ว่าด้วย ผลของการไม่เชื่อง่าย พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ ณ พระวิหารเชตวัน ทรงปรารภภิกษุผู้กระสันจะสึกรูปหนึ่ง ตรัสเรื่องนี้ ดังนี้ ความย่อว่า พระศาสดาตรัสถามภิกษุนั้นว่า เหตุไฉน? เธอจึงกระสันอยากสึก. เมื่อเธอทูลว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ข้าพระองค์เห็นหญิงคนหนึ่งผู้ประดับประดาตกแต่งตัวแล้ว จึงกระสันอยากสึกด้วยอำนาจกิเลสดังนี้. แล้วตรัสว่า ธรรมดาผู้หญิงลวงให้ชายลุ่มหลงแล้วให้ถึงความพินาศ ในเวลาชายตกอยู่ในอำนาจของตน เป็นเหมือนแมวตัวเหลวไหล แล้วได้ทรงนิ่ง. เมื่อถูกภิกษุนั้นทูลอ้อนวอน จึงทรงนำเอาเรื่องในอดีตมาสาธก ดังต่อไปนี้

1. 1
กุกกุฏชาดก
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๙ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
ขุททกนิกาย ชาดก ภาค ๑
๘. กุกกุฏชาดก (จากพระไตรปิฎก ลาดับเรื่องที่ ๓๘๓)
ว่าด้วยไก่โพธิสัตว์
(นางแมวไปยังโคนต้นไม้ที่ไก่เกาะอยู่แล้วอ้อนวอนว่า)
[๕๗] พ่อไก่หงอนแดงผู้มีขนปีกงดงาม ท่านจงลงมาจากกิ่งไม้เถิด
ฉันจะยอมเป็นภรรยาของท่านโดยไม่คิดมูลค่า
(ไก่โพธิสัตว์ได้ฟังดังนั้น จึงกล่าวว่า)
[๕๘] แม่นางแมวรูปงาม เธอเป็ นสัตว์สี่เท้า ส่วนฉันเป็นสัตว์สองเท้า
แมวตัวเมียกับไก่ตัวผู้ไม่ควรจะรื่นรมย์ยินดีกันฉันสามีภรรยา
เธอจงหาสามีอื่นเถิด
(แมวได้ฟังดังนั้นคิดหาอุบายใหม่กล่าวว่า)
[๕๙] ฉันจะเป็นภรรยาสาวของท่านที่พูดจาอ่อนหวาน น่ารัก
ขอท่านจงรับฉันผู้เลอโฉม ผู้เป็นสาวพรหมจารีไว้ ด้วยการรับอันดีงามเถิด
(ไก่โพธิสัตว์ได้ฟังดังนั้นแล้วคิดจะขู่ไล่แมวให้หนีไป จึงกล่าวว่า)
[๖๐] นางโจรผู้กินซากศพ ดื่มเลือด เจ้าเบียดเบียนไก่
ต้องการเราเป็ นผัว ไม่ใช่ด้วยการได้อันดีงามหรอก
(พระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสว่า)
[๖๑] หญิงผู้มีวาจาประกอบด้วยองค์ ๔ เห็นชายมีทรัพย์
ก็ล่อลวงนาไปด้วยการพูดจาอ่อนหวาน เหมือนนางแมวล่อลวงไก่
[๖๒] อนึ่ง ผู้ใดไม่รู้เท่าทันเหตุที่เกิดขึ้นโดยฉับพลัน
ผู้นั้นจะตกอยู่ในอานาจของศัตรู และจะเดือดร้อนในภายหลัง
[๖๓] ส่วนผู้ใดรู้เท่าทันเหตุที่เกิดขึ้นโดยฉับพลัน
ผู้นั้นย่อมพ้นจากความคับขันอันเกิดจากศัตรู เหมือนไก่พ้นจากนางแมว
กุกกุฏชาดกที่ ๘ จบ
-------------------------
คาอธิบายเพิ่มเติมนามาจากบางส่วนของอรรถกถา
กุกกุฏชาดก
ว่าด้วย ผลของการไม่เชื่อง่าย
พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ ณ พระวิหารเชตวัน
ทรงปรารภภิกษุผู้กระสันจะสึกรูปหนึ่ง ตรัสเรื่องนี้ ดังนี้
ความย่อว่า พระศาสดาตรัสถามภิกษุนั้นว่า เหตุไฉน?
เธอจึงกระสันอยากสึก. เมื่อเธอทูลว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ
ข้าพระองค์เห็นหญิงคนหนึ่งผู้ประดับประดาตกแต่งตัวแล้ว

2. 2
จึงกระสันอยากสึกด้วยอานาจกิเลสดังนี้. แล้วตรัสว่า
ธรรมดาผู้หญิงลวงให้ชายลุ่มหลงแล้วให้ถึงความพินาศ
ในเวลาชายตกอยู่ในอานาจของตน เป็ นเหมือนแมวตัวเหลวไหล แล้วได้ทรงนิ่ง.
เมื่อถูกภิกษุนั้นทูลอ้อนวอน จึงทรงนาเอาเรื่องในอดีตมาสาธก
ดังต่อไปนี้:-
ในอดีตกาล เมื่อพระเจ้าพรหมทัตครองราชสมบัติอยู่ในนครพาราณสี
พระโพธิสัตว์เกิดในกาเนิดไก่ในป่า มีไก่หลายร้อยตัวเป็นบริวารอยู่ในป่า.
ฝ่ายนางแมวตัวหนึ่ง ก็อาศัยอยู่ในที่ไม่ไกลพระโพธิสัตว์นั้น
มันใช้อุบายลวงกินไก่ที่เหลือ เว้นแต่ไก่โพธิสัตว์.
พระโพธิสัตว์ไม่ไปสู่ป่าชัฏของมัน. มันคิดว่า ไก่ตัวนี้อวดดีเหลือเกิน
ไม่รู้ว่าเราเป็ นผู้โอ้อวด และเป็นผู้ฉลาดในอุบาย เราควรจะเล้าโลมไก่ตัวนี้ว่า
จักเป็นภรรยาของมัน แล้วกินในเวลามันตกอยู่ในอานาจของตน
มันจึงไปยังควงไม้ที่ไก่นั้นเกาะอยู่
เมื่อขอร้องไก่นั้นด้วยวาจาที่มีภาษิตสรรเสริญนาหน้า
จึงได้กล่าวคาถาที่ ๑ ว่า :-
ดูก่อนพ่อนกน้อยสีแดง ผู้ปกคลุมด้วยขนที่สวยงาม
เจ้าจงลงมาจากกิ่งไม้เถิด เราจะเป็ นภรรยาของท่านเปล่าๆ.
พระโพธิสัตว์ได้ฟังคานั้นแล้วคิดว่า
แมวตัวนี้กัดกินญาติของเราหมดไปแล้ว บัดนี้ มันประสงค์จะล่อลวงกินเรา
เราจักขับส่งมันไปแล้วกล่าวคาถาที่ ๒ ว่า :-
เจ้าเป็นสัตว์ ๔ เท้าที่สวยงาม ส่วนฉันเป็ นสัตว์ ๒ เท้า
เนื้อกับนกจะร่วมกันไม่ได้ในอารมณ์ เป็ นที่รื่นรมย์ใจ
เจ้าจงไปแสวงหาผู้อื่นเป็นสามีเถิด.
นางแมวนั้นได้ฟังคานั้นแล้ว ลาดับนั้นจึงคิดว่า
ไก่ตัวนี้โอ้อวดเหลือเกิน เราจักใช้อุบายอย่างใดอย่างหนึ่งลวงกินมันให้ได้
แล้วได้กล่าวคาถาที่ ๓ ว่า :-
ฉันจักเป็ นภรรยาสาวผู้สวยงาม ร้องไพเราะเพื่อคุณ
คุณจะพบฉันผู้เป็นพรหมจารินีที่สวยงาม ด้วยการเสวยอารมณ์อย่างดี
คือสุขเวทนา.
พระโพธิสัตว์ได้ยินคานั้นแล้ว ถัดนั้นไปก็คิดว่า
ควรที่เราจะขู่แมวตัวนี้ให้หนีไปเสีย แล้วจึงกล่าวคาถาที่ ๔ ว่า :-
ดูก่อนเจ้าผู้กินซากศพ ผู้ดื่มโลหิต ผู้เป็นโจรปล้นไก่
เจ้าไม่ต้องการให้ฉันเป็นผัว ด้วยการเสวยอารมณ์ที่ดี คือสุขเวทนา.
ส่วนแมวนั้นหนีไปแล้ว ไม่อาจแม้เพื่อจะมองดูอีก
เพราะฉะนั้น พระศาสดาจึงได้ตรัสอภิสัมพุทธคาถาเหล่านี้ว่า :-

3. 3
หญิง ๔ คนเห็นนรชนผู้ประเสริฐ แม้อย่างนี้แล้ว
ชักนาด้วยวาจาอ่อนหวาน เหมือนนางแมวชักนาไก่ ฉะนั้น.
ก็ผู้ใดรู้ไม่เท่าทันเหตุที่เกิดขึ้นโดยฉับพลัน
ผู้นั้นจะตกอยู่ในอานาจของศัตรู และจะเดือดร้อนภายหลัง.
ส่วนผู้ใดรู้ทันเหตุที่เกิดขึ้นโดยฉับพลัน
ผู้นั้นจะพ้นจากการเบียดเบียนของศัตรู เหมือนไก่พ้นจากนางแมว ฉะนั้น.
คาถาเหล่านี้เป็นพระคาถาของท่านผู้รู้ยิ่งแล้ว
คือคาถาของท่านผู้ตรัสรู้แล้ว.
พระศาสดา
ครั้นทรงนาพระธรรมเทศนานี้มาแล้ว ทรงประกาศสัจธรรม ประมวลชาดกไว้
ในที่สุดแห่งสัจจะ ภิกษุผู้กระสันจะสึก ตั้งอยู่แล้วในโสดาปัตติผล
ก็พระยาไก่ในครั้งนั้น ได้แก่ เราตถาคต ฉะนี้แล.
จบ อรรถกถากุกกุฏชาดกที่ ๘
----------------------------------