ว่าด้วย เปรียบนารีด้วยท่าน้ำ เรื่องพิสดารของชาดกนี้ จักมีแจ้งใน กุณาลชาดก แล.

1. 1
กุณฑลิกชาดก
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๙ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
ขุททกนิกาย ชาดก ภาค ๑
๕. จูฬกุณาลวรรค
หมวดว่าด้วยนกกุณาละหมวดสั้น
๑. กุณฑลิกชาดก (จากพระไตรปิฎก ลาดับเรื่องที่ ๓๔๑)
ว่าด้วยกุณฑลิกราชา
(ในเรื่องที่พญานกกุณาละพูดกับนกปุณณมุขะนี้มีคาถาประพันธ์ไว้อีกส่วนหนึ่งว่า
)
[๑๖๑] บรรดาพวกผู้หญิงที่ทาความรื่นรมย์ให้แก่พวกผู้ชาย
เป็นคนหลายใจ ไม่มีใครจะบังคับได้
แม้ถ้าว่าพวกนางจะพึงทาให้เกิดความพอใจในที่ทั้งปวง ก็ไม่ควรไว้ใจ
เพราะว่าพวกผู้หญิงเปรียบเสมือนท่าน้า
(พญานกกุณาละเกิดเป็นปัญจาลจัณฑปุโรหิต
นาเหตุที่ตนได้เห็นมาแสดงว่า)
[๑๖๒] บัณฑิตเห็นเหตุคลายความกาหนัดของพญากินนร
และพญากินนรีแล้ว พึงทราบเถิดว่า ผู้หญิงทั้งปวงไม่ยินดีในเรือนของสามี
เหมือนภรรยาได้ทอดทิ้งสามีคู่ชีวิตเช่นนั้นไป
เพราะพบชายอื่นแม้เป็นคนง่อยเปลี้ย
(พญานกกุณฑลิกะเกิดเป็นพระเจ้าพรหมทัต
เมื่อจะแสดงเรื่องที่ตนได้ทราบมาแล้ว จึงกล่าวว่า)
[๑๖๓] พระมเหสีของพระเจ้าพกะและพระเจ้าพาวรี
ผู้หมกมุ่นอยู่ในกามมากเกินไป ได้เป็ นชู้กับมหาดเล็กคนสนิทของพระนาง
มีหรือผู้หญิงทั้งหลายจะไม่พึงเป็ นชู้กับชายอื่น
(พญานกกุณฑลิกะเกิดเป็นพระเจ้าพรหมทัต
เมื่อจะแสดงเรื่องที่ตนเห็นมาเอง จึงกล่าวว่า)
[๑๖๔] พระนางปิงคิยานี อัครมเหสีผู้เป็นที่รัก
ของพระเจ้าพรหมทัตผู้เป็นใหญ่แห่งโลกทั้งมวล
ได้เป็นชู้กับคนเลี้ยงม้าผู้ใกล้ชิดพระนาง พระนางเป็นผู้มักมากในกาม
มิได้ประสบผลแม้ทั้ง ๒ อย่าง (คือ
ไม่ได้พบคนเลี้ยงม้าและไม่ได้ครองตาแหน่งอัครมเหสี)
กุณฑลิกชาดกที่ ๑ จบ
-----------------------
คาอธิบายเพิ่มเติมนามาจากบางส่วนของอรรถกถา

2. 2
กุณฑลิกชาดก
ว่าด้วย เปรียบนารีด้วยท่าน้า
เรื่องพิสดารของชาดกนี้ จักมีแจ้งใน กุณาลชาดก แล.
จบ กุณฑลิกชาดกที่ ๑
-----------------------------------------------------