zzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzz

1. Сабақтың тақырыбы:"Құраққұрай білу де өнер"
Сабақтың мақсаты:Құрақ туралы оқушылардыңтүсінігін арттыру. Қазақ
қолөнеріндегі құрақтың шығу тарихына тоқталу. Тұтыну заттарынданемесе
бұйымдарында қалай пайдалану керектігін үйрету.
Құрақ түрлерін, тігуді меңгерту.
Білімділік: Мата қиындыларынантүрлі құрақтар тігіп үйрену. Құрақ
қиындыларынәзірлеуді мата түстерін таңдай білуді, дайын үлгіні
пайдаланып қиюды, дұрыс біріктіріп үйрену.
Дамытушылық: Оқушылардыңұлттық бұйымғақызығушылығынарттыру,
эскиздіматаға сыздыру, эскиз бойыншаматаны қию, құрақ қиындыларын
біріктіру, құраққұрауға деген ептілік, икемділігін дамыту.
Тәрбиелік: Халқының өнерін, салт-дәстүрін бағалай білуге,
ұқыптылыққа,төзімділікке, шыдамдылыққа, үнемділікке, төзімділік пен
сабырлылыққа, тазалық пен әсемдікке баулу. Құрақ құрау өнеріарқылы
эстетикалық, ойлау қабілеті терең дамыған, жан дүниесін бай, ой-өрісі кең
тұлға тәрбилеу.
Сабақтың түрі: ізденіс-шығармашылық
Сабақтың формасы: практикалық дағдыны қалыптастыру
Сабақтың көрнекілігі:Қажетті құрал-жабдықтар : интерактивті тақта,
құрал-жабдықтар, ине, жіп, қайшы, дайын үлгі, сызғыштар, мата
қиындылары, құрақтанжасалған бұйымдар түрлері.
Пәнаралық байланыс:Қазақстан тарихы, геометрия, сызу, бейнелеу,
математика, эканомика .
Сабақтың оқытуәдісі: Іздену, түсіндіру, сұрақ-жауап, интерактивті
тақтамен жұмыс, көрнекі арқылы көрсету, сарамандық жұмыс.
І. Сабақ барысы:Ұйымдастыру кезеңі.
а) Сәлемдесу
ә) Сабаққа қатыспаған оқушыларды белгілеу.
б) Сабаққа дайындығынтексеру, құралдарынтолықтыру.
в) Қауіпсіздік ережелерін сақтау.
г) Бағалау бетшесін таныстыру.
Сабақтың басталуы:
Тренинг жүргізу: «Тәрбиебастауы» тренингтің жүргізілу шарты оқушылар
қол ұстасыптұрыпбір-біріне сәттілік тілей отыра,атынатап, адам
бойындағы қасиеттердіайтады. Мысалы. Әсем ұқыпты бол, ..... .
Тренингті ұстаз бастайды, соңығы оқушы ұстазғасәттілік тілейді.
Сабақтың жүрісі. Дәтерді ашып сабақтың тақырыбынжазу.
Тақтадағы сабақ жоспарымен таныстыру.
ІІ. Үйге берілген тапсырманытексеру.
Мұғалімнің кіріспеәңгімесіненбасталады.

2. Құрақ құрау бұл аса шеберлікті, шыдамдылықты қажет ететін қолөнер түрі.
Біздің қазақ тілінде құрақ сөзінің екі мағынасы бар. Біріншісі, көлдің
жағасындаөсетін өсімдікті құрақ десе, екіншіден, мата қиындысынан
жасалатын бұйымды құрақдейміз. Біздің бүгін айтқалы отырғанқұрағымыз
көл жағасында өсетін шөп, өсімдік емес, мата қиындысынанқұралып
жасалатын көрпе-көпшік ретінде пайдаланатын құрақ. Құрақ дегеніміз
шығынсыз өнім жасаудың бір түрі. Негізінен құрақтың 200 - ден аса түрі бар.
Халықтың ұлт екенінайыратын3 негізгі арнасыбар:
- тіл өнері
- саз өнері
- қолөнері
Халқымыздыңқолөнері деп халық тұрмысындажиі қолданылатын
өру, тігу, тоқу, мүсіндеу, құрастырусияқты шығармашылық жиынтығын
айтамыз.
Абай атамыз айтқан бес дұшпанның бірі – ысырапболса, өнердің бұл
саласы солысырапшылыққажол бермейді.
Құрақ көрпешелердің әрбір бөлшегі геометриялықфигуралардан тұрады.
Шаршы, алтыбұрыш, трапеция,тең бүйірлі үшбұрыш, пирамида, ромб,
тіктөртбұрыш, параллелограмм.
Құрақтың атаулары әр түрлі:
а) қазақ тілінде құрақ құрау өнері – құрақ.
б) орыс тілінде құрақ құру өнері «лоскутноешитье» немесе «мозаика».
в) жапон тілінде құрақ құрау өнері «сашико».
г) ағылшын тілінде құрақ құрау өнері «печворг»және «квилт»- деп атайды.
Құраққа қойылатынталап біреу – ол мата бөлшектерінің симметриялы
болуы және түстерінің үйлесімді орналасуы.
Түс шеңберінде түстер екі топқа бөлінеді: жылы және суық. Түс шеңберінде
бір-біріне қарсы тұрғантүстердіқарама-қарсы түстер дейді. Олар қызыл-
жасыл, сары-күлгін, көк-қоңыр т.б.
Құрақтыңтүрлерітөрт топқабөлінеді:
1.Табиғат. 2. Жануарларға. 3. Геометриялық. 4. Аспан әлемі.
Сендергеүйге құрақ құрау өнерітуралы ізденіс жұмысы тапсырылған.
Ендеше, кім нені біліп келгенініне ой бөлісейік.
1.Құрақ-дегеніміз не, құрақтың мағынасын түсіндір?
Слайд №5. Құрақ құрау, ұлттық қол өнерінің бір түрі. Ертеде қазақ
даласында қымбат маталар тапшы болғандықтан, киім-кешек тігушілер
қалған маталардың қиықтарынбір кәдеге жаратуға тырысып, оларданәртүрлі
бұйымдар жасаған. Сөйтіп, құраққұрау өнері дүниеге келген.

3. Бұл қолөнердің негізі әртүрлі символдарменде байланысты. Мәселен,
үшбұрышқұрағыныңмәні әлемдегі үш дүниені ұштастыру екен, яғни
үшбұрыш– су, жер, ауа – үш ғаламның белгісі. Бұл құрақтыңмағынасы –
ғаламдық тепе-теңдік пен тұтастық. Бал арасыныңұясы негізінде «Алты
табақ» құрағы пайда болған. Мағынасы, тәттілік пен молшылықты білдіреді.
Соныменқатар құрақ өнері арқылы жануар, құс бейнелерін де мата бетіне
салуға болады екен. Баяғы Сақ заманынан бастап, өмір құбылыстарын
қолөнер арқылы көрсетуге машықтанған көшпелілердің қолөнер дәстүрінің
нысандықмәні бар. Сол кездегі «жұп», «су» секілді мағыналы ою-өрнектер
күні бүгінге дейін өз мән-мағынасынжоғалтпады.
2. Слайд № 6,7. «Құрақ көрпе – отбасындағы береке-бірліктің белгісі»-
деп әжем айтты.
Бұрындары қазақтың ісмер қыз-келіншектері мата қиындыларынанкөрпе-
көпшікке көздің жауын алардай құрамыс тыс тігуші еді. Әдетте көрпе-
көпшіктің қырыққұрақ тысындасан алуан сәнді түс керемет үйлесім тауып,
көз қуантады.
Қазір ине ұстап, қазақтың ұлттық киімін тігіп, ою-өрнегін ойып,
жоғалып бара жатқан мәдени мұрасынқайта жаңғыртыпжүргеншеберлер
саусақпен санарлыққана.
«Шеше көрген тон пішер» дегендей әсіресе, қыздарға«Іс тіге білу баға
үшін емес, өмірлеріңізге керек» деп отырады. Киіз басып, ою ойып, құрақ
құрап, алаша тоқығанбұл кісілер бүгінде өмірден озған. Бірақ, өздеріжоқ
болсада, ұрпақтарынақалдырған бұйымдарыкөп. Сірә, «Өнер өлмейді»
деген осы болса керек.
3.Ал құраққа қандайматаларқолданылады?
Слайд №8. Құраққа мынадай маталарды қолдануға болады: Қамқа –
алтындатқан немесе күмістеткен зерделі жіптен тоқылған жібек мата. Қатипа
– жол-жолы бар, жұқа жібек мата. Барқыт, шыт. Торқа – ең қымбат жібек
мата. Батсайы – қалың жібек кездеме. Торғын – қымбат бағалы жібек
матаның бір түрі. Мақпал – тығыз тоқылған, жұмсақ, түкті барқыттың бір
түрі. Қыжым – сапалы жүнен тоқылған түкті мата, плюш. Пай – жібек мата.
Парша – алтын мен күмісті араластыра отырыптығыз тоқылғанжылтырақ
жібек мата және сол матадан тігілген қымбат бағалы киім. Қазине – жібектен
қалыңды – жұқалы етіп тоқитын мата. Шағи – жұқа келген жұмсақ және таза
мата. Ләңке – сырткиімдік матаның бір түрі. Насар – жібек кездеме. Ұштап –
ақ түсті тығыз мата. Шыт – арзанқол жұқа мата. Сәрпөңке – астарлық жібек
мата. Бояқ – кездеменің боялғантүрі. Борлат– қызыл түсті жұқа мата. Тібен
– түрлі-түсті қалың мата.
4. Құрақтың қандай түрлерібар?
Слайд №8.Түрлітүсті мата қиындыларынанқұрақ құрау жұмысы – нәзік
сезімді, түсті аңғарғыш, эстетикалық талғамы еркектерден жоғары тұратын

4. әйелдердің еншісіндегі іс болған. Ел арасындақұраққа қатысты бірсыпыра
атаулар қолданылады:құрақтың суы – құрақтардыңарасынажүргізілетін бір
түсті жолақтар, құрақтыңкөзі – құрақтардыңортасынабасқа түстен тігілетін
өрнек, яғни басқа құрақ соныңайналасына тігіледі, кекілік қас – ақ және қара
маталардың қиындыларынанкекіліктің қасына ұқсатыптігілген құрақ,
қайшы құрақ – кекілік қас құрағыныңнегізінде тігіліп, көздігінің жанына
қайшы пішініндегі кішкене құрақтың ұластырылғантүрі, таңлай құрақ – адам
таңдайының пішініндегі өте майда құрақтар, жұлдыз құрақ – таңдай пішінді
құрақтан құралып, көздерітең үшбұрышты түстібарқытпен көмкерілген түрі,
тырнақ қатар – тырнаққа ұқсаған үшбұрышты құрақшалардан құралған түрі,
т.б
5.Құрақтың жасалужолы қандай?
Слайд №9. Матаны құрау үшін ең бірінші, қандай құрақ құрайсың, сол
құрақтың сызбасынқағаз бетіне түсіріп аламыз. Екінші, матаның түр-түсінің
үйлесімділігін анықтау үшін оны түс таңдай отырып, бояпаламыз. Осыдан
кейін геометриялықпішінде үлгі қағаз даярлап аламыз да, сол қағазды үлгі
етіп, пайдалану арқылы, матаны қағаз мөлшерімен қиып аламыз. Қиылған
матаны сызбаүлгіге қарап белгіленген өрнек бойынша рет-ретімен, әуелі
ортаңғы бөлік, соданкейін шеткі бөліктерді тігеміз. Міне, осындайжұмыстар
жүргізу арқылы құраққұрау технологиясынмеңгереміз.
6. Құрақ құрау екі мақсатты көздейді.
Слайд № 9. Пішілген қиымды маталарда іске асыру:
2. Құрақ жастық, құрақ көрпеше тігіп, үйдің сәнін кіргізу.
Құрақ бірнеше түрге бөлінеді:
Шатыр құрақ.
Бота көз құрақ.
Тырна құрақ.
Қарсы құрақ.
Саты құрақ.
Ши құрақ
Қайшы құрақ.
Махмат құрақ.
Жұлдыз құрақ.
Оюлы құрақ.
7. Құрақ құрауүшін алдымен не істеуіміз керек?
Құраққұрау үшін ең алдымен, қажетті материалдар таңдап алынып, олар
түрі, түсі, матасына қарай сұрыпталады. Яғни, маталардыңбарқыт,
жібек,сиса, сәтен кесінділері жеке-жеке бөліп алынады.Соданкейін ісмер

5. әйел не бірыңғай барқыттан, немесе бірыңғай жібектен құрақ құрауға
кіріседі. Бұл істі бастамас бұрынәрбір түстін бір-біріне сәйкес келуіне, бірін-
бірі ашып тұруынаайрықша көніл бөлінеді. Құраққұрау, қалдық қалдырмау.
8. Құрақ тұралы қандай ырым тиымдарбілесіңдер?
Салт дастүр ретінде, құрақ құрап, қыз жасауына міндетті түде қосады, ол
жас отбасыныңжеке отбасы деген мғынаны білдіреді. Қашанда әдемілік пен
сұлулыққа құштар ата-бабамыз ұзатылған қыздыңартынан жасау апарғанда
махаббат нышаны ретінде «Аққу құрақ» көрпесін апарған.
Қонағын төргешығаратын халқымыз құрақ көрпесін төрге төсеген. Ол
– сыйластықтыңбелгісі. Дүниедегіәрбір зат майда бөлшектерден құралады.
Сол секілді әр үйдеқұрақтан жасалған бұйымныңболуы отбасыныңберекесі
мен ынтымағынқұрайды. Тіпті біздің әжелеріміз ерте кезде балалары өліп
тоқтамаған отбасылардыңүйін «тіл-көзден аман болсын» деп ырымдап,
«қырыққұрақ» құрап, баласын соғанораған екен.
Мұғалім сөзі.
“Әр үйде құрақтан жасалған бұйымныңболуы отбасыныңберекесімен
ынтымағынкөрсетеді”- деп, әжелеріміз айтадып. Сол себепті қыз барғанүй
берекелі болсындеп құрақ сыйлайды.
Қазақтың дәстүріндебар осынау қолөнер түрін әлем елдерінің біразы
қолданады екен. Мәселен, құрақ өнерін орыстар «лоскутноешитье»,
жапондықтар «сашика», ал ағылшындар «почворк»дейтін көрінеді.
Жаңа сабақ:
ІІІ. Сарамандықжұмыс.
Бағалау бетшесі
Үй
тапсырмасы
Өзіндік баға Бір-бірін
бағалау
Топ
басшысың
бағасы
Қоытынды
ұстаз бағасы
Құрақ көрпешетігу. Эскизбойынша құрақтыпішу. Құрақтықол
тігісімен біріктіру. Соның ішіндегі біз төртбұрыш, ромб,үшбұрыш пен
жұлдызшақұрағынжасап көрпеше тігу.
1 Кіріспе нұсқа.
1.1 Құрақбөлшегіне астар қию жолдары.
1.2. Астар мен құрақбөлігін біріктіру. Көктеу.
1.3. Құрақкөрпеше ішіне мақта немесе жүн салу.
1.4. Ашық жерлерін біріктіру.

6. 1.5. Буйымды дайындау.
1.6. Шығынынесептеу және бағасынтағу.
1.7. Бұйымды жарнамалап қорғау.
2 Ағымды нұсқа.
Қауіпсіздік ережесі
♦ Инені киімге қыстыруғаболмайды.
♦ Иненің жібін тіспен үзуге болмайды.
♦ Инені жіпсіз тастауға болмайды.
♦ Қайшыны жолдасыңаүшкір ұшымен берме.
♦ Қайшыны ойыншық ретінде пайдалануға болмайды.
♦Инені ине қадағышқа шаншы.
♦ Қайшыны ашық тастама.
Тпасырма:
Сегіз жапырақ құрағын құрcтырып, көрпеше тігу.
- Жалпы құрақ құрауда аса шеберлік қажет екендігін ескертемін.
- Құраққұрағандамата таңдау және мата түстері туралы ұлттық ұғымдарды
айтамын. Қызылтүс – гүлдің, қызғалдақтың, көктемнің белгісін білдіреді;
Сары түс - күннің белгісін білдіреді; Көктүс – аспанның, судыңбелгісін
білдіреді; Жасыл түс – даланың көгал шөбінің, жердің белгісі.
- Сегіз жапырақ құрағынгеометриялықфигуралар арқылы құрылады. Осы
фигуралар арқылы ең алдымен үлгілер дайындапаламыз.(интерактивті
тақтада 12 слайд арқылы суретін көрсетемін).
- Дайындап алған үлгілерді мата бетіне түсіріп, қырқыпалынады.
- Екі жапырақша бөліктерін бір – бірімен беттестіріп, қол тігіспен тігіледі.
Жапырақшаларды екі – екіден тігіп алу қажет.
- Сегіз жапырақшаларды беттестіріп тіккен соң, жан – жағындағы
бөлшектерін біріктіріп тігеміз. (беттестіріп тігу жолдарынинтерактивті
тақтадан 13 слайд арқылы көрсетемін көрсетемін).
Сегіз жапырақ құрағынқұрау әдісінің нұсқау картасын оқушылармен бірігіп
құраймыз.
Оқушыларға түсінікті болу үшін алдын ала түрлі – түсті қағаздан
дайындалып қойылған құрақүлгілерін таратып беріп, сегіз жапырақ құрағын
құрастыртамын. (әр оқушы түс үйлесімділігін таңдай отырып, құрастырады).
- Әр оқушыға нұсқау картасыныңсызбасынтаратыпберемін.
Сарамандық жұмысының орындалуы: Сұраныс:құрақкөрпеше.
1.Қатты қағаздан үлгілер дайындапалу. ( жеке тапсырма)жеке 8 кәсіпкер.
2.Матаға үлгіні түсіріп алып, қырқу.
3.Екі жапырақты бір-бірімен беттестіріп тігу.( жеке орындау)

7. Серіктесу және болшектермен мақал –мәтел айтып аумасу.
Өнертуралы қандай мақал –мәтел білесіңдер?
- Өнерлінің қолы алтын, Өлеңшінің сөзіалтын
- Өнер сыры – өрнекте.
- Ою ойғанныңойы ұшқыр.
- Ою ойған сызуда сызады.
- Үлгісі көптің өрнегі көп, өрнегі көптің ермегі көп.
- Өнерсізден құт қашады.
- Құрақ – қиялдың жемісі
- «Өнерлі болу – зейнет, өнерсіз болу бейнет.
- «Әке- асқар тау, ана- бауырындағы бұлақ, бала - жағасындағы құрақ».
4. жұптасып орындау, 4 жұп
Сергіту сәті: әр түрлі құрал жабдықтыңқолдануын көрсету.
5.Қалған жапырақтарды бір- бірімен қосыптігу. (топтасу, 2- топ)
6.Жапырақтарды қосып алғаннан кейін жан жағындағы бөліктерін келтіріп
тігу. (2-кі топ бірігіп ұжым болады). Ұжым болғанда басшысы мен есепшісін
сайлап алу.
7. Құрақ тың астарын пішу. Бұйымныңастарлығын шыт матаның бір шетінен
орналастырып, жиектеп сызыпаламыз.
-Сызылған сызықбойыншаматаны қиып алу.
-Қиылған астар мен құрақ бөлшегін оң бетімен беттестіріп, теріс бетінен
шетін 1 см тігіске есептеп сызу.
-Сызылғансызықбойыменкөктеп тігіп шығу.
-Бір шетінен 5-7см тігусіз жер қалдыру.
-5-7 см тігіс жерден бұйымды оңбетіне айналдырып, ішіне тегістеп жүн
немесе мақта салып ашық жерін ішкі тігіспен тігу.
Басшының мақсаты: өндірілген өнімді халыққа жарнмалау.
Есепші: шығынды есептеу бағалау.
Бұл материалдық өндіріске жатады, себебі пайдаланатын өнім.
Шығынды есептедік:
1. Бұйымныңбарлықөлшемі : Ұзындығы- , ені-
2. Есеп шотымыз бойыншабұйымды - теңгеге бағаладық, сбебі
матамыз бүлүр, қымбатемес.
ІV.Ой толғаныс кезеңі. Сабқтықорыту.
Тест
1. Құрақөнері нешетүргебөлінеді?
А.4 Ә.5- Б.2 В.3
2. Құрақ өнеріқазақ халқында қай ғасырда пайдаболды?
А. 19-20- Ә. 15-16- Б.17-18 В. 16-17
3. Жұлдыз құрағықай топқа жатады?

8. А.Зооморфты Ә.Космогоникалық- Б. Геометриялық В. Тұрмыстық
4. Құрақ үлгілерінсызып бояуда қандай редакторменжұмысістейміз?
А.Word Ә.Power Paint Б.Paint B. Exsel
5. Сегізжапырақ құрағы қай топқа жатады?
А.Өсімдік тектес Ә. Геометриялық Б.Космогоникалық В.Тұрмыстық
6. Жапон халқында құрақ өнеріқалайаталады?
А.Печворк Ә. Patchwork Б.Ласкутная техника В. Сошико
7. Құрақтың сәнді болуы несінебайланысты?
А. Үлгісіне Ә. Көлеміне Б.Тігісіне В. Орындалуына
8. 26 шаршыдан 8 үшбұрыштанқұралғанқұрақтыата?
А. Қызғалдақ Ә.Жұлдызша Б. Аққу В.Иықты
9.Құраққұрауқандайматериалдан жасалады?
А.Былғары Ә. Тері Б. Мата В. Полиэтилен
10.Құрақтытіккен кезде түзу, әдемі шығу үшін тігіскеқаншамм
қалдырамыз?
А. 15-20мм Ә. 20-25мм Б.2-3 мм В. 5-10мм
Дұрысжауаптар:
1- Ә , 2-А, 3-Ә, 4.-Б, 5-А, 6-В, 7-А, 8- А, 9.-Б , 10-в.
Оқушыларға ізгілендіру диаграммасы әдісін дәптерге толтыру.
Құрақ туралы нені білімін? Нені білдім? Нені білгім келеді
Мұғалім қорытусөзі: Қазақта аналар өз қолдарыменқыздарынақұрақ
көрпе жасаған. Біріншіден құрақ құрау қызына қандай да бір үнемшіл бол,
бірді екіге құрайбіл десе, екіншіден әлем ақыл, сана, мейірімнен құралғанын
түйсіндіру. Бүгінгі бойжеткен, ертеңгі ана ендеше халқымыздың салт -
дәстүрінің қаймағын бұзбайкелер келешекке жеткізетін де өздеріңіз. Қорыта
келетін болсақ, біз сіздермен құраққұраудыңтүрлерімен, пішілуін, тігілуін
үйрендіңіздер. Енді өздеріңіз құрақтыңтүр - түрін тіге аласыздар.
ҮІ. Үйге тапсырма. Құрақты аяқтап тігу, қиялдарыңыздағы құрақтүріне
мата, ине - жіп алып келу.
ҮIІ. Оқушылардың білімін бағалау. Оқушылардыңсабаққабелсене
қатысып сұрақтарғажауап беруіне және сарамандықжұмыстарынақарай
білімдерін бағалау.
ҮІІІ. Жұмыс орнын ретке келтіру

9. 4 дана
4 дана
4 дана
4 дана
Сарамандық жұмыс
Тапсырма: (сұраныс) Құрақ көрпеше тігу.
Үлгі бойынша құрақты пішу.
Сызбасы
Бөлшектерді қол тігісімен тепшіп біріктіріп
тігу.
Өнім
1.Екі ромбты (жапырақты) бір-бірімен беттестіріп
қол тігіспен тепшіп тігу.
2. Ромбтардың (жапырақтардың) айрықша ашық
бұрышына біріктіріп шаршыны бір-бірімен
беттестіріп қол тігіспен тепшіп тігу.
Бөлшектерді қол тігісімен тепшіп біріктіп тігу.
4. Жапырақтарды қосып алғаннан кейін жан
жағындағы бөліктерін келтіріп тігу.
Топтасу
3. Ромбтардың (жапырақтардың) айрықша ашық
бұрышына біріктіріп үшбұрышты бір-бірімен беттестіріп
қол тігіспен тепшіп тігу. Жұптасу ( серіктестік)

10. Сабақты құрыпөткізген
технология пәнінің мұғалімі
Мурзагалиева У.Ж.
2014ж

11. Экономика:
Бұл материалдық өндіріске жатады, себебі пайдаланатын өнім.
Шығынды есептедік:
3. Бұйымныңбарлықөлшемі : Ұзындығы- , ені-
4. Есеп шотымыз бойыншабұйымды - теңгеге бағаладық, сбебі
матамыз блүр, қымбат емес.
Экономикақоғамдықғылым ретінде 3 сұраққажауап беруі тиіс:
1. Не өндіру керек – қандай тауарлар мен қызметтер өндірілуі тиіс.
2. Қалай өндіру қажет – қандай ресурстар, технологиялар арқылы өндіру
қажет.
3. Кім үшін қажет – дайын тауар қалай бөлінеді, кімге араналады, кім
сатып алады.
Меншік түрлері:
1. Жеке иемдену формасы (жеке меншік).
2. Ұжымдық иемдену (акционерлік қоғам, серіктестік, кооператив)
3. Қоғамдық иемдену (мемлекеттік)
Нарық механизмінің элементері:
1. Баға – тауардың ақшалай көрінісі.
2. Сұраныс – төлем қажеттілігі бар қажеттілік.
3. Ұсыныс – өндірушінің сатуға дайындаған тауарлардың саны.