10. Шығу мерзімі Елдері
1 ІІ-ІІІ ғасыр Қазақстанда
2 ХVІ ғасыр Италия, Испанияда
3 ХVІІ ғасыр Германия, Франция
4 ХVІІІ-ХІХ ғасыр Россияда
11. Пазырық қорғанының қазбаларында (ІІ-ІІІ
ғ.б.з.д.) табылған аппликация түрлері бұған дәлел
бола алады. Тайпа басшыларының мазарында
сүйегі мен бірге металдан, киізден, былғарыдан,
ағаштан жасалған заттар табылған. Тері
бөлшектерінен тігілген жалаулардағы
аппликацияда бұғылардың басы стилизацияның
бейнелеуі, көркем тігістің үлгісі болып табылады.
12. Ауданы 30 метр квадрат болып табылатын үлкен ақ
шатырлар киіз баулармен әсемденген, бауларда түрлі-
түсті аппликация тігілген. Аппликация тек Азияда ғана
емес, Еуропа елдерінде де, соның ішінде Италия,
Испания, Германия, Францияда өркендеген, Соғыс пен
жарыстар ру белгілері, гербтердің пайда болуына әсерін
тигізеді. Гербтер екі жағынан да көрініп тұруы үшін
аппликация кестеленген. Сицилия королі II Рокер
Византиядан өнерлі тігіншілер мен кестешілерді өз еліне
алып келген. Сицилия кестесінің бір ерекшелігі -
аппликацияның қолдану ерекшелігінде. Әсіресе, көп
қолданған аппликация сицилиялық киізден кесілген
бүйымдар. Кейіннен бұл өнер Италияның барлық
бөлігіне тарайды. Испандық аппликацияның ерекше
құндылығы атласқа тігілген барқыттан қиылған
өрнектер.
13. Қайта өрлеу дәуірінде аппликация шеберлік шыңына
жетеді. XVI ғасырда Италия мен Испанияның шіркеу
киімдерінде аппликация туындыларын қолдана бастайды.
Бұл кезеңде өрнектердің қайталануы және түстер
контрастына көп көңіл бөлінді. Ең сәнді түстер: қызыл,
сары, жасыл түстер болды.
Кейіннен матадан дайындалатын аппликацияның
орнына қағаз аппликациялар шыға бастады. Бұл қағаз
өндірісінің пайда болуына байланысты.
Сұлба бейнелер өнердің бір түрі ретінде өте ерте б.э.д.
VІ ғасырда пайда болды.
Грецияда Дибутарының қызы өз үйінің қабырғасына
сүйіктісінің көлеңкесін салды. Сонан бастап грек өнерінде
қара түсті профильді фигуралардың бейнесі кездеседі.
Францияда да сұлба өнері пайда болды. Ол біздің дәуірімізге
дейін жетті, бұл өнер әлі де сәнді болып табылады.
14.
15. Аппликация сәндік қолданбалы өнердің бір түріне
жатады. Киімді, тұрмыстық заттарды, сәндік
паноларды дайындауда қолданатын кестелеудің бір
түрі болып табылады.
Аппликация латын сөзінен (бастыру) шыққан
бейнелеу техникасының бір түрі, кесіп дайындалған
әр түрлі формаларды қойып, екінші материалға,
фонға бекіту. Аппликация - әр түрлі материалдан
дайындалған көркем шығарма. Материалдың
қасиеттері аппликацияның орындау техникасына
әсерін тигізеді.
Мысалы: қағаз, сабан, кептірілген өсімдіктер
желіммен жабыстырылса, ал маталар, тері, киіз,
әдіптеп тігіледі.
16. Аппликация - тек безендіру
жұмыстарында ғана емес, панно, өрнек,
картиналар жасауда да қолданылады.
Аппликацияның негізгі белгілері:
сұлбалылығы, бейненің жазықтағы
бейнеленуі, түстік дақтардың
біркелкілігі. Аппликация мазмұны
бойынша тақырыптық, сюжеттік,
сәндік, өрнектік, шрифтік және
дайындалу технологиясы бойынша
жайпақ, көлемді және тағы басқа болып
бөлінеді.
17. Ал, енді аппликацияның шығу
тарихына келетін болсақ, ол
ертеден әр түрлі халықтарда
қолданып келе жатқан киім, аяқ
киім, тұрмыстық заттарды, үйді
сәндеудің ежелгі тәсілі.
18. Қазақтар көбінесе аппликацияның
киізден жасалатын, сырмақ,
түскиіздерінде қолданып, онымен киіз
үйді сәндеген, жұмсақ былғары етіктер
мен ер тұрмандарды әшекейлеген.
Солтүстіктің тұрғындары теріден
дайындалған киімдерді былғарымен,
орыстар матадан дайындалған
аппликацияны қолданған.
19. Аппликацияны
дайындау
технологиясы•Аппликация суретін салып даярлау
•Түрлі - түсті қағаздарды таңдау, қайшымен
қиып алу.
•Түрлі - түсті қағаздардан суреттерді
өлшемдерін сызып алу.
•Өлшем бойынша қырқып алу.
•Қырқылған қағаздарды қиыстырып алу.
•Қиыстырып алынған суреттерді желіммен
жабыстыру.
20. •Аппликация суретін салып даярлау
•Түрлі - түсті қағаздарды таңдау, қайшымен қиып
алу.
•Түрлі - түсті қағаздардан суреттерді өлшемдерін
сызып алу.
•Өлшем бойынша қырқып алу.
•Қырқылған қағаздарды қиыстырып алу.
•Қиыстырып алынған суреттерді желіммен
жабыстыру.
Сынып жұмысындағы
аппликацияны дайындау
технологиясын түсіндіру
21. Түстерді таңдау
Ақ-қара Сары-қызыл
Қызыл- көк Сары-жасыл
Қызыл - жасыл Қызыл-қара
Ақ – қызыл Сары-көк
Аппликацияға түс таңдағанда қанық
бояуларды қолданса жақсы көрінеді.
Мысалы:
Қарама - қарсы түстер композициясы да
жақсы үйлеседі.
22. Аппликацияға үлгі
әзірлеу
Аппликация үлгі әзірлеу үшін
қолданылатын құрал-жабдықтар: қағаз,
қайшы, кардон, желім, сызғыш, қалам т.б.
Аппликация үлгілерінің түрін
таңдаймыз. Ортаңғы және шеткі,
бұрыштық сурет түрін көп қолданамыз.
Әбден әзірленген жұмыстарды
жабыстырып оны безендіреміз.
29. Сергіту сәті
Шіркін сурет сабағы,
Ауылды еске салады.
Мың құбылтып бояймын,
Туып өскен даланы.
Қызыл бояу - қызғалдақ,
Сары бояу - сарғалдақ.
Жасыл бояу - жайлауым,
Іздеп барар - армандап.
34. 1.Түстер қанша топқа бөлінеді?
2.Сурет өнері қашан дамыған?
3.Қазақ суретшілерін ата?
4.Аппликация өнері қай ғасырда пайда болды?
5.Аппликация өнерін қандай заттармен жасауға
болады?
6.Ең бірінші аппликация өнері қай елде пайда
болды?
7.Табиғат көрінісін бейнеленген шығарма қалай
аталады?
8.Адамның бет келбетіне бейнелеуді не деп
атайды?
36. Сәндік қолданбалы өнердегі аппликация өнері бүгінгі күнде
қарқынды дамуда. Аппликация - киімдер немесе үй жиназдарында
сәндеп безендіру үшін қажет. Матаға, қағаз қиықтарынан өрнек
жапыстыру немесе желімдеу құрайтын қағаз қалдықтары бір
немесе бірнеше түсті болуы мүмкін. Қағазға суретті өрнекті
түсіріп, сонан соң бөлшектеп, кесіп алып құрайды, шеттерін
жөргендеп немесе әдіптейді. Кейде суреттер мен өрнектер
айқындалып түру үшін қағаз қиығының астына түсті фон беру
керек.
Бұл өнер оқушыларды ұқыпты жұмыс орындауға, ойлануға,
түрліше ой шығаруға дағдыландырады. Әсіресе, байсалдылыққа,
байыптылыққа ойлана отырып сөйлеуге де ықпалын тигізеді. Бір
шетінен ежелгі аппликация өнерінің пайда болуын және дамуын
біле отырып, бүгінгі өмірмен байланыстыра керемет
жұмыстарды жасауға үйретеді.
Қорытынды
37. Пайдаланған әдебиеттер
1.«Қазақ халқының ұлттық қолданбалы сәндік
өнерлері» Искаков Ш.И.
2. "Бейнелеу өнері" жапсыру кітабы. Нүсіпбекова
М.И.
3."Шаңырақ" үй - тұрмыс энциклопедиясы.
4."Бейнелеу өнері және сызу" журналы.
№1, 2011
5.3 сыныптың “Бейнелеу өнері" оқулық.
6. 4 сыныптың “Бейнелеу өнері" оқулық.
7. “Қазақтың салт-дәстүрлері" кітабы.
