İKTİSADİ DÜŞÜNCENİN ve İKTİSAT OKULLARININ EVRİMİ

1. İKTİSADİ
DÜŞÜNCENİN ve
İKTİSAT
OKULLARININ
EVRİMİ
PROF. DR. COŞKUN CAN AKTAN
Bu sunum şu kaynaktan hazırlanmıştır:
Coşkun Can Aktan, Yeni İktisat Okulları ve İktisadi Düşünce: Ankara: Seçkin Yayınları, 2018.
Sunumu Hazırlayan: Onur Bozoğlan

2. İktisadi Düşüncenin ve İktisat Okullarının Doğuşu ve Gelişimi
XNEOHON
PLATON
ARİSTO
THOMAS
AQUİNAS
İBNİ HALDUN
Esasen tüm bilimlerin temelinde
olduğu gibi iktisat biliminin temeli de
eski çağlara kadar uzanmaktadır. İlk
çağda yaşamış düşünürlerden Platon,
Xnephon ve Aristo gibi büyük
düşünürlerin eserlerinde iktisadi
hayata dair muhtelif görüşleri
mevcuttur. Ortaçağda da örneğin,
Thomas Aquinas ve İbni Haldun gibi
büyük düşünürlerin iktisadi
meselelere ilişkin önemli görüşler ileri
sürdükleri bilinmektedir.

3. Önemle belirtelim ki, iktisatçılar modern iktisadi
düşüncenin 18. yüzyılda ortaya çıktığı konusunda
genellikle hemfikirdirler. Modern iktisadi düşünce,
Adam Smith'in Milletlerin Zenginliği (The Wealth
of Nations) adlı eserini 1776 yılında
yayınlamasıyla başlar. İktisat biliminin kurucusu
ve babası olarak kabul edilen Adam Smith öncesi
iktisadi düşünceleri Klasikler-öncesi İktisat (Pre-
classical Economics) olarak adlandırmak
mümkündür. 18. yüzyılın ortalarında Fizyokratlar
ile başlayan ve Adam Smith ile devam eden ve
19. yüzyılın ortalarına değin uzanan iktisadi
düşünce ise Klasik İktisat olarak
adlandırılmaktadır.

4. 19. Yüzyılın başları ile 20. yüzyılın ilk çeyreği arasında geçen
zaman sürecinde Klasik İktisat Okulu'na eleştiriler
yöneltilmiştir. Bilimsel Sosyalizm, Tarihçi Okul, Faydacı Ahlak
Okulu, Matematiksel Teori ve Lozan Okulu gibi iktisadi
düşünce okulları bu dönemde ortaya çıkmış iktisadi düşünce
okullarıdır.
19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında ise Neo-Klasik
İktisat adı verilen iktisadi düşüncenin gelişimine
rastlanmaktadır. 1890-1945 arasındaki yıllarda Neo-Klasik
İktisadın kendi içinde bölünmeler ortaya çıkmıştır. Bu
dönemde özellikle Keynezyen İktisat Okulu'nun giderek
önem kazandığını ve hakim iktisat teorisi olduğu
görülmektedir.

5. 20. yüzyılın ikinci yarısından sonra ise
Keynezyen iktisada alternatif yeni
iktisadi düşünceler ortaya çıkmıştır.
Çağdaş iktisadi düşünceler olarak
adlandırdığımız bu yeni iktisat
okullarının başlıcaları Avusturya İktisat
Okulu, Freiburg İktisat Okulu, Chicago
İktisat Okulu, Virginia Politik İktisat
Okulu’dur. Bunların dışında Hukuk ve
İktisat Yaklaşımı adı verilen şemsiye
kavram içerisinde muhtelif iktisat
teorileri (mülkiyet hakları iktisadı,
kurumsal iktisat, işlem maliyetleri
iktisadı vs) ortaya çıkmıştır. Ayrıca
davranışsal iktisat adı verilen bir yeni
iktisat okulu iktisat bilimine zihinsel
psikoloji perspektifinden katkılar
sunmuştur.

6. İktisadi hayat ve iktisadi sorunlarla ilgilenen
iktisadi düşüncelerin ortaya çıkmasının
ardından daha farklı bir gelişme yaşanmış
ve zaman içerisinde “iktisadi düşünce
okulları” ya da kısaca “iktisat okulları”
gündeme gelmiştir.
İktisadi hayatın ve iktisadi kurumların ortaya çıkışı ve gelişimi evrimseldir.
İktisadi hayat, statik ya da başka bir ifadeyle durağan değildir. İktisadi
hayat sürekli bir değişim içerisindedir ve bu değişime paralel olarak iktisadi
olaylar ve iktisadi sorunlar da farklılaşmaktadır. Bu evrimsel süreç iktisadi
düşüncenin de zaman içerisinde değişimini kaçınılmaz kılmaktadır.

7. Eski ahit(aşağı-yukarı MÖ 2500-15)
Yeni ahit(MS 100)
KLASİK İKTİSAT OKULU ÖNCESİ DÖNEMDE İKTİSADİ DÜŞÜNCE
YUNAN FELSEFESİ ve BİLİMİ
-Sokrat (mö 399)
-Xnophon (mö 440-355)
-Platon (mö 427-347)
-Aristo (mö 384-322)
-Zenon (mö 365-263)
-Ptolemy (ms 140)
ROMAN FELSEFESİ ve
ROMA HUKUKU
-12 Levha kanunları
- M. Aurelius
- Diocletian’ın Emirleri
- İmparator Justinian
ROMA İMP ’ nun ÇÖKÜŞÜ
(MS 476)
Ortaçağ Derebeylik
KİLİSE KANUNU ORTAÇAĞ
BİLİMADAMLARI(SKOLASTİKLER)
-T. Aquinas
ALMAN MERKANTİLİZMİ
(KAMERALİZM)
RÖNESANS DÖNEMİ(12.YY-15.YY)
(Kapitalizmin kurumsallaşması ve
milli devletlerin doğuşu)
FRANSIZ MERKANTİLİZMİ
- J. B. Colbert
- R. Cantilion
FAYDA TEORİSİ
ABBLE CONDİLLAC
İNGİLİZ BULYONİZMİ ve
MEKANTİLİZM(16.YY-18.YY)
- Thomas Munn (1571-1641)
- William Petty (1623-1687)
- Dudley North (1641-1691)
- Nicholas Barbon (1640-1698)
- James Stewart (1712-1780)
DOĞAL DÜZEN FİLOZOFLARI
-John Locke
(1632-1704)
-Bernard de Mandeville
(1670-1673)
-Francis Hutchison
(1684-1746)
-David Hume
(1711-1776)
FİZYOKRASİ(1755-1775)
-François Quesnay(1694-1774)
-Robert J. Turgot (1727-1776)
-Dupont de Nemours(1739-1817)
Temel görüşler
Dorudan etki eden görüşler
Kaynak : Ingrid Hahne Rima, Development of Economic Analysis, 5 ed., Boston Homewood, Irwin, 1991.

8. KLASİK İKTİSAT OKULU
FİYOKRASİ
(1755-1776)
KLASİK İKTİSAT
Adam Smith
(1723-1790)
Francis Hutcheson
(1694-1746)
David Hume
(1711-1790)
Bernard de Mandeville
(1670-1773)
Thomas Malthus
(1736-1836)
Jean B. Say
(1767-1835)
Faydacı Felsefe
Jeremy Bentham
(1748-1832)
James Mill
(1773-1836)
David Ricardo
(1772-1823)
W. Nassau Senior
(1790-1864)
John Stuart Mill
(1806-1873)
J. E. Caimes
(1824-1875)
Temel görüşler
Doğrudan etki eden görüşler
Kaynak : Ingrid Hahne Rima, Development of Economic Analysis, 5 ed., Boston Homewood, Irwin, 1991.

9. KLASİK İKTİSAT OKULU’NA ELEŞTİRİLER
Diyalektik
Felsefe
(F.Hegel)
Klasik
İktisat
Faydacı
Felsefe
Matematiksel
Teori
Fransız
Sosyalizmi
Tarihçi
Okul
Ricardian
Sosyalistler
(İngiliz Sosyalizmi)
Herman Gossen
(1810-1858)
Augustin Cournot
(1805-1877)
Bilimsel Sosyalizm
Friedrich Engels (1820-1895)
Karl Marx (1818-1883)
W.S.Jevons
(1835-1882)
Avusturya Okulu
Carl Menger (1840-1921)
Friedrich Weiser (1851-1926)
E.Böhm Bawerk (1815-1924)
Lozan Okulu
Leon Walras
(1834-1910)
Francis Edgeworth
(1845-1926)
Kaynak: Ingrid Hahne Rima, Development of Economic Analysis, 5th
ed., Boston Homewood, Irwin, 1991.
J.B.Clark
(1848-1938)
Irwing Fisher
(1867-1947)
Knut Wicksell
(1851-1916)
Philip Wicksteed
(1884-1927)

10. AVUSTURYA
OKULU
NEO-KLASİK İKTİSAT OKULU (1890-1945)
NEO-KLASİK İKTİSAT
Francis Edgeworth(1845-1906)
Alfred Marshall(1842-1924)
Henry Sidgwick(1838-1900)
J. M. Keynes
(1883-1946)
A.C. Pigou
(177-1959)
Ralph Hawtrey
(1879-1923)
J.R. Hicks
(1904-1989)
Knut Wicksell(1851-1916)
Gustav Cassel (1866-1945)
Joseph Schumpeter(1883-1950)
Ludwig von Mises(1881-1973)
F. von Hayek(1899-)
Pierro Sraffa
(1899-1983)
John Robinson
(1903-1983)
Edward Chamberlin
(1899-1967)
Dennis Robertson
(1890-1963)
Temel görüşler
Doğrudan etki eden görüşler
Kaynak : Ingrid Hahne Rima, Development of Economic Analysis, 5 ed., Boston Homewood, Irwin, 1991.

11. NEO-KLASİK İKTİSAT’TA BÖLÜNMELER(1890-1945)
Ilımlı Sosyalist
Düzen (1884)
Beatrice Webb
(1858-1943)
Sidney Webb
(1858-1947)
A.C. Pigou
(1877-1959)
J.A. Hobson
(1858-1940)
J.M. Keynes
(1883-1946)
TEORİK SOSYALİZM
F. M. Taylor
(1855-1932)
Enrico Barone
(1859-1924)
H.D. Dickinson
(1899-1969)
Oscar Lange
(1904-1965)
KURUMSAL İKTİSAT
Thorstein B. Weblen
(1857-1929)
John R. Commons
(1862-1945)
Wesley C. Mitchell
(1874-1948)
John B. Clark
(1847-1938)
Clarence E. Ayres
(1891-1972)
NEO-KLASİK İKTİSAT
Francis Edgeworth
(1845-1906)
Alfred Marshall
(1842-1924)
Henry Sidgwick
(1838-1900)
Temel görüşler
Doğrudan etki eden görüşler
Kaynak : Ingrid Hahne Rima, Development of Economic Analysis, 5 ed., Boston Homewood, Irwin, 1991

12. KEYNESYEN İKTİSAT
NEO-KALASİK KEYNESYEN İKTİSAT POST-KEYNESYEN İKTİSAT
J.R. Hicks
(1904-1989)
Alvin Hansen
(1887-1975)
Paul Samuelson
(1915-)
James Tobin
(1918-)
Lawrence Klein
(1930-)
Robert Solow
(1921-)
George S. Shackle
Roy Harrod
(1900-1978)
Joan Robinson
(1903-1980)
Sidney Weintraub
(1914-1983)
Nicholas Kaldor
(1908-1986)
J. Maynard
Keynes
(1883-1946)

13. Kaynak: Coşkun Can Aktan, “Yeni” İktisat Okulları”, (Yayınlanmamış PPT Sunum), 2015.
EVRİMSEL İKTİSAT ve KURUMSAL İKTİSAT
ESKİ KURUMSAL İKTİSAT
Thorstein B. Weblen
(1874-1929)
Wesley C. Mitchell
(1874-1948)
John R. Commons
(1862-1945)
John B. Clark
(1847-1938)
Clarence Ayres
(1891-1972)
ESKİ EVRİMSEL İKTİSAT
(İLK HABERCİLER)
Charles Darwin
(1809-1882)
Jean-Baptiste Lamarck
(1744-1829)
Herbert Spencer
(1820-1903)
YENİ KURUMSAL İKTİSAT
Friedrich A. Von Hayek
(1899-1992)
James M. Buchanan
(1919-2013)
Ronald Coase
(1910-2013)
Douglas V. North
(1920-2015)
Oliver Williamson
(1932-…)
Harold Demsetz
(1930-…)
EVRİMSEL PERSPEKTİFE
FARKLI KATKILAR
Joseph A. Schumpeter
(1883-1950)
Friedrich A. Von Hayek
(1899-1992)
YENİ EVRİMSEL İKTİSAT
Richard Nelson , Sidney Winter
Nicholas Georgescu-Roegen , Kenneth Boulding
Geoffrey M. Hodgson , Stan Metcalfe , Ulrich Witt

14. Kaynak: Coşkun Can Aktan, “Yeni” İktisat Okulları”, (Yayınlanmamış PPT Sunum), 2015.

15. Kaynak: Coşkun Can Aktan, “Yeni” İktisat Okulları”, (Yayınlanmamış PPT Sunum), 2015.
ESKİ KURUMSAL
İKTİSAT OKULU
YENİ KURUMSAL
İKTİSAT OKULU
EVRİMSEL
İKTİSAT OKULU
MÜLKİYET
HAKLARI & İŞLEM
MALİYETLERİ
İKTİSADI
REGÜLASYON
İKTİSADI
Thorstein B. Weblen
(1874-1929)
Wesley C. Mitchell
(1874-1948)
John R. Commons
(1862-1945)
John B. Clark
(1847-1938)
Clarence Ayres
(1891-1972)
Friedrich A. Von
Hayek
(1899-1992)
James M. Buchanan
(1919-2013)
Ronald Coase
(1910-2013)
Douglas V. North
(1920-2015)
Oliver E. Williamson
(1932-…)
ESKİ EVRİMSEL
İKTİSALAR
Charles Darwin
(1809-1882)
Jean-Baptiste
Lamarck
(1744-1829)
Herbert Spencer
(1820-1903)
EVRİMSEL
PERSPEKTİFE
FARKLI KATKILAR
Joseph A.
Schumpeter
(1883-1950)
Friedrich A. Von
Hayek
(1899-1992)
YENİ EVRİMSAL
İKTİSAT
Richard Nelson
Sidney Winter
Richard Posner
(1939-)
George Stigler
(1911-1991)
Gary Backer
(1930-)
Sam Peltzman
(1940-)
Jean Tirole
(1953-)
HUKUK ve İKTİSAT OKULU -II-
Ronald Coase
(1910-2013
Harold Demsetz
(1930-…)
Armen Alchian
(1914-2013)
Oliver E. Williamson
(1932-…)
Elinor Ostrom
(1933-2012)
Steven N. U. Cheung
(1935-)
Hernando De Soto
(1941-)
Yoram Barzel
(1931-)