiện thanh toán khác.............................34
Bảng 2.2: Mục tiêu phát hành DC/EP Trung Quốc.................................................................41
Bảng 2.3: Công nghệ sổ cái phân tán của các quốc gia.........................................................57
Bảng 2.4: Quan điểm và tiến độ phát triển CBDC của các quốc gia...............................58
Bảng 2.5: Thiết kế CBDC của Trung Quốc, Bahamas, Thụy Điển .................................58
Bảng 3.1: Mục tiêu phát triển kinh tế số, xã hội số của Chính phủ..................................71
Bảng 3.2: Phân tích ma trận SWOT...............................................................................................76

vi
Hình
Hình 1.1: Mô hình hoạt động CBDC.............................................................................................19
Hình 1.2: Phân loại các loại hình tiền tệ ......................................................................................21
Hình 1.3: Phân biệt sổ cái tập trung và sổ cái phi tập trung................................................24
Hình 1.4: Xu thế sử dụng tiền mặt và CBDC ............................................................................26
Hình 1.5: Các động lực phát hành CBDC..................................................................................27
Hình 2.1: Mô hình hoạt động DC/EP............................................................................................35
Hình 2.2: Mô hình DC/EP trong thanh toán quốc tế ..............................................................37
Hình 2.3: Ứng dụng DC/EP trên điện thoại................................................................................39
Hình 2.4: Hệ sinh thái Sand dollar Bahamas .............................................................................46
Hình 2.5: Cơ cấu tổng thanh toán ở Thụy Điển năm 2018..................................................50
Hình 2.6: Mô hình e-Krona dựa trên sổ đăng ký......................................................................51
Hình 2.7: Mô hình cấu trúc hai tầng của e-Krona....................................................................53
Hình 2.8: Mô hình vận hành e-Krona............................................................................................55
Hình 3.1: Tăng trưởng kinh tế số trong 5 năm tới ...................................................................63
Hình 3.2 Tăng trưởng mở tài khoản cá nhân từ năm 2015- 2021.....................................64
Hình 3.3 Tỷ lệ dân số các quốc gia sở hữu tiền ảo..................................................................65
Hình 3.4: Tăng trưởng mobile money và giao dịch với ngân hàng..................................67
Hình 3.5: Tốc độ tăng trưởng tín dụng và GDP của Việt Nam..........................................67
Hình 3.6: Tỷ lệ dân số trưởng thành có tài khoản ngân hàng tại Đông Nam Á ........69
Hình 3.7: Khảo sát lý do hạn chế khi không sử dụng tài khoản cá nhân.......................70

vii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Từ viết tắt Tên tiếng nước ngoài Tên tiếng Việt
AML Anti Money Laundering Chống rửa tiền
Blockchain Blockchain Công nghệ chuỗi khối
BIS Bank for International Ngân hàng thanh toán quốc tế
Settlements
CBB Central Bank of The Bahamas Ngân hàng Trung ương Bahamas
CBDC Central Bank Digital Currency Tiền kỹ thuật số Ngân hàng
Trung ương
CFT Counter Financing Terrorist Chống tài trợ khủng bố
CMCN 4.0 Cách mạng công nghiệp 4.0
DLT Distributed ledger Technology Công nghệ sổ cái phân tán
DC/EP Digital Currency Electronic Tiền kỹ thuật số thanh toán điện tử
Payment
e-Krona Electronic Krona Tiền điện tử Krona
Fintech Financial Technology Công nghệ tài chính
IMF International Monetary Fund Quỹ tiền tệ quốc tế
KYC Know Your Customer Định danh khách hàng
NHNN State bank of Viet Nam Ngân hàng Nhà nước Việt Nam
NHTM Commercial bank Ngân hàng thương mại
NHTW Central bank Ngân hàng trung ương
PBOC People’s Bank of China Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc
P2P Peer-to-peer Ngang hàng
POS Point of Sale Điểm bán hàng
PSP Payment Services Providers Nhà cung cấp dịch vụ thanh toán
QR Quick response code Mã phản hồi nhanh
Riksbank Sveriges Riksbank Ngân hàng Trung ương Thụy Điển

viii
RMB Renminbi Đồng nhân dân tệ Trung Quốc
RTGS Real time gross settlement Thanh toán gộp theo thời gian thực
Sand dollar Sand dollar Tiền kỹ thuật số NHTW Bahamas
SWIFT Society for Worldwide Interbank Hiệp hội viễn thông tài chính liên
Financial Telecommunication ngân hàng toàn cầu
Smartphone Điện thoại thông minh
TTKDTM Thanh toán không dùng tiền mặt
TMĐT Thương mại điện tử
TTTC Thị trường tài chính
USD United States Dollar Đô la Mỹ

ix
TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN
Trong thời đại kỷ nguyên số, tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương (CBDC)
nhận được sự quan tâm đặc biệt các quốc gia, định chế tài chính và công chúng. Luận
văn nghiên cứu tổng quan về khái niệm, đặc điểm, lợi ích và rủi ro của tiền kỹ thuật số
ngân hàng trung ương từ kinh nghiệm của các quốc gia trên thế giới và đưa ra hàm
ý chính sách cho Việt Nam. Qua nghiên cứu, luận văn rút ra khái niệm CBDC là tiền
điện tử ngân hàng trung ương hoạt động trên nền tảng công nghệ số, đóng vai trò là
phương tiện trao đổi và lưu trữ giá trị như các loại tiền pháp định khác. Đặc điểm chính
của CBDC là tiền pháp định có hiệu lực thanh toán bắt buộc với tốc độ xử lý giao dịch
nhanh chóng, tức thời và được sự quản lý của Ngân hàng Trung ương.
Phát triển CBDC của các quốc gia Trung Quốc, Thụy Điển và Bahamas là
kinh nghiệm cần thiết cho Việt Nam trong quá trình nghiên cứu xây dựng CBDC.
Kinh nghiệm của Trung Quốc là hướng đến tăng cường chủ quyền tiền tệ quốc tế,
thúc đẩy tài chính toàn diện, tiết giảm nguồn lực chi phí, phòng chống tội phạm, chế độ
ẩn danh cao nhưng vẫn được kiểm soát. Kinh nghiệm phát hành CBDC Bahamas là
tăng cường giao dịch thanh toán, chủ động kiểm soát hoạt động rửa tiền, bất hợp pháp,
giảm chi phí chuyển tiền, hướng đến tài chính toàn diện. Với kinh nghiệm Thụy Điển
tìm kiếm các giải pháp thanh toán mới ứng phó trước sự suy giảm sử dụng tiền mặt,
tăng cường hiện đại hóa hệ thống tiền tệ an toàn và cung cấp phiên bản tiền giá trị
mang đến cho người dùng giá trị ổn định và phương tiện thanh toán hiệu quả.
Các lợi thế Việt Nam đang trong thời kỳ dân số vàng, chiến lược của Chính
Phủ về thúc đẩy phát triển kinh tế số, xã hội số và sự giảm dần lưu thông tiền giấy là
môi trường thuận lợi phát triển CBDC. Song những rủi ro về khung pháp lý hiện
chưa có quy định các loại hình tiền điện tử trên môi trường công nghệ số, về đảm
bảo an ninh hạng, bảo mật dữ liệu, về nghiên cứu thiết kế CBDC phù hợp với môi
trường kinh tế Việt Nam là những thách thức khi phát triển CBDC tại Việt Nam.
Luận văn đề xuất hệ thống giải pháp với Chính Phủ, NHTW, doanh nghiệp
và người sử dụng và biện luận rằng Việt Nam cần xây dựng và phát triển CBDC là
xu thế tất yếu trong bối cảnh công nghệ số bùng nổ mạnh mẽ, điều này thúc đẩy đẩy
tài chính toàn diện, công nghệ tài chính và hướng đến các mục tiêu quốc gia về
chuyển đổi nền kinh tế số, xã hội số của Chính Phủ.

1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Trên toàn cầu phương thức thanh toán đã thay đổi mạnh mẽ dựa trên nền tảng
công nghệ số. Các quốc gia trên thế giới đã thay đổi thanh toán bằng việc giảm
lượng tiền giấy thông qua việc giảm mệnh giá lớn tiền giấy như Ấn Độ, cho đến loại
bỏ tiền xu ở Hàn Quốc, Argentina và Venezuela đã sử dụng Bitcoin. Tại Châu Âu
và Mỹ, việc sử dụng tiền mặt đã giảm bớt thông qua các giao dịch trực tuyến và
việc sử dụng thanh toán bằng thẻ ngày càng tăng. Các quốc gia trên thế giới đã nhận
thấy cần thiết phát triển tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC) dựa trên
nền tảng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và Internet vạn vật. Theo ngân
hàng thanh toán quốc tế (BIS,2020) tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương là công
cụ thanh toán kỹ thuật số của tiền giấy được phát hành và quản lý bởi các ngân hàng
trung ương. Hiện các ngân hàng trung ương đang tìm hiểu khi giới thiệu CBDC sẽ
có những tác động, ảnh hưởng nào đến tài chính và kinh tế mỗi quốc gia, Boar và
Wehrli (2021) cho biết 86% NHTW đã tích cực nghiên cứu tiềm năng phát hành
CBDC, 60% NHTW đang thử nghiệm công nghệ này và 14% NHTW đang trong
giai đoạn phát triển và thí điểm CBDC, chính vì vậy thúc đẩy nghiên cứu CBDC tại
Việt Nam là xu thế tất yếu trong thời đại công nghệ số, kinh tế số và hướng đến
phương thức thanh toán mới cùng các quốc gia trên thế giới.
Theo Quyết định 942/QĐ- TTg năm 2021, Thủ tướng đã phê duyệt “Chiến
lược phát triển Chính phủ điện tử hướng tới Chính phủ số giai đoạn 2021- 2025,
định hướng đến năm 2030” một trong các nhiệm vụ trọng tâm là ứng dụng mạnh
mẽ, hiệu quả các công nghệ số mới như điện toán đám mây (Cloud Computing), dữ
liệu lớn (Big Data), Internet vạn vật (IoT), di động (Mobility), AI trí tuệ nhân tạo,
chuỗi khối (Blockchain), đồng thời mục tiêu trong những năm tới Việt Nam thuộc
nhóm 50 nước dẫn đầu về chỉ số tham gia điện tử và chỉ số dữ liệu mở và chỉ đạo
NHNN nghiên cứu, xây dựng và thí điểm sử dụng tiền ảo dựa trên công nghệ chuỗi
khối. Các quyết sách đó của Chính phủ thể hiện Việt Nam đang có động thái quan
tâm, chú trọng đến công nghệ số và Chính phủ, NHNN đang quan sát thận trọng,
chủ động trong việc tiến tới nghiên cứu và phát triển CBDC tại Việt Nam.

2
Giới thiệu CBDC trở nên cấp thiết và sẽ có tác động quan trọng với hệ thống
ngân hàng, nhiều lợi ích CBDC mang lại như an toàn, bảo mật cho hệ thống thanh
toán, tăng cường thanh toán xuyên biên giới, phòng chống rửa tiền và bảo vệ chủ
quyền tiền tệ tại mỗi quốc gia, cũng như cung cấp cho người sử dụng một phương
tiện lưu trữ tiền thay thế an toàn hơn, đảm bảo sự ổn định tài chính.
Các ngân hàng trung ương xem xét, đánh giá giữa lợi ích và rủi ro khi thực hiện
phát triển CBDC. Nhận thấy được tầm quan trọng và xu thế của tiền kỹ thuật số ngân
hàng trung ương với kinh tế Việt Nam và Thế giới, tác giả đã lựa chọn đề tài:
“Nghiên cứu tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương, kinh nghiệm của một
số nước trên thế giới và hàm ý chính sách với Việt Nam”
2. Mục tiêu, câu hỏi và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là cung cấp cơ sở lý luận và kinh nghiệm
triển khai hệ thống tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương (CBDC) của một số quốc
gia trên thế giới, từ đó rút ra bài học kinh nghiệm trong nước xây dựng tiền kỹ thuật
số ngân hàng trung ương tại Việt Nam.
2.2. Câu hỏi nghiên cứu
Một là, tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương (CBDC) là gì?
Hai là, tại sao phải phát triển tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương?
Ba là, kinh nghiệm phát triển CBDC của các nước trên thế giới như thế nào?
Bốn là, Việt Nam có khả năng thử nghiệm CBDC không?
Năm là, Việt Nam có cơ hội, thách thức và giải pháp nào khi phát triển CBDC?
2.3. Nhiệm vụ nghiên cứu
Nhiệm vụ luận văn nghiên cứu tập trung vào:
• Hệ thống hóa, lý luận chung về tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương.
• Phân tích kinh nghiệm một số quốc gia trên thế giới đang nghiên cứu, thử
nghiệm cũng như triển khai CBDC.
• Đánh giá khả năng thử nghiệm và phát triển tiền kỹ thuật số ngân hàng trung
ương tại Việt Nam.
• Đưa ra các kiến nghị và đề xuất nhóm giải pháp nhằm thúc đẩy nghiên cứu
và ứng dụng CBDC tại Việt Nam.

3
3. Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu về tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương một số quốc gia, chủ
đạo qua kinh nghiệm các dự án DC/EP của Trung Quốc, e-Krona của Thụy Điển và
triển khai Sand dollar tại Bahamas.
4. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi không gian
Luận văn nghiên cứu tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương tại các quốc gia
- Phạm vi thời gian:
Luận văn sử dụng số liệu nghiên cứu trong giai đoạn 2015- 2021.
5. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng thu thập và phân tích dữ liệu từ các nguồn đáng tin cậy sau.
a, Phương pháp thu thập dữ liệu
- Luận văn thu thập dữ liệu, tài liệu từ các nguồn chính thống các NHTW,
ngân hàng thanh toán quốc tế (https://www.bis.org/), ngân hàng nhân dân
Trung Quốc (http://www.pbc.gov.cn/), ngân hàng trung ương Thụy Điển
(https://www.riksbank.se/en-gb/payments--cash/e-krona/), dự án Sand dollar
Bahamas (https://www.sanddollar.bs/about).
- Các nguồn nghiên cứu từ các trang mạng Internet, nghiên cứu khoa học
Sciencedirect (https://www.sciencedirect.com/), tài liệu học thuật google
scholar (https://scholar.google.com/), tạp chí tài chính ngân hàng
(https://tapchinganhang.gov.vn/), để phân tích thông tin về CBDC.
- Nguồn thông tin của các cơ quan, tổ chức ở Việt Nam như NHNN, cổng thông
tin điện tử Bộ Tài chính, Học viện Ngân hàng, Trường đại học Fulbright, Viện
kiểm sát Việt nam, Viện Nghiên cứu Phát triển Công nghệ Ngân hàng
ĐHQG-HCM (IBT), Trường Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh.
b, Phương pháp phân tích:
- Luận văn sử dụng phương pháp phân tích tổng hợp và sử dụng nguồn dữ liệu
thứ cấp để phân tích định tính.
- Sử dụng phương pháp so sánh, phân tích logic và phân tích ma trận SWOT.

4
6. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn được cấu trúc thành ba chương như sau:
Chương 1, Tổng quan nghiên cứu và cơ sở lý thuyết về tiền kỹ thuật số
ngân hàng trung ương.
Chương 2, Kinh nghiệm của một số nước trên thế giới về thử nghiệm tiền
kỹ thuật số ngân hàng trung ương và bài học rút ra cho Việt Nam.
Chương 3, Một số gợi ý chính sách cho Việt nam trong nghiên cứu và thử
nghiệm tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương.

5
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ
TIỀN KỸ THUẬT SỐ NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Liên quan đến tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương (CBDC) có các công
trình nghiên cứu trong nước và quốc tế, điển hình là các nghiên cứu sau đây.
1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài
Kiff và cộng sự (2020) định nghĩa CBDC là đại diện kỹ thuật số của một tiền
tệ có chủ quyền được phát hành, là nghĩa vụ nợ của NHTW. Bordo và Levin (2017)
định nghĩa CBDC như một giá trị tiền tệ được lưu trữ điện tử đại diện cho trách
nhiệm pháp lý của NHTW và có thể được sử dụng để thanh toán. Ozili (2021) định
nghĩa CBDC là tiền pháp định do NHTW phát hành. Điểm chung các định nghĩa
CBDC, là trách nhiệm pháp lý của NHTW phát hành và khác với tiền mặt ở các
thuộc tính vật lý, mặc dù CBDC có chức năng tương tự như tiền mặt, chẳng hạn như
để thực hiện các giao dịch thanh toán.
Murakami và cộng sự (2022) đã nghiên cứu đến lợi ích CBDC đối với những
người không có tài khoản ngân hàng có thêm công cụ tiết kiệm để tiêu dùng dễ dàng
và bộ đệm chống lại những biến động kinh tế vĩ mô. Engert và Fung (2017) cho
rằng có một số động lực để ban hành CBDC, bao gồm nhu cầu tăng tính cạnh tranh
của các phương thức thanh toán bán lẻ và để ngăn chặn hoạt động tội phạm, cũng
như sự cần thiết phải ban hành CBDC như một biện pháp chống lại phản ứng đối
với tiền điện tử tư nhân như Bitcoin (Ozili, 2021). Một số lợi ích phát hành CBDC
như một phương tiện hiệu quả để trao đổi, là kho lưu trữ giá trị an toàn, là đơn vị tài
khoản thay thế có thể dẫn đến giảm nhu cầu về tiền giấy, CBDC có thể tăng cường
chính sách tiền tệ, có các thuộc tính giống như tiền mặt, CBDC có thể cạnh tranh
với tiền giấy, giảm chi phí sản xuất và quản lý tiền mặt trong kinh tế (Bordo và
Levin, 2017; Itai Agur và cộng sự, 2022).
Một số nghiên cứu đã dự đoán mối quan hệ giữa CBDC và tài chính toàn diện.
Ozili (2021) cho thấy rằng CBDC có thể thúc đẩy tài chính toàn diện bằng cách số hóa
các chuỗi giá trị trong nền ninh tế, cải thiện khả năng tiếp cận kỹ thuật số dịch vụ tài
chính, mở rộng nền kinh tế kỹ thuật số, nâng cao hiệu quả của thanh toán kỹ thuật số và
giảm chi phí giao dịch. Còn Foster và cộng sự (2021) cho rằng CBDC có thể

6
đẩy nhanh tài chính toàn diện trong các nhóm dân cư bị loại trừ bằng cách cho phép
mọi người tiếp cận CBDC với các đại lý Fintech phát hành để những người nghèo
nhất có thể tránh được mức chi phí cao do ngân hàng và nhà cung cấp dịch vụ di
động tính phí. Didenko và Buckley (2021) lập luận rằng CBDC được thiết kế phù
hợp với mỗi quốc gia, có thể đưa ra một giải pháp khả thi cho các vấn đề tài chính
toàn diện ở khu vực Thái Bình Dương. Tuy nhiên, họ kêu gọi các cơ quan quản lý ở
Thái Bình Dương khu vực dành nhiều thời gian hơn để nghiên cứu CBDC nhằm
xây dựng kiến thức và chuyên môn cụ thể để ban hành CBDC được thiết kế đạt hiệu
quả.
Liên quan đến lợi ích ổn định tài chính và kinh tế vĩ mô của CBDC, Kim và
Kwon (2019) đã chỉ ra rằng tác động CBDC đến tài chính toàn diện bằng cách sử
dụng mô hình cân bằng chung tiền tệ, họ chỉ ra rằng việc đưa tiền gửi vào tài khoản
CBDC sẽ làm giảm nguồn cung tín dụng tư nhân của các NHTM, điều này sẽ làm
tăng lãi suất danh nghĩa và giảm tỷ lệ dự trữ trên tiền gửi của các NHTM. Điều này
có thể tác động tiêu cực đến sự ổn định tài chính, bằng cách tăng khả năng hoảng
loạn ngân hàng trong đó các NHTM thiếu dự trữ tiền mặt để trả cho người gửi tiền.
Với việc nâng cao mục tiêu và chức năng của NHTW, Cukierman (2019) cho rằng,
để NHTW duy trì hiệu quả chính sách tiền tệ trong thế giới ngày càng bị ngập tràn
bởi tiền kỹ thuật số tư nhân, NHTW sẽ phải phát hành các loại tiền kỹ thuật số của
riêng họ.
Lee và cộng sự (2021) lập luận rằng các NHTW đang áp dụng CBDC có thể
dựa trên công nghệ sổ cái phân tán hoặc cơ sở hạ tầng NHTW truyền thống, họ chỉ
ra rằng các quốc gia thông thạo với công nghệ DLT sẽ có lợi thế cạnh tranh trong
phát triển CBDC. Sau khi thực hiện CBDC, sẽ phải liên tục xem xét các quy định
hiện hành để hỗ trợ trung tâm CBDC và cập nhật chính sách CBDC bất cứ khi nào
bối cảnh quốc tế thay đổi.
Andolfatto (2021) cho thấy rằng giới thiệu CBDC có lãi suất có thể làm giảm
nhu cầu về tiền mặt và việc giới thiệu CBDC có lãi suất có thể không làm gián đoạn
ổn định tài chính ngân hàng, thay vào đó có thể mở rộng cơ sở người gửi tiền nếu sự
cạnh tranh gia tăng buộc các ngân hàng phải tăng lãi suất trên tiền gửi của khách
hàng. Davoodalhosseini (2021), trong một nghiên cứu tình huống

7
ở Canada, họ chỉ ra rằng nếu chi phí sử dụng CBDC không quá cao, các đại lý kinh
tế sẽ thích sử dụng CBDC hơn tiền mặt.
Rennie và Steele (2021) phác thảo các lựa chọn liên quan thiết kế CBDC và
hậu quả những lựa chọn này đối với quyền riêng tư. Họ lập luận rằng các NHTW có
một số các ưu tiên, mà cuối cùng có thể làm suy yếu quyền riêng tư, chẳng hạn như
ngăn chặn tội phạm lạm dụng quyền hệ thống tài chính, mối quan tâm địa chính trị
và đổi mới khu vực tư nhân. Họ lập luận thêm rằng các các mô hình CBDC hiện tại
có rủi ro về quyền riêng tư có thể biến thành các tổn thất như mất ẩn danh, mất tự
do, mất kiểm soát cá nhân và mất kiểm soát theo quy định. David Chaum và cộng
sự (2021) lập luận rằng CBDC bảo vệ quyền riêng tư phải đảm bảo tuân thủ pháp
luật và tuân thủ chống rửa tiền (AML) và chống tài trợ khủng bố (CFT) pháp luật.
Họ chỉ ra rằng CBDC có thể đạt được đặc tính bảo mật giao dịch bằng tiền mặt, khi
CBDC được triển khai trên các hệ thống dựa trên mã thông báo. Darbha và Arora
(2020) phác thảo những gì khả thi về mặt công nghệ cho quyền riêng tư trong hệ
thống tiền tệ kỹ thuật số ngân hàng trung ương, họ chỉ ra rằng vấn đề chính là về
loại thông tin cần giữ kín và tầm quan trọng của người giữ thông tin.
Về bảo mật CBDC, Minwalla (2020) khám phá các khía cạnh bảo mật liên
quan đến việc xây dựng và triển khai CBDC. Tác giả chỉ ra rằng (i) bảo mật phải
thấm nhuần thiết kế CBDC từ khi bắt đầu cho tất cả các trường hợp sử dụng và vận
hành bảo mật thông qua thử nghiệm liên tục, bảo vệ xác thực, tuân thủ các phương
pháp tốt nhất và được kiểm tra, kiểm toán độc lập định kỳ các thành phần hệ thống
quan trọng, (ii) các NHTW phải đảm bảo rằng các hệ thống công nghệ sổ cái phân
tán (DLT) đang sử dụng để triển khai một CBDC có các biện pháp bảo vệ bổ sung,
(iii) cần cung cấp dịch vụ chuyên dụng cho mục đích các thiết bị lưu trữ giá trị cục
bộ, vì chúng mạnh mẽ chống lại các cuộc tấn công mạng hoặc gián đoạn phát sinh,
điều này sẽ đảm bảo rằng giá trị được lưu trữ mang lại khả năng phục hồi cực cao
và (iv) NHTW nên đưa ra các biện pháp kiểm soát và quy trình phù hợp để giảm
thiểu nguy cơ bị tấn công quy mô lớn từ không gian mạng quốc tế.

8
1.1.2. Các nghiên cứu trong nước
Tại Việt Nam các nghiên cứu về CBDC dưới góc độ và phạm vi tiếp cận
khác nhau. Về vai trò và lợi ích tiềm năng, sự ra đời của CBDC có thể giúp cải
thiện hệ thống tài chính, tuy nhiên chưa nên hình thành cho đến khi mà những bảo
đảm phân bổ tín dụng, hệ thống thanh toán, các biện pháp bảo vệ an toàn ổn định tài
chính mới phát huy chức năng vận hành tốt (Châu Văn Thành, 2021). Về những ưu
điểm, hạn chế, thuộc tính của tiền điện tử và tiền ảo, hiện chưa được pháp luật Việt
Nam thừa nhận và không được phép giao dịch (Phùng Trung Tập, 2018). Cũng có
những khuyến nghị nên nghiên cứu, phát hành thử nghiệm CBDC để kiểm tra năng
lực phù hợp với thực tế, chính sách và các quy định của pháp luật (Thế Việt, Xuân
Hoàng, 2021). Về thực trạng và các bài học rút kinh nghiệm cho Việt Nam đề cập
đến lợi ích, rủi ro khi nghiên cứu CBDC tại Việt Nam, và đưa ra những đề xuất với
việc phát hành CBDC nhằm nâng cao hiệu quả, động lực cạnh tranh cho hệ thống
tài chính Việt Nam (Thanh Thúy, Hải Anh, Minh Sáng, 2022). Bên cạnh đó cũng có
một số nghiên cứu phân tích cơ hội của CBDC đối với hệ thống tài chính tiền tệ
Việt Nam (Trung Anh, 2022) những nghiên cứu trên đưa ra các nhận định định tính.
Tại hội thảo khoa học UEH năm 2021 về “Hệ thống tài chính toàn cầu và chiến
lược của Việt Nam”, nghiên cứu tập trung vào tính năng CBDC, xem xét liệu vai
trò và các chức năng của tiền trong hoạt động thanh toán và thực thi chính sách tiền
tệ của NHNN (Bích Trâm, Thùy Linh, 2021). Phương pháp nghiên cứu khảo lược,
thực nghiệm và tổng hợp sự kiện thực tế, nghiên cứu đã chỉ ra rằng lợi ích kèm rủi
ro của CBDC, cùng vấn đề phát sinh liên quan đến tiền giấy pháp định và tiền mã
hóa lưu hành trong nền kinh tế, đưa ra một số lợi ích của CBDC (Thanh Phúc, Minh
Trí, 2021). Đề cập đến tác động của tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương đến tỷ
giá, kết quả nghiên cứu cho rằng tiền kỹ thuật số có tác động đến tỷ giá hối đoái
(Hoàng Nam, 2021).
1.1.3. Lý thuyết có tính kế thừa và khoảng trống nghiên cứu
a, Lý thuyết có tính kế thừa
Các ngân hàng trung ương trên thế giới đang tiến hành nghiên cứu các dự án
tiền kỹ thuật số tiến tới phát hành CBDC, vì vậy những kế thừa về khái niệm và đặc
điểm các công trình nghiên cứu CBDC trước đó đã giúp quá trình nghiên cứu khám

9
phá về CBDC trong luận văn được khái quát, từ đó mang đến các đóng góp, giải
pháp và hàm ý chính sách với Việt Nam nhằm thúc đẩy nghiên cứu CBDC trong
tương lai. Đồng thời qua việc nghiên cứu triển khai CBDC tại các quốc gia như
Thụy Điển, Trung Quốc, Bahamas là những kinh nghiệm ứng dụng hữu ích khi Việt
Nam xây dựng phát triển CBDC trong tương lai.
b, Khoảng trống nghiên cứu
Trong bối cảnh hiện tại, CBDC vẫn là một khái niệm tương đối mới, hầu hết
nghiên cứu CBDC là nghiên cứu khám phá, dù đã có các bài nghiên cứu như đã nêu
trên, nhưng chưa có nghiên cứu trực tiếp quan sát về mức độ ảnh hưởng của CBDC
bằng cách tiếp cận tổng thể và khái quát, và chưa có nhiều bài viết nghiên cứu toàn
diện về sự tác động của CBDC đến Việt Nam.
Hiện hữu sau Covid 19, tại Việt Nam các xu thế công nghệ tài chính, thanh toán kỹ
thuật số phát triển mạnh mẽ, như xu thế thanh toán không sử dụng tiền mặt ngày càng
gia tăng, tỷ lệ sở hữu tiền điện tử tại Việt Nam nằm trong số các quốc gia có tỷ lệ người
sở hữu tiền điện tử cao trên thế giới (Nhĩ Anh, 2023). Đây là động lực cần thiết có
những nghiên cứu chuyên sâu về tác động CBDC thúc đẩy Fintech tại Việt Nam. Ngoài
ra, nguồn dữ liệu trong luận văn chủ yếu sử dụng từ các công trình nghiên cứu đã đi
trước của các định chế tài chính, các nhà nghiên cứu trong nước và quốc tế làm nguồn
tham khảo từ đó tổng hợp, phân tích dữ liệu tạo tiền đề nghiên cứu những cơ hội, thách
thức tiềm năng hướng đến phát triển CBDC tại Việt Nam. Tuy nhiên, đa số nguồn dữ
liệu của các nghiên cứu, hiện đang nằm trong nhóm quốc gia và vùng lãnh thổ quy mô
hạn chế, cần có đề xuất rõ ràng hơn về tác động CBDC đối với tài chính toàn diện, lãi
suất, bảo mật hệ thống thanh toán, những điều này cần số liệu nghiên cứu thực nghiệm,
xem xét, đánh giá cẩn trọng trước khi đưa ra quyết định.
1.2. Cơ sở lý thuyết về tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương (CBDC)
1.2.1. Khái niệm, đặc điểm và ứng dụng của CBDC
1.2.1.1. Khái niệm CBDC
Trước khi nghiên cứu khái niệm, luận văn tìm hiểu nguồn gốc ban đầu tiền kỹ
thuật số ngân hàng trung ương. Tiền kỹ thuật số của Ngân hàng Trung ương (Central
bank digital currency- CBDC) thực tế đã xuất hiện từ ba thập kỷ trước, vào năm 1993
ngân hàng Phần lan đã ra mắt thẻ thông minh Avant một dạng tiền mặt điện tử, hệ

10
thống này được coi là CBDC đầu tiên trên thế giới. Cuộc khủng hoảng tài chính toàn
cầu năm 2008 đã làm thay đổi bối cảnh tài chính và niềm tin của mọi người vào hệ
thống ngân hàng. Sự xuất hiện của tiền điện tử và sự gia tăng của các giao dịch kỹ thuật
số, cộng hưởng cùng xu thế giảm chi tiêu tiền giấy, có thể đó là sự vận động tất yếu của
tiền tệ. Bắt đầu năm 2009 khi một cá nhân hoặc một nhóm viết dưới bút danh Satoshi
Nakamoto đã đặt ra khuôn khổ lý thuyết của mình trong “Bitcoin, hệ thống tiền mặt
điện tử ngang hàng”. Tiền điện tử cung cấp một phương thức thay thế để lưu trữ tiền
và thực hiện thanh toán mà không cần dựa vào hệ thống ngân hàng truyền thống và sự
kiểm soát của chính phủ- (thường được biết đến là tiền điện tử tư nhân để phân biệt với
tiền pháp định của Chính phủ). Với điện thoại thông minh và kết nối internet, bất kỳ ai
cũng có thể sử dụng tiền điện tử để gửi và nhận tiền và chi phí giao dịch thường thấp
hơn đáng kể so với các giải pháp truyền thống. Tiền điện tử tư nhân đang thách thức
các trụ cột truyền thống của hệ thống tài chính, trong bối cảnh đó NHTW phải đối mặt
với mối đe dọa về việc các cá nhân có thể lưu trữ, chi tiêu và di chuyển giá trị mà
không phụ thuộc vào tiền tệ pháp định. Đây là một mối đe dọa đối với vai trò truyền
thống của NHTW trong chính sách tiền tệ, do đó, các NHTW đang tập trung động lực
để phân tích và hiểu những tác động tiềm ẩn của việc giới thiệu CBDC. Các tài liệu về
CBDC được xuất bản trong những năm gần đây phản ánh nỗ lực toàn cầu chuyên sâu
để đánh giá tính khả thi, dựa trên bề rộng của các mô hình và ứng dụng. Việc thiếu định
nghĩa và thông số kỹ thuật được tiêu chuẩn hóa CBDC dường như phản ánh giai đoạn
đầu của quá trình thăm dò cơ hội và đánh giá rủi ro. Các nghiên cứu CBDC trải dài từ
chính sách pháp lý, kinh tế, an ninh, vận hành, đến chính sách tiền tệ, hiện nay trên góc
nhìn toàn cầu, có nhiều định nghĩa khác nhau được đúc kết giải thích cho tiền kỹ thuật
số ngân hàng trung ương.
Khái niệm CBDC, Quỹ Tiền tệ Quốc tế đưa ra “Tiền kỹ thuật số ngân hàng
trung ương (CBDC) là dạng tiền như tiền giấy ngân hàng trung ương dưới dạng
số” (IMF,2018).
Theo Ngân hàng Thanh toán Quốc tế “CBDC là một công cụ thanh toán kỹ
thuật số, được gán mệnh giá theo đơn vị tính toán quốc gia và là một nghĩa vụ nợ
trực tiếp của ngân hàng trung ương” (BIS,2020).

11
Ngân hàng trung ương Anh định nghĩa “Tiền kỹ thuật số của ngân hàng
trung ương sẽ là một dạng tiền điện tử của ngân hàng trung ương, nơi mà các hộ
gia đình và doanh nghiệp có thể sử dụng để thanh toán. Sự khác biệt chính giữa dự
trữ (đã được điện tử và ngân hàng trung ương phát hành trong nhiều thập kỷ) là
chúng được chấp nhận rộng rãi cho tất cả các hộ gia đình. Và không giống như tiền
giấy, sẽ hoàn toàn là kỹ thuật số” (BOE,2020).
Nghiên cứu gần đây Ngân hàng thanh toán Quốc tế định nghĩa CBDC “tiền
kỹ thuật số ngân hàng trung ương thể hiện trách nhiệm pháp lý của NHTW, loại tiền
kỹ thuật số này có chức năng tương tự tiền mặt tùy thuộc vào thiết kế CBDC và
đồng tiền này dành cho người dùng cuối là hộ gia đình hay doanh nghiệp sử dụng”
(BIS,2021).
Từ khái niệm về tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương của các tổ chức tài
chính quốc tế, luận văn rút ra khái niệm chung CBDC là tiền điện tử ngân hàng
trung ương hoạt động trên nền tảng công nghệ số, đóng vai trò là phương tiện trao
đổi và lưu trữ giá trị như các loại tiền pháp định khác.
1.2.1.2. Đặc điểm của CBDC
Qua các nghiên cứu về tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương (CBDC), ngoài
đặc điểm CBDC là khoản nợ của ngân hàng trung ương và tiềm năng trở thành
phiên bản kỹ thuật số của tiền mặt, CBDC còn có các đặc điểm chính như sau:
+ Một là, CBDC là tiền pháp định, có hiệu lực thanh toán bắt buộc được sự
quản lý của ngân hàng trung ương. Đây là đặc điểm rõ nhất để phân biệt CBDC với
Bitcoin và các loại tiền ảo khác, CBDC là tiền pháp định ngân hàng trung ương
dưới dạng kỹ thuật số, còn tiền ảo không được Chính phủ bảo đảm đồng nghĩa với
việc không phải là tiền pháp định quốc gia vì thế NHTW không kiểm soát, mặt khác
tiền ảo được tạo ra và quản lý bởi các cá nhân, tổ chức tư nhân nên sẽ không ổn
định, uy tín và hợp pháp như tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương.
+ Hai là, CBDC là loại tiền không mang hình thái vật chất cụ thể, như với
tiền pháp định truyền thống khi thanh toán bằng tiền mặt liên quan đến việc trao đổi
tiền vật lý, còn các giao dịch kỹ thuật số thì không, mọi giao dịch thanh toán trực
tuyến không thể sử dụng bằng tiền mặt. Đây là một trong những lý do khiến tiền
mặt không còn là phương tiện thanh toán hiệu quả trong thời đại kỹ thuật số.

12
+ Ba là, CBDC hoạt động trên nền tảng kỹ thuật số, công nghệ chuỗi khối và
công nghệ sổ cái phân tán điều này giải quyết các hạn chế của hình thái tiền tệ
truyền thống về khoảng cách địa lý, thời gian thanh toán, khi cần thanh toán nhanh
chóng cho người nào đó ở xa. Đồng thời CBDC mang đến quyền riêng tư của các
giao dịch thanh toán cũng như tính ẩn danh, bảo mật danh tính cho người dùng.
+ Bốn, CBDC là phương tiện trao đổi, đo lường giá trị và lưu trữ giá trị như
các chức năng của tiền pháp định, điều này thích hợp để CBDC thành một hình thức
tiền tệ mới nhằm bổ sung cho các hình thức tiền tệ truyền thống. Hạn chế chính của tiền
giấy, tiền xu là dễ bị đánh cắp và tốn kém chi phí khi vận chuyển với số lượng lớn điều
này CBDC có thể thay thế tiền mặt ứng dụng tốt hơn dưới dạng điện tử.
+ Năm là, tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương thực hiện giao dịch thanh
toán ngang hàng (P2P) không cần qua các tổ chức trung gian với tốc độ xử lý
nhanh chóng theo thời gian thực (RTGS).
+ Sáu là, CBDC đáp ứng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt một cách thận trọng
đảm bảo tính bảo mật, tính minh bạch. Với các kỹ thuật mật mã chỉ các giao dịch
được xác nhận mới có thể được ghi lại trên chuỗi khối, sau khi được xác thực bởi
các nút trong chuỗi khối được giao dịch liên tục, các giao dịch sẽ không thể bị sửa
chữa hay thay đổi. Sổ cái được chia sẻ giữa tất cả những người tham gia trong mạng
Blockchain, điều này mang lại sự minh bạch.
+ Bảy là, CBDC có khả năng xử lý được khối lượng các giao dịch lớn với chi
phí thanh toán hợp lý trên phạm vi toàn cầu.
+ Tám là, CBDC hướng đến tăng cường vị thế quốc tế của một loại tiền tệ
quốc gia, có tiềm năng thay thế hệ thống thanh toán chuyển tiền SWIFT nhờ hoạt
động bảo mật dựa vào công nghệ chuỗi khối, điều này củng cố an toàn chủ quyền
tiền tệ quốc gia, ứng phó với các nguy cơ kinh tế- chính trị trên thế giới lan tỏa sang
hệ thống tài chính, trước những thay đổi sâu rộng cục diện địa, chính trị, tiền tệ toàn
cầu. 1.2.1.3. Phân biệt CBDC với tiền điện tử và tiền ảo Bitcoin
Phân loại tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương (CBDC) với các loại tiền điện
tử và Bitcoin (một loại tiền ảo), cần xem xét các hình thức tiền chính gồm. CBDC được
hiểu là tiền điện tử của ngân hàng trung ương và hoàn toàn là kỹ thuật số, được phân
loại thành CBDC bán buôn và CBDC bán lẻ tùy theo hình thức sử dụng.

13
• CBDC bán lẻ là phiên bản kỹ thuật số của tiền mặt chủ yếu được sử dụng để
thanh toán giữa các cá nhân và doanh nghiệp. CBDC bán lẻ có thể tăng khả
năng tiếp cận, giảm chi phí thương mại điện tử và thanh toán xuyên biên
giới, đồng thời giúp cải thiện chính sách tiền tệ.
• CBDC bán buôn là cơ sở hạ tầng mới cho các khoản thanh toán liên ngân
hàng, chẳng hạn như thanh toán giữa các ngân hàng và các tổ chức khác có
mối quan hệ trực tiếp với ngân hàng trung ương. CBDC bán buôn có thể cải
thiện khả năng thanh toán liên ngân hàng, giảm rủi ro và giảm chi phí của các
thanh toán xuyên quốc gia. (BOE,2020)
+ Tiền pháp định của ngân hàng trung ương, hiện tại hình thức tiền truyền thống là
tiền định danh, tiền điện tử và tiền ngân hàng thương mại.
• Tiền định danh, dưới dạng tiền giấy và tiền xu, chính phủ tuyên bố tiền định
danh là tiền pháp định nên mang giá trị, chính vì điều này tất cả người dân và
doanh nghiệp trong nước chấp nhận như một phương tiện để thanh toán nợ.
Theo định nghĩa, tiền định danh có giá trị nội tại thấp hơn đáng kể hơn mệnh
giá, giá trị của tiền định danh bắt nguồn từ lượng cung và cầu, đây là hình
thức tiền tệ mà chúng ta quen thuộc nhất.
• Tiền điện tử (e-money) là biểu hiện kỹ thuật số của tiền pháp định, cùng sự phát
triển bùng nổ của máy tính và Internet hiện nay, các loại hình thanh toán bằng
điện tử được thực hiện nhanh chóng, tiền điện tử (e-money) được thể hiện
để chuyển giao giá trị đồng tiền pháp định thông qua phương thức điện tử.
Tiền điện tử thể hiện giá trị được lưu trữ hoặc sản phẩm trả trước, trong đó
thông tin về khoản tiền hoặc giá trị khả dụng của khách hàng được lưu trữ
trên một thiết bị điện tử thuộc sở hữu của khách hàng.
• Tiền ngân hàng thương mại, là hình thức bổ sung khác của tiền pháp định,
được mô tả như quyền đòi nợ các tổ chức tài chính, có thể được sử dụng để mua
hàng hóa hoặc dịch vụ, và đại diện cho một phần tiền tệ được tạo ra từ các
khoản nợ của các ngân hàng. Tiền NHTM được tạo ra thông qua ngân hàng dự
trữ một phần, hoặc dự trữ theo tỷ lệ, ngân hàng chỉ nắm giữ một phần số tiền mà
khách hàng của họ gửi làm dự trữ. Điều này cho phép ngân hàng sử dụng phần
số tiền còn lại để cho vay, do đó tạo ra tiền mới. Các NHTM và các

14
tổ chức tài chính được chọn giữ các số dư này tại NHTW để tạo điều kiện
thanh toán điện tử trong các hệ thống thanh toán gộp theo thời gian thực
(RTGS), hiện ở Việt Nam là hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng
(IBPS).
+ Bitcoin là một loại tiền ảo (virtual currency), giá trị của Bitcoin biểu hiện bằng
kỹ thuật số, được thực hiện theo ý chí thỏa thuận của các chủ thể những người sử
dụng tiền ảo trong giao dịch thanh toán.
Sự khác biệt giữa tiền điện tử và Bitcoin ở những yếu tố như tiền điện tử (tiền
pháp định) có sự bảo đảm của quốc gia (do NHTW phát hành), còn Bitcoin không được
Chính phủ bảo đảm. Tiền điện tử và Bitcoin cùng tồn tại và phụ thuộc vào công nghệ
số, hình thức tiền điện tử trong môi trường kỹ thuật số như ví điện tử, tài khoản thanh
toán qua thiết bị điện tử, điện thoại thông minh... còn Bitcoin luôn phụ thuộc vào môi
trường kỹ thuật số để tồn tại và không gắn liền với đơn vị tiền tệ pháp định, vì thế
Bitcoin không được chuyển đổi thành tiền pháp định bởi không có tổ chức nào chịu
trách nhiệm về những rủi ro trong thanh toán cho các chủ thể tham gia giao dịch.
Đặc điểm Bitcoin cho phép thanh toán kỹ thuật số mà không phải phụ thuộc
vào bất kỳ bên trung gian thứ ba nào, được vận hành trên công nghệ chuỗi khối
(Blockchain) là sổ cái phân tán được chia sẻ bởi nhiều bên, mà các bên có thể thêm
các giao dịch vào sổ cái, và những thay đổi trong giao dịch thanh toán được phản
ánh nhất quán với tất cả các bên tham gia, cho phép đối chiếu những mâu thuẫn
trong sổ cái một cách hiệu quả.

15
Bảng 1.1: Phân biệt tiền điện tử, tiền ảo Bitcoin, tiền kỹ thuật số
Nguồn: BIS (2017), Phùng Trung Tập (2018)
1.2.1.4. Các ứng dụng của CBDC
+ Ứng dụng đối với các chủ thể trong giao dịch CBDC, hệ thống tiền kỹ thuật số
ngân hàng trung ương, có ba chủ thể tham gia là ngân hàng trung ương, ngân hàng
thương mại và người dùng cuối. Ngân hàng trung ương chịu trách nhiệm hoạch định
chính sách tiền tệ, phát hành, thu hồi và lưu thông tiền tệ, các NHTM đóng vai trò là
cầu nối giữa NHTW và người dùng cuối, đồng thời người dùng cuối có thể tạo giao
dịch và thực hiện thanh toán trực tiếp. Người dùng cuối có thể là cá nhân, tổ chức
hoặc công ty lớn, các khoản thanh toán có thể là thanh toán nội bộ ngân hàng, thanh
toán liên ngân hàng và thanh toán xuyên biên giới. Khi các chủ thể thực hiện tham
gia giao dịch thanh toán, hiện CBDC đáp ứng yêu cầu thanh toán trong nước và các
giao dịch thanh toán xuyên biên giới.

16
• Ứng dụng CBDC thanh toán trong nước, được thiết kế cho hệ thống thanh
toán bán lẻ, giữa các cá nhân hoặc giữa tổ chức và cá nhân, được gọi là
CBDC bán lẻ. Hình thức CBDC bán lẻ cung cấp mạng lưới thanh toán thay
thế tiền giấy, tiền xu với giao diện thân thiện, dễ sử dụng đến người sử dụng
chưa được tiếp cận với hệ thống ngân hàng và Internet.
• Ứng dụng CBDC thanh toán xuyên biên giới là hình thức CBDC bán buôn cung
cấp giao dịch thanh toán liên ngân hàng, bao gồm cả thanh toán xuyên biên giới,
bổ sung thêm phương thức thanh toán mới, làm tăng khả năng liên thông của hệ
thống thanh toán. CBDC bán buôn được sử dụng để thanh toán bù trừ các giao
dịch có giá trị lớn giữa các ngân hàng của một quốc gia được xử lý nhanh chóng
với thời gian mở rộng. CBDC sẽ là phương thức thanh toán mới cũng giống như
tiền định danh (tiền giấy) hiện tại CBDC sẽ cung cấp các khoản thanh toán
nhanh chóng và an toàn cho cả CBDC trong nước và CBDC
thanh toán xuyên biên giới với chi phí hợp lý. (BOE,2020)
+ Ứng dụng tùy chọn vào thiết kế CBDC cụ thể mỗi quốc gia, với các chức năng
tiền tệ CBDC sẽ có thêm các tính năng như thanh toán ngoại tuyến, thanh toán tức
thời, tính ẩn danh, quyền riêng tư, bảo mật, cùng khả năng phục hồi, tính khả dụng,
quy định có thể kiểm soát, khả năng mở rộng, tiện lợi và thân thiện với người dùng.
• Hiện NHTW xem xét liệu các tùy chọn thanh toán CBDC ngoại tuyến có khả
thi hay không, CBDC có thể thực hiện các giao dịch kép ngoại tuyến và tức
thời như tiền mặt, thanh toán ngoại tuyến kép có nghĩa là cả hai bên chuyển
và nhận giao dịch thanh toán đều ngoại tuyến, đồng thời khoản thanh toán
được thực hiện nhanh chóng.
• Trong các giao dịch trực tuyến, việc bảo đảm quyền riêng tư và tính ẩn danh
cho người sử dụng là điều quan trọng, tính bảo mật và an toàn trong các giao
dịch tài chính là chìa khóa của CBDC. Bản chất kỹ thuật số của CBDC được
thiết kế chống lại các cuộc tấn công trên Internet và gian lận tiềm tàng, cộng
thêm các tính năng như không chi tiêu hai lần, chống làm giả, và có thể kiểm
chứng. Không thực hiện giao dịch thanh toán gấp đôi là yêu cầu bảo mật cơ
bản đối với tiền kỹ thuật số, CBDC không thể được sử dụng trong một giao
dịch nếu nó đã được sử dụng trong một giao dịch khác trước đó. Cũng giống

17
như tiền giấy, CBDC chống làm giả để duy trì an ninh tiền tệ, các giao dịch
tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương phải được kiểm chứng, xác minh, ghi
lại các giao dịch và được lưu trữ an toàn.
+ Ứng dụng thanh toán khả thi, tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương mang đến
khả năng xử lý giao dịch thanh toán tức thời, khả dụng, hiện hữu, CBDC sẽ cung
cấp các giao dịch thanh toán bất cứ thời gian nào trong ngày, tháng và năm
(24/7/365) theo thời gian thực.
+ Ổn định chính sách tiền tệ, CBDC là một trong những công cụ củng cố vai trò
điều hành chính sách tiền tệ và kiểm soát hệ thống tài chính của ngân hàng trung
ương, giúp khẳng định chủ quyền tiền tệ của quốc gia, giảm thiểu mối đe dọa của
các đồng tiền ảo khu vực tư nhân phát hành.
+ Thúc đẩy nền kinh tế số phát triển nhanh hơn, với CMCN 4.0 hiện nay, CBDC là
chất xúc tác giúp thúc đẩy công nghệ tài chính phát triển nhanh chóng hơn, hướng đến
nền kinh tế số không dùng tiền mặt, nâng cao hiệu quả và cạnh tranh trong thanh toán.
CBDC sẽ mang lại sự tiện lợi và thân thiện với tất cả người dùng, đặc biệt với những
người sử dụng điện thoại thông minh. Với những người không sử dụng điện thoại thông
minh, các ngân hàng trung ương có thể cung cấp các thiết bị hỗ trợ giao dịch ngoại
tuyến. Trong tương lai, người dùng cuối có thể được cung cấp tùy chọn sử dụng CBDC
để thực hiện gửi tiền thu lãi và đầu tư vào các sản phẩm tài chính.
1.2.2. Cấu trúc vận hành của CBDC
1.2.2.1. Nguyên tắc cơ bản
Các NHTW trên thế giới thực hiện vai trò kiểm soát thị trường tài chính quốc
gia, thông qua điều tiết chính sách tiền tệ và các công cụ quản lý kinh tế có liên quan.
Trong hình dung của người sử dụng, tiền không chỉ là tiền xu, tiền giấy được chính phủ
bảo đảm mà còn là thẻ ghi nợ và séc viết trên tài khoản ngân hàng và trong bất kỳ hình
thái nào, tiền đều có ba chức năng chính là phương tiện trao đổi, đơn vị tính toán và
lưu trữ giá trị. Để duy trì chức năng tiền tệ, các loại tiền mới (CBDC) và tiền định danh
hiện có (tiền giấy, tài khoản dự trữ hoặc tài khoản thanh toán) bổ sung và cùng tồn tại
song song. NHTW cập nhật đem lại hiệu quả thanh toán, nếu không có sự đổi mới và
cạnh tranh liên tục thúc đẩy phát triển hệ thống thanh toán quốc gia, người dùng có thể
sử dụng các công cụ hoặc đơn vị tiền tệ khác kém an toàn như tiền
ảo Bitcoin (không được pháp luật bảo hộ) gây tổn hại về kinh tế và tiêu dùng.

18
Thiết kế mô hình hoạt động CBDC được mô tả qua hệ sinh thái thanh toán
gồm NHTW và tổ chức trung gian, đóng vai trò trong việc cung cấp các dịch vụ
thanh toán để tạo ra một hệ thống hiệu quả, an toàn và các tổ chức trung gian này
được tự do quyết định phương tiện thanh toán mà họ muốn sử dụng để thực hiện các
giao dịch. (Hình 1.1)
• Mô hình CBDC đơn phương, được mô tả NHTW thực hiện tất cả các chức
năng trong hệ thống thanh toán, từ việc phát hành CBDC đến phân phối và
tương tác với người dùng cuối.
• Trong mô hình thứ hai CBDC trung gian, việc phát hành CBDC là của
NHTW, nhưng vai trò khác trong việc tương tác và vận hành với người dùng
cuối sẽ thông qua tổ chức trung gian. Vai trò trung gian có thể được thực
hiện bởi các công ty tài chính, các công ty tư nhân nhưng cũng có thể là các
nhà cung cấp dịch vụ thanh toán và nhà khai thác điện thoại di động và cũng
có thể là hợp tác xã thuộc sở hữu nhà nước có thể tham gia. Chính sự phức
tạp trong hoạt động của mô hình này yêu cầu NHTW cần chính sách pháp lý
phù hợp để giám sát và điều tiết các tổ chức trung gian.
• Mô hình thứ ba CBDC tổng hợp, tiền kỹ thuật số không phải do NHTW phát
hành mà là các tổ chức tư nhân hỗ trợ việc phát hành, bằng cách nắm giữ quyền
hạn của NHTW được hỗ trợ 1-1 bởi các tài sản do NHTW phát hành.
Ba mô hình hoạt động này không loại trừ lẫn nhau, một số ngân hàng trung ương
coi mô hình trung gian là mô hình hoạt động chính của họ, đồng thời cũng cung cấp
các dịch vụ thanh toán cơ bản thông qua mô hình đơn phương để đảm bảo khả năng
tiếp cận phổ biến và khả năng phục hồi. Tương tự như vậy, mô hình CBDC tổng
hợp không nhất thiết phải thay thế hai mô hình nói trên và có thể được phát hành
bởi các tổ chức tư nhân hoặc thậm chí được hỗ trợ bởi NHTW. Cho đến nay, mọi sự
tập trung của các NHTW đa số đang tập trung vào mô hình CBDC trung gian.

19
Hình 1.1: Mô hình hoạt động CBDC
Nguồn: IMF (2022)
1.2.2.2. Tính năng cốt lõi
CBDC được phân loại tính năng chính được thể hiện bằng hình thái tiền
bông hoa tiền tệ (money flower) kỹ thuật số gặp giao thoa tại bốn vùng elip gồm,
(1) Tổ chức phát hành, NHTW hay các tổ chức khác.
(2) Hình thái nhận biết, là kỹ thuật số hay vật lý.
(3) Khả năng sử dụng tiếp cận rộng rãi hay hạn chế.
(4) Ứng dụng công nghệ, dựa trên tài khoản (account based) hay mã thông báo
(tokens based). Trong ứng dụng công nghệ mục (4), được phân loại thành hai nhóm
CBDC bán lẻ, CBDC bán buôn.
+ Đầu tiên ứng dụng công nghệ dựa trên tài khoản (account based) gồm số dư
tài các tài khoản thanh toán tại NHTW, NHTM hay trong các tài khoản của các tổ
chức lưu ký được giám sát bởi NHTW và tiền nằm trong trong vùng tài khoản CB
(Central bank accounts) là tiền thuộc định nghĩa CBDC, hình thái được tiếp cận
rộng rãi (wide accessible) nơi mà tài khoản mỗi người dùng được NHTW tạo tài
khoản. Mô hình này, cho phép giao dịch giữa các tài khoản được NHTW xác thực
và xử lý thanh toán đơn giản bằng việc ghi nợ tài khoản CBDC của người trả tiền và
ghi có vào tài khoản CBDC người nhận tiền.

20
+ Với mã thông báo (token based), gồm tiền giấy, tiền xu và đa số tiền kỹ thuật
số, với mã thông báo CB (Central bank digital tokens, general purpose) là hình thái
phổ biến rộng rãi khác của tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương được phát hành
dựa trên mô hình token based. Được gọi là CBDC bán lẻ có cách phân phối và thực
hiện giao dịch khác so với mạng lưới ngân hàng truyền thống, bằng phương pháp
ngang hàng (P2P) hay phi tập trung, CBDC được phát hành dưới hình thức là những
mã thông báo (token based) được lưu trữ trong các ví điện tử của chủ sở hữu.
Trong quá trình giao dịch, các token này được xác thực bởi các bên thứ ba
nhờ công nghệ sổ cái phân tán (DLT) mà không cần trực tiếp thông qua NHTW hay
trung tâm thanh toán bù trừ (Clearing House), vì thế các token chuyển dịch trực tiếp
từ người gửi đến người nhận. Mô hình này đồng thời cho phép người dùng ẩn danh
và mã thông báo CBDC (CBDC token) hiếm khi được gửi lại vào NHTW. Hình
dung qua, có thể hiểu nhầm hoạt động của các loại tiền ảo (virtual currency) như
Bitcoin và CBDC trong mô hình dựa trên giá trị là một. Tuy nhiên, khác với Bitcoin
và các loại tiền ảo khác, NHTW dù không trực tiếp tham gia vào giao dịch nhưng
nắm vai trò quyết định nguồn cung cố định mã thông báo CBDC (CBDC token),
đóng vai trò quản lý hoạt động đấu thầu hợp pháp.
Ngoài ra, việc đảm bảo giao dịch minh bạch là thách thức mà Bitcoin hay các
loại tiền ảo khác vẫn chưa thực hiện được, trong khi CBDC có thể thực hiện được.
Cụ thể là NHTW kết hợp các quy trình xác minh sự minh bạch của các giao dịch
vào công nghệ sổ cái phân tán (DLT), nhờ vậy, cho dù ở vị trí gián tiếp nhưng
NHTW vẫn nắm giữ và kiểm soát đầy đủ thông tin liên quan.
Vùng mã thông báo CB (Central bank digital tokens, wholesale only) gọi là
CBDC bán buôn được phát hành trong hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng,
thanh toán xuyên biên giới quốc gia. Ở mô hình này, NHTW thông qua bên thứ ba
là các tổ chức trung gian như NHTM phát hành CBDC đến người dùng. Mô hình
CBDC bán buôn mục đích hướng đến đối tượng là các tổ chức tài chính nắm giữ
tiền gửi dự trữ với NHTW, các ngân hàng hay tổ chức thanh toán bù trừ.

21
Hình 1.2: Phân loại các loại hình tiền tệ
Nguồn: BIS (2018)
Sự khác biệt giữa mô hình bán lẻ tỏ ra chiếm ưu thế hơn khi hạn chế được
rào cản là trung gian tài chính của các ngân hàng trong quá trình tham gia tài chính
toàn diện. Nghiên cứu của BIS (2020) cho rằng CBDC bán lẻ xuất hiện nhiều ở
những quốc gia có nền kinh tế phi chính thức còn CBDC bán buôn xuất hiện nhiều
ở những nơi có sự phát triển tài chính cao hơn. CBDC bán buôn sử dụng chủ yếu
trong thị trường liên ngân hàng, được thiết kế để sử dụng giữa NHTW với NHTM
nhằm thanh toán bù trừ những khoản tiền lớn. Dạng CBDC bán buôn giống với tiền
dự trữ và tài khoản thanh toán tại các NHTW hiện nay, công cụ token với thuật toán
tự động xử lý các hợp đồng thông minh.
Giữa mô hình tài khoản (account based) và mã thông báo (token based), thì mô
hình dựa trên tài khoản bộc lộ nhiều ưu điểm hơn như chi phí giao dịch thấp, xác minh
giao dịch nhanh chóng, NHTW sẽ có thể giám sát mọi hoạt động bất thường và thực
hiện các biện pháp bảo vệ chống gian lận bổ sung khi cần thiết. Điểm hạn chế duy nhất
của mô hình này là người dùng phải trải qua quá trình định danh dựa trên giấy tờ tùy
thân hợp hợp pháp hoặc có tài khoản tại NHTM. Với mô hình dựa trên mã thông báo
(token based) đòi hỏi mức chi phí xác minh giao dịch cao hơn, xuất phát từ việc toàn bộ
chuỗi sở hữu của mọi mã thông báo phải được lưu trữ trong sổ cái được mã hóa (the
blockchain) và một bản sao của sổ cái đó phải được lưu trữ trên mỗi nút của mạng
thanh toán. Các giao dịch thanh toán mới được thu thập thành các

22
khối phải được xác minh trước khi được thêm vĩnh viễn vào sổ cái. Thêm vào đó
quá trình sử dụng các công nghệ cao nhằm đảm bảo các yêu cầu về bảo mật và minh
bạch; thời gian giao dịch kéo dài vì nhiều thuật toán xác minh cũng là một trong
những hạn chế của mô hình này.
Bảng tổng hợp mười bốn tính năng cốt lõi của CBDC được mô tả bên dưới
(bảng 1.2), bao gồm đặc trưng công cụ, hệ thống cơ bản và đặc trưng thể chế là môi
trường cho để phát triển CBDC tiềm năng.
Bảng 1.2: Tính năng cốt lõi của CBDC
Nguồn: BOE (2020)

23
1.2.2.3. Thiết kế công nghệ sổ cái phân tán
Công nghệ sổ cái phân tán (DLT) là công nghệ cho phép dữ liệu được trao
đổi trực tiếp giữa các bên khác nhau trong một mạng lưới mà không cần thông qua
trung gian. Người sử dụng tham gia mạng tương tác với các mối quan hệ nhận dạng
được mã hóa (ẩn danh), mỗi giao dịch được mã hóa và thêm vào một chuỗi giao
dịch bất biến. Chuỗi này được phân phối cho tất cả các nút mạng (sổ cái), do đó
ngăn chặn sự thay đổi của chính chuỗi. Đặc điểm kỹ thuật DLT là sử dụng các công
cụ mật mã và quy trình đồng thuận phân tán để tạo ra những đổi mới đáng kể trong
việc lưu trữ hồ sơ truyền thống. DLT có đặc điểm chính như,
Tính xác thực, có nhiều bản sao xác thực thay chỉ một bản, có lịch sử đầy đủ
các dữ liệu nhập vào sổ cái được xác minh bằng sự đồng thuận của các chuỗi, khối.
Các dữ liệu giả sẽ được phát hiện và loại bỏ do không thể đạt được sự đồng thuận
trong chuỗi khối.
Tính minh bạch, báo cáo dữ liệu hoạt động công khai được hiển thị cho
những người tham gia trong mạng lưới có thể nhận, biết.
Xóa bỏ trung gian, trong các giao dịch thanh toán truyền thống, hệ thống xử
lý thanh toán có sổ cái tập trung, yêu cầu bên thứ ba tin cậy để theo dõi các giao
dịch thanh toán của các tổ chức. Còn với DLT hoạt động bằng cách sử dụng mạng
ngang hàng và sẽ không cần đến vai trò trung gian của bên thứ ba, đây là điểm
mạnh trong trường hợp không có tổ chức thứ ba đáng tin cậy hoặc khi mức chi trả
chi phí cho tổ chức trung gian cao.
Cơ sở hạ tầng được vận hành tập trung hiện có và cơ sở hạ tầng mới dựa trên
công nghệ sổ cái phân tán (DLT) khác nhau về cách thiết lập và hoạt động. Các công
nghệ phi tập trung đang cho thấy rằng DLT có thể đạt được các đặc điểm có giá trị
phức tạp, để triển khai trong các hệ thống thanh toán cũ. Đặc điểm chính của DLT, là
sự đồng bộ dữ liệu kỹ thuật số được sao chép, chia sẻ về mặt địa lý trên nhiều địa điểm,
quốc gia hoặc tổ chức. Cơ sở dữ liệu sổ cái phân tán được trải rộng trên một số nút
(thiết bị) trên mạng ngang hàng, trong đó mỗi nút sao chép và lưu một bản sao sổ cái
giống hệt nhau và tự cập nhật một cách độc lập. Ưu điểm chính là thiếu cơ quan trung
tâm, khi một bản cập nhật sổ cái diễn ra, mỗi nút sẽ xây dựng giao dịch mới và sau đó
các nút sẽ bỏ phiếu theo thuật toán đồng thuận xem bản sao nào là chính xác.

24
Khi đã xác định được sự đồng thuận, tất cả các nút khác sẽ tự cập nhật bản sao sổ
cái mới, chính xác. Bảo mật được thực hiện thông qua các khóa mật mã và chữ ký.
Trong hệ thống CBDC, một khoản thanh toán là một khoản chuyển nhượng
một khoản nợ phải trả của NHTW được ghi lại trên một sổ cái và thiết kế sổ cái
CBDC có năm yếu tố chính, (i) cấu trúc; (ii) xác thực thanh toán; (iii) chức năng;
(iv) truy cập; và (v) quản trị. Mỗi yếu tố thiết kế sẽ có ảnh hưởng đến cách một hệ
thống CBDC vận hành đáp ứng các tính năng cốt lõi đã đề ra trước đó và cấu trúc sổ
cái có thể là tập trung hay sổ cái phi tập trung thông qua việc sử dụng DLT.
Sổ cái tập trung sẽ cần bên thứ ba đóng vai trò là trung gian để quản lý và
chuyển giao các khoản nợ, khi đó các tính năng chống gian lận và bảo mật được kết
hợp dễ dàng. Còn sổ cái phi tập trung có tiềm năng thực hiện tức thời các khoản
thanh toán ngang hàng và ngoại tuyến dễ dàng hơn. Việc quản lý phi tập trung được
kỳ vọng sẽ tiết kiệm chi phí (không cần tổ chức trung gian) và trao quyền cho
những người tham gia, vì các bên sử dụng Blockchain không cần phải tin tưởng vào
bên thứ ba xác thực.
Hình 1.3: Phân biệt sổ cái tập trung và sổ cái phi tập trung
Nguồn: BIS (2017)

25
Đến nay, ứng dụng chính của DLT được sử dụng trong các giao dịch Bitcoin
và hầu hết các loại tiền điện tử khác. Hơn nữa, công nghệ chuỗi khối dùng trong các
hợp đồng thông minh được nhúng trong mã kỹ thuật số và lưu trữ an toàn trong cơ
sở dữ liệu dùng chung minh bạch, nơi chúng được bảo vệ không bị xóa, không giả
mạo và sửa đổi. Trên thực tế các quy trình, nhiệm vụ, thỏa thuận cũng như các
khoản thanh toán, sẽ có bản ghi và chữ ký xác thực kỹ thuật số để nhận biết, xác
minh, được bảo mật và truyền thông tin đi. Những đặc điểm của DLT và chuỗi khối
làm nền tảng cơ sở cho công nghệ tài chính tương lai, thực sự là chủ đề ngày càng
được các NHTW quan tâm, cả người dùng và NHTW đều mong muốn nền tảng
thanh toán an toàn, bảo mật, đồng thời có thể đạt được các luồng giao dịch thanh
toán theo thời gian thực lớn một cách an toàn, nhanh chóng.
1.2.3. Lợi ích và rủi ro của việc phát hành CBDC
1.2.3.1. Lợi ích của việc phát hành CBDC
Tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương hoạt động trên nền tảng công nghệ
chuỗi khối và là tiền pháp định của NHTW nên mang đến nhiều lợi ích như sau:
a, Thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt, công nghệ tài chính hiện đại tạo
nhiều yếu tố thúc đẩy quá trình xã hội không tiền mặt hoặc sử dụng ít tiền mặt tại
mỗi quốc gia. CBDC thay thế dần tiền mặt sẽ góp phần ngoại trừ sử dụng tiền giấy
mệnh giá cao trong các hoạt động rửa tiền, khủng bố, trốn thuế và tham nhũng.
Phân tích các vùng lãnh thổ cho thấy những khác biệt chính trong các động
lực thúc đẩy một xã hội không dùng tiền mặt (Hình 1.4). Như tại Trung Quốc và các
nơi khác ở châu Á, nền kinh tế kỹ thuật số và các khoản đầu tư liên quan vào cơ sở
hạ tầng và hệ thống thanh toán và các thiết kế có tính đến tài chính toàn diện, thúc
đẩy các giao dịch không dùng tiền mặt, điều này là môi trường thuận lợi phát triển
CBDC. Còn tại các quốc gia phát triển, sự tiện lợi dường như là động lực chính thúc
đẩy quá trình phát triển tự nhiên hướng tới một hệ thống không dùng tiền mặt, được
hỗ trợ bởi chi phí giao dịch thấp hơn giúp thanh toán không tiếp xúc cạnh tranh hơn
so với giao dịch tiền mặt.

26
Hình 1.4: Xu thế sử dụng tiền mặt và CBDC
Nguồn: BIS (2021)
b, Tính khả dụng và giảm thiểu rủi ro, tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương
sẽ là hình thức tiền bảo đảm nhất, hình thành một CBDC được tiếp cận rộng rãi,
giao dịch tức thời sẽ đặc biệt hấp dẫn, mang lại lợi ích cho cá nhân và tổ chức
không thích rủi ro, đặc biệt là trong thời điểm căng thẳng của hệ thống tài chính.
c, CBDC có thể là phương thức giảm sự phụ thuộc vào đô la hóa, cải thiện
việc sử dụng tiền nội tệ trên toàn cầu, ở những quốc gia đang muốn chuyển dịch sự
phụ thuộc vào đô la hóa, như tại Trung Quốc việc phát triển DC/EP hướng đến mục
tiêu đảm bảo chủ quyền tiền tệ, đồng thời quốc tế hóa nhân dân tệ, cung cấp thêm
phương tiện thanh toán cạnh tranh với đồng nội tệ. Phó thủ tướng Nga cho biết Nga
và Trung Quốc đang thiết lập hệ thống thanh toán riêng, tránh phụ thuộc hệ thống
thanh toán quốc tế Swift, “Điều này ngăn ngừa rủi ro đồng thời thúc đẩy quá trình
chuyển đổi đồng ruble và nhân dân tệ trở thành tiền tệ dự trữ thế giới” (Thanh
Tâm, 2022). Mặt khác, NHTW Nga cũng cho biết dự định sẽ phát hành đồng ruble
kỹ thuật số có thể thực hiện các giao dịch thanh toán quốc tế trong thời gian tới.

27
d, Lợi ích thúc đẩy tài chính toàn diện,
Theo Ngân hàng thế giới (WB), tài chính toàn diện là việc các tổ chức và
người dùng tiếp cận được đến các dịch vụ tài chính chất lượng với chi phí giá cả
phù hợp, và được cung cấp dịch vụ tài chính bằng cách có trách nhiệm và bền vững.
Trong các lựa chọn thiết kế CBDC, quyền tiếp cận và giao dịch thanh toán tức thời,
nhanh chóng và an toàn bảo mật với chi phí thấp, trong tương lai CBDC có thể
mang lãi suất cho phép người dùng có thể gửi, nhận thanh toán và lưu trữ tiết kiệm.
Hơn nữa, CBDC có thể được lưu trữ trong ví kỹ thuật số và trên một thiết bị
chuyên dụng, một sản phẩm CBDC cơ bản sẽ cần các tính năng đủ tiện lợi, hấp dẫn,
mang đến hiệu quả trong các giao dịch thanh toán quốc tế, để thúc đẩy việc phát
triển CBDC trên toàn cầu.
Hình 1.5: Các động lực phát hành CBDC
Nguồn: Nguyễn Đình Trung (2022)
CBDC mang lại nhiều lợi ích, từ việc thúc đẩy sự đổi mới của các ngân hàng,
tăng khả năng điều hành chính sách tiền tệ đến việc tăng cường khả năng tiếp cận
dịch vụ tài chính và sẽ là sản phẩm thay thế tiền gửi an toàn hơn sản phẩm khác, bao
gồm tiền điện tử, tiền ảo và các loại tiền phi ngân hàng khác.

28
1.2.3.2. Rủi ro các NHTW phải đối mặt khi phát hành CBDC
Mặc dù sự ra đời của CBDC có thể mang lại lợi ích cho người tiêu dùng, các
ngân hàng và hệ thống tài chính, tuy nhiên khi phát hành CBDC cũng sẽ làm nảy
sinh các vấn đề chính sách phức tạp và rủi ro.
a, Rủi ro sẽ đến từ sự thay đổi cấu trúc hệ thống tài chính, tác động đến vai
trò của NHTW và các tổ chức trung gian tài chính như NHTM, điều này có thể ảnh
hưởng đến ổn định tài chính quốc gia.
Phần lớn các ngân hàng hiện đang sử dụng tiền gửi để tài trợ các khoản cho
vay của mình, trong trường hợp CBDC có lãi suất và được cung cấp rộng rãi sẽ là
điều kiện hoàn hảo để thay thế cho tiền của ngân hàng thương mại. Hiệu ứng thay
thế này, có thể làm giảm tổng lượng tiền gửi trong hệ thống ngân hàng, do đó có thể
làm tăng chi phí cấp vốn ngân hàng, giảm khả năng cung cấp tín dụng hoặc tăng chi
phí tín dụng cho các hộ gia đình và doanh nghiệp (Kim và Kwon, 2019).
Ngoài ra, CBDC chịu lãi suất có thể được so sánh với tỷ suất sinh lợi của các
tài sản an toàn khác, khi đó người tiêu dùng, doanh nghiệp có thể quyết định giảm
bớt việc nắm giữ tiền gửi ngân hàng, tín phiếu kho bạc và các khoản đầu tư vào cổ
phiếu trên thị trường tiền tệ và tăng lượng nắm giữ của CBDC. Việc chuyển hướng
khỏi các tài sản ít hấp dẫn hơn, làm giảm khả năng cung cấp tín dụng hoặc tăng chi
phí tín dụng cho các doanh nghiệp và chính phủ. Những lo ngại này có thể được
giảm thiểu bằng các lựa chọn cẩn trọng các thiết kế CBDC. Ví dụ, một CBDC
không chịu lãi suất sẽ kém hấp dẫn hơn so với tiền gửi của ngân hàng thương mại,
hay việc ngân hàng trung ương có thể giới hạn số lượng CBDC mà người dùng cuối
có thể nắm giữ để quản lý.
b, Rủi ro liên quan đến lỗ hổng bảo mật, bảo vệ dữ liệu và phòng chống tội
phạm tài chính xâm nhập, các NHTW có một số các ưu tiên liên quan đến thiết kế
CBDC, điều đó có thể làm suy yếu quyền riêng tư, chẳng hạn như ngăn chặn tội
phạm lạm dụng quyền hệ thống tài chính, mối quan tâm địa chính trị và đổi mới khu
vực tư nhân (Rennie và Steele, 2021).
Hơn nữa, các rủi ro về quyền riêng tư có thể biến thành các tổn thất, như mất
ẩn danh, mất tự do và mất kiểm soát cá nhân. Bất kỳ thiết kế CBDC nào cũng cần
đạt được sự cân bằng thích hợp giữa việc bảo vệ quyền riêng tư của người dùng,

29
tạo ra sự minh bạch cần thiết để ngăn chặn hoạt động phòng chống tội phạm tài
chính, các tổ chức tài chính phải tuân thủ bộ quy tắc mạnh mẽ được thiết kế để
chống rửa tiền và tài trợ cho khủng bố, và các quy tắc đó cần có các yêu cầu kỹ
lưỡng về thẩm định hồ sơ cũng như lưu trữ thông tin của khách hàng.
c, Rủi ro đến từ các cuộc tấn công an ninh mạng, là một thách thức lớn và
luôn hiện hữu với các dịch vụ thanh toán công nghệ số hiện đại và bất kỳ cơ sở hạ
tầng nào sử dụng cho CBDC cũng cần chống chọi trước những mối đe dọa các cuộc
tấn công tội phạm mạng Internet.
Nhiều khoản thanh toán kỹ thuật số hiện nay không thể được thực hiện trong
các sự cố bất khả kháng như mất kết nối Internet, tấn công mạng bởi virus, hay
thiên tai, những đối tượng sử dụng tại khu vực bị ảnh hưởng phải dựa vào giao dịch
tiền mặt trực tiếp. (FED, 2022). Khi đó, việc thiết kế các biện pháp phòng thủ thích
hợp cho cơ sở hạ tầng của hệ thống CBDC sẽ là điểm mạnh, tăng cường an toàn,
bảo mật cho CBDC qua khả năng ngoại tuyến (nghĩa là cho phép một số khoản
thanh toán được thực hiện mà không cần truy cập internet).
Hơn nữa, khả năng phục hồi cơ sở hạ tầng của hệ thống CBDC sẽ phụ thuộc
vào cách thiết kế sổ cái. Sổ cái phi tập trung mang đến một số lợi ích về khả năng
phục hồi hoạt động của hệ thống, tuy nhiên, một sổ cái tập trung với nhiều trung
tâm dữ liệu cũng có thể đạt được chức năng đó cho hệ thống CBDC. Trường hợp,
nếu một chức năng quan trọng được cung cấp cho CBDC bởi cơ sở hạ tầng hỗ trợ
khác, thì đòi hỏi sự sẵn có, tính tức thời để giải quyết ngay lập tức số lượng lớn các
khoản thanh toán cần xác thực, để không ảnh hưởng đến hoạt động CBDC.
1.2.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến việc phát hành CBDC
Các nghiên cứu, thử nghiệm CBDC đi kèm cùng các lợi ích và rủi ro là các điều
kiện, nhân tố ảnh hưởng đến việc phát hành và ứng dụng CBDC các quốc gia, dưới
đây là các nhân tố ảnh hưởng chính:
• Hiện phát triển CBDC là mới và chưa có tiền lệ một số NHTW gặp những khó
khăn, vướng mắc trong việc thiết kế CBDC và các tiêu chuẩn thiết lập CBDC
sao cho phù hợp với mỗi quốc gia, nhất là khi có ít hoặc không có kinh nghiệm
triển khai dự án tiền kỹ thuật số trước đó và các NHTW đều nhấn mạnh sự cần
thiết phải tiếp tục học hỏi và thử nghiệm. Các nghiên cứu đã công bố cũng đã

NGHIÊN CỨU TIỀN KỸ THUẬT SỐ CỦA NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG, KINH NGHIỆM CỦA MỘT SỐ NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH VỚI VIỆT NAM

NGHIÊN CỨU TIỀN KỸ THUẬT SỐ CỦA NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG, KINH NGHIỆM CỦA MỘT SỐ NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH VỚI VIỆT NAM

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to NGHIÊN CỨU TIỀN KỸ THUẬT SỐ CỦA NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG, KINH NGHIỆM CỦA MỘT SỐ NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH VỚI VIỆT NAM

Similar to NGHIÊN CỨU TIỀN KỸ THUẬT SỐ CỦA NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG, KINH NGHIỆM CỦA MỘT SỐ NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH VỚI VIỆT NAM (20)

More from lamluanvan.net Viết thuê luận văn

More from lamluanvan.net Viết thuê luận văn (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

NGHIÊN CỨU TIỀN KỸ THUẬT SỐ CỦA NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG, KINH NGHIỆM CỦA MỘT SỐ NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH VỚI VIỆT NAM