BÜROKRATİK DAVRANIŞLARIN EKONOMİK TEORİSİ: KAMU TERCİHİ PERSPEKTİFİ

1. BÜROKRATİK DAVRANIŞLARIN EKONOMİK
TEORİSİ:
KAMU TERCİHİ PERSPEKTİFİ
PROF. DR. COŞKUN CAN AKTAN
Bu sunum şu kaynaktan yararlanılarak hazırlanmıştır: Coşkun CanAktan, KamuTercihi İktisadı ve
Anayasal Politik İktisat: Ankara: SeçkinYayınları, 2019.
Sunum Hazırlayan: OğuzhanOk

2. KAMU TERCİHİ PERSPEKTİFİ
Geleneksel bürokrasi teorisi, bürokrasinin
ekonomik etkileri ve davranışları açısından
değil daha çok sosyolojik açıdan analiz
etmektedir.
KamuTercihi iktisatçıları ise bürokrasinin
ekonomik teorisini ortaya atmışlar ve
bürokrasiye ekonomik bir yaklaşım
geliştirmiştirler.

3. www.presentationgo.com
BÜROKRASİNİN EKONOMİK TEORİSİ
BÜROKRATLAR ILE
SIYASAL İKTIDAR
ARASINDAKI
PAZARLıK SÜRECI
BÜROKRATIK
ETKINSIZLIĞE
YÖNELIK ÇÖZÜM
ÖNERILERI
GÜNDEMIN
KONTROLÜ
BÜROLARARASI
REKABET
BÜTÇE
MAKSIMIZASYONU
ASIMETRIK
ENFORMASYON
SORUNU
BÜROKRATİK
ÜRETİM SÜRECİNİN
YAPISI

4. Bürokratik Üretim Sürecinin Yapısı
Bürokrasiyi ürettiği mal ve hizmetlerin değeri
parasal olarak ölçülemeyen idari faaliyetlerin
yönetiminde uygulanan metot veya ekonomik
hesaplamalara konu olmayan faaliyetlerin
yönetimi olarak tanımlamıştır.
Mises’e göre bürokratik üretim sonucu elde
edilen gelirler ile yapılan harcamalar arasında
bir bağlantı yoktur.

5. Bürokratik Üretim Sürecinin Yapısı
Piyasa başarısızlıkları bürokrasinin
ortaya çıkış nedenidir. Doğal tekel
durumu, bedavacı sorunun ve
dışsallıklar devletin piyasaya
müdahalesine sebep olur.
Temel yaklaşımı büroların optimal bir
şekilde mal ve hizmet üretemediği
yönündedir.
NISKANEN

6. “sosyal değer gösteren mal
ve hizmetlerin
üretilmesinde kamu
sektörünün, bölünebilir ve
pazarlanabilir mal ve
hizmetlerin üretilmesinde
ise özel sektör firmalarının
uzmanlaşması gerekir”

7. Bütçe Maksimizasyonu
Memurların kariyerde
yükselme imkanı amirlere
bağlı olduğundan,
memurlar amirlerini
tatmin edecek şekilde
hareket ederler.
Bürolardaki içsel teşvik
mekanizmaları önemlidir.
Büro personeli bu
teşvikleri elde etmek için
çaba harcar.
TULLOCK

8. Bütçe Maksimizasyonu
Politikacılar ve
bürokratlar bütçe
sürecinde eksik
enformasyona
sahiptirler.
Piyasa güçleri baskı ve
çıkar grupları oluşturup,
politikacılara ve
bürokratlara baskı
uygular.
DOWNS

9. Bütçe Maksimizasyonu
Buchanan, politikacılar ve
bürokratların ekonomik
rantları elde etmek için
kamu kaynaklarını israf
edeceğini söylemiştir.
Niskanen’a göre,
bürokratların temel
güdüsü içinde kişisel
çıkarlarda bulunmaktadır.
Niskanen güç, statü vb.
konuların bürokratların
bütçesi ile bağlantılı
olduğunu ve bu nedenle
bürokratların asıl amacının
bütçe maksimizasyonu
olduğu sonucuna
ulaşmıştır.
BUCHANAN NISKANEN

10. Bürokratlar ile Siyasal İktidar Arasındaki
Pazarlık Süreci
Bürolar ile kendisine bütçe ödeneği veren
iktidar partisi arasında bir pazarlık söz
konusudur.
Niskanen bu pazarlığı iki yönlü tekel olarak
isimlendirmiştir.

11. Bürokratlar ile Siyasal İktidar Arasındaki
Pazarlık Süreci
Büro kendisini finanse
eden siyasal iktidar
tarafından kendisine
sağlanacak finansman
kaynağına, sponsor ise
büro tarafından
üretilen bazı hizmetlere
ihtiyaç duymaktadır.
Büro bu pazarlıkta
daha avantajlıdır.
Çünkü büro daha iyi
çalışma ve daha
uygun maliyet
şartlarından fayda
sağlar.
Sponsor ise bu mal ve
hizmetlerin sunumu
için farklı bir alternatife
sahip olmadığından
dezavantajlı
konumdadır.

12. Gündemin Kontrolü
Yasama organında politikacılar veya seçmenler
tarafından üzerinde oylanacak olan seçenekler
olarak, kendi istediği sonuçların elde edilmesini
sağlamasına denir.
Niskanen’e göre ya hep ya hiç olarak
gündemin kontrolünü tanımlamıştır.
Buna göre ya büronun kendi tercih ettiği
düzeydeki üretim miktarına razı olacak
ya da o hizmet hiç üretilmeyecektir.

13. Gündemin Kontrolü
Miller ve Moe’ya göre; gündem kontrolü
gücü, büronun ve yasama organının
pazarlık gücüne bağlıdır.
Romer ve Rosenthal büroları gündem
koyucu olarak tanımlar ve bürolar
monopol gücüyle seçmenleri ya hep ya
hiç tercihiyle karşı karşıya bırakabilir.

14. Asimetrik Enformasyon Sorunu
▪ Bürokratın pazarlık yeteneğini arttıran ve siyasal iktidar
karşısında onu daha avantajlı hale getiren temel faktör,
bürokratların sahip olduğu yüksek enformasyon düzeyidir.
“yasama organının, bürokrasinin
hizmeti sunması için gerekli olan
mimimum bütçe konusunda
enformasyon edinme olanağının veya
enformasyon elde etmesini
sağlayacak bir güdünün olmaması”
NISKANEN

15. Bürolararası Rekabet
Bürolar, kendilerine tahsis
edilecek bütçeden daha fazla
pay alabilmek için birbirleriyle
yarışabilirler.
Downs, mal ve hizmet
üretiminde bürolar ortaya
çıkabilecek rekabetin
bürokratik etkinsizlikleri
azaltabileceğini savunmuştur.
Niskanen ise oluşturduğu
modelde büroları tekelci bir
yapı olarak ele almıştır.

16. www.presentationgo.com
.com Niskanen’a göre bürolararası rekabetin faydaları
Maliyetleri düşürerek,
verimliliği arttırır.
Bürolararası rekabet
ile bütçenin büyümesi
arasında yakın bir ilişki
vardır.
Yeni teknolojiler
geliştirme ve
bunlardan yararlanma
fırsatı tanır.
Bürolardaki etkinsiz
yönetimin ortaya
çıkmasını sağlar.
Denetimin artması
sağlanır.
Politikacıların ve halkın
enformasyon miktarı
artar.

17. www.presentationgo.com
com
Bürokratik Etkinsizliğe Yönelik Çözüm Önerileri
TULLOCK
Tullock’a göre kamu sektöründeki iç
teşvikler artarsa kamu sektörünün
etkinliği artar.
TULLOCK
Tullock ayrıca ekonomide kamu
sektörünün azaltılmasınıda çözüm
olarak savunmuştur.
MISES
Mises, toplumun en az devlet
müdahalesine ihtiyaç duyduğunu
ve toplumun en az bürokrasiye
ihtiaç duyduğunu savunmuştur.
MISES
Mises’a göre çözüm, bürokrasinin
toplum üzerindeki etkisini azaltmak
ve hükümetin fonksiyonları
sınırlamaktır.
TULLOCK
Tullock ise, kamu bürokrasisinin
özel sektördeki firmalar göre daha
az etkin olduğunu savunmuştur.
MISES
Mises’a göre bürokrasideki
yöneticileri değiştirmek suretiyle
yapılacak bir idari reform başarılı
olmayacaktır.

18. www.presentationgo.com
.com
Bürokratik Etkinsizliğe Yönelik Çözüm Önerileri
NISKANEN
Niskanen’a göre devletin aşırı
büyümesinin nedeni
bürokrasidir, bu mali teşvikler
etkin bir şekilde yapılmazsa
bürokrasi daha çok büyür.
NISKANEN
Niskanen’a göre etkinliği
geliştirmeyeyönelikalternatif
düzenlemeler yapılmalıdır.
KAMU TERCİHİ
Kamu tercihi iktisatçılarına göre ise
bürokraside istihdam edilen memur sayısı
sürekli arttığı için kamu sektöründe
etkinsizlik artar. Bu etkinsizliğin en iyi
çözümü ise devletin küçültülmesi ve
desantralizasyondur.
1
2
3

19. www.presentationgo.com
.com
SONUÇ
Bürokrasi bütçe maksimizasyonu,
gündemin kontrolü vb. araçlarla büyür ve
kamu sektörünün aşırı büyümesine ve
etkinsizliğe yol açar. Bu durumun
çözümünün en iyi çözümü ise devletin
küçültülmesive yerelleştirilmesidir.