Бүлэг5

2. Агуулга :
1. Өр төлбөрийн тухай ерөнхий ойлголт
2. Богино хугацаат өр төлбөр буюу Өрийн
бичиг
3. Урт хугацаат өр төлбөрийн тухай ойлголт
4. Бондын тухай ойлголт, төрөл, ангилал,
бүртгэл, тооцоололт
www.themegallery.com

3. ӨР ТӨЛБӨР ГЭЖ ЮУ ВЭ ?
 Өр төлбөр нь аж ахуйн нэгж, байгууллагын
бусдын өмнө хүлээсэн эдийн засгийн
хариуцлага юм. Өр төлбөрт бусдад өгөх
төрөл бүрийн өглөг, ирээдүйд үзүүлэх
үйлчилгээний төлбөрийг урьдчилан авсан
орлого хамаарна. НББОУС-т зааснаар
өнгөрсөн үйл ажиллагаа, ажил гүйлгээний
үр дүнд бий болсон , ирээдүйд зайлшгүй
төлөх, бусдын өмнө хүлээсэн үүрэг буюу
санхүүгийн хариуцлагыг өр төлбөр гэнэ гэж
тусгасан байдаг.
www.themegallery.com

4. www.themegallery.com
Үйл ажиллагаандаа
шаардлагатай
эргэлтийн ба
эргэлтийн бус
хөрөнгийг зээлээр
олж бэлтгэх, эсвэл
зээлээр ажил
үйлчилгээ хийлгэх
Өр төлбөр нь 2
үндсэн шалтгаанаас
үүснэ.
Үйл
ажиллагаан
аасаа олсон
орлогыг
хуваарилах
зэрэг болно

5. Санхүүгийн тайлангийн мэдээлэл хэрэглэгчид нь
тухайн компаний санхүүгийн чадавхийг үнэлэхдээ
өглөг өр төлбөрийн хэтийн төлөвийг үнэлж, өр
төлбөрийн хэмжээг сайтар судлан үздэг . Учир нь
зарим ААН байгууллагууд өр төлбөрөө төлж
чадахгүйгээс болж дампуурал зарлан, бизнесээ
орхиход хүрдэг байна.
Бизнесийн байгууллагын өр төлбөр нь олон төрөлтэй
бөгөөд тэдгээрийг дараах бүлгүүдэд ангилан авч
үзнэ. Үүнд:
1. Мэдэгдэж байгаа буюу тодорхой өр төлбөр
2. Тооцоолсон өр төлбөр
3. Болзошгүй өр төлбөр
www.themegallery.com

6. www.themegallery.com
Цалингийн
өглөг
Өрийн бичгээр
төлөх өр
УОО
Банкны богино
хугацаат зээл
Ноогдол ашгийн
өглөг
Мэдэгдэж байгаа
тодорхой өр төлбөр
Өнгөрсөн үйл ажиллагааны явцад бодитоор үүссэн
бөгөөд төлөгдөх дүн нь баримтаар болон гэрээ
хэлцлээр тодорхойлогдон дансанд тусгагдсаныг
мэдэгдэж байгаа өр төлбөр гэж хэлнэ

7. Өр төлбөр үүсгэх үйл ажиллагаа нь хараахан явагдаагүй боловч
ирээдүйд үүсэх нь зайлшгүй өр төлбөрийг урьдчилан тооцож бүртгэлд
тусгасныг тооцоолсон өр төлбөр гэнэ.
www.themegallery.com
Орлогын татвар
Хөрөнгийн татвар
Ээлжийн амралтын цалингийн нөөц
Тооцоолсон
өр төлбөр

8. Өнгөрсөн буюу урьд өмнөх тайлант хугацаанд явагдсан
ажил үйлчилгээнээс ирээдүйд үүсч болзошгүй өр
төлбөрийг хэлнэ.
Company Logo
Болзошгүй
Өр төлбөр
Баталгаат
Засварын
нөөц
Шүүхийн зарга,
Нэхэмжлэл ба
Торгуулийн үнэлгээ
Байгаль орчинд
Учруулсан хохирлоос
Үүсэх өр төлбөр

9. Болзошгүй өр төлбөрийг НББОУС-д зааснаар:
1. Магадлалтай
2. Үндэслэлтэй
3. Тодорхой гэж ангилна.
Магадлалтай үйл явдал тохиолдох магадлал
бага, үндэслэлтэй үйл явдал тохиолдох
магадлал нь магадлалтайгаас арай их,
тодорхойгоос бага,
Тодорхой үйл явдал тохиолдох магадлал өндөр
гэж ангилдаг.
www.themegallery.com

10. www.themegallery.com
Өр нь хөрөнгийн
Нэг эх үүвэр
Цаг хугацаатай
байна
ЗЗ үнээр
үнэлэгдэнэ.
Богино
хугацаат:
1 жилийн
дотор
эсвэл нэг
мөчлөгийн
дотор
төлөгдөх
ёстой өр
төлбөр
Урт
хугацаат:
1 жилээс
дээш
хугацаанд
төлөгддөг
өр
төлбөрийг
хэлнэ.
Өр төлбөрийн эргэж төлөглөх
хугацаагаар нь :
Өр төлбөрийн нийтлэг
шинж

11. Мэдэгдэж байгаа буюу тодорхой өр
төлбөрүүдийн бүртгэл:
А. Дансны өглөг: энэ нь бэлтгэн нийлүүлэгчээс
бараа материал, ажил үйлчилгээг зээлээр
авсан үед үүссэн өр төлбөр юм.
Жишээ: А компани Г компаниас 800000 төгрөгийн,
Э компаниас 390000 төгрөгийн бараа
материалыг зээлээр худалдан авсан.
Бараа материал....................ххх
Г –н өглөг..................................................ххх
Э-н өглөг..................................................ххх
www.themegallery.com
Богино хугацаат өр төлбөрийн бүртгэл:
Богино хугацаат өр төлбөрийг балансын өр
төлбөр ба эзний өмчийн талд хамгийн эхэнд
бичиж тайлагнана.

12. www.themegallery.com
Худалдааны
өглөг:
Бараа материалыг
худалдан авсан
үед бэлтгэн
нийлүүлэгчдэд
төлөх өрийг хэлнэ
Дансны өглөгийг
2 ангилна
Худалдааны
бус өглөг:
Бараа
материалаас
бусад хөрөнгө,
ажил
үйлчилгээтэй
холбоотой
өглөгийг бусад өр
төлбөр гэнэ.

13. Б. Өрийн бичиг буюу векселийн өглөг :
Өр төлбөрийг цаг хугацаанд нь барагдуулах нь
худалдан авагч, нийлүүлэгч аль аль талдаа
чухал байдаг.
Хэрэв дансаар тооцоолсон өр төлбөрийг
хугацаанд нь төлж чадахгүй бол нэхэмжлэгч
байгууллага нь түүнд хүү тооцох ба энэ
өглөгийг векселийн өглөг гэнэ.
Векселийн өглөг нэг хэлбэр бол өрийн бичиг
юм.
Өрийн бичиг нь 3 янз байна. Үүнд:
1. Худалдааны өрийн бичиг
2. Богино хугацаат зээлийн өрийн бичиг
3. Урт хугацаат өрийн бичиг
www.themegallery.com

14. Векселийн хүүг нэрлэсэн үнээс нь
тусад нь харуулсан өрийн бичиг
Улаанбаатар хот. Баянзүрх дүүрэг 2008.05.01
90 хоногийн дараа “Дөл” компани
.................................. .............................
Улаанбаатар банкинд 2000000 төгрөг
зээлийн хүү 15% ............................
төлөхийг баталж байна.
Гарын үсэг :........................

15. Өрийн бичиг үйлдэгч
байгууллага
Хүү
Төлөгдөх хугацаа
Өрийн дүн
Гаргасан байгууллага
Хүүтэй болон хүүгүй
Богино болон урт
Өрийн бичгийн
Зах зээлийн үнэ
Өрийн бичигт зайлшгүй байх
ёстой зүйлс:

16. В. Банкны зээлийн өглөг:
компани нь өрийн бичиг гаргаж банкнаас зээл
авахаас гадна тодорхой хөрөнгө барьцаалан
зээл авч болно. Үүнд 2 төрлийн журналын
бичилт байна.
С компани эргэлтийн хөрөнгө худалдан авахад
зориулж банкнаас 12%-н хүүтэй 60 хоногийн
хугацаатай 800000 төгрөгийн зээл авчээ.
Мөнгөн хөрөнгө............................800000
Банкны богино хугацаат зээл................800000
Зээлээ төлсөн тохиолдолд:
Банкны богино хугацаат зээл...........800000
Хүүгийн зардал.....................................16000
Мөнгөн хөрөнгө..............................................816000
www.themegallery.com

17. Г. Цалингийн өглөг:
компани нь ажилчиддаа цалин ,
хөдөлмөрийн хөлс олгох хариуцлагыг
хүлээж байдаг. Ажилчдад олгохоор
тооцсон нийт цалингаас эрүүл мэндийн
ба нийгмийн даатгалын шимтгэл, хүн
амын орлогын албан татварыг суутгах
ба цалинг тооцоолохоос тавьж олгох
хүртэлх хугацаанд Цалингийн өглөг
үүснэ.
www.themegallery.com

18. Тооцоолсон нийт цалингийн хэмжээгээр :
Цалингийн зардал ----ХХ
Цалингийн өглөг---------------ХХ
Суутгасан суутгалын хэмжээгээр :
Цалингийн өглөг ---- ХХ
НДШ-н өглөг---------------------ХХ
ХАОАТ-н өглөг------------------ХХ
Цалингийн тавьж олгосон үед :
Цалингийн өглөг ---- ХХ
Мөнгөн хөрөнгө------------------ХХ

19. Төлбөр хүлээн авсан өдөр
Мөнгөн хөрөнгө ---- 600000
Урьдчилж орсон орлого----------600000
Тодорхой төлбөр хийгдэх өдөр
Урьдчилж орсон орлого ---- 200000
Үйлчилгээний орлого ------------200000

20. Борлуулалт хийсэн тохиолдолд :
Мөнгөн хөрөнгө ---- 508500
Борлуулалтын орлого -------450000
НӨТ-н өглөг------------------------58500
Бусад өглөг:
Түрээсийн салбар
 Даатгалын шимтгэл
 Хүн амын орлогын албан татвар
 Хүү, торгууль ........

21. Урт хугацаат өр төлбөр
 1 жилээс дээш хугацаанд төлөгддөг
өр төлбөрийг урт хугацаат өр төлбөр
гэнэ.
 Урт хугацаат өр төлбөр нь ихэвчлэн
үндсэн хөрөнгө олж бэлтгэх, барьж
байгуулах өөр компанийг худалдан
авах зэрэг үйл ажиллагааг
санхүүжүүлэх явцад үүсч бий болдог.
Company Logo

22. Company Logo
Түрээсийн
өглөг
Бондын
өглөг Урт хугацаат
Өрийн бичиг
Тэтгэвэрийн
өглөг
Барьцаат
өглөг
Урт хугацаат
өр төлбөрт
Өр төлбөрүүд:

23. Урт хугацаат өр төлбөр буюу бонд
Company Logo
Компани
тодорхой
хугацааны
дараа
тогтоосон
хувийн
хүүтэйгээр
төлөхийг
баталсан бичиг
Бонд нь:
Хөрөнгө
оруулагчдаас
компанид
мөнгө зээлсэн
тухай
баталгаатай
үнэт цаас

24. Бонд
Барьцаалагдсан
байдлаар нь
Хамгаалалттай ба баталгаатай
Хамгаалалтгүй буюу
баталгаагүй
Хугацаагаар нь
Нэг хугацаатай
Олон хугацаатай
Эзэмшилтээр нь
Нэр заасан
Нэр заагаагүй буюу купонтой

25. Хүүнээс нь
хамааруулж
Хүүтэй
Хүүгүй
Өндөр хүүтэй
Янз бүрийн хүүтэй
Хөрвөх шинжээр
нь
Хувьцаагаар хөрвөх
Хөрөнгөөр хөрвөх

26. Company Logo
Хамгаалалттай бонд:
1. Эхний
барьцаалалтай
2. Хоёрдогч
барьцаалалттай
Энэ бонд нь эд
хөрөнгөөр хувьцаа
зэргээр барьцаалан
гаргагддаг ба
төлөгдөхгүй үед
эдгээрийг барьцаанд
авдаг
Хамгаалалтгүй
бонд
Энэ бонд нь тусгай эд
хөрөнгөөр
баталгаажаагүй байх
бөгөөд компани нь бүх
өрөндөө бонд гаргасан
бол үүнийг
хамгаалалтгүй буюу
өрийн бонд гэнэ.
Барьцаалагдсан
байдлаар нь:

27. Бондыг хугацаагаар нь: Нэг хугацаатай бонд гэдэг нь тодорхой хугацаатай
гаргагдах ба энэ хугацааг нь дуусахад түүнийг буцаан
авч эргэлтээс чөлөөлнө. Гаргасан бүх бондын төлбөр
хийгдэх өдөр ижил байвал нэг хугацаатай бонд гэнэ.
 Олон хугацаатай бонд гэдэг нь төлбөр хийгдэх хугацаа
нь хэд хэдэн өдөр байна. Жишээлбэл:
 Компани 8 жилийн хугацаатай 2000000 төгрөгийн бонд
гаргажээ. Хэрэв эдгээр бүх бондын төлбөрийг 8 жилийн
дараа хийх бол энэ нь нэг хугацаатай, харин тодорхой
хугацааны туршид хэсэг хэсгээр нь төлбөл олон
хугацаатай бонд гэнэ. Дээрх бондыг 4 жил бүр 1000000
төгрөгийн гэрээтэйгээр гаргажээ гэвэл энэ нь олон
хугацаатайд тооцогдоно.
Company Logo

28. Бондыг хүүнээс нь хамааруулж:
Company Logo
Өрөө төлөхөд хүндрэлтэй
Болсон мөнгөн орлого дутагдсан
үед компаниуд гаргадаг буюу
Аргацааллын бонд
Бонд эзэмшигчдийн аз туршилтыг
Ихээхэн багасгадаг зах зээлээ
даган хувьсдаг
Хөнгөлөлттэй бонд
Нэрлэсэн хүүтэй
Байна. Хүү нь нэг
Хэвийн
өөрчлөгддөггүй
Өндөр хүүтэй бонд
Янз бүрийн хүүтэй
Хүүгүй бонд
Хүүтэй бонд

29. Бондыг эзэмшилтээр нь:
Company Logo
Нэргүй
бонд
Нэр
заасан
Компаний
бүртгэлд бонд
эзэмшигчийн
нэр хаягийг
бичиж тараан
хүүг нь зөвхөн
бонд
эзэмшигчид
чекээр төлдөг
бонд юм.
Компани нь
зарим үед бонд
Эзэмшигчийн
нэр хаягийг
бүртгэлд
авахгүйгээр
тэдэнд купон
/тасалбар/
олгодог. Үүнийг
купонтой бонд
гэнэ.

30. Бондыг хөрвөх шинжээр нь:
Company Logo
Бонд нь бонд эзэмшигчийн
шийдвэрээр үнэт металл,
газрын тос зэргийн хөрөнгөөр
солигдож болно. Ийм бондыг
хөрөнгөтэй холбоотой бонд
гэнэ.
Бонд гаргасан компани үйл
ажиллагаа нь амжилттай
сайн явагдаж ихээхэн
хэмжээний ашигтай
ажиллаж байвал өөрийн
үнэт цаасаар хийсэн
хөрөнгө оруулалтаа
эзэмшилт буюу өмчийн үнэт
цаасаар хийгдэх хөрөнгө
оруулалтаар сольж бондыг
хувьцаанд хөрвүүлдэг.
Хувьцаагаар
хөрвөх
Хөрөнгөтэй
холбоотой

31. Бондын төрөл:
 Бондын зах зээлийн үнэ нь бусад төрлийн үнэт цаасны нэгэн
адил байнга өөрчлөгдөж байдаг.
 Бондын нэрлэсэн хүү нь бондын эргэлтэнд байх хугацаанд
өөрчлөгдөхгүй тогтмол байдаг бол зах зээлийн хүү нь байнга
өөрчлөгддөг бөгөөд бонд гаргагчид хамаарахгүй.
 Хэрэв бондын зах зээлийн хүү нэрлэсэн хүүнээс их байвал
бондын худалдах үнэ нь нэрлэсэн үнээс бага байх ба уг
бондыг хөнгөлөлттэйгээр борлуулна. Хөнгөлөлт нь худалдах
үнээс нэрлэсэн үнийг хассантай тэнцүү.
 Харин бондын зах зээлийн хүү нь нэрлэсэн хүүнээс бага
байвал худалдах үнэ нь нэрлэсэн үнээс их байдаг ба уг
бондыг урамшуулалттай бонд гэнэ.
Company Logo

32.  Бондыг гаргасан компани нь санхүүжигч буюу зээлдэгч
болох ба худалдан авсан компани нь бонд эзэмшигч
буюу санхүүжүүлэгч болно. Иймд бонд нь санхүүжигч
компанид өр төлбөр болдог ба санхүүжүүлэгчид хөрөнгө
оруулалт болдог.
Company Logo
Санхүүжигч: Санхүүжүүлэгч:
Бонд гаргах үед:
МХ.................хххх
Бондын өглөг............хххх
Бонд худалдан авах үед:
Бондоор хийгдсэн хөрөнгө
оруулалт.............ххх /дт/
Мөнгөн хөрөнгө...................ххх /кт/
Хүү төлөх үед:
Хүүгийн зардал.....ххх
МХ............................ххх
Хүү авахад:
МХ.....................ххх
Хүүгийн орлого........хххх

33. Company Logo
Урт хугацаат өр
төлбөрүүд:
Барьцаат өглөг Урт хугацаат өрийн
бичиг
1-сдээш жилийн
хугацаатай
Хамгийн нийтлэг
байдаг
бонд

34. Барьцаат өглөг: Бодит өртгөөр баталгаажсан урт хугацаат өр төлбөрийг
барьцаат өглөг гэнэ. Энэ өглөг нь сар бүр ижил дүнгээр
төлөгддөг бөгөөд сар бүрийн төлбөрт хүүний төлбөр нь
багтсан байна.
 Жишээ нь: М компани 3 жилийн хугацаатай сарын
1 %-н хүүтэй 360000 төгрөгийн барьцаат зээл авсан.
Эхний 5 сарын тооцоог үндэслэн хийвэл:
Company Logo

35. Барьцаат өглөг
Төлбөр
хийх
өдөр
Хугацаан
ы эхэнд
төлөгдөх
үлдэгдэл
Сарын
төлбөр
Сарын
хүү
төлөгдөө
гүй
үлдэгдэл
1 %
Зээлий
н
төлбөр
Хугацаан
ы эхэн
дэх
төлөгдөөг
үй
үлдэгдэл
2000.01.0
1
360000
02.01 360000 10000 3600 6400 353600
03.01 353600 10000 3536 6464 350064
04.01 350064 10000 3500 6500 343564
05.01 343564 10000 3436 6564 337000
06.01 337000 10000 3370 6630 330370

36. Барьцаат өглөг:
 2000.02.01-нд эхний төлбөрөө төлөх үед дараах
журналын бичилт хийнэ.
Барьцаат зээлийн өглөг...........................6400
Барьцаат зээлийн хүүгийн зардал.........3600
Мөнгөн хөрөнгө.......................................................10000
Company Logo

37. www.themegallery.com