ALTYAPI HİZMETLERİ ve REGÜLASYON

1. ALTYAPI HİZMETLERİ ve REGÜLASYON
PROF.DR. COŞKUN CAN AKTAN
Bu Sunum Şu Kaynaktan yararlanılarak Hazırlanmıştır.
Coşkun Can Aktan, Regülasyon İktisadı, İzmir: SOBİAD Yayını, 2019.
Sunumu Hazırlayan: Seda Nur Akbaş

2. REGÜLASYON:
Sosyal ve ekonomik
politika amaçlarını
gerçekleştirmek
için yasal araçların
kullanılmasıdır.

3. Günümüzde altyapı hizmetlerinin bazılarında önemli ölçüde devlet tekeli ortadan
kaldırılmışken, bunun yerini daha çok regülasyonların aldığı söylenebilir.
Altyapı hizmetlerinde de regülasyon türleri:
Fiyat regülasyonları
Piyasaya giriş regülasyonları
Günümüzde altyapı hizmetlerinin bazılarında önemli ölçüde devlet tekeli ortadan
kaldırılmışken, bunun yerini daha çok regülasyonların aldığı söylenebilir. Öte yandan yasal
tekeller eleştirilmektedir.

4. Yasal tekellerin eleştirilme nedenleri
Topluma
yüklediği
maliyetler
(özellikle
KİT’ler)
Etkinsizlik
Düşük hizmet
kalitesi
Yasal tekeller iflas etmezler. Bu yüzden etkinsizlik söz konusudur. X
etkensizliği olarak tanımlanan bu durum yasal tekellerde de vardır.

5. Tekel piyasalarında firma tek satıcı konumunda olduğundan
maliyetlerini minimize etme çabasında olmayak, öte yandan da
maliyeti ne olursa olsun, bu maliyetin üstünde fiyat
uygulayabilmesidir.
HARVEY
LEİBENSTEİN
X ETKENSİZLİK KURAMI

6. Özel veya yasal
tüm tekellerin
önemli bir refah
kaybı
bulunmaktadır.
NEDENİ: SUNİ KITLIKTIR
Firmanın fiyatı ve karını
artırması
Firmanın üretimini
azaltması
GORDON TULLOCK

7. REGÜLASYON MALİYETLERİ
Doğrudanidarimaliyetler
•Özel firmaların ve
devletin
katlandığı
maliyetlerdir.
İşgücüvesermayemaliyetleri
•Regülasyonlardan
sorumlu
düzenleyici
kurumlardan
kaynaklanan
maliyetlerdir.
Dolaylımaliyetler
•Özel firma ve
tüketicinin
katlandığı
maliyetdir.

8. George Stigler tarafından 1971 yılında
kaleme alınan “Regülasyonun
Ekonomik Teorisi” başlıklı çalışması ile
ortaya konulanlar şöyledir:
firmalar kaynaklarını kendilerine fayda
sağlayan politik kararların alınması ve
uygulanması için politikacılarla pazarlık
etmek için harcarlar.
Politik aktörlerin “kamu çıkarı” değil,
fayda maksimizasyonu içinde olduğu
varsayılır.
Bu fayda fonksiyonu, politik gücün
korunmasını ve devam etmesini kapsar.
Politikacının bu amacına ulaşması için,
seçmenlerin oyuna ve paraya
ihtiyaçları vardır. Bu kaynaklar,
regülasyon politikalarından etkilenen
gruplar tarafından sağlanabilir.

9. 3) Düzenleyici kurum için
temel problem etkin
regülasyondur
Bir diğer çalışmada
Sam Peltzman
tarafından yapılmıştır.
1) Regülasyona
yönelik yasal
düzenlemeler,
refahı yeniden
bölüştürmektedir.
2) Yasama organı üyelerinin davranışlarındaki temel
motivasyon, mevkilerini koruma arzusudur.
4) Firmalar her zaman rekabeti azaltan ve
ekonomik rantları maksimize eden
regülasyonlardan yana olacaklardır.

10. James M.
Buchanan
Gordon
Tullock
Robert
Tollison
Regülasyon teorisi konusunda ‘Rant
Kollama’ üzerinde durmuştur.

11. RANT KOLLAMA FAALİYETİ
Rant kollama faaliyetleri devlet
regülasyonunun bir sonucudur
Rant kollama maliyetleri bir regülasyon
maliyetidir.
Hükümet tarafından getirilen tekel hakkını
elde etmek için bireylerin ve grupların kıt
kaynakları harcadıkları politik faaliyetleri
ifade eder.

12. Tullock; doğal tekelin yol açtığı etkinsizliğin sadece “Harberger
Üçgeni” olarak bilinen alan kadar değil, tekel hakkını elde etmek için
potansiyel firmalar arasında rekabetin etkinsizliği arttırdığını belirtmiş ve
bu etkinsizlik “Tullock Dikdörtgeni” olarak adlandırılmıştır
Tüketici rantı yani
toplumdaki net kayıp
Tüketiciden tekelciye
transfer

13. TULLOCK, ‘Tarifelerin, tekellerin ve
Hırsızlığın Refah Maliyetleri’
makalesi ile;
Taralı
üçgen
alanı
Taralı
dikdörtgen
alanı
Refah
Maliyeti