DEVLET BAŞARISIZLIĞI: KAMU EKONOMİSİNDE OPTİMİZASYONUN SAĞLANAMAMASINDAN KAYNAKLANAN BAŞARISIZLIKLAR (Siyasal Arz Cephesinden Kaynaklanan Sorunlar)

1. Bu sunum şu kaynaktan yararlanılarak hazırlanmıştır: Coşkun Can Aktan, Kamu Tercihi İktisadı ve Anayasal Politik İktisat: Ankara: Seçkin Yayınları, 2019.
Coşkun Can Aktan, Kamu Tercihi İktisadı ve Anayasal Politik İktisat: Ankara: Seçkin Yayınları, 2019
Sunumu Hazırlayan: Pınar Özdemir
DEVLET BAŞARISIZLIĞI:
KAMU EKONOMİSİNDE OPTİMİZASYONUN SAĞLANAMAMASINDAN
KAYNAKLANAN BAŞARISIZLIKLAR
(Siyasal Arz Cephesinden Kaynaklanan Sorunlar) PROF. DR. COŞKUN CAN AKTAN

2. Siyasal arz cephesinden kaynaklanan sorunlar;
• Politikacıların “Özel Çıkar” Güdüsü
• Siyasal İktidarın Miyopluğu
• Hizmet Kayırmacılığı
• Politik Rekabetin Eksikliği
• Parti İçi Demokrasinin Eksikliği
• Bürokratik Etkinsizlikler
• Siyasal Etik Sorunu
• Ortanca Seçmen Teorisi
• Piyasa Başarısızlıklarının Giderilmesindeki Yetersizlikler
• Kamusal Mal ve Hizmet Sunumundaki Etkinliğin Değerlendirilmesindeki
Güçlükler

3. Politikacıların “Özel Çıkar” Güdüsü
Politikacılar siyasal süreçte kamu yararından
ziyade kendi çıkarlarına uygun gelecek şekilde
hareket etmeye yönelten davranış kalıpları,
kaynakların etkinsiz kullanımı ve dağılımıyla
sonuçlanır.

4. Siyasal İktidarın Miyopluğu
✓Kamu Tercihi İktisatçılarına
göre politikacıların amacı
oylarını maksimize
etmektir.
✓Politikacıların uzun
dönemde ekonomiye yararlı
olabilecek politikalar yerine,
kısa dönemli politikaları
yürürlüğe koymasına ‘politik
miyopluk’ adı verilmektedir

5. Hizmet Kayırmacılığı
Politikacılar, kendi seçmen
bölgelerinde daha fazla çıkar elde
etmek için bu bölgelere daha fazla
hizmet götürürler. Bu da kamu
kaynaklarının etkinsiz dağıtımına
neden olur.

6. Politik Rekabetin Eksikliği
➢Siyasal süreçte de politikacılar, oy maksimizasyonunu sağlamak için kendi
aralarında rekabet ederler.
➢Siyasal katılımın sağlanması açısından politik rekabet gereklidir. Eğer politikada
toplumun bazı gruplarını temsil edecek siyasal partilerin oluşturulması yönünde
engeller varsa eksik rekabet söz konusu olur.

7. Parti İçi Demokrasinin Eksikliği
✓Siyasal süreçte yer alan partilerdeki genel eğilim, güçlü bir parti lideri
önderliğindeki parti içi yönetim yapısıdır.
✓Parti üyelerinin genel başkanın kararları dışında hareket etme olanağı son
derece kısıtlıdır.
✓“Lider diktası” na dönüşen siyasal parti liderliği, parti içi demokrasinin önünde
önemli bir engeldir.

8. Bürokratik Etkinsizlikler
Siyasal iktidarın aldığı kararları uygulayan bürokrasi,
siyasal süreçte önemli bir yere sahiptir.
İki temel görüş vardır:

9. Parkinson Kanunu, iş hacmi ne kadar olursa olsun bürokraside
istihdam edilen memur sayısının sürekli olarak arttığını ve bunun
da aşırı istihdam ve etkinsizlikle sonuçlandığını ortaya
koymaktadır.
Parkinson Kanunu

10. Peter İlkesi
➢Laurence Peter tarafından ileri sürülen ve
“Peter İlkesi” ne göre kamu yönetiminde
istihdam sürekli olarak artar ve çalışanlar zaman
içinde kendiliğinden bir üst kıdeme yükselir.
➢Kamu kuruluşlarında liyakatsiz ve yeteneksiz
yöneticilerin sayısı artar ve bu kimseler de kendi
başarısızlıklarını ortadan kaldırmak için daha
fazla bina, araç, gereç, personel vs. talebinde
bulunurlar.

11. Siyasal Etik Sorunu
➢Siyasal etik = “Devlet ahlakı”
Siyasal etiğe aykırı davranış ve eylemler ise siyasal yozlaşma olarak adlandırılır.
Siyasal yozlaşma, en geniş anlamda, siyasal karar alma mekanizmasında rol alan
aktörlerin “özel çıkar” sağlama gayesiyle toplumda mevcut hukuki, dini, ahlaki ve
kültürel normları ihlal edici davranış ve eylemlerde bulunmaları anlamına
gelmektedir.

12. Ortanca Seçmen Teorisi
➢Ortanca seçmen teorisi ilk kez Harold
Hotelling tarafından ileri sürülmüştür .
➢Bu teori, siyasal partilerin seçim sürecindeki
başarısını “ortanca seçmen” adı verilen seçmen
grubunun tercihlerine cevap veren
politikalarına bağlar.
➢İktidar partisi, ortanca seçmen grubunun
talep ettiği politikalar üretirse, seçimi yeniden
kazanabilir.
➢İki temel şart vardır
1. Tek zirveli olması,
2. Oylamada basit çoğunluk kuralının geçerli
olmasıdır.
Harold Hotelling

13. Piyasa Başarısızlıklarının Giderilmesindeki Yetersizlikler
Piyasa başarısızlıklarını gidermek amacıyla, devlet, gerek bu alanlarda mal ve hizmet
üretimini üstlenerek gerekse elindeki araçlarla (vergiler, teşvikler vb.) piyasaya
müdahalede bulunmaktadır. Fakat bu müdahaleler her zaman için Pareto-optimal
sonuçlar doğurmamaktadır.

14. Kamusal Mal ve Hizmet Sunumundaki Etkinliğin
Değerlendirilmesindeki Güçlükler
▪Piyasadaki firmaların mal ve hizmet sunumundaki etkinliğini ölçmek için
bazı kriterler bulunmaktadır (maliyet etkinliği, ölçek etkinliği).
▪Kamu sektöründeki faaliyetler daha çok ara mallar üretmeye yöneliktir.
▪Kamusal alandaki sürekli rekabet eksikliği de kamusal performansların
ölçülmesini zorlaştırır.

15. Siyasal Arz ile Siyasal Talep Arasındaki İlişkilerden Kaynaklanan Sorunlar
➢ Seçmen ile Politikacı Arasındaki Asimetrik Enformasyon Sorunu
➢Politikacı ile Bürokrasi Arasındaki İlişkiler:
Asimetrik Enformasyon ve Yetki Devri Sorunu
➢Bürokrasi ile Özel Çıkar Grupları Arasındaki İlişki:
Bürokratik Ele Geçirme

16. ➢ Seçmen ile Politikacı Arasındaki
Asimetrik Enformasyon Sorunu
➢Politikacı ile Bürokrasi Arasındaki İlişkiler:
Asimetrik Enformasyon ve Yetki Devri Sorunu
➢Bürokrasi ile Özel Çıkar Grupları Arasındaki İlişki:
Bürokratik Ele Geçirme Sorunu
Siyasal Arz ile Siyasal Talep Arasındaki İlişkilerden Kaynaklanan Sorunlar

17. Oylama Sürecinden Kaynaklanan Sorunlar
✓Çoğunluğun Temsili ve Azınlık Oyları Sorunu
✓Yasama Organındaki Mübadele: Oy Ticareti

18. Çoğunluğun Temsili ve Azınlık Oyları Sorunu
✓ Günümüzde doğrudan demokrasinin imkansızlığı karşısında temsili demokrasinin
hakimiyeti görülür.
• Temsili demokrasi, çoğunlukçu demokrasinin özelliklerini taşımaktadır.
✓ Parlamentoda çoğunluğu sağlayan siyasal iktidar, kamusal faaliyetlere ilişkin
kararlarda bu çoğunluğun iradesine göre hareket etmektedir. Dolayısıyla halk
egemenliği parlamentodaki çoğunluk egemenliğine dönüşmektedir

19. Yasama Organındaki Mübadele:
“Oy Ticareti”
Oy ticareti (logrolling), siyasi partilerin
karşılıklı olarak birbirlerinin yasa
tekliflerini destekleme konusunda
anlaşmalarını ifade eder.